TED2013
Judy MacDonald Johnston: Prepare for a good end of life
Judy MacDonald Johnston: Chuẩn bị một kết thúc có hậu cho cuộc đời
Filmed:
Readability: 3.4
1,595,161 views
Nghĩ về cái chết thật là đáng sợ, nhưng chuẩn bị kế hoạch trước là một việc rất thực tế và giúp chúng ta cảm thấy thanh thản trong những ngày cuối đời. Trong một buổi lễ, một cuộc nói chuyện đầy ý nghĩa, Judy MacDonald Johnston chia sẻ năm kinh nghiệm về sự sắp xếp một kết thúc có hậu cho cuộc đời.
Judy MacDonald Johnston - Entrepreneur
By day, Judy MacDonald Johnston develops children's reading programs. By night, she helps others maintain their quality of life as they near death. Full bio
By day, Judy MacDonald Johnston develops children's reading programs. By night, she helps others maintain their quality of life as they near death. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
What would be a good end of life?
0
528
3588
Thế nào là một kết thúc có hậu cho cuộc đời nhỉ?
00:16
And I'm talking about the very end.
1
4116
1990
Và tôi sẽ nói về cái tận cùng.
00:18
I'm talking about dying.
2
6106
3733
Tôi sẽ nói về việc chết đi.
00:21
We all think a lot about how to live well.
3
9839
3757
Tất cả chúng ta đều nghĩ nhiều về việc sống sao cho tốt.
00:25
I'd like to talk about increasing our chances of dying well.
4
13596
4432
Tôi muốn đề cập tới cách làm sao để tăng cơ hội chết thanh thản.
00:30
I'm not a geriatrician.
5
18028
2120
Tôi không phải là một bác sĩ lão khoa.
00:32
I design reading programs for preschoolers.
6
20148
2704
Tôi thiết kế chương trình học đọc cho trẻ mẫu giáo.
00:34
What I know about this topic
7
22852
1826
Những điều tôi biết về chủ đề này
00:36
comes from a qualitative study with a sample size of two.
8
24678
4402
xuất phát từ một nghiên cứu định tính với hai người
00:41
In the last few years, I helped two friends
9
29080
2705
Trong những năm gần đây, tôi đã giúp hai người bạn
00:43
have the end of life they wanted.
10
31785
2241
có được kết cục mà họ mong muốn.
00:46
Jim and Shirley Modini spent their 68 years of marriage
11
34026
3328
Jim và Shirley Modini đã kết hôn được 68 năm.
00:49
living off the grid on their 1,700-acre ranch
12
37354
2974
và sống ở trang trại rộng 1700 mẫu Anh
00:52
in the mountains of Sonoma County.
13
40328
2091
trên vùng núi tại hạt Sonoma.
00:54
They kept just enough livestock to make ends meet
14
42419
3924
Họ chỉ nuôi gia súc để đủ phục vụ cho những nhu cầu trong gia đình
00:58
so that the majority of their ranch would remain a refuge
15
46343
3307
vì thế phần lớn diện tích trang trại họ không sử dụng đến và là chỗ trú ẩn
01:01
for the bears and lions and so many other things
16
49650
2233
cho gấu và sư tử cùng với nhiều loài vật khác
01:03
that lived there.
17
51883
1607
sống ở đây
01:05
This was their dream.
18
53490
2013
Đó đã là giấc mơ của họ.
01:07
I met Jim and Shirley in their 80s.
19
55503
3283
Jim và Shirley gặp nhau vào những năm 80.
01:10
They were both only children who chose not to have kids.
20
58786
3481
Họ là con một và đều không muốn có con
01:14
As we became friends, I became their trustee
21
62267
2579
Chúng tôi trở thành bạn bè và tôi trở thành người được họ ủy thác
01:16
and their medical advocate,
22
64846
1829
và người chịu trách nhiệm về các vấn đề y tế của họ
01:18
but more importantly, I became
23
66675
2008
nhưng quan trọng hơn, tôi trở thành người
01:20
the person who managed their end-of-life experiences.
24
68683
3759
chịu trách nhiệm về cuộc sống cuối đời của họ.
01:24
And we learned a few things about how to have a good end.
25
72442
3673
Và chúng tôi đã học được nhiều điều về làm thế nào để có một kết thúc tốt.
01:28
In their final years, Jim and Shirley
26
76115
1971
Trong những năm cuối đời, Jim và Shirley
01:30
faced cancers, fractures, infections, neurological illness.
27
78086
4000
đã phải đối mặt với ưng thu, các căn bệnh về xương, nhiễm trùng và hệ thống thần kinh
01:34
It's true.
28
82086
1073
Sự thật là như vậy.
01:35
At the end, our bodily functions
29
83159
2237
Cuối cùng khi chức năng cơ thể
01:37
and independence are declining to zero.
30
85396
2781
và khả năng tự phục vụ bản thân không còn.
01:40
What we found is that, with a plan and the right people,
31
88177
3154
Điều mà chúng ta nhận ra là , khi chọn đúng người và có một kế hoạch đúng
01:43
quality of life can remain high.
32
91331
3554
ta có thể duy trì tốt chất lượng cuộc sống.
01:46
The beginning of the end is triggered
33
94885
1439
Bắt đầu của sự kết thúc đã được kích hoạt
01:48
by a mortality awareness event, and during this time,
34
96324
2891
bằng một việc quan trọng mang tính sống còn để phòng bị trước , và trong giai đoạn này,
01:51
Jim and Shirley chose ACR nature preserves
35
99215
4238
Jim và Shirley đã chọn Cơ quan bảo tồn thiên nhiên ACR
01:55
to take their ranch over when they were gone.
36
103453
2532
để chuyển giao nông trại khi họ qua đời.
01:57
This gave them the peace of mind to move forward.
37
105985
3580
Điều này giúp họ thanh thản để bước tiếp.
02:01
It might be a diagnosis. It might be your intuition.
38
109565
3476
Đó có thể là một sự dự đoán. Và cũng có thể là trực giác của bạn.
02:05
But one day, you're going to say, "This thing is going to get me."
39
113041
3216
Nhưng một ngày nào đó, bạn sẽ nói: "Điều này đã giúp tôi".
02:08
Jim and Shirley spent this time
40
116257
1556
Jim và Shirley trong khoảng thời gian này
02:09
letting friends know that their end was near
41
117813
2003
đã báo cho bạn bè biết rằng đoạn kết cho cuộc đời họ đã đến rất gần
02:11
and that they were okay with that.
42
119816
5056
và họ thấy điều đó hoàn toàn tốt.
02:16
Dying from cancer and dying from neurological illness
43
124872
2849
Chết vì ung thư và chết vì bệnh thần kinh
02:19
are different.
44
127721
1571
khác nhau lắm.
02:21
In both cases, last days are about quiet reassurance.
45
129292
4302
Trong cả hai trường hợp, những ngày cuối cùng đều khá thanh thản.
02:25
Jim died first. He was conscious until the very end,
46
133594
3759
Jim ra đi trước. Ông ấy vẫn tỉnh táo cho đến cùng,
02:29
but on his last day he couldn't talk.
47
137353
2187
nhưng ngày cuối cùng ông đã chẳng nói được.
02:31
Through his eyes, we knew when he needed to hear again,
48
139540
2113
Nhìn ánh mắt ông, chúng tôi đã biết khi nào ông cần nghe lần nữa,
02:33
"It is all set, Jim. We're going to take care of Shirley
49
141653
2836
"Tất cả được sắp xếp rồi, Jim. Chúng tôi sẽ chăm sóc cho Shirley
02:36
right here at the ranch,
50
144489
1169
ngay nơi này tại trang trại này.
02:37
and ACR's going to take care of your wildlife forever."
51
145658
3829
và ACR sẽ lo cho trang trại của ông mãi mãi".
02:41
From this experience I'm going to share five practices.
52
149487
2692
Từ trải nghiệm này tôi sẽ chia sẻ năm kinh nghiệm.
02:44
I've put worksheets online,
53
152179
1815
Tôi đã đăng bảng này lên mạng
02:45
so if you'd like, you can plan your own end.
54
153994
2783
nên nếu muốn, các bạn có thể tự lên kế hoạch cho cái kết của chính bạn.
02:48
It starts with a plan.
55
156777
2467
Cái kết đó bắt đầu bằng một kế hoạch.
02:51
Most people say, "I'd like to die at home."
56
159244
2517
Nhiều người nói: "Tôi muốn được chết ở nhà."
02:53
Eighty percent of Americans die in a hospital
57
161761
2225
Tám mươi phần trăm người Mỹ chết ở bệnh viện
02:55
or a nursing home.
58
163986
1504
hay nhà dưỡng lão.
02:57
Saying we'd like to die at home is not a plan.
59
165490
3655
Câu nói "chúng ta muốn được chết ở nhà" không phải là kế hoach.
03:01
A lot of people say, "If I get like that, just shoot me."
60
169145
3217
Nhiều người nói: "Nếu tôi trở nên như thế này, thôi thì bắn chết tôi đi".
03:04
This is not a plan either; this is illegal.
61
172362
2496
Đó cũng không phải là kế hoạch; điều đó phạm pháp.
03:06
(Laughter)
62
174858
4054
(Cười lớn)
03:10
A plan involves answering
63
178912
2827
Một kế hoạch gồm có trả lời
03:13
straightforward questions about the end you want.
64
181739
2358
thẳng thắn những câu hỏi về cái kết mà bạn muốn.
03:16
Where do you want to be when you're no longer independent?
65
184097
2697
Bạn muốn ở đâu khi bạn trở nên phụ thuộc?
03:18
What do you want in terms of medical intervention?
66
186794
2897
Bạn muốn sự can thiệp về y học nào?
03:21
And who's going to make sure your plan is followed?
67
189691
2374
Và ai sẽ chịu trách nhiệm giúp kế hoạch của bạn được tiến hành?
03:24
You will need advocates.
68
192065
1477
Bạn sẽ cần người ủng hộ đấy.
03:25
Having more than one increases your chance
69
193542
1631
Có nhiều hơn một cơ hội
03:27
of getting the end you want.
70
195173
1760
để có cái kết như bạn muốn.
03:28
Don't assume the natural choice is your spouse or child.
71
196933
2580
Đừng xem sự lựa chọn bẩm sinh là vợ/chồng hay con của bạn.
03:31
You want someone who has the time and proximity
72
199513
2325
Bạn cần một người có thời gian và người thân cận
03:33
to do this job well, and you want someone
73
201838
2591
để làm tốt việc này, và bạn cần một người
03:36
who can work with people under the pressure
74
204429
2239
có thể làm việc dưới áp lực
03:38
of an ever-changing situation.
75
206668
2361
trong mọi tình huống dù bất ngờ đến đâu.
03:41
Hospital readiness is critical.
76
209029
1694
Sự sẵn sàng từ bệnh viện rất quan trọng.
03:42
You are likely to be headed to the emergency room,
77
210723
1904
Bạn có thể được đưa thẳng đến phòng cấp cứu
03:44
and you want to get this right.
78
212627
1779
và bạn cần được đưa đến đó.
03:46
Prepare a one-page summary of your medical history,
79
214406
2863
Chuẩn bị một trang tóm tắt tiểu sử bệnh
03:49
medications and physician information.
80
217269
2288
thông tin thuốc và bác sĩ.
03:51
Put this in a really bright envelope
81
219557
2274
Bỏ vào một cái phong thư dễ thấy
03:53
with copies of your insurance cards, your power of attorney,
82
221831
2836
với bản phô tô thẻ bảo hiểm, quyền gọi luật sư,
03:56
and your do-not-resuscitate order.
83
224667
2400
và yêu cầu không giúp bạn sống lại.
03:59
Have advocates keep a set in their car.
84
227067
1622
Có người đi cùng để cất những tài liệu này trong xe.
04:00
Tape a set to your refrigerator.
85
228689
1887
Dán chúng lên tủ lạnh.
04:02
When you show up in the E.R. with this packet,
86
230576
2235
Khi bạn đến bệnh viện với xấp giấy tờ này
04:04
your admission is streamlined in a material way.
87
232811
3723
người ta sẽ sắp xếp cho bạn vào.
04:08
You're going to need caregivers.
88
236534
2605
Bạn sẽ cần có người chăm sóc.
04:11
You'll need to assess your personality and financial situation
89
239139
3630
Bạn sẽ cần đánh giá tình trạng cá nhân và tình trạng tài chính
04:14
to determine whether an elder care community
90
242769
3024
để quyết định liệu một trung tâm chăm sóc người già
04:17
or staying at home is your best choice.
91
245793
2399
hay ở nhà là sự lựa chon tốt nhất.
04:20
In either case, do not settle.
92
248192
2707
Bất kể bạn dùng cách nào, cũng đừng sắp đặt gì hết.
04:22
We went through a number of not-quite-right caregivers
93
250899
3366
Chúng tôi đã gặp hàng trăm người chăm sóc không tốt cho lắm
04:26
before we found the perfect team
94
254265
2600
trước khi tìm ra người người hoàn toàn phù hợp
04:28
led by Marsha,
95
256865
2239
được dẫn dắt bởi Marsha
04:31
who won't let you win at bingo just because you're dying
96
259104
6722
người không cho bạn thắng khi chơi bingo dù bạn đang dần chết đi
04:37
but will go out and take videos of your ranch for you
97
265826
2576
nhưng sẽ đi quay những video về trang trại cho bạn xem
04:40
when you can't get out there,
98
268402
2426
khi bạn không thể tự ra xem
04:42
and Caitlin, who won't let you skip your morning exercises
99
270828
2727
và Caitlin, người không để bạn bỏ tập thể dục sáng
04:45
but knows when you need to hear
100
273555
1606
nhưng biết khi nào bạn cần nghe
04:47
that your wife is in good hands.
101
275161
3592
rằng vợ bạn sẽ được chăm sóc tốt
04:50
Finally, last words.
102
278753
2627
Và lời cuối.
04:53
What do you want to hear at the very end,
103
281380
1351
Bạn muốn được nghe gì trước khi chết,
04:54
and from whom would you like to hear it?
104
282731
2608
và muốn nghe từ ai?
04:57
In my experience, you'll want to hear
105
285339
2327
Theo kinh nghiệm của tôi, bạn sẽ muốn nghe
04:59
that whatever you're worried about is going to be fine.
106
287666
4002
rằng những điều bạn lo lắng sẽ trở nên ổn thôi.
05:03
When you believe it's okay to let go, you will.
107
291668
3952
Khi bạn thấy đến lúc nên ra đi, bạn sẽ ra đi.
05:07
So, this is a topic that normally inspires fear and denial.
108
295620
5870
Đây là một chủ đề thường gây sợ hãi và khước từ.
05:13
What I've learned
109
301490
2106
Những điều tôi học được
05:15
is if we put some time into planning our end of life,
110
303596
2935
đó là nếu chúng ta dành chút thời gian lên kế hoạch cho cái kết của cuộc đời mình,
05:18
we have the best chance of maintaining our quality of life.
111
306531
3414
chúng ta sẽ có cơ hội tốt nhất để duy trì tốt chất lượng cuộc sống.
05:21
Here are Jim and Shirley just after deciding
112
309945
2580
Đây là Jim và Shirley ngay sau khi quyết đinh
05:24
who would take care of their ranch.
113
312525
2472
ai sẽ chăm lo trang trại của họ.
05:26
Here's Jim just a few weeks before he died,
114
314997
3360
Đây là Jim chỉ một vài tuần trước khi mất,
05:30
celebrating a birthday he didn't expect to see.
115
318357
3374
Ông đang tổ chức tiệc sinh nhật mà ông chưa từng mong sẽ được trải nghiệm.
05:33
And here's Shirley just a few days before she died
116
321731
4018
Còn đây là Shirley chỉ vài ngày trước khi ra đi
05:37
being read an article in that day's paper
117
325749
2011
đang đọc một mục trên tờ báo ngày hôm ấy
05:39
about the significance of the wildlife refuge
118
327760
2325
về tầm quan trọng của nơi trú ẩn cho động vật hoang dã
05:42
at the Modini ranch.
119
330085
2256
ở trang trại Modini.
05:44
Jim and Shirley had a good end of life,
120
332341
2753
Jim và Shirley đã có một kết thúc có hậu cho cuộc đời,
05:47
and by sharing their story with you,
121
335094
2433
và bằng cách chia sẻ với các bạn câu chuyện của họ
05:49
I hope to increase our chances of doing the same.
122
337527
2855
tôi hy vọng có thể làm tăng cơ hội cho chúng ta để có một kết thúc có hậu như vậy.
05:52
Thank you.
123
340382
1287
Cảm ơn.
05:53
(Applause)
124
341669
5079
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Judy MacDonald Johnston - EntrepreneurBy day, Judy MacDonald Johnston develops children's reading programs. By night, she helps others maintain their quality of life as they near death.
Why you should listen
Judy MacDonald Johnston is the Publisher and Cofounder of Blue Lake Children's Publishing, which develops educational reading tools for preschoolers through a program called the Tessy and Tab Reading Club. Johnston's credo, "love words early," and her focus on the earliest years of life, is an interesting foil for her other passion: Planning for end of life. Johnston's side project, Good [End of] Life, deals not with happy babies decoding symbols, but with a much more morbid topic: Death. Good [End of] Life is a set of online worksheets and practices that aim to help deal with difficult questions -- like who should speak for you if you cannot speak, and whether to fill out a do-not-resuscitate form -- before it's too late.
In the past 15 years alone Johnston has founded two other companies in addition to Blue Lake Children's Publishing: PrintPaks, a children's software company, and Kibu, a social networking site for teenage girls. Previously Johnston was a Worldwide Project Marketing Manager at Hewlett Packard.
Judy MacDonald Johnston | Speaker | TED.com