TED2013
Judy MacDonald Johnston: Prepare for a good end of life
Judy MacDonald Johnston: Güzel bir ölüme hazırlanın
Filmed:
Readability: 3.4
1,595,161 views
Ölümü düşünmek korkutur, fakat plan yapmak pratiktir ve son günlerimizde içimizi rahatlatarak zihnimizi boşaltır. Ağırbaşlı ve düşünmeye sevk eden bir konuşma yapan Judy MacDonald Johnston, yaşamı güzel noktalamak için yapacağımız planlamada gerekecek 5 uygulamayı bizlerle paylaşıyor.
Judy MacDonald Johnston - Entrepreneur
By day, Judy MacDonald Johnston develops children's reading programs. By night, she helps others maintain their quality of life as they near death. Full bio
By day, Judy MacDonald Johnston develops children's reading programs. By night, she helps others maintain their quality of life as they near death. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
What would be a good end of life?
0
528
3588
Hayat nasıl güzel bir şekilde sona erer?
00:16
And I'm talking about the very end.
1
4116
1990
Ve en sondan bahsediyorum.
00:18
I'm talking about dying.
2
6106
3733
Ölümden bahsediyorum.
00:21
We all think a lot about how to live well.
3
9839
3757
Nasıl iyi yaşanacağına dair sürekli düşünürüz.
00:25
I'd like to talk about increasing our chances of dying well.
4
13596
4432
İyi bir durumda ölme şansımızı yükseltmek konusunda konuşmak istiyorum.
00:30
I'm not a geriatrician.
5
18028
2120
İhtiyarlık hastalıkları uzmanı değilim.
00:32
I design reading programs for preschoolers.
6
20148
2704
Anaokulu öğrencileri için okuma programları tasarlıyorum.
00:34
What I know about this topic
7
22852
1826
Bu konu hakkında bildiklerim
00:36
comes from a qualitative study with a sample size of two.
8
24678
4402
iki örneği kapsayan niteliksel bir çalışmaya dayanıyor.
00:41
In the last few years, I helped two friends
9
29080
2705
Son birkaç yılda, iki arkadaşıma
00:43
have the end of life they wanted.
10
31785
2241
yaşamlarını istedikleri gibi son vermeleri için yardımcı oldum.
00:46
Jim and Shirley Modini spent their 68 years of marriage
11
34026
3328
Jim ve Shirley Modini 68 yıllık evliliklerini
00:49
living off the grid on their 1,700-acre ranch
12
37354
2974
Sonoma ilindeki dağlarda 1.700 dönümlük
00:52
in the mountains of Sonoma County.
13
40328
2091
çiftliklerinde medeniyetten uzakta sürdürdü.
00:54
They kept just enough livestock to make ends meet
14
42419
3924
Ellerinde geçinebilecekleri kadar çiftlik hayvanı tutuyorlardı
00:58
so that the majority of their ranch would remain a refuge
15
46343
3307
böylece arazilerinin büyük kısmı bölgede yaşayan
01:01
for the bears and lions and so many other things
16
49650
2233
ayılar, aslanlar ve diğer birçok canlıya sığınak
01:03
that lived there.
17
51883
1607
görevi görüyordu.
01:05
This was their dream.
18
53490
2013
Bu onların hayaliydi.
01:07
I met Jim and Shirley in their 80s.
19
55503
3283
Jim ve Shirley ile 80'li yaşlarında tanıştım.
01:10
They were both only children who chose not to have kids.
20
58786
3481
İkisinin de çocuğu yoktu ve çocuk sahibi olmamayı tercih etmişlerdi.
01:14
As we became friends, I became their trustee
21
62267
2579
Samimiyetimiz arttıkça vasileri
01:16
and their medical advocate,
22
64846
1829
ve tıbbi avukatları oldum
01:18
but more importantly, I became
23
66675
2008
fakat daha önemlisi, onların
01:20
the person who managed their end-of-life experiences.
24
68683
3759
hayatlarının son tecrübelerini yaşatan kişi oldum.
01:24
And we learned a few things about how to have a good end.
25
72442
3673
Ve beraberce hayatın nasıl güzel noktalanabileceği konusunda bir şeyler öğrendik.
01:28
In their final years, Jim and Shirley
26
76115
1971
Son yıllarında Jim ve Shirley
01:30
faced cancers, fractures, infections, neurological illness.
27
78086
4000
kanserler, kırıklar, enfeksiyonlar ve nörolojik hastalıklarla yüzleştiler.
01:34
It's true.
28
82086
1073
Evet..
01:35
At the end, our bodily functions
29
83159
2237
Sonunda vücut fonksiyonlarımız
01:37
and independence are declining to zero.
30
85396
2781
ve bağımsızlığımız sıfıra düşüyor.
01:40
What we found is that, with a plan and the right people,
31
88177
3154
Bulduğumuz şey ise, bir plan ve doğru insanlar yardımıyla
01:43
quality of life can remain high.
32
91331
3554
yaşam kalitesinin yüksek tutulabileceğiydi.
01:46
The beginning of the end is triggered
33
94885
1439
Sonun başlangıcını tetikleyen şey
01:48
by a mortality awareness event, and during this time,
34
96324
2891
ölümü fark ettiren bir olaydır ve bu süreçte
01:51
Jim and Shirley chose ACR nature preserves
35
99215
4238
Jim ve Shirley, vefatlarından sonra çiftliklerini
01:55
to take their ranch over when they were gone.
36
103453
2532
devralması için ACR doğa koruyucularına emanet etti.
01:57
This gave them the peace of mind to move forward.
37
105985
3580
Böylece içleri rahat bir şekilde hayatlarına devam ettiler.
02:01
It might be a diagnosis. It might be your intuition.
38
109565
3476
Bu bir teşhis olabilir. İçgüdüleriniz de olabilir.
02:05
But one day, you're going to say, "This thing is going to get me."
39
113041
3216
Fakat bir gün şunu diyeceksiniz: "Bu şey bir gün beni alacak."
02:08
Jim and Shirley spent this time
40
116257
1556
Jim ve Shirley bu vakti
02:09
letting friends know that their end was near
41
117813
2003
arkadaşlarına sonlarının yakın olduğunu haber vererek
02:11
and that they were okay with that.
42
119816
5056
ve bunu kabullendiklerini söyleyerek geçirdi.
02:16
Dying from cancer and dying from neurological illness
43
124872
2849
Kanserden ölmek ve nörolojik hastalık sonucu ölmek
02:19
are different.
44
127721
1571
farklıdır.
02:21
In both cases, last days are about quiet reassurance.
45
129292
4302
İki durumda da son günler sessizce iç rahatlatmayla geçer.
02:25
Jim died first. He was conscious until the very end,
46
133594
3759
Önce Jim vefat etti. Son anına kadar bilinci yerindeydi,
02:29
but on his last day he couldn't talk.
47
137353
2187
fakat son gününde konuşamıyordu.
02:31
Through his eyes, we knew when he needed to hear again,
48
139540
2113
Bakışlarından, şunu tekrar duymak istediğini anlayabiliyorduk,
02:33
"It is all set, Jim. We're going to take care of Shirley
49
141653
2836
"Her şey tamam Jim. Shirley'e iyi bakacağız
02:36
right here at the ranch,
50
144489
1169
tam burada, çiftlikte
02:37
and ACR's going to take care of your wildlife forever."
51
145658
3829
ve ACR de kurduğunuz yabani ortamı sonsuza dek koruyacak."
02:41
From this experience I'm going to share five practices.
52
149487
2692
Bu tecrübeden yola çıkarak sizlerle beş uygulama paylaşacağım.
02:44
I've put worksheets online,
53
152179
1815
Programı internete de yükledim,
02:45
so if you'd like, you can plan your own end.
54
153994
2783
yani isterseniz, kendi sonunuzu kendiniz planlayabilirsiniz.
02:48
It starts with a plan.
55
156777
2467
Bir planla başlıyor.
02:51
Most people say, "I'd like to die at home."
56
159244
2517
Çoğu insan şunu der, "Evimde ölmek isterim."
02:53
Eighty percent of Americans die in a hospital
57
161761
2225
Amerikalıların yüzde sekseni bir hastanede
02:55
or a nursing home.
58
163986
1504
veya bakımevinde hayatını kaybediyor.
02:57
Saying we'd like to die at home is not a plan.
59
165490
3655
Evde ölmek istediğimizi söylemek bir plan değil.
03:01
A lot of people say, "If I get like that, just shoot me."
60
169145
3217
Yine birçok insan der ki, "Bu hale geldiğimde beni vurun gitsin."
03:04
This is not a plan either; this is illegal.
61
172362
2496
Bu da bir plan değil, üstelik yasadışı.
03:06
(Laughter)
62
174858
4054
(Kahkahalar)
03:10
A plan involves answering
63
178912
2827
Bir planda istediğiniz sona dair
03:13
straightforward questions about the end you want.
64
181739
2358
doğrudan sorulan sorulara verilen yanıtlar vardır.
03:16
Where do you want to be when you're no longer independent?
65
184097
2697
Bağımsız olmadığınızda nerede bulunmak istersiniz?
03:18
What do you want in terms of medical intervention?
66
186794
2897
Tıbbi müdahale konusunda istekleriniz neler?
03:21
And who's going to make sure your plan is followed?
67
189691
2374
Ve planınızın yolunda gitmesini sağlayacak kişi kim?
03:24
You will need advocates.
68
192065
1477
Avukatlara ihtiyacınız olacak.
03:25
Having more than one increases your chance
69
193542
1631
Birden fazla avukatınızın olması, istediğiniz sona
03:27
of getting the end you want.
70
195173
1760
ulaşma şansınızı artırır.
03:28
Don't assume the natural choice is your spouse or child.
71
196933
2580
Doğal olarak bu kişinin eşiniz veya çocuğunuz olacağını düşünmeyin.
03:31
You want someone who has the time and proximity
72
199513
2325
Bu işi iyi yapmak için zamanı ve size yakınlığı
03:33
to do this job well, and you want someone
73
201838
2591
olan birisini istersiniz ve öyle birini istersiniz ki
03:36
who can work with people under the pressure
74
204429
2239
insanlarla değişen durumların yarattığı
03:38
of an ever-changing situation.
75
206668
2361
baskı altında çalışabilsin.
03:41
Hospital readiness is critical.
76
209029
1694
Hastanenin hazır olması çok önemlidir.
03:42
You are likely to be headed to the emergency room,
77
210723
1904
Yüksek ihtimalle acil servise alınacaksınız
03:44
and you want to get this right.
78
212627
1779
ve bunun doğru yapılmasını istersiniz.
03:46
Prepare a one-page summary of your medical history,
79
214406
2863
Tıbbi geçmişinizin bir sayfalık bir özetini hazırlayın,
03:49
medications and physician information.
80
217269
2288
kullandığınız ilaçlar ve doktor bilgileri yer alsın.
03:51
Put this in a really bright envelope
81
219557
2274
Bunu çok parlak bir zarfa yerleştirin
03:53
with copies of your insurance cards, your power of attorney,
82
221831
2836
ve bu zarfta sigorta kartlarınız, vekaletnameniz,
03:56
and your do-not-resuscitate order.
83
224667
2400
"beni hayata döndürmeyin" emrinizin birer nüshası olsun.
03:59
Have advocates keep a set in their car.
84
227067
1622
Avukatlarınızın arabalarında bir set bulundurmasını sağlayın.
04:00
Tape a set to your refrigerator.
85
228689
1887
Bir diğer seti de buzdolabınıza bantlayın.
04:02
When you show up in the E.R. with this packet,
86
230576
2235
Bu zarfla acil serviste boy gösterdiğinizde
04:04
your admission is streamlined in a material way.
87
232811
3723
kayıt işleminiz çok daha kesin ve kolay olacaktır.
04:08
You're going to need caregivers.
88
236534
2605
Hastabakıcılara ihtiyaç duyacaksınız.
04:11
You'll need to assess your personality and financial situation
89
239139
3630
Kişiliğinizi ve mali durumunuzu değerlendirip
04:14
to determine whether an elder care community
90
242769
3024
bir yaşlı bakım evinde kalmanın mı
04:17
or staying at home is your best choice.
91
245793
2399
yoksa evde kalmanın mı en iyi seçeneğiniz olduğuna karar vereceksiniz.
04:20
In either case, do not settle.
92
248192
2707
İki durumda da durulmayın.
04:22
We went through a number of not-quite-right caregivers
93
250899
3366
Biz birkaç yanlış hasta bakıcı seçtik,
04:26
before we found the perfect team
94
254265
2600
ta ki mükemmel ekiple karşılaşana kadar,
04:28
led by Marsha,
95
256865
2239
ekibin başında Marcia vardı
04:31
who won't let you win at bingo just because you're dying
96
259104
6722
ve bu ekip sadece ölüyorsunuz diye bingoda kazanmanıza göz yummuyor,
04:37
but will go out and take videos of your ranch for you
97
265826
2576
siz dışarı çıkamazken onlar dışarı çıkıyor
04:40
when you can't get out there,
98
268402
2426
ve sizin için çiftliğinizi videoya kaydediyor
04:42
and Caitlin, who won't let you skip your morning exercises
99
270828
2727
ve ekipte Caitlin var, sabah egzersizinizi kaçırmamanızı sağlıyor
04:45
but knows when you need to hear
100
273555
1606
fakat eşininizin emin ellerde olduğunu
04:47
that your wife is in good hands.
101
275161
3592
duymak istediğiniz anları fark ediyor.
04:50
Finally, last words.
102
278753
2627
Son olarak, son sözler.
04:53
What do you want to hear at the very end,
103
281380
1351
Son anınızda neler duymak istiyor
04:54
and from whom would you like to hear it?
104
282731
2608
ve bunları kimden duymak istiyorsunuz?
04:57
In my experience, you'll want to hear
105
285339
2327
Tecrübelerime göre, hakkında endişelendiğiniz
04:59
that whatever you're worried about is going to be fine.
106
287666
4002
konuların güzel sonuçlanacağını duymak istersiniz.
05:03
When you believe it's okay to let go, you will.
107
291668
3952
Olayı akışına bırakmanın çözüm olacağına inanırsanız, bırakırsınız.
05:07
So, this is a topic that normally inspires fear and denial.
108
295620
5870
Yani bu, normal olarak korku ve inkar uyandıran bir konudur.
05:13
What I've learned
109
301490
2106
Öğrendiğim şey şu:
05:15
is if we put some time into planning our end of life,
110
303596
2935
yaşamımızın sonuna dair plan yapmaya zaman ayırırsak,
05:18
we have the best chance of maintaining our quality of life.
111
306531
3414
yaşam kalitemizi sürdürmek için en iyi şansı değerlendirmiş oluruz.
05:21
Here are Jim and Shirley just after deciding
112
309945
2580
Burada Jim ve Shirley'i, çiftliklerine kimin bakacağına
05:24
who would take care of their ranch.
113
312525
2472
karar verdikten hemen sonra görüyorsunuz.
05:26
Here's Jim just a few weeks before he died,
114
314997
3360
Burada Jim'in ölmeden sadece birkaç hafta önceki hali,
05:30
celebrating a birthday he didn't expect to see.
115
318357
3374
göreceğini beklemediği doğum günü partisinde.
05:33
And here's Shirley just a few days before she died
116
321731
4018
Ve burada Shirley, ölmeden sadece birkaç gün önce
05:37
being read an article in that day's paper
117
325749
2011
günün gazetesinde bir makale okuyor
05:39
about the significance of the wildlife refuge
118
327760
2325
makalenin konusu Modini çiftliğindeki yaban hayvanı
05:42
at the Modini ranch.
119
330085
2256
sığınağının önemi.
05:44
Jim and Shirley had a good end of life,
120
332341
2753
Jim ve Shirley hayatını güzel bir biçimde noktaladılar
05:47
and by sharing their story with you,
121
335094
2433
ve hikayelerini sizinle paylaşarak,
05:49
I hope to increase our chances of doing the same.
122
337527
2855
aynısını yapma şansımızı arttıracağını umuyorum.
05:52
Thank you.
123
340382
1287
Teşekkür ederim.
05:53
(Applause)
124
341669
5079
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Judy MacDonald Johnston - EntrepreneurBy day, Judy MacDonald Johnston develops children's reading programs. By night, she helps others maintain their quality of life as they near death.
Why you should listen
Judy MacDonald Johnston is the Publisher and Cofounder of Blue Lake Children's Publishing, which develops educational reading tools for preschoolers through a program called the Tessy and Tab Reading Club. Johnston's credo, "love words early," and her focus on the earliest years of life, is an interesting foil for her other passion: Planning for end of life. Johnston's side project, Good [End of] Life, deals not with happy babies decoding symbols, but with a much more morbid topic: Death. Good [End of] Life is a set of online worksheets and practices that aim to help deal with difficult questions -- like who should speak for you if you cannot speak, and whether to fill out a do-not-resuscitate form -- before it's too late.
In the past 15 years alone Johnston has founded two other companies in addition to Blue Lake Children's Publishing: PrintPaks, a children's software company, and Kibu, a social networking site for teenage girls. Previously Johnston was a Worldwide Project Marketing Manager at Hewlett Packard.
Judy MacDonald Johnston | Speaker | TED.com