TEDGlobal 2011
Paul Bloom: The origins of pleasure
Haz almanın kökenleri
Filmed:
Readability: 3.7
2,137,903 views
Neden bir tablonun aslını sahtesinden daha üstün tutarız? Psikolog Paul Bloom insanların özcü olduğunu iddia ediyor. Bu da demektir ki bir nesnenin tarihi ile ilgili inançlarımız o nesneyi algılayışımızı etkiler. Bunu sebebi basit bir yanılsama değil, bu tutumumuzun zevk ve acının derin bir niteliği olmasıdır.
Paul Bloom - Psychologist
Paul Bloom explores some of the most puzzling aspects of human nature, including pleasure, religion, and morality. Full bio
Paul Bloom explores some of the most puzzling aspects of human nature, including pleasure, religion, and morality. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I'm going to talk today
0
0
2000
Bugün gündelik hayatın
00:17
about the pleasures of everyday life.
1
2000
2000
hazları hakkında konuşacağım.
00:19
But I want to begin with a story
2
4000
2000
Ama önce olağandışı ve korkunç
00:21
of an unusual and terrible man.
3
6000
2000
bir adamın hikayesiyle başlamak istiyorum.
00:23
This is Hermann Goering.
4
8000
2000
Bu adam Herman Göring.
00:25
Goering was Hitler's second in command in World War II,
5
10000
3000
Göring İkinci Dünya Savaşı sırasında
00:28
his designated successor.
6
13000
2000
Hitler'den sonraki ikinci adam,
00:30
And like Hitler,
7
15000
2000
onun planlanmış varisi. Ve Hitler gibi,
00:32
Goering fancied himself a collector of art.
8
17000
2000
Göring'de sanat koleksiyonculuğa meftundu.
00:34
He went through Europe, through World War II,
9
19000
2000
İkinci Dünya Savaşı boyunca Avrupa'dan
00:36
stealing, extorting and occasionally buying
10
21000
3000
çalarak, zorla el koyarak ve nadiren satın alarak
00:39
various paintings for his collection.
11
24000
2000
bir çok tabloyu koleksiyonuna kattı.
00:41
And what he really wanted was something by Vermeer.
12
26000
3000
Ve onun gerçekten istediği Vermeer'den bir şeylerdi.
00:44
Hitler had two of them, and he didn't have any.
13
29000
3000
Hitler'de iki tane olduğu halde onda hiç yoktu.
00:47
So he finally found an art dealer,
14
32000
2000
Böylece sonunda bir sanat satıcısı buldu.
00:49
a Dutch art dealer named Han van Meegeren,
15
34000
3000
Adı Han van Meegeren olan Hollandalı bir sanat satıcısı.
00:52
who sold him a wonderful Vermeer
16
37000
2000
Adam ona şimdilerin parasıyla 10 milyon dolar
00:54
for the cost of what would now be 10 million dollars.
17
39000
3000
edebilecek bir fiyata harikulade bir Vermeer sattı.
00:57
And it was his favorite artwork ever.
18
42000
3000
Ve bu tablo onun en üstüne titrediği tablo haline geldi.
01:00
World War II came to an end,
19
45000
2000
İkinci Dünya Savaşı sonlandığında
01:02
and Goering was captured, tried at Nuremberg
20
47000
3000
Göring yakalandı,Nürenberg'de yargılandı
01:05
and ultimately sentenced to death.
21
50000
3000
ve sonunda ölüme mahkum edildi.
01:08
Then the Allied forces went through his collections
22
53000
2000
Sonrasında müttefik güçler onun
01:10
and found the paintings
23
55000
2000
koleksiyonunu inceledi ve tabloları buldu
01:12
and went after the people who sold it to him.
24
57000
2000
ve onları satanları aramaya başladı.
01:14
And at some point the Dutch police came into Amsterdam
25
59000
3000
Ve arama sırasında Hollanda polisi
01:17
and arrested Van Meegeren.
26
62000
2000
Amsterdam'da Van Meegren'i yakaladı.
01:19
Van Meegeren was charged with the crime of treason,
27
64000
3000
Van Meegren vatana ihanetle suçlandı,
01:22
which is itself punishable by death.
28
67000
3000
bu ölüm cezası verilebilecek bir suçlamaydı.
01:25
Six weeks into his prison sentence,
29
70000
2000
Hapishanede yatarken altı hafta sonra
01:27
van Meegeren confessed.
30
72000
2000
Van Meegren itirafta bulundu.
01:29
But he didn't confess to treason.
31
74000
2000
Ama bu itiraf vatana ihanet suçlamasıyla ilgili değildi.
01:31
He said, "I did not sell a great masterpiece
32
76000
3000
" O naziye büyük sanat eserinin
01:34
to that Nazi.
33
79000
2000
kendisini satmadım.
01:36
I painted it myself; I'm a forger."
34
81000
3000
Onu kendim yaptım, ben bir sahtekarım" dedi.
01:39
Now nobody believed him.
35
84000
3000
Şimdi, hiç kimse ona inanmadı.
01:42
And he said, "I'll prove it.
36
87000
2000
Ve (bunun üzerine) o dedi ki " bunu ispatlayabilirim,
01:44
Bring me a canvas and some paint,
37
89000
2000
bana bir tuval ve biraz boya getirin,
01:46
and I will paint a Vermeer much better
38
91000
2000
o iğrenç naziye sattığımdan
01:48
than I sold that disgusting Nazi.
39
93000
2000
çok daha iyi bir Vermeer yaparım. Alkol ve morfine de
01:50
I also need alcohol and morphine, because it's the only way I can work."
40
95000
3000
ihtiyacım olacak çünkü ancak o sayede bunu yapabilirim."
01:53
(Laughter)
41
98000
2000
(Gülüşmeler)
01:55
So they brought him in.
42
100000
2000
Böylece ona istediklerini getirdiler.
01:57
He painted a beautiful Vermeer.
43
102000
3000
O da harikulade bir Vermeer tablosu yaptı.
02:00
And then the charges of treason were dropped.
44
105000
3000
Ve sonra vatana ihanet suçlaması düştü.
02:03
He had a lesser charge of forgery,
45
108000
2000
Daha hafif bir suçlama olan sahtekarlıktan
02:05
got a year sentence
46
110000
2000
bir yıl yedi ve öldüğünde Hollanda halkının
02:07
and died a hero to the Dutch people.
47
112000
3000
nazarında bir kahramandı.
02:11
There's a lot more to be said about van Meegeren,
48
116000
3000
Van Meegren hakkında söylenebilecek çok şey var
02:14
but I want to turn now to Goering,
49
119000
2000
ama şimdi ben buradaki fotoğrafta Nürenberg'teki
02:16
who's pictured here being interrogated at Nuremberg.
50
121000
3000
sorgulanması gösterilen Göring'e dönmek istiyorum.
02:19
Now Goering was, by all accounts, a terrible man.
51
124000
2000
Şimdi Göring her anlamda korkunç bir adamdı.
02:21
Even for a Nazi, he was a terrible man.
52
126000
3000
Hatta nazi olarak korkunç bir adamdı.
02:24
His American interrogators described him
53
129000
3000
Onun Amerikalı sorgucuları kendisini
02:27
as an amicable psychopath.
54
132000
2000
dostça tavırlar gösteren bir psikopat olarak tanımladılar.
02:29
But you could feel sympathy
55
134000
2000
Fakat (yine de)kendisine
02:31
for the reaction he had
56
136000
2000
çok beğendiği bu tablonun
02:33
when he was told that his favorite painting
57
138000
2000
sahte olduğu
02:35
was actually a forgery.
58
140000
2000
söylendiğinde gösterdiği tepki için sempati duyabilirsiniz.
02:37
According to his biographer,
59
142000
2000
Biyograficisine göre,
02:39
"He looked as if for the first time
60
144000
2000
" Dünyada kötülük ve şer olduğunu
02:41
he had discovered there was evil in the world."
61
146000
2000
ilk kez keşfetmişcesine baktı."
02:43
(Laughter)
62
148000
3000
(Gülüşmeler)
02:46
And he killed himself soon afterwards.
63
151000
3000
Ve kısa bir süre sonra da kendini öldürdü.
02:49
He had discovered after all
64
154000
2000
Bütün bunlardan sonra keşfetmişti ki
02:51
that the painting he thought was this
65
156000
2000
sahip olduğu tablo
02:53
was actually that.
66
158000
3000
aslında bu tabloydu.
02:56
It looked the same,
67
161000
2000
Aynı görünüyordu,
02:58
but it had a different origin, it was a different artwork.
68
163000
2000
fakat farklı bir orijini vardı, farklı bir sanat eseriydi.
03:00
It wasn't just him who was in for a shock.
69
165000
2000
kendisi de bu şoka girmiş kişi değildi.
03:02
Once van Meegeren was on trial, he couldn't stop talking.
70
167000
3000
Van Meegeren yargılanırken hiç durmadan konuştu.
03:05
And he boasted about all the great masterpieces
71
170000
2000
Ve diğer sanatçılara atfedilip de
03:07
that he himself had painted
72
172000
2000
aslında kendisinin yaptığı
03:09
that were attributed to other artists.
73
174000
2000
sanat eserleriyle övündü.
03:11
In particular, "The Supper at Emmaus"
74
176000
2000
Özellikle de " Emmaus'daki Akşam Yemeği"
03:13
which was viewed as Vermeer's finest masterpiece, his best work --
75
178000
3000
Ki Vermeeer'in en güzel sanat eseri sayılıyordu,
03:16
people would come [from] all over the world to see it --
76
181000
3000
onun en iyi eseri ---görmek için dünyanın her tarafından
03:19
was actually a forgery.
77
184000
2000
insanların geldiği-- aslında bir taklitdi.
03:21
It was not that painting, but that painting.
78
186000
2000
(Yani) o eser değildi, bu eserdi.
03:23
And when that was discovered,
79
188000
2000
Ve bu anlaşıldığında,
03:25
it lost all its value and was taken away from the museum.
80
190000
3000
bütün değerini kaybetti ve müzeden çıkarıldı.
03:28
Why does this matter?
81
193000
2000
Bu neden bu kadar önemli?
03:30
I'm a psychologists -- why do origins matter so much?
82
195000
3000
Siz psikologlar, neden kökler bu denli önemli?
03:33
Why do we respond so much
83
198000
2000
Neden bir şeylerin nereden geldiğinin
03:35
to our knowledge of where something comes from?
84
200000
3000
bilgisine dayanarak bu denli tepki veriyoruz?
03:38
Well there's an answer that many people would give.
85
203000
2000
Buna bir çok insanın verebileceği türden bir cevap var.
03:40
Many sociologists like Veblen and Wolfe
86
205000
3000
Veblen ve Wolfe gibi bir çok sosyoloğa göre,
03:43
would argue that the reason why we take origins so seriously
87
208000
3000
kökleri, temelleri çok ciddiye alışımızın nedeni
03:46
is because we're snobs, because we're focused on status.
88
211000
3000
snop yaratıklar olmamız, statüko üzerinde yoğunlaşmış olmamızdır.
03:49
Among other things,
89
214000
2000
Diğer nedenler arasında ; eğer ne kadar zengin,
03:51
if you want to show off how rich you are, how powerful you are,
90
216000
2000
ne kadar güçlü olduğunuzu göstermek istiyorsanız,
03:53
it's always better to own an original than a forgery
91
218000
2000
daima orijinal bir şeye sahip olmak taklidine sahip olmaktan iyidir
03:55
because there's always going to be fewer originals than forgeries.
92
220000
3000
çünkü orijinaller taklitlerden daima daha az sayıda olacaktır.
03:59
I don't doubt that that plays some role,
93
224000
2000
Bunun oynadığı rol konusunda bir şüphem yok,
04:01
but what I want to convince you of today
94
226000
2000
fakat bu gün sizleri daha farklı bir şeyin daha
04:03
is that there's something else going on.
95
228000
2000
etkili olduğu konusunda ikna etmek istiyorum.
04:05
I want to convince you
96
230000
2000
Sizleri ikna etmek istediğim konu
04:07
that humans are, to some extent, natural born essentialists.
97
232000
3000
insanların belirli bir dereceye kadar da olsa
04:10
What I mean by this
98
235000
2000
doğuştan ilkeci olmalarıdır. Bundan şunu kastediyorum
04:12
is we don't just respond to things as we see them,
99
237000
2000
biz şeylere sadece onları gördüğümüz gibi,
04:14
or feel them, or hear them.
100
239000
2000
onları duyumsadığımız gibi ya da onları işittiğimiz
04:16
Rather, our response is conditioned on our beliefs,
101
241000
3000
gibi tepki vermeyiz. Daha ziyade; tepkilerimiz, onların ne olduğuna,
04:19
about what they really are, what they came from,
102
244000
3000
nereden geldiğine, nelerden yapılmış olduklarına,
04:22
what they're made of, what their hidden nature is.
103
247000
3000
gizli doğalarının ne olduğuna göre değil, inançlarımıza
04:25
I want to suggest that this is true,
104
250000
2000
göre şekillenir. Ben bunun doğru olduğunu ima etmek istiyorum,
04:27
not just for how we think about things,
105
252000
2000
(ama) sadece şeyler hakkında nasıl düşündüğümüz
04:29
but how we react to things.
106
254000
2000
konusunda değil, şeylere nasıl tepki verdiğimiz konusunda da.
04:31
So I want to suggest that pleasure is deep --
107
256000
2000
Bundan dolayı hazzın derinden geldiğini--
04:33
and that this isn't true
108
258000
2000
ve bunun sadece sanat gibi yüksek seviyeli
04:35
just for higher level pleasures like art,
109
260000
3000
hazlar için değil, aynı zamanda gizlenmiş özellikler konusundaki
04:38
but even the most seemingly simple pleasures
110
263000
3000
inançlarımız tarafından etkilenen apaçık görünümlü
04:41
are affected by our beliefs about hidden essences.
111
266000
3000
basit hazlarımız için de söz konusu
04:44
So take food.
112
269000
2000
olduğunu ima etmek istiyorum.
04:46
Would you eat this?
113
271000
2000
İsterseniz besin maddelerini alın. Bunun yer miydiniz?
04:48
Well, a good answer is, "It depends. What is it?"
114
273000
3000
Şimdi iyi bir cevap " Duruma göre. Onun ne olduğuna bağlı" olacaktır.
04:51
Some of you would eat it if it's pork, but not beef.
115
276000
2000
Bazılarınız domuz olursa yiyebilir,sığır olursa yemez.
04:53
Some of you would eat it if it's beef, but not pork.
116
278000
3000
Bazılarınız sığır olursa yiyebilir, domuz olursa yemez.
04:56
Few of you would eat it if it's a rat
117
281000
2000
Birkaçınız eğer fareyse yiyebilir.
04:58
or a human.
118
283000
2000
ya da insansa.
05:00
Some of you would eat it only if it's a strangely colored piece of tofu.
119
285000
3000
Bazılarınız sadece bir tutam tofu tarafından
05:04
That's not so surprising.
120
289000
2000
garip bir şekilde renklendirilmişse yiyebilir.Fazlaca sürpriz değil.
05:06
But what's more interesting
121
291000
2000
Fakat daha ilgi çekici olan,
05:08
is how it tastes to you
122
293000
2000
onun tadının, size, ne yediğinizi düşündüğünüzle
05:10
will depend critically on what you think you're eating.
123
295000
3000
çok yakından bağlantılı olarak nasıl geldiğidir.
05:13
So one demonstration of this was done with young children.
124
298000
3000
Küçük çocuklarla birlikte yapılmış bir uygulama.
05:16
How do you make children
125
301000
2000
Çocukların sadece havuç yeme ve süt içme ihtimallerini
05:18
not just be more likely to eat carrots and drink milk,
126
303000
3000
arttırmayı değil, onların havuç yemekten ve süt içmekten
05:21
but to get more pleasure from eating carrots and drinking milk --
127
306000
3000
daha fazla haz duymalarını ve onların daha iyi
05:24
to think they taste better?
128
309000
2000
tadlara sahip olduklarını düşünmelerini nasıl sağlayabilirsiniz?
05:26
It's simple, you tell them they're from McDonald's.
129
311000
3000
Basit, onlara bunların McDonald's' tan olduğunu söyleyin.
05:29
They believe McDonald's food is tastier,
130
314000
2000
Onlar McDonald's ın yemeklerinin tadının
05:31
and it leads them to experience it as tastier.
131
316000
3000
daha iyi olduğuna inanıyorlar ve bundan dolayı tadların
05:34
How do you get adults to really enjoy wine?
132
319000
2000
daha iyi olduğunu deneyimliyorlar. Erişkinlerin şaraptan
05:36
It's very simple:
133
321000
2000
gerçekten hoşlanmaları nasıl sağlanır? Çok basit:
05:38
pour it from an expensive bottle.
134
323000
2000
pahalı bir şişeden boşalt.
05:40
There are now dozens, perhaps hundreds of studies showing
135
325000
3000
Düzinelerce, belki de yüzlerce çalışmanın gösterdiği o ki
05:43
that if you believe you're drinking the expensive stuff,
136
328000
2000
eğer pahalı bir içki içtiğine inanıyorsan,
05:45
it tastes better to you.
137
330000
2000
onun tadı sana daha iyi gelecektir.
05:47
This was recently done with a neuroscientific twist.
138
332000
3000
Bu da yakında yapılan nörobilimsel bir şaşırtmaca.
05:50
They get people into a fMRI scanner,
139
335000
2000
İnsanları fMRI içine sokuyorlar,
05:52
and while they're lying there, through a tube,
140
337000
2000
ve onlar orada yatarken, tüp içinde,
05:54
they get to sip wine.
141
339000
2000
bir yudum şarap tadıyorlar.
05:56
In front of them on a screen is information about the wine.
142
341000
3000
Önlerindeki ekranda ise şarap hakkında bilgi.
05:59
Everybody, of course,
143
344000
2000
Herkes, tabii ki,
06:01
drinks exactly the same wine.
144
346000
2000
tamamen aynı şarabı içiyor.
06:03
But if you believe you're drinking expensive stuff,
145
348000
3000
Ancak eğer pahalı bir şarap içtiğinize inanıyorsanız,
06:06
parts of the brain associated with pleasure and reward
146
351000
3000
beynin haz ve ödülle ilişkili alanları
06:09
light up like a Christmas tree.
147
354000
2000
Yılbaşı ağacı gibi ışıldıyor.Sadece daha fazla haz duyduğunuzu
06:11
It's not just that you say it's more pleasurable, you say you like it more,
148
356000
3000
söylemenin dışında daha fazla sevdiğinizi de söylüyorsunuz,
06:14
you really experience it in a different way.
149
359000
3000
onu gerçekten farklı bir yoldan deneyimliyorsunuz.
06:17
Or take sex.
150
362000
3000
Ya da seksi alın.
06:20
These are stimuli I've used in some of my studies.
151
365000
3000
Bunlar benim çalışmalarımda kullanmış olduğum uyaranlar.
06:23
And if you simply show people these pictures,
152
368000
3000
Ve eğer bu fotoğrafları insanlara basitçe gösterdiyseniz
06:26
they'll say these are fairly attractive people.
153
371000
2000
bunların bir hayli çekici kişiler olduğunu söylerler.
06:28
But how attractive you find them,
154
373000
3000
Ancak onları ne kadar çekici bulduğunuz, onlar tarafından
06:31
how sexually or romantically moved you are by them,
155
376000
3000
seksüel ya da romantik açıdan ne kadar etkilenmiş
06:34
rests critically on who you think you're looking at.
156
379000
3000
olduğunuz esasında sizin kime baktığınıza bağlıdır.
06:37
You probably think the picture on the left is male,
157
382000
3000
Muhtemelen soldaki resmin erkek,
06:40
the one on the right is female.
158
385000
2000
sağdakinin ise kadın olduğunu düşünüyorsunuz.
06:42
If that belief turns out to be mistaken, it will make a difference.
159
387000
3000
Eğer bu inancınızın yanlış olduğu anlaşılırsa, farklı bir durum ortaya çıkar.
06:45
(Laughter)
160
390000
2000
(Gülüşmeler)
06:47
It will make a difference if they turn out to be
161
392000
2000
Eğer sizin düşündüğünüzden daha genç ya da
06:49
much younger or much older than you think they are.
162
394000
3000
daha yaşlı çıkarlarsa yine farkedecektir.
06:52
It will make a difference if you were to discover
163
397000
2000
Eğer şehvetle baktığınız kişinin gerçekte
06:54
that the person you're looking at with lust
164
399000
2000
oğlunuzun ya da kızınızın,
06:56
is actually a disguised version of your son or daughter,
165
401000
2000
annenizin ya da babanızın kılık değiştirmiş halleri
06:58
your mother or father.
166
403000
2000
olduğunu keşfederseniz yine iş değişir.
07:00
Knowing somebody's your kin typically kills the libido.
167
405000
3000
Birinin sizin akrabanız olduğunu öğrenmeniz libidonuzu öldürür.
07:03
Maybe one of the most heartening findings
168
408000
2000
Hazzın psikolojisiyle ilgili
07:05
from the psychology of pleasure
169
410000
2000
en cesaret verici bulgulardan birisi
07:07
is there's more to looking good than your physical appearance.
170
412000
3000
güzel görünmede fiziksel görünümünüzden fazla bir şeyler olduğudur.
07:10
If you like somebody, they look better to you.
171
415000
3000
Eğer birilerini seviyorsanız,onlar size daha iyi görünür.
07:13
This is why spouses in happy marriages
172
418000
3000
Bundan dolayı mutlu evliliklerde eşler
07:16
tend to think that their husband or wife
173
421000
2000
kocalarının ya da karılarının, herhangi birinin
07:18
looks much better than anyone else thinks that they do.
174
423000
3000
gördüğünden daha iyi olduğunu düşünme eğilimindedirler.
07:21
(Laughter)
175
426000
2000
(Gülüşmeler)
07:23
A particularly dramatic example of this
176
428000
3000
Özellikle dramatik olan bir örnek
07:26
comes from a neurological disorder known as Capgras syndrome.
177
431000
3000
Capgras sendromu adıyla bilinen nörolojik hastalıktan gelir.
07:29
So Capgras syndrome is a disorder
178
434000
3000
Capgras sendromu
07:32
where you get a specific delusion.
179
437000
2000
spesifik delüzyonlara sahip olduğunuz bir hastalıktır.
07:34
Sufferers of Capgras syndrome
180
439000
2000
Capgras sendomunun hastaları
07:36
believe that the people they love most in the world
181
441000
2000
hayatta en fazla sevdikleri insanların
07:38
have been replaced by perfect duplicates.
182
443000
2000
kusursuz taklitleriyle yer değiştirdiği kanısındadırlar.
07:40
Now often, a result of Capgras syndrome is tragic.
183
445000
3000
Sıklıkla Capgras sendromunun sonu trajiktir.
07:43
People have murdered those that they loved,
184
448000
2000
İnsanlar sevdikleri kişileri sahtelerini
07:45
believing that they were murdering an imposter.
185
450000
3000
öldürdüklerine inanarak öldürürler.
07:48
But there's at least one case
186
453000
2000
Fakat en azından Capgras sendromunun
07:50
where Capgras syndrome had a happy ending.
187
455000
2000
mutlu sonlandığı bir vaka vardır.
07:52
This was recorded in 1931.
188
457000
2000
Bu 1931'de kayda geçirilmiştir. " Araştırma, yeterince kendisine bağlı
07:54
"Research described a woman with Capgras syndrome
189
459000
3000
olmadığını ve seksüel bakımdan uygunsuz olduğunu söylediği
07:57
who complained about her poorly endowed and sexually inadequate lover."
190
462000
3000
aşığından yakınan Capgras sendromlu bir kadın tanımlamıştır."
08:00
But that was before she got Capgras syndrome.
191
465000
3000
Fakat bu, kadının Capgras sendromu olmasından öncedir.
08:03
After she got it, "She was happy to report
192
468000
2000
Hastalıktan sonra " O belirtmekten mutludur ki,
08:05
that she has discovered that he possessed a double
193
470000
3000
aşığının zengin, seksi, yakışıklı ve aristokratik
08:08
who was rich, virile, handsome and aristocratic."
194
473000
2000
bir çiftinin olduğunu keşfetmiştir."
08:10
Of course, it was the same man,
195
475000
2000
Tabii ki bahsettiği aynı adamdı.
08:12
but she was seeing him in different ways.
196
477000
2000
ama o aşığını farklı biçimlerde görüyordu.
08:14
As a third example,
197
479000
2000
Üçüncü örnek olarak,
08:16
consider consumer products.
198
481000
2000
üretim mallarını düşünün.
08:18
So one reason why you might like something is its utility.
199
483000
3000
Bir şeyi niçin sevdiğinizin nedeni onun kullanımı olabilir.
08:21
You can put shoes on your feet; you can play golf with golf clubs;
200
486000
3000
ayakkabıları ayaklarınıza geçirirsiniz; golf sopalarıyla golf oynarsınız;
08:24
and chewed up bubble gum doesn't do anything at all for you.
201
489000
3000
ve çiğnenmiş bir sakız sizin için hiç bir anlam ifade etmeyebilir.
08:27
But each of these three objects has value
202
492000
2000
Ama bu üç nesnenin herbiri
08:29
above and beyond what it can do for you
203
494000
2000
sizin için ifade ettiklerinin üzerinde ve ötesinde,
08:31
based on its history.
204
496000
2000
onların geçmişteki kullanımlarına (tarihlerine) göre bir
08:33
The golf clubs were owned by John F. Kennedy
205
498000
3000
değer taşırlar.Bunlar John F. Kennedy' e ait olan golf sopaları
08:36
and sold for three-quarters of a million dollars at auction.
206
501000
3000
ve müzayedede 750 bin dolara satıldılar.
08:39
The bubble gum was chewed up by pop star Britney Spears
207
504000
3000
Bu pop yıldızı Britney Spears tarafından
08:42
and sold for several hundreds of dollars.
208
507000
2000
çiğnenmiş bir sakızdı ve yüzlerce dolara satıldı.
08:44
And in fact, there's a thriving market
209
509000
2000
Ve tapınılan insanların kısmen yediği
08:46
in the partially eaten food of beloved people.
210
511000
3000
besinlerle ilgili gelişmekte olan bir pazar bile var.
08:49
(Laughter)
211
514000
2000
(Gülüşmeler)
08:51
The shoes are perhaps the most valuable of all.
212
516000
3000
Bu ayakkabılar belki de tüm ayakkabıları arasında
08:54
According to an unconfirmed report,
213
519000
2000
en değerli olanı.Doğrulanmamış bir kaynağa göre,
08:56
a Saudi millionaire offered 10 million dollars
214
521000
2000
bir Suudi milyoner bu ayakkabılar için
08:58
for this pair of shoes.
215
523000
2000
10 milyon dolar önerdi.
09:00
They were the ones thrown at George Bush
216
525000
3000
Yıllar önce Irak'taki bir basın toplantısında
09:03
at an Iraqi press conference several years ago.
217
528000
2000
George Bush'a atılan ayakkabılardı onlar.
09:05
(Applause)
218
530000
2000
(Alkışlar)
09:07
Now this attraction to objects
219
532000
2000
Şimdi, nesnelerle ilgili bu çekim gücü
09:09
doesn't just work for celebrity objects.
220
534000
2000
sadece ünlü insanlara ait olmayla ilgili değildir.
09:11
Each one of us, most people,
221
536000
2000
Her birimiz, insanların çok büyük bir bölümü,
09:13
have something in our life that's literally irreplaceable,
222
538000
3000
hayatımızdaki değeri onun geçmişiyle kaim olan,
09:16
in that it has value because of its history --
223
541000
3000
yerine yenisi konulamayacak bir şeylere sahibiz
09:19
maybe your wedding ring, maybe your child's baby shoes --
224
544000
3000
bu bir evlilik yüzüğü olabilir, çocuğunuzun bebeklik
09:22
so that if it was lost, you couldn't get it back.
225
547000
3000
ayakkabıları olabilir-- ki kaybolduğunda yerine koyamazsınız.
09:25
You could get something that looked like it or felt like it,
226
550000
2000
Onun gibi görünen ya da onun gibi hissettiren
09:27
but you couldn't get the same object back.
227
552000
3000
bir şey bulabirsiniz ama aynı şeyi yerine koyamazsınız.
09:30
With my colleagues George Newman and Gil Diesendruck,
228
555000
3000
Meslekdaşlarım George Newman ve Gil Diesendruck' la
09:33
we've looked to see what sort of factors, what sort of history, matters
229
558000
3000
birlikte insanların sevdiği nesneler için hangi faktörlerin,
09:36
for the objects that people like.
230
561000
2000
hangi geçmişin önem taşıdığına baktık.
09:38
So in one of our experiments,
231
563000
2000
Bu tür deneysel çalışmalarımızdan birinde,
09:40
we asked people to name a famous person who they adored,
232
565000
3000
İnsanlara hayran oldukları ünlü birinin adını sorduk,
09:43
a living person they adored.
233
568000
2000
hayran oldukları yaşayan birinin.
09:45
So one answer was George Clooney.
234
570000
2000
Yanıtlardan biri George Clooney idi.
09:47
Then we asked them,
235
572000
2000
Sonra şunu sorduk,
09:49
"How much would you pay for George Clooney's sweater?"
236
574000
2000
" George Clooney'in süveterine ne kadar
09:51
And the answer is a fair amount --
237
576000
2000
para verirdiniz?" Ve cevap iyi bir miktardı--
09:53
more than you would pay for a brand new sweater
238
578000
3000
yepyeni bir süvetere ya da hayran olmadığınız
09:56
or a sweater owned by somebody who you didn't adore.
239
581000
3000
birisine ait olan bir süvetere ödeyebileceğiz
09:59
Then we asked other groups of subjects --
240
584000
2000
miktardan fazla.Sonra bunu farklı denek gruplarına,
10:01
we gave them different restrictions
241
586000
2000
onlara farklı sınırlamalar
10:03
and different conditions.
242
588000
2000
ve farklı senaryolar vererek sorduk.
10:05
So for instance, we told some people,
243
590000
2000
Mesela, bazı insanlara dedik ki,
10:07
"Look, you can buy the sweater,
244
592000
2000
" Bak, süveteri satın alabilirsin,
10:09
but you can't tell anybody you own it,
245
594000
2000
ama hiç kimseye sana ait olduğunu
10:11
and you can't resell it."
246
596000
2000
söylemeyeceksin ve onu satmayacaksın."
10:13
That drops the value of it,
247
598000
2000
Bu onun değerini düşürür, bu da onu neden sevdiğimizle
10:15
suggesting that that's one reason why we like it.
248
600000
3000
ilgili bir açıklama telkin ediyor. Ama gerçekten bir etki
10:18
But what really causes an effect
249
603000
2000
yaratan insanlara şunu söylemenizdir
10:20
is you tell people, "Look, you could resell it, you could boast about it,
250
605000
3000
" Bak, onu geriye satabilirsin, onunla
10:23
but before it gets to you,
251
608000
2000
ilgili böbürlenebilirsin ama o sana gelmeden önce
10:25
it's thoroughly washed."
252
610000
2000
adamakıllı yıkanmıştı."
10:27
That causes a huge drop in the value.
253
612000
3000
Bu değerde büyük bir düşüşe yol açar. Karımın söylediği gibi
10:30
As my wife put it, "You've washed away the Clooney cooties."
254
615000
3000
" Clooney' in bitlerinden temizlenmiştir de ondan".
10:33
(Laughter)
255
618000
2000
(Gülüşmeler)
10:35
So let's go back to art.
256
620000
2000
Haydi sanata geri dönelim.
10:37
I would love a Chagall. I love the work of Chagall.
257
622000
2000
Chagall'a hayranımdır. Chagall eserlerine hayranım.
10:39
If people want to get me something at the end of the conference,
258
624000
2000
Eğer (bu) konferansın sonunda bana bir şey
10:41
you could buy me a Chagall.
259
626000
2000
vermek istiyorsanız bana bir Chagall satın alın.
10:43
But I don't want a duplicate,
260
628000
2000
Ama kopya istemem, aradaki farkı
10:45
even if I can't tell the difference.
261
630000
2000
söyleyemesem de (istemem).
10:47
That's not because, or it's not simply because,
262
632000
2000
Bunun nedeni snob olmam ve orijinaline sahip olacağım için
10:49
I'm a snob and want to boast about having an original.
263
634000
3000
övünmeyi istemem değil, ya da neden basitçe bu değil.
10:52
Rather, it's because I want something that has a specific history.
264
637000
3000
Daha çok, özel hikayesi olan bir şeyi istediğimden.
10:55
In the case of artwork,
265
640000
2000
Sanat eserleri özelinde,
10:57
the history is special indeed.
266
642000
2000
hikaye gerçekten özel bir öneme sahiptir..
10:59
The philosopher Denis Dutton
267
644000
2000
Filozof Denis Dutton
11:01
in his wonderful book "The Art Instinct"
268
646000
2000
" Sanat İçgüdüsü" isimli harika kitabında
11:03
makes the case that, "The value of an artwork
269
648000
2000
konuyu şöyle koyar, " Bir sanat eserinin değeri onun
11:05
is rooted in assumptions about the human performance underlying its creation."
270
650000
3000
yaratılışındaki insan gayreti hakkındaki varsayımlara dayanır."
11:08
And that could explain the difference
271
653000
2000
Ve bu orijinal ve taklid
11:10
between an original and a forgery.
272
655000
2000
arasındaki farkı açıklayabilir.
11:12
They may look alike, but they have a different history.
273
657000
2000
Birbirlerine benzeyebilirler ancak hikayeleri farklıdır.
11:14
The original is typically the product of a creative act,
274
659000
3000
Orijinal olan tipik olarak yaratıcı eylemin ürünüdür,
11:17
the forgery isn't.
275
662000
2000
taklid değildir.
11:19
I think this approach can explain differences
276
664000
3000
Bence bu insanların sanatı değerlendirmeleri
11:22
in people's taste in art.
277
667000
2000
arasındaki farkı açıklar.
11:24
This is a work by Jackson Pollock.
278
669000
2000
Bu Jackson Pollock' un bir çalışması.
11:26
Who here likes the work of Jackson Pollock?
279
671000
3000
Buradakilerden Jackson Pollock'un sanatını sevenler kimler ?
11:30
Okay. Who here, it does nothing for them?
280
675000
2000
Tamam. Onun kendileri için bir anlam ifade etmediği kimler?
11:32
They just don't like it.
281
677000
3000
Onlar onu sevmiyor.
11:35
I'm not going to make a claim about who's right,
282
680000
2000
Kimin doğru olduğu konusunda bir iddiam olmayacak,
11:37
but I will make an empirical claim
283
682000
2000
ama insanların içgüdüleriyle ilgili
11:39
about people's intuitions,
284
684000
2000
tecrübeye dayalı bir iddiam olacak,
11:41
which is that, if you like the work of Jackson Pollock,
285
686000
2000
o da şu, eğer Jackson Pollock'un çalışmalarını seviyorsanız,
11:43
you'll tend more so than the people who don't like it
286
688000
3000
siz bu çalışmaları yaratmanın zor olduğuna,
11:46
to believe that these works are difficult to create,
287
691000
3000
bir yığın zaman ve enerji ve yaratıcı enerji
11:49
that they require a lot of time and energy
288
694000
2000
gerektirdiğine, onun çalışmalarını sevmeyen insanlara
11:51
and creative energy.
289
696000
2000
oranla daha fazla inanma eğiliminde olacaksınızdır.
11:53
I use Jackson Pollock on purpose as an example
290
698000
3000
Jackson Pollock örneğini kasıtlı olarak kullandım
11:56
because there's a young American artist
291
701000
2000
çünkü Jackson Pollock' un stiline çok yakın
11:58
who paints very much in the style of Jackson Pollock,
292
703000
2000
biçimde resim yapan genç bir Amerikalı sanatçı var
12:00
and her work was worth
293
705000
2000
ve onun çalışması
12:02
many tens of thousands of dollars --
294
707000
2000
kendisinin çok genç olmasından dolayı
12:04
in large part because she's a very young artist.
295
709000
2000
özellikle değerli bulundu--onbinlerce dolar--
12:06
This is Marla Olmstead
296
711000
2000
İşte çalışmalarının çok büyük bir bölümünü
12:08
who did most of her work when she was three years old.
297
713000
2000
üç yaşındayken yapan Marla Olmstead.
12:10
The interesting thing about Marla Olmstead
298
715000
2000
Marla Olmstead' le ilgili enteresan konu şu ki
12:12
is her family made the mistake
299
717000
2000
Ailesi evlerine televizyon programı
12:14
of inviting the television program 60 Minutes II into their house
300
719000
4000
60 Dakika II ' yi, onun resim yapışını
12:18
to film her painting.
301
723000
2000
filme çektirmek üzere davet etti.
12:20
And they then reported that her father was coaching her.
302
725000
3000
Ve sonrasında onlar da babasının ona yardım ettiğini
12:23
When this came out on television,
303
728000
2000
haber yaptılar.Bu haber televizyonda yayınlanınca,
12:25
the value of her art dropped to nothing.
304
730000
3000
sanatını değeri sıfırlandı.
12:28
It was the same art, physically,
305
733000
2000
Fiziksel olarak aynı sanattı,
12:30
but the history had changed.
306
735000
3000
ancak hikayesi değişmişti.
12:33
I've been focusing now on the visual arts,
307
738000
2000
Şimdilerde görsel sanatlar üzerine yoğunlaşıyorum,
12:35
but I want to give two examples from music.
308
740000
2000
ama müzikle ilgili iki örnek vermek isterim.
12:37
This is Joshua Bell, a very famous violinist.
309
742000
2000
Bu Joshua Bell, çok meşhur bir kemancı.
12:39
And the Washington Post reporter Gene Weingarten
310
744000
3000
Ve Washington Post muhabiri Gene Weingarten
12:42
decided to enlist him for an audacious experiment.
311
747000
3000
kendisini cüretkar bir denemede kullanmaya
12:45
The question is: How much would people like Joshua Bell,
312
750000
2000
karar verdi.Soru şuydu : İnsanlar Joshua Bell' i ,
12:47
the music of Joshua Bell,
313
752000
2000
Joshua Bell' in müziğini, onu dinlediklerini
12:49
if they didn't know they were listening to Joshua Bell?
314
754000
3000
bilmeden dinlediklerinde onu ne kadar sevebilir?
12:53
So he got Joshua Bell to take his million dollar violin
315
758000
3000
Ve Joshua Bell' i, milyon dolarlık kemanını alarak
12:56
down to a Washington D.C. subway station
316
761000
3000
bir Washington D.C. metro istasyonuna gitmeye
12:59
and stand in the corner and see how much money he would make.
317
764000
3000
ve köşede dikilerek ne kadar para kazanabileceğini
13:02
And here's a brief clip of this.
318
767000
2000
görmeye ikna etti. Ve bu da onun kısa bir klibi.
13:04
(Violin music)
319
769000
7000
(Keman Müziği)
13:11
After being there for three-quarters of an hour,
320
776000
2000
Orada 45 dakika durduktan sonra
13:13
he made 32 dollars.
321
778000
3000
32 dolar kazandı.
13:16
Not bad. It's also not good.
322
781000
2000
Kötü değil. İyi de değil aynı zamanda.
13:18
Apparently to really enjoy the music of Joshua Bell,
323
783000
3000
Aşikar biçimde Joshua Bell' in müziğinin gerçekten
13:21
you have to know you're listening to Joshua Bell.
324
786000
3000
tadını çıkarmak için Joshua Bell' i dinliyor olduğunuzu bilmelisiniz.
13:24
He actually made 20 dollars more than that,
325
789000
2000
O esasında 20 dolar daha fazla kazandı,
13:26
but he didn't count it.
326
791000
2000
ama bunu (kazanmış olduğuna) katmadı.
13:28
Because this woman comes up --
327
793000
2000
Ortaya çıkan bu kadın yüzünden--
13:30
you see at the end of the video -- she comes up.
328
795000
2000
bakın videonun sonunda---o görünen kadın
13:32
She had heard him at the Library of Congress a few weeks before
329
797000
2000
O bir kaç hafta önce Kongre Kütüphanesindeki
13:34
at this extravagant black-tie affair.
330
799000
3000
smokin giyilen gösterişli toplantıda onu dinlemişti.
13:37
So she's stunned that he's standing in a subway station.
331
802000
3000
Bu nedenle, metro istasyonunda dikildiğini
13:40
So she's struck with pity.
332
805000
2000
görünce şaşakalır. Acıma hissiyle sarsılır.
13:42
She reaches into her purse and hands him a 20.
333
807000
2000
Çantasına uzanır ve ona bir 20'lik verir.
13:44
(Laughter)
334
809000
2000
(Gülüşmeler)
13:46
(Applause)
335
811000
2000
(Alkışlar)
13:48
The second example from music
336
813000
2000
Müzikten ikinci örnek
13:50
is from John Cage's modernist composition,
337
815000
2000
John Cage' in modernist kompozisyonu
13:52
"4'33"."
338
817000
2000
" 4'33".
13:54
As many of you know,
339
819000
2000
Çoğunuzun bildiği gibi,
13:56
this is the composition where the pianist sits at a bench,
340
821000
3000
bu kompozisyonda piyanist koltuğuna oturur,
13:59
opens up the piano
341
824000
2000
piyanoyu açar
14:01
and sits and does nothing for four minutes and 33 seconds --
342
826000
2000
ve oturur ve dört dakika ve 33 saniye boyunca
14:03
that period of silence.
343
828000
2000
hiç bir şey yapmaz-- bir sessizlik periyodu.
14:05
And people have different views on this.
344
830000
2000
Ve insanların bunun üzerine farklı görüşleri vardır.
14:07
But what I want to point out
345
832000
2000
Ama benim burada işaret etmek istediğim,
14:09
is you can buy this from iTunes.
346
834000
2000
bunu iTunes' tan satın alabileceğinizdir.
14:11
(Laughter)
347
836000
2000
(Gülüşmeler)
14:13
For a dollar 99,
348
838000
2000
Bir doksan dokuz' a
14:15
you can listen to that silence,
349
840000
2000
bu sessizliği dinleyebilirsiniz,
14:17
which is different than other forms of silence.
350
842000
3000
ki sessizliğin diğer şekillerinden farklıdır.
14:20
(Laughter)
351
845000
2000
(Gülüşmeler)
14:22
Now I've been talking so far about pleasure,
352
847000
3000
Şimdiye kadar haz hakkında konuşmuş bulunuyorum,
14:25
but what I want to suggest
353
850000
2000
ama söylediklerimin hepsinin
14:27
is that everything I've said applies as well to pain.
354
852000
3000
acı çekme için de geçerli olduğunu söylemek isterim.
14:30
And how you think about what you're experiencing,
355
855000
2000
Ve ne yaşadığınız hakkındaki düşüncelerinizde
14:32
your beliefs about the essence of it,
356
857000
2000
onun içeriği hakkındaki inançlarınız
14:34
affect how it hurts.
357
859000
2000
ne kadar acı verdiğine etki eder.
14:36
One lovely experiment
358
861000
2000
Kurt Gray ve Dan Wegner tarafından yapılan
14:38
was done by Kurt Gray and Dan Wegner.
359
863000
2000
güzel bir deneyde
14:40
What they did was they hooked up Harvard undergraduates
360
865000
2000
Harvard'lı üniversite öğrencileri
14:42
to an electric shock machine.
361
867000
2000
elektrik şoku üreten bir makinaya bağlanır.
14:44
And they gave them a series of painful electric shocks.
362
869000
3000
Ve onlara bir dizi ağrılı elektrik şoku uygulanır.
14:47
So it was a series of five painful shocks.
363
872000
3000
Toplamda beş ağrılı şokun olduğu bir seri.
14:50
Half of them are told that they're being given the shocks
364
875000
2000
Onların yarısına şokların
14:52
by somebody in another room,
365
877000
2000
diğer odada bulunan birisi tarafından,
14:54
but the person in the other room doesn't know they're giving them shocks.
366
879000
3000
şok verdiğini bilmeden ve hiç bir artniyeti olmadan
14:57
There's no malevolence, they're just pressing a button.
367
882000
2000
sadece butona basarak verildiği söylenir.
14:59
The first shock is recorded as very painful.
368
884000
3000
İlk şok çok ağrılı olarak kaydedilir.
15:02
The second shock feels less painful, because you get a bit used to it.
369
887000
3000
İkinci şok biraz alışkanlık nedeniyle daha az ağrı uyandırır.
15:05
The third drops, the fourth, the fifth.
370
890000
2000
Üçüncüde tepki düşer, dördüncü ve beşincide de.
15:07
The pain gets less.
371
892000
3000
Ağrı giderek azalır.
15:10
In the other condition,
372
895000
2000
Diğer bölümde,
15:12
they're told that the person in the next room
373
897000
2000
yandaki odadaki kişinin
15:14
is shocking them on purpose -- knows they're shocking them.
374
899000
3000
şokları kasten ve bilerek verdiği söylenir.
15:17
The first shock hurts like hell.
375
902000
2000
Birinci şok felaket biçimde acıtır.
15:19
The second shock hurts just as much,
376
904000
2000
İkinci şok aynen onun gibi acı verir,
15:21
and the third and the fourth and the fifth.
377
906000
2000
ve üç ve dört ve de beş de.
15:23
It hurts more
378
908000
2000
Eğer birinin bu işi amaçlı olarak
15:25
if you believe somebody is doing it to you on purpose.
379
910000
3000
yaptığını bilirseniz daha fazla canınız acır.
15:28
The most extreme example of this
380
913000
3000
Bununla ilgili en aşırı örnekte
15:31
is that in some cases,
381
916000
2000
bazı vakalarda normal koşullar
15:33
pain under the right circumstances
382
918000
2000
altında acı olarak hissedilen şey
15:35
can transform into pleasure.
383
920000
2000
hazza dönüşür.
15:37
Humans have this extraordinarily interesting property
384
922000
3000
Bu sıradışı enteresanlığa sahip olan insanlar
15:40
that will often seek out low-level doses of pain
385
925000
2000
sıklıkla kontrollu bir düşük dozlu
15:42
in controlled circumstances
386
927000
2000
ağrı-acı arayışı içine girer
15:44
and take pleasure from it --
387
929000
2000
ve bundan da haz duyarlar,
15:46
as in the eating of hot chili peppers
388
931000
2000
küçük acı kırmızı biberleri yemelerinde
15:48
and roller coaster rides.
389
933000
3000
ve lunaparklarda tehlikeli araçlara binmelerinde
15:51
The point was nicely summarized
390
936000
2000
olduğu gibi.Şair John Milton
15:53
by the poet John Milton
391
938000
2000
" Zihin öyle kendine has bir alandır ki,
15:55
who wrote, "The mind is its own place,
392
940000
2000
bu alan içinde cehennemi cennet
15:57
and in itself can make a heaven of hell,
393
942000
2000
ve cenneti cehennem yapabilir." derken
15:59
a hell of heaven."
394
944000
2000
konu (zaten) güzel bir şekilde özetlenmişti.
16:01
And I'll end with that. Thank you.
395
946000
2000
Ve bununla bitireceğim. Teşekkür ederim.
16:03
(Applause)
396
948000
7000
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Paul Bloom - PsychologistPaul Bloom explores some of the most puzzling aspects of human nature, including pleasure, religion, and morality.
Why you should listen
In Paul Bloom’s last book, How Pleasure Works, he explores the often-mysterious enjoyment that people get out of experiences such as sex, food, art, and stories. His latest book, Just Babies, examines the nature and origins of good and evil. How do we decide what's fair and unfair? What is the relationship between emotion and rationality in our judgments of right and wrong? And how much of morality is present at birth? To answer these questions, he and his colleagues at Yale study how babies make moral decisions. (How do you present a moral quandary to a 6-month-old? Through simple, gamelike experiments that yield surprisingly adult-like results.)
Paul Bloom is a passionate teacher of undergraduates, and his popular Introduction to Psychology 110 class has been released to the world through the Open Yale Courses program. He has recently completed a second MOOC, “Moralities of Everyday Life”, that introduced moral psychology to tens of thousands of students. And he also presents his research to a popular audience though articles in The Atlantic, The New Yorker, and The New York Times. Many of the projects he works on are student-initiated, and all of them, he notes, are "strongly interdisciplinary, bringing in theory and research from areas such as cognitive, social, and developmental psychology, evolutionary theory, linguistics, theology and philosophy."
He says: "A growing body of evidence suggests that humans do have a rudimentary moral sense from the very start of life."
Paul Bloom | Speaker | TED.com