TED2006
Helen Fisher: Why we love, why we cheat
Helen Fisher tiết lộ lý do tại sao chúng ta yêu và lừa dối
Filmed:
Readability: 3.6
11,349,614 views
Nhà nhân loại học Helen Fisher đảm nhận một đề tài tinh tế - tình yêu - và giải thích sự tiến triển của nó [tình yêu], những nền tảng hóa sinh học và sự quan trọng về mặt xã hội của tình yêu. Bà kết thúc bằng một cảnh bảo về căn bệnh tiềm tàng cố hữu trong việc lạm dụng thuốc chống suy nhược [antidepressant]
Helen Fisher - Anthropologist, expert on love
Anthropologist Helen Fisher studies gender differences and the evolution of human emotions. She’s best known as an expert on romantic love. Full bio
Anthropologist Helen Fisher studies gender differences and the evolution of human emotions. She’s best known as an expert on romantic love. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
Ngày hôm nay tôi muốn nói về hai xu hướng lớn nhất trong thế kỷ này,
00:25
I'd like to talk today
about the two biggest social trends
about the two biggest social trends
0
301
5198
00:30
in the coming century,
1
5523
1453
00:31
and perhaps in the next 10,000 years.
2
7000
2500
và có lẽ trong vòng 10000 năm tới nữa.
Nhưng tôi muốn bắt đầu với nghiên cứu của mình về tình yêu lãng mạn,
00:34
But I want to start
with my work on romantic love,
with my work on romantic love,
3
10159
3817
00:38
because that's my most recent work.
4
14000
1865
bởi vì đó là công việc gần đây nhất của tôi.
Việc mà tôi và các đồng nghiệp của mình đã làm là đặt 32 người đang yêu mãnh liệt,
00:41
What I and my colleagues did was put
32 people, who were madly in love,
32 people, who were madly in love,
5
16222
4754
00:45
into a functional MRI brain scanner.
6
21000
1976
vào một máy scan não MRI chức năng.
17 người trong số đó đang yêu mãnh liệt và tình yêu của họ thì được đón nhận;
00:48
17 who were madly in love
and their love was accepted;
and their love was accepted;
7
23368
2849
và 15 người còn lại cũng đang yêu mãnh liệt nhưng vừa chia tay.
00:51
and 15 who were madly in love
and they had just been dumped.
and they had just been dumped.
8
26241
2950
Và vì thế tôi muốn tiết lộ với các bạn về điều đó trước,
00:54
And so I want to tell you
about that first,
about that first,
9
30032
2318
và sau đó sẽ là hướng đi mà tôi nghĩ tình yêu đang hướng đến.
00:57
and then go on into where
I think love is going.
I think love is going.
10
32374
2865
01:01
(Laughter)
11
36689
1000
01:03
"What 'tis to love?" Shakespeare said.
12
38483
2976
"Yêu là gì?" Shakespeare đã nói.
Tôi nghĩ rằng tổ tiên của chúng ta - Tôi nghĩ rằng con người đã và đang tự hỏi mình câu hỏi này
01:07
I think our ancestors --
13
42538
1918
01:09
I think human beings have been
wondering about this question
wondering about this question
14
44480
3898
từ khi họ còn ngồi quanh những đốm lửa trại hay nằm ngắm những vì sao cách đây một triệu năm
01:13
since they sat around their campfires
15
48402
1776
01:15
or lay and watched
the stars a million years ago.
the stars a million years ago.
16
50202
2691
01:19
I started out by trying to figure out
what romantic love was
what romantic love was
17
54928
3231
Tôi bắt đầu tiến hành công việc bằng cách cố gắng tìm hiểu thế nào là tình yêu lãng mạn
bằng cách nhìn lại những nghiên cứu trong vòng 45 năm trở lại - chỉ những nghiên cứu về tâm lý học,
01:22
by looking at the last 45 years
of the psychological research
of the psychological research
18
58183
5483
01:28
and as it turns out,
19
63690
1307
và như những gì tìm được, có một nhóm những việc hết sức đặc trưng diễn ra khi bạn đang yêu.
01:29
there's a very specific group of things
that happen when you fall in love.
that happen when you fall in love.
20
65021
3954
Việc đầu tiên diễn ra --
01:34
The first thing that happens is,
21
69568
2408
01:36
a person begins to take on
what I call, "special meaning."
what I call, "special meaning."
22
72000
2976
một người bắt đầu chấp nhận cái tôi gọi là, "ý nghĩa đặc biệt."
Như một lần một tài xế xe tải đã nói với tôi,
01:40
As a truck driver once said to me,
23
75553
1642
anh ta nói rằng, "Thế giới đã có một tâm điểm mới, và tâm điểm đó là Marry Anne."
01:42
"The world had a new center,
and that center was Mary Anne."
and that center was Mary Anne."
24
77219
3781
01:46
George Bernard Shaw said it differently.
25
81801
1960
George Bernard Shaw nói điều đó một cách hơi khác.
Anh ta nói rằng, "Tình yêu bao gồm sự đánh giá quá cao sự khác biệt giữa một người phụ nữ và những người phụ nữ khác."
01:48
"Love consists of overestimating
the differences
the differences
26
83785
2468
01:51
between one woman and another."
27
86277
2008
Và thực tế là, đó là những gì chúng ta làm. (Tiếng cười)
01:53
And indeed, that's what we do.
28
88309
2262
01:55
(Laughter)
29
90595
3254
01:58
And then you just focus on this person.
30
93873
2596
Và rồi thì bạn chỉ tập trung vào người này.
02:01
You can list what you
don't like about them,
don't like about them,
31
96493
2817
Bạn có thể liệt kê ra những gì bạn không thích ở họ,
nhưng rồi bạn gạt hết tất cả và tập trung vào những điểm tốt của họ.
02:04
but then you sweep that aside
and focus on what you do.
and focus on what you do.
32
99334
3564
02:07
As Chaucer said, "Love is blind."
33
102922
1999
Như Chaucer đã nói, "Tình yêu là mù quáng."
02:11
In trying to understand romantic love,
34
106530
2161
Để hiểu thêm về tình yêu lãng mạn,
02:13
I decided I would read poetry
from all over the world,
from all over the world,
35
108715
2977
tôi đã quyết định đọc những bài thơ từ khắp nơi trên thế giới,
02:16
and I just want to give
you one very short poem
you one very short poem
36
111716
2652
và tôi chỉ muốn đưa ra cho các bạn xem một bài thơ rất ngắn từ Trung Quốc thế kỷ thứ tám,
02:19
from eighth-century China,
37
114392
1247
bởi vì nó gần như là một ví dụ hoàn hảo của một người đàn ông người mà hoàn toàn tập trung vào một người phụ nữ.
02:20
because it's an almost perfect example
38
115663
2209
02:22
of a man who is focused totally
on a particular woman.
on a particular woman.
39
117896
3364
Nó gần giống như là khi bạn đang yêu mãnh liệt với một ai đó
02:26
It's a little bit like when you are
madly in love with somebody
madly in love with somebody
40
121824
3040
và khi bạn bước vào một bãi đậu xe.
02:29
and you walk into a parking lot --
41
124888
1638
Chiếc xe của họ thì khác hẳn với từng chiếc xe còn lại trong bãi.
02:31
their car is different
from every other car in the parking lot.
from every other car in the parking lot.
42
126550
3380
Ly rượu của họ cũng khác với từng chiếc ly rượu còn lại tại buổi tiệc.
02:34
Their wine glass at dinner
43
129954
1506
02:36
is different from every other wine glass
at the dinner party.
at the dinner party.
44
131484
3492
02:39
And in this case, a man got hooked
on a bamboo sleeping mat.
on a bamboo sleeping mat.
45
135000
3764
Và trong trường hợp này, người đàn ông chú ý vào chiếc chiếu trúc.
Và nó là thế này. Đó là của một người tên Yuan Chen:
02:44
And it goes like this.
46
139312
1199
02:45
It's by a guy called Yuan Zhen.
47
140535
1491
"Tôi không thể chịu được khi cất chiếc chiếu trúc ấy đi.
02:48
"I cannot bear to put away
the bamboo sleeping mat.
the bamboo sleeping mat.
48
143423
2553
Đêm mà tôi đưa em về, tôi thấy em trải nó ra."
02:51
The night I brought you home,
I watched you roll it out."
I watched you roll it out."
49
146637
3005
Anh ta bị ấn tượng vào một chiếc chiếu,
02:55
He became hooked on a sleeping mat,
50
150468
2357
hầu như chắc chắn bởi sự tăng cường hoặt động của chất dopamine trong não bộ,
02:57
probably because of elevated activity
of dopamine in his brain,
of dopamine in his brain,
51
152849
2976
cũng như bạn và tôi.
03:00
just like with you and me.
52
155849
1421
Nhưng dù sao chăng nữa, điều này ko chỉ rằng người này có ý nghĩa đặc biệt,
03:02
But anyway, not only does this person
take on special meaning,
take on special meaning,
53
157294
3165
bạn tập trung sự chú ý của bạn vào họ.
03:05
you focus your attention on them.
54
160483
2446
03:07
You aggrandize them.
55
162953
1601
Bạn nâng cao họ lên. Nhưng bạn có nguồn năng lượng mãnh liệt.
03:09
But you have intense energy.
56
164578
1761
Như một người Pô-li-nê-đi [Polynesian] đã nói, anh ta nói rằng, "Tôi cảm thấy như nhảy ra khỏi bầu trời."
03:11
As one Polynesian said,
"I felt like jumping in the sky."
"I felt like jumping in the sky."
57
166363
3495
Bạn thức trắng cả đêm. Bạn đi dạo đến tận bình minh.
03:15
You're up all night.
You're walking till dawn.
You're walking till dawn.
58
170406
3197
Bạn cảm thấy phấn chấn mạnh mẽ khi mọi việc suôn sẻ,
03:18
You feel intense elation
when things are going well;
when things are going well;
59
173627
2959
tâm trạng chuyển sang thất vọng khủng khiếp khi mọi chuyện trở nên tồi tệ.
03:21
mood swings into horrible despair
when things are going poorly.
when things are going poorly.
60
176610
3549
Thật sự phụ thuộc vào người này.
03:24
Real dependence on this person.
61
180183
2454
Như một thương nhân ở New York đã nói với tôi, anh ta nói rằng. "Mọi thứ cô ấy thích, tôi thích."
03:27
As one businessman in New York said to me,
62
182661
2399
03:29
"Anything she liked, I liked."
63
185084
1861
Đơn giản. Tình yêu lãng mạn thì hết sức đơn giản.
03:32
Simple. Romantic love is very simple.
64
187524
1961
03:35
You become extremely sexually possessive.
65
190793
2183
Bạn trở nên cực kỳ ích kỷ trong tình dục.
03:37
You know, if you're just sleeping
with somebody casually,
with somebody casually,
66
193000
2731
Bạn biết đấy, nếu bạn ngủ với ai đó một cách ngẫu nhiên,
03:40
you don't really care
if they're sleeping with somebody else.
if they're sleeping with somebody else.
67
195755
2870
bạn ko thực sư quan tâm nếu người đó có ngủ với người khác.
Nhưng vào khoảnh khắc bạn yêu,
03:43
But the moment you fall in love,
68
198649
1554
Bạn trở nên chiếm hữu trong vấn đề tình dục.
03:45
you become extremely
sexually possessive of them.
sexually possessive of them.
69
200227
2296
Tôi nghĩ rằng đó là học thuyết Darwin - Có một mục đích theo học thuyết Darwin cho điều này.
03:47
I think there's a Darwinian
purpose to this.
purpose to this.
70
202547
3429
03:50
The whole point of this
is to pull two people together
is to pull two people together
71
206000
2633
Toàn bộ ý nghĩ của việc này là để kéo hai người lại gần nhau
đủ mạnh để nuôi dưỡng đứa con như một đội.
03:53
strongly enough to begin
to rear babies as a team.
to rear babies as a team.
72
208657
3306
03:57
But the main characteristics
of romantic love are craving:
of romantic love are craving:
73
213000
2976
Như đặc điểm chính của tình yêu lãng mạn là sự khao khát:
04:00
an intense craving
to be with a particular person,
to be with a particular person,
74
216000
3422
một sự khao khát mãnh liệt với một người, không chỉ về tình dục, mà còn về xúc cảm.
04:04
not just sexually, but emotionally.
75
219446
2223
04:06
It would be nice to go to bed with them,
76
221693
3728
Bạn sẽ thích hơn -- có lẽ sẽ hấp dẫn khi ngủ cùng với họ,
nhưng bạn muốn họ gọi bạn bằng điện thoại, rủ bạn đi chơi hay những việc tương tự như vậy
04:10
but you want them to call you
on the telephone, to invite you out, etc.,
on the telephone, to invite you out, etc.,
77
225445
4232
04:14
to tell you that they love you.
78
229701
1856
Rằng nói với bạn rằng họ yêu bạn.
04:17
The other main characteristic
is motivation.
is motivation.
79
232460
4722
Một đặc điểm chính khác nữa là động lực.
Khi dây thần kinh vận động của não bạn trở nên mệt mỏi, và bạn muốn người ấy.
04:22
The motor in the brain begins to crank,
and you want this person.
and you want this person.
80
237206
3365
04:25
And last but not least,
it is an obsession.
it is an obsession.
81
241000
2864
Và cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, đó là sự ám ảnh.
Trước khi tôi đặt những người này vào máy MRI,
04:28
Before I put these people
in the MRI machine,
in the MRI machine,
82
244174
3802
04:32
I would ask them all kinds of questions.
83
248000
1976
Tôi đã hỏi họ đủ các loại câu hỏi,
04:34
But my most important question
was always the same.
was always the same.
84
250000
3165
Nhưng luôn luôn có một câu hỏi quan trọng nhất,
Đó là: "Bao nhiêu phần trăm thời gian trong ngày và đêm bạn nhớ về người đấy?"
04:37
It was: "What percentage of the day
and night do you think about this person?"
and night do you think about this person?"
85
253189
4787
Và thực tế, họ nói rằng, "Cả ngày. Cả đêm. Tôi không bao giờ có thể ngừng suy nghĩ về anh ấy hay cô ấy."
04:42
And indeed, they would say,
86
258000
1890
04:44
"All day. All night.
87
259914
2157
04:46
I can never stop thinking
about him or her."
about him or her."
88
262095
2341
04:49
And then, the very last question --
89
265000
1810
Và sau đó, câu hỏi cuối cùng mà tôi hỏi họ --
04:51
I would always have to work
myself up to this question,
myself up to this question,
90
266834
2599
Tôi đã luôn luôn phải tự cố gắng trong câu hỏi này,
vì tôi không phải là một chuyên gia tâm lý.
04:54
because I'm not a psychologist.
91
269457
1567
Tôi không làm việc với người bị chấn thương tâm lý bao giờ.
04:55
I don't work with people
in any kind of traumatic situation.
in any kind of traumatic situation.
92
271048
2976
Và câu hỏi cuối cùng của tôi lúc nào cũng như nhau.
04:59
My final question was always the same.
93
274394
1905
Tôi nói rằng, "Bạn có thế chết vì anh ấy hay cô ấy?"
05:01
I would say,
"Would you die for him or her?"
"Would you die for him or her?"
94
276323
2653
Và, quả thực, những người này đều trả lời "Có!,"
05:04
And, indeed, these people would say "Yes!"
95
279465
2071
như thể họ lịch sự trả lời khi tôi nhờ họ 1 việc vặt vậy.
05:06
as if I had asked them to pass the salt.
96
281560
2111
Tôi chỉ phân vân vì việc này.
05:08
I was just staggered by it.
97
283695
2694
05:12
So we scanned their brains,
98
287634
2586
Vì vậy chúng tôi scan não bộ của họ, khi nhìn vào hình của người yêu và hình của một người bình thường,
05:15
looking at a photograph
of their sweetheart
of their sweetheart
99
290244
2110
05:17
and looking at a neutral photograph,
100
292378
1768
cùng với một hoạt động để làm xao nhãng giữa lúc sau khi nhìn bức hình thứ nhất
05:18
with a distraction task in between.
101
294170
1834
Vì thế chúng tôi tìm ra -- nhìn vào cùng một bộ não đang trong trạng thái tăng cường hoạt động
05:20
So we could look at the same brain
when it was in that heightened state
when it was in that heightened state
102
296028
4948
05:25
and when it was in a resting state.
103
301000
2297
và khi trong trạng thái thư giãn.
Và chúng tôi tìm thấy sự hoạt động trong rất nhiều vùng não bộ.
05:28
And we found activity
in a lot of brain regions.
in a lot of brain regions.
104
303869
2271
Thực ra, một trong những điều quan trọng nhất là một khu vực não bộ
05:30
In fact, one of the most important
was a brain region
was a brain region
105
306164
2658
khu vực ấy trở nên hoạt động tích cực mà bạn cảm thấy có sự xuất hiện đột ngột của cocaine
05:33
that becomes active
when you feel the rush of cocaine.
when you feel the rush of cocaine.
106
308846
3208
Và thực tế, đó chính xác là điều đã diễn ra.
05:37
And indeed, that's exactly what happens.
107
312657
2343
05:40
I began to realize that romantic love
is not an emotion.
is not an emotion.
108
315650
4619
Tôi đã bắt đầu nhận ra tình yêu lãng mạn thì không phải là xúc cảm.
Thực ra, tôi đã luôn luôn nghĩ rằng nó là một chuỗi những cảm xúc,
05:45
In fact, I had always thought
it was a series of emotions,
it was a series of emotions,
109
320293
2856
từ mức rất cao cho đến rất thấp.
05:47
from very high to very low.
110
323173
1706
05:49
But actually, it's a drive.
111
324903
1706
Nhưng thực sự, nó là một động lực. Nó xuất phát từ dây thần kinh vận động của trí não,
05:51
It comes from the motor of the mind,
112
326633
2135
05:53
the wanting part of the mind,
the craving part of the mind.
the craving part of the mind.
113
328792
3665
phần mong mỏi của trí não, phần hưng phấn của trí não.
Tâm trí như thế -- phần của trí não --
05:57
The kind of part of the mind
114
332481
1495
05:58
when you're reaching
for that piece of chocolate,
for that piece of chocolate,
115
334000
2640
[Xuất hiện] khi bạn cố với lấy một thanh kẹo sô cô la,
khi bạn muốn đạt được sự thăng tiến trong công việc.
06:01
when you want to win
that promotion at work.
that promotion at work.
116
336664
3838
Cơ vận động của não bộ. Đó là ham muốn.
06:05
The motor of the brain.
117
340906
1539
06:07
It's a drive.
118
342469
1204
06:08
And in fact, I think it's more powerful
than the sex drive.
than the sex drive.
119
343697
3103
Và trên thực tế, tôi nghĩ nó còn có tác động mạnh hơn cả ham muốn tình dục.
Ban biết đấy, nếu bạn đề nghị ai đó đi ngủ cùng với bạn, và họ nói, "Không, cảm ơn,"
06:11
You know, if you ask somebody
to go to bed with you,
to go to bed with you,
120
347166
2483
06:14
and they say, "No, thank you,"
121
349673
1437
chắn chắn bạn sẽ không tự sát hoặc rơi vào trầm cảm.
06:15
you certainly don't kill yourself
or slip into a clinical depression.
or slip into a clinical depression.
122
351134
3517
Nhưng chắc rằng, trên khắp thế giới, những người bị chối bỏ trong tình yêu sẵn sàng làm mọi thứ vì nó [tình yêu].
06:19
But certainly, around the world,
123
354675
3193
06:22
people who are rejected
in love will kill for it.
in love will kill for it.
124
357892
3957
Họ sống vì tình yêu. Họ giết vì tình yêu. Họ chết vì tình yêu.
06:27
People live for love.
125
362349
1135
06:28
They kill for love.
126
363508
1260
06:29
They die for love.
127
364792
1031
06:31
They have songs, poems, novels,
128
366277
3578
Họ có bài hát, thơ, tiểu thuyết, điêu khắc, tranh, thần thoại, truyện cổ tích.
06:34
sculptures, paintings, myths, legends.
129
369879
3944
Trong hơn 175 xã hội, người ta đã để lại bằng chứng của hệ thống đầy sức mạnh này của bộ não.
06:38
In over 175 societies,
130
373847
2149
06:40
people have left their evidence
of this powerful brain system.
of this powerful brain system.
131
376020
4784
Tôi đã đến mức phải nghĩ rằng đây là một trong những hệ thống não bộ mạnh mẽ nhất trên trái đất
06:45
I have come to think
132
380828
1023
06:46
it's one of the most powerful
brain systems on Earth
brain systems on Earth
133
381875
2588
cho cả niềm vui và sự đau khổ.
06:49
for both great joy and great sorrow.
134
384487
2577
Và tôi cũng nghĩ rằng đó là một trong bộ ba,
06:52
And I've also come to think
135
387659
1437
06:53
that it's one of three
basically different brain systems
basically different brain systems
136
389121
3482
những hệ thống não bộ khác biệt cơ bản tiến hóa từ giao phối và sinh sản.
06:57
that evolved from mating and reproduction.
137
392628
2047
Một là động lực tình dục: sự khao khát thỏa mãn thể xác.
06:59
One is the sex drive:
the craving for sexual gratification.
the craving for sexual gratification.
138
395072
3055
07:03
W.H. Auden called it
an "intolerable neural itch,"
an "intolerable neural itch,"
139
398555
3421
W.H Auden gọi đó là "sự khao khát mãnh liệt của thần kinh" [intolerable neural itch]
07:06
and indeed, that's what it is.
140
402000
1975
Và thực ra, nó đúng là như thế.
Nó cứ làm phiền bạn từng chút một, cảm giác như bị đói.
07:09
It keeps bothering you
a little bit, like being hungry.
a little bit, like being hungry.
141
405142
2580
Cái thứ hai của bộ ba hệ thống não bộ này là tình yêu lãng mạn:
07:13
The second of these three brain
systems is romantic love:
systems is romantic love:
142
408904
2946
07:16
that elation, obsession of early love.
143
411874
2102
sự hưng phấn, sự ám ảnh của tình yêu giai đoạn đầu.
07:18
And the third brain system is attachment:
144
414000
2356
Và hệ thống não thứ ba là sự gắn bó:
cái cảm giác yên ả và an toàn mà bạn cảm nhận ở người bạn đời.
07:21
that sense of calm and security
you can feel for a long-term partner.
you can feel for a long-term partner.
145
416380
3953
07:25
And I think that the sex drive
evolved to get you out there,
evolved to get you out there,
146
420698
2812
Và tôi nghĩ rằng động lực tình dục phát triển thúc đẩy bạn ra ngoài kia,
kiếm tìm một loạt những bạn tình.
07:28
looking for a whole range of partners.
147
423534
2555
Bạn biết đấy, bạn có thể cảm nhận điều này khi bạn đang ngồi lái trên chiếc xe của mình.
07:30
You can feel it when you're just
driving along in your car.
driving along in your car.
148
426113
2785
Nó có thể không tập trung vào ai cả.
07:33
It can be focused on nobody.
149
428922
1372
Tôi nghĩ rằng tình yêu lãng mạn phát triển là để làm cho bạn tập trung năng lượng cho sự giao phối
07:35
I think romantic love evolved
to enable you to focus your mating energy
to enable you to focus your mating energy
150
430318
3658
07:38
on just one individual at a time,
151
434000
1976
chỉ vào một cá thể trong một lúc,
07:40
thereby conserving mating time and energy.
152
436000
2832
bằng cách ấy bảo toàn năng lượng và thời gian giao phối.
07:43
And I think that attachment,
the third brain system,
the third brain system,
153
438856
2730
Và tôi nghĩ rằng sự gắn bó, hệ thống não bộ thứ ba,
phát triển để làm bạn có thể dung thứ cho con người này --(Tiếng cười) --
07:46
evolved to enable you to tolerate
this human being
this human being
154
441610
3542
07:49
at least long enough to raise
a child together as a team.
a child together as a team.
155
445176
4053
ít nhất đủ dài để nuôi nấng đứa trẻ như một đội.
07:55
So with that preamble,
156
451000
1498
Vậy với lời mở đầu đó, tôi muốn đi vào phần thảo luận về hai xu hướng xã hội sâu sắc nhất.
07:57
I want to go into discussing
the two most profound social trends.
the two most profound social trends.
157
452522
6031
08:03
One of the last 10,000 years
158
459000
2283
Một trong 10000 năm trở lại đây và nhiều năm khác -- chắc chắn trong 25 năm trở lại --
08:06
and the other,
certainly of the last 25 years,
certainly of the last 25 years,
159
461307
4697
sẽ có một sự ảnh hưởng lên bộ ba hệ thống não bộ khác nhau này:
08:10
that are going to have an impact
on these three different brain systems:
on these three different brain systems:
160
466028
4252
cám dỗ, tình yêu lãng mạn và sự gắn bó sâu sắc với người bạn đời.
08:15
lust, romantic love
and deep attachment to a partner.
and deep attachment to a partner.
161
470304
3553
Đầu tiên là khi phụ nữ đi làm, quay trở lại lực lượng lao động.
08:19
The first is women working,
moving into the workforce.
moving into the workforce.
162
474262
4461
Tôi đã nhìn vào 150 -- 130 xã hội qua niên giám nhân khẩu học của Hoa Kỳ.
08:26
I've looked at 130 societies
163
481333
2891
08:29
through the demographic yearbooks
of the United Nations.
of the United Nations.
164
484248
2641
Và mọi nơi trên thế giới, 129 trong 130 nước, phụ nữ không chỉ di chuyển vào thị trường việc làm --
08:31
Everywhere in the world,
129 out of 130 of them,
129 out of 130 of them,
165
486913
4732
08:36
women are not only moving
into the job market --
into the job market --
166
491669
2307
08:38
sometimes very, very slowly,
but they are moving into the job market --
but they are moving into the job market --
167
494000
3976
đôi khi rất, rất chậm, nhưng họ đang di chuyển vào thị trường việc làm --
08:42
and they are very slowly closing
that gap between men and women
that gap between men and women
168
498000
3854
và họ đang rút ngắn dần khoảng cách giữa nam giới và nữ giới một cách rất chậm rãi.
08:46
in terms of economic power,
health and education.
health and education.
169
501878
3797
trong phương diện quyền lực kinh tế, sức khỏe và giáo dục.
Nó [diễn ra] rất chậm.
08:50
It's very slow.
170
505699
1136
08:51
For every trend on this planet,
there's a counter-trend.
there's a counter-trend.
171
506859
3117
Mỗi một xu hướng trên hành tinh này, luôn có một xu hướng ngược lại.
08:54
We all know of them, but nevertheless --
172
510000
2313
Chúng ta đều biết chúng, nhưng tuy thế mà -- một câu châm ngôn Ả rập.
08:57
the Arabs say, "The dogs may bark,
but the caravan moves on."
but the caravan moves on."
173
512337
6396
Người Ả rập nói, "Những con chó có thể sủa, nhưng đoàn lữ hành vẫn tiến lên."
Và, thực tế, đoàn lữ hành đó đang tiếp tục tiến tới.
09:03
And, indeed, that caravan is moving on.
174
518757
2327
Phụ nữ đang quay trở lại thị trường lao động.
09:05
Women are moving back into the job market.
175
521108
2687
Và tôi nói trở lại thị trường lao động, bởi vì điều này không phải là mới.
09:08
And I say back into the job market,
because this is not new.
because this is not new.
176
523819
3157
Hàng triệu năm trước, trên những cánh đồng cỏ của Phi Châu,
09:12
For millions of years,
on the grasslands of Africa,
on the grasslands of Africa,
177
527323
3666
phụ nữ thường xuyên hái lượm rau củ.
09:15
women commuted to work
to gather their vegetables.
to gather their vegetables.
178
531013
3150
Họ về nhà với 60 đến 80 phần trăm của bữa ăn tối.
09:18
They came home with 60 to 80 percent
of the evening meal.
of the evening meal.
179
534187
3660
09:22
The double income family was the standard.
180
537871
2888
Gia đình với nguồn thu nhập đôi đã là chuẩn mực.
09:25
And women were regarded
as just as economically,
as just as economically,
181
540783
3430
Và phụ nữ đã được nhìn nhận có sức mạnh ngang bằng về kinh tế, xã hội và tình dục với nam giới.
09:29
socially and sexually powerful as men.
182
544237
3739
09:32
In short, we're really
moving forward to the past.
moving forward to the past.
183
548000
3803
Một cách ngắn gọn, chúng ta thực sự đang quay trở lại quá khứ.
Sau đó, phát minh tệ hại nhất đối với phụ nữ là cái cày.
09:37
Then, women's worst
invention was the plow.
invention was the plow.
184
552223
5293
Với sự bắt đầu của nền nông nghiệp cày cấy, vai trò của người đàn ông trở nên cực kỳ quan trọng.
09:42
With the beginning of plow agriculture,
men's roles became extremely powerful.
men's roles became extremely powerful.
185
557540
3674
Phụ nữ mất đi công việc thời cổ đại của họ là hái lượm,
09:46
Women lost their ancient
jobs as collectors,
jobs as collectors,
186
561238
4436
nhưng sau đó với cách mạng công nghiệp và hậu cách mạng công nghiệp
09:50
but then with the industrial revolution
and the post-industrial revolution
and the post-industrial revolution
187
565698
3679
họ đang quay trở lại thị trường lao động.
09:54
they're moving back into the job market.
188
569401
1943
Ngắn gọn, họ đang giành lại vị thế mà họ đã có hàng triệu năm trước.
09:56
In short, they are acquiring the status
that they had a million years ago,
that they had a million years ago,
189
571368
5127
10.000 năm trước, 100.000 năm trước.
10:01
10,000 years ago, 100,000 years ago.
190
576519
3224
10:04
We are seeing now one
of the most remarkable traditions
of the most remarkable traditions
191
579767
4571
Chúng ta đang thấy một trong những truyền thống đáng chú ý nhất trong lịch sử con người.
10:09
in the history of the human animal.
192
584362
2333
Và điều này sẽ mang lại ảnh hưởng.
10:13
And it's going to have an impact.
193
588666
1596
Tôi thường cho cả một bài diễn thuyết về tác động của nữ giới trong cộng đồng kinh doanh.
10:15
I generally give a whole lecture
194
590286
1533
10:16
on the impact of women
on the business community.
on the business community.
195
591843
2304
Tôi sẽ chỉ nói đến một vài điều, và sau đó chuyển sang tình dục và tình yêu.
10:18
I'll say just a couple of things,
and then go on to sex and love.
and then go on to sex and love.
196
594171
3057
Có rất nhiều những khác biệt giới tính;
10:22
There's a lot of gender differences;
197
597252
1857
những ai nghĩ nam giới và nữ giới thì giống nhau đơn giản chưa bao giờ có một con trai và một con gái.
10:23
anybody who thinks men and women are alike
198
599133
2176
10:26
simply never had a boy and a girl child.
199
601333
1942
Tôi không biết tại sao họ lại muốn nghĩ rằng nam giới và nữ giới thì giống nhau.
10:28
I don't know why they want to think
that men and women are alike.
that men and women are alike.
200
603299
3193
Chúng ta có rất nhiều điểm chung, nhưng còn nhiều hơn những điểm chúng ta --
10:31
There's much we have in common,
201
606516
1523
10:32
but there's a whole lot
that we do not have in common.
that we do not have in common.
202
608063
2913
không giống nhau.
10:35
We are -- in the words of Ted Hughes,
203
611000
1976
Chúng ta -- theo lời của Ted Hughes,
10:37
"I think that we are like two feet.
We need each other to get ahead."
We need each other to get ahead."
204
613000
5104
"Tôi nghĩ rằng chúng ta được tạo ra -- chúng ta giống như hai bàn chân. Chúng ta cần nhau để đi tới trước."
Nhưng chúng ta đã không tiến hóa để có bộ não giống nhau.
10:42
But we did not evolve
to have the same brain.
to have the same brain.
205
618128
2848
10:45
And we're finding more and more
gender differences in the brain.
gender differences in the brain.
206
621000
3449
Và chúng ta đang tìm thấy thêm nhiều nữa những khác biệt giới tính trong não bộ.
Tôi sẽ chỉ sử dụng một vài ví dụ và sau đó chuyển sang tình dục và tình yêu.
10:49
I'll only just use a couple
and then move on to sex and love.
and then move on to sex and love.
207
624473
3127
10:52
One of them is women's verbal ability.
208
627624
2107
Một trong số đó là khả năng nói chuyện của phụ nữ. Phụ nữ có thể chuyện trò.
10:54
Women can talk.
209
629755
1221
10:55
Women's ability to find the right word
rapidly, basic articulation
rapidly, basic articulation
210
631000
3976
Khả năng của phụ nữ để tìm từ ngữ phù hợp một cách nhanh chóng, sự phát âm rõ ràng cơ bản
10:59
goes up in the middle
of the menstrual cycle,
of the menstrual cycle,
211
635000
2378
tăng lên vào giữa chu kỳ kinh nguyệt, khi nồng độ estrogen lên đỉnh điểm.
11:02
when estrogen levels peak.
212
637402
1571
Tuy nhiên cả khi ở chu kỳ kinh nguyệt, họ vẫn giỏi hơn một người đàn ông bình thường.
11:03
But even at menstruation,
they're better than the average man.
they're better than the average man.
213
638997
3618
Phụ nữ có thể trò chuyện.
11:07
Women can talk.
214
643099
1048
Họ đã và đang làm như thế hàng triệu năm nay; từ ngữ là công cụ của phụ nữ.
11:09
They've been doing it for a million years;
words were women's tools.
words were women's tools.
215
644655
3321
11:12
They held that baby
in front of their face,
in front of their face,
216
648000
2087
Họ bế đứa trẻ con trước mặt,
trêu đùa nó, quở trách nó, dạy dỗ nó bằng lời nói.
11:14
cajoling it, reprimanding it,
educating it with words.
educating it with words.
217
650111
3809
Và, thực ra, chúng trở thành một ảnh hưởng đầy uy lực.
11:18
And, indeed, they're becoming
a very powerful force.
a very powerful force.
218
653944
3032
11:21
Even in places like India and Japan,
219
657000
5237
Thậm chí ở những nơi như Ấn Độ và Nhật Bản,
nơi mà phụ nữ không di chuyển vào thị trường lao động phổ thông một cách nhanh chóng,
11:27
where women are not moving rapidly
into the regular job market,
into the regular job market,
220
662261
3397
11:30
they're moving into journalism.
221
665682
1833
họ chuyển sang nghề báo.
11:32
And I think that the television
is like the global campfire.
is like the global campfire.
222
667539
4437
Và tôi nghĩ rằng truyền hình giống như đống lửa trại toàn cầu.
11:36
We sit around it and it shapes our minds.
223
672000
3976
Chúng ta ngồi quanh nó và nó định hướng suy nghĩ của chúng ta.
11:40
Almost always, when I'm on TV,
the producer who calls me,
the producer who calls me,
224
676000
4084
Hầu như mọi lúc, khi tôi đang ở trên TV, những nhà sản xuất những người gọi tôi,
những người thương lượng điều chúng tôi sẽ nói [trên TV], là một người phụ nữ.
11:44
who negotiates what we're going to say,
225
680108
2143
11:47
is a woman.
226
682275
1055
Thực tế, Solzhenitsyn một lần đã từng nói,
11:48
In fact, Solzhenitsyn once said,
227
683354
2658
"Để có một nhà văn vĩ đại thì phải có một chính phủ khác."
11:50
"To have a great writer
is to have another government."
is to have another government."
228
686036
3154
Ngày nay 54 phần trăm nhà văn trên nước Mỹ là phụ nữ.
11:54
Today 54 percent of people
who are writers in America are women.
who are writers in America are women.
229
689682
4587
Đó là một trong số rất nhiều, rất nhiều nét đặc trưng mà phụ nữ có
11:59
It's one of many,
many characteristics that women have
many characteristics that women have
230
695158
2673
mà họ mang đến cho thị trường lao động.
12:02
that they will bring into the job market.
231
697855
2280
Họ có những kỹ năng con người, kỹ năng thương thuyết đáng kinh ngạc.
12:04
They've got incredible people skills,
negotiating skills.
negotiating skills.
232
700159
4127
Họ rất giàu trí tưởng tượng.
12:09
They're highly imaginative.
233
704310
1666
12:10
We now know the brain circuitry
of imagination, of long-term planning.
of imagination, of long-term planning.
234
706000
4579
Chúng ta biết rằng các tụ điện não của trí tưởng tượng, của lập kết hoạch lâu dài.
Họ có khuynh hướng là những người suy nghĩ theo mạng lưới [web thinker].
12:15
They tend to be web thinkers.
235
710603
2120
12:17
Because the female parts
of the brain are better connected,
of the brain are better connected,
236
712747
2785
Bởi vì các phần của não nữ giới thì được kết nối tốt hơn.
họ có khuynh hướng thu thập thêm nhiều mảnh dữ liệu khi họ nghĩ,
12:20
they tend to collect more
pieces of data when they think,
pieces of data when they think,
237
715556
3174
đặt chúng vào nhiều mẫu hình phức tạp, nhìn thấy thêm nhiều lựa chọn và kết quả.
12:23
put them into more complex patterns,
see more options and outcomes.
see more options and outcomes.
238
718754
4703
Họ có xu hướng là những người suy nghĩ theo bối cảnh, chính thể luận, cái mà tôi gọi là những người suy nghĩ mạng lưới [web thinker].
12:28
They tend to be contextual,
holistic thinkers,
holistic thinkers,
239
723481
3706
12:32
what I call web thinkers.
240
727211
1540
12:33
Men tend to -- and these are averages --
241
728775
2005
Nam giới -- những người bình thường -- có khuynh hướng bỏ quả những gì họ cho là thừa thãi,
12:35
tend to get rid of what they regard
as extraneous,
as extraneous,
242
730804
2659
tập trung vào những thứ họ làm, và thường di chuyển theo kiểu suy nghĩ tường bước một.
12:38
focus on what they do,
243
733487
1385
12:39
and move in a more
step-by-step thinking pattern.
step-by-step thinking pattern.
244
734896
5926
Chúng đều là những cách suy nghĩ hoàn hảo.
12:45
They're both perfectly good
ways of thinking.
ways of thinking.
245
741171
2102
Chúng ta cần cả hai để tiến lên.
12:48
We need both of them to get ahead.
246
743297
2232
12:50
In fact, there's many more
male geniuses in the world.
male geniuses in the world.
247
745553
3423
Thực thế, có nhiều nam giới thiên tài trên thế giới.
12:53
And there's also many more
male idiots in the world.
male idiots in the world.
248
749000
2721
Khi mà -- cũng không thiếu đàn ông ngốc nghếch trên thế giới. (Tiếng cười)
12:56
(Laughter)
249
751745
1726
Khi mà bộ não nam giới làm việc tốt, nó làm việc cực kỳ hữu hiệu.
12:58
When the male brain works well,
it works extremely well.
it works extremely well.
250
753495
3182
Và tôi, cái mà tôi thật sự nghĩ rằng đang diễn ra, chúng ta đang hướng tới một xã hội cộng tác,
13:01
And what I really think
that we're doing is,
that we're doing is,
251
756701
3334
13:04
we're moving towards
a collaborative society,
a collaborative society,
252
760059
2286
một xã hội mà trong đó tài năng của cả đàn ông và phụ nữ đều được hiểu rõ
13:07
a society in which the talents
of both men and women
of both men and women
253
762369
2802
13:09
are becoming understood
and valued and employed.
and valued and employed.
254
765195
3781
coi trọng và sử dụng.
13:13
But in fact, women moving
into the job market
into the job market
255
769000
2763
Nhưng thực tế, việc phụ nữ di chuyển vào thị trường lao động đang có một ảnh hưởng lớn lao
13:16
is having a huge impact
on sex and romance and family life.
on sex and romance and family life.
256
771787
5110
đến vấn đề tình dục, sự lãng mạn và cuộc sống gia đình.
Trước tiên, phụ nữ đang bắt đầu bày tỏ giới tính của họ.
13:22
Foremost, women are starting
to express their sexuality.
to express their sexuality.
257
777608
5084
13:27
I'm always astonished
when people come to me and say,
when people come to me and say,
258
782716
2626
Tôi luôn luôn ngạc nhiên khi có người đến với tôi và nói,
"Tại sao đàn ông hay ngoại tình?"
13:30
"Why is it that men are so adulterous?"
259
785366
2318
Và tôi nói, "Tại sao bạn nghĩ nhiều đàn ông ngoại tình hơn phụ nữ?"
13:32
"Why do you think
more men are adulterous than women?"
more men are adulterous than women?"
260
787708
2713
"Ồ -- [tất nhiên] đàn ông ngoài tình nhiều hơn!"
13:35
"Well, men are more adulterous!"
261
790445
1571
Và tôi nói, "Bạn nghĩ những người đàn ông này đang ngoại tình với ai?"
13:36
And I say, "Who do you think
these men are sleeping with?"
these men are sleeping with?"
262
792040
2938
Và -- toán học cơ bản! (Tiếng cười)
13:39
(Laughter)
263
795002
1404
13:41
And -- basic math!
264
796430
1728
Được rồi.
13:42
Anyway.
265
798182
1174
Trong thế giới tây phương
13:44
In the Western world,
266
799380
3596
13:47
women start sooner at sex,
have more partners,
have more partners,
267
803000
2976
phụ nữ bắt đầu quan hệ tình dục sớm hơn, có nhiều bạn tình hơn,
13:50
express less remorse
for the partners that they do,
for the partners that they do,
268
806000
2885
biểu đạt ít sự ăn năn với người bạn tình hơn,
13:53
marry later, have fewer children,
269
808909
2682
cưới muộn hơn, có ít con hơn, rồi bỏ những cuộc hôn nhân tồi tệ để tìm đến cái tốt hơn.
13:56
leave bad marriages
in order to get good ones.
in order to get good ones.
270
811615
2905
13:59
We are seeing the rise
of female sexual expression.
of female sexual expression.
271
814544
3979
Chúng ta đang thấy sự trỗi dậy trong việc biểu lộ giới tính của phụ nữ.
Và, thực thế, một lần nữa chúng ta đang hướng tới kiểu biểu lộ giới tính
14:03
And, indeed, once again we're moving
forward to the kind of sexual expression
forward to the kind of sexual expression
272
818547
4721
mà chúng ta có thể đã thấy trên những cánh đồng cỏ Phi Châu hàng triệu năm về trước,
14:08
that we probably saw on the grasslands
of Africa a million years ago,
of Africa a million years ago,
273
823292
3684
14:11
because this is the kind
of sexual expression that we see
of sexual expression that we see
274
827000
2976
bởi vì kiểu biểu hiện giới tính mà chúng ta thấy
14:14
in hunting and gathering societies today.
275
830000
2258
trong xã hội săn bắn và hái lượm ngày nay.
14:17
We're also returning
to an ancient form of marriage equality.
to an ancient form of marriage equality.
276
832865
3976
Chúng ta cũng đang trở về đang cổ đại của cân bằng hôn nhân.
Người ta đang nói rằng thế kỷ 21
14:22
They're now saying that the 21st century
277
837420
4556
14:26
is going to be the century of what
they call the "symmetrical marriage,"
they call the "symmetrical marriage,"
278
842000
3976
sẽ là thế kỷ mà người ta gọi là "hôn nhân đối xứng,"
14:30
or the "pure marriage,"
or the "companionate marriage."
or the "companionate marriage."
279
846000
5384
hay "hôn nhân thuần túy," hay "hôn nhân có thỏa thuận."
Đây là cuộc hôn nhân giữa hai người ngang bằng,
14:36
This is a marriage between equals,
280
851408
3568
14:39
moving forward to a pattern
281
855000
2443
hướng tới một mẫu hình tương thích ở mức độ cao với tinh thần của người cổ đại.
14:42
that is highly compatible
with the ancient human spirit.
with the ancient human spirit.
282
857467
3134
14:46
We're also seeing a rise of romantic love.
283
861775
2539
Chúng ta cũng đang thấy sự trỗi dậy của tình yêu lãng mạn.
14:49
91 percent of American women
and 86 percent of American men
and 86 percent of American men
284
864786
4226
91 phần trăm phụ nữ Mỹ và 86 phần trăm nam giới Mỹ
sẽ không kết hôn với người có tất cả những phẩm chất mà họ đang tìm ở một người bạn đời
14:53
would not marry somebody
who had every single quality
who had every single quality
285
869036
4603
14:58
they were looking for in a partner,
286
873663
1816
nếu họ không yêu người đó.
15:00
if they were not in love with that person.
287
875503
2763
Các dân tộc trên khắp thế giới, trong một nghiên cứu ở 37 xã hội,
15:03
People around the world,
in a study of 37 societies,
in a study of 37 societies,
288
878290
3519
muốn kết hôn với người mình yêu.
15:06
want to be in love
with the person that they marry.
with the person that they marry.
289
881833
3637
Thực vậy, hôn nhân sắp đặt đang dần biến mất trong cuộc sống con người.
15:10
Indeed, arranged marriages are
on their way off this braid of human life.
on their way off this braid of human life.
290
885946
6054
15:20
I even think that marriages
might even become more stable
might even become more stable
291
895618
2794
Tôi thậm chí còn nghĩ rằng hôn nhân chỉ trở nên ổn định
vì xu hướng toàn cầu thứ hai.
15:23
because of the second great world trend.
292
898436
3754
Thứ nhất là phụ nữ tham gia vào thị trường lao động,
15:27
The first one being women
moving into the job market,
moving into the job market,
293
902214
2762
15:29
the second one being
the aging world population.
the aging world population.
294
905000
2850
Thứ hai là sự lão hóa của dân số thế giới.
15:32
They're now saying that in America,
295
907874
2427
Người ta đang nói rằng ở Mỹ,
rằng tầng lớp trung lưu nên được xem xét lên đến tuổi 85.
15:35
that middle age should be regarded
as up to age 85.
as up to age 85.
296
910325
3651
Bởi vì trong phân loại tuổi cao nhất từ 76 đến 85,
15:39
Because in that highest
age category of 76 to 85,
age category of 76 to 85,
297
914642
4879
nhiêu nhất 40 phần trăm trong số đó không có vấn đề gì thực sự nghiệm trọng.
15:44
as much as 40 percent of people
have nothing really wrong with them.
have nothing really wrong with them.
298
919545
3431
15:47
So we're seeing there's a real
extension of middle age.
extension of middle age.
299
923000
3382
Vì thế chúng ta đang thấy một sự kéo dài của tuổi trung niên.
15:51
For one of my books,
I looked at divorce data in 58 societies.
I looked at divorce data in 58 societies.
300
926714
5262
Và tôi đã thấy -- từ một trong những cuốn sách của tôi, tôi theo dõi số liệu ly dị trong 58 xã hội.
15:56
And as it turns out, the older you get,
the less likely you are to divorce.
the less likely you are to divorce.
301
932000
4231
Và như đã tìm ra, càng về già bạn càng ít có nguy cơ ly dị hơn.
Vì thế tỷ lệ ly dị ở Mỹ bây giờ đã ổn định,
16:01
So the divorce rate right now
is stable in America,
is stable in America,
302
936596
3601
và nó thực ra đang bắt đầu suy giảm.
16:05
and it's actually beginning to decline.
303
940221
2334
16:07
It may decline some more.
304
942579
1602
Nó có thể còn giảm hơn nữa.
Tôi thậm chí còn nói rằng với Viagra, sự thay thế estrogen, giải phẫu hông
16:11
I would even say that with Viagra,
305
947133
3999
16:15
estrogen replacement, hip replacements
306
951156
3815
phụ nữ đã trở nên
16:19
and the incredibly interesting women
307
954995
1981
16:21
-- women have never been
as interesting as they are now.
as interesting as they are now.
308
957000
3105
thú vị hơn bao giờ hết
Chưa có lúc nào trên hành tinh này phụ nữ được giáo dục, thú vị và có khả năng như lúc này.
16:24
Not at any time on this planet
have women been so educated,
have women been so educated,
309
960129
3458
16:28
so interesting, so capable.
310
963611
1947
Và thậm chí tôi thật sự nghĩ rằng nếu thực sự có một lúc nào đó trong quá trình tiến hóa của loài người
16:30
And so I honestly think that if there
really was ever a time in human evolution
really was ever a time in human evolution
311
965962
5379
khi mà chúng ta có cơ hội để làm nên những cuộc hôn nhân tốt đẹp, đó chính là bây giờ.
16:36
when we have the opportunity to make
good marriages, that time is now.
good marriages, that time is now.
312
971365
3865
16:41
However, there's always kinds
of complications in this.
of complications in this.
313
976516
3201
Tuy nhiên, luôn luôn có nhiều sự phức tạp trong vấn đề này.
Trong bộ ba hệ thống não bộ: cám dỗ, lãng mạn và sự gắn bó --
16:44
These three brain systems
-- lust, romantic love and attachment --
-- lust, romantic love and attachment --
314
979741
4717
chúng không phải lúc nào cũng đi cùng nhau.
16:49
don't always go together.
315
984482
1354
Chúng có thể đi cùng nhau, nhân tiện.
16:50
They can go together, by the way.
316
985860
1699
Đó là lý do tại sao tình dục ngẫu nhiên không quá ngẫu nhiên.
16:52
That's why casual sex isn't so casual.
317
987583
1952
Với cực khoái bạn tạo ra đỉnh điểm của nồng độ dopamine.
16:54
With orgasm you get a spike of dopamine.
318
989559
2269
Dopamine thì liên kết với sự lãng mạn,
16:56
Dopamine's associated with romantic love,
319
991852
2096
và bạn có thể yêu một người mà bạn tình cờ có quan hệ tình dục.
16:58
and you can just
fall in love with somebody
fall in love with somebody
320
993972
2023
17:00
who you're just having casual sex with.
321
996019
1863
Với cực khoái, rồi bạn tạo ra sự xuất hiện đột ngột của oxytocin và vasopressin
17:02
With orgasm, then you get a real rush
of oxytocin and vasopressin --
of oxytocin and vasopressin --
322
997906
3436
những chất liên kết với sự gắn bó lâu dài.
17:06
those are associated with attachment.
323
1001366
2031
Đây là lý do tại sao bạn cảm thấy sự hòa nhập hài hòa với người khác đến thế
17:08
This is why you can feel such a sense
of cosmic union with somebody
of cosmic union with somebody
324
1003421
3959
sau khi bạn làm tình với họ.
17:12
after you've made love to them.
325
1007404
1849
Nhưng ba hệ thống não này: cám dỗ, lãng mạn và gắn bó,
17:14
But these three brain systems:
lust, romantic love and attachment,
lust, romantic love and attachment,
326
1009277
4699
17:18
aren't always connected to each other.
327
1014000
2481
không phải luôn luôn kết nối với nhau.
17:21
You can feel deep attachment
to a long-term partner
to a long-term partner
328
1017000
3251
Bạn có thế cảm thấy sư gắn bó sâu sắc với một người bạn đời
trong khi bạn cảm thấy tình yêu lãng mạn mãnh liệt với một ai đó khác,
17:25
while you feel intense
romantic love for somebody else,
romantic love for somebody else,
329
1020275
4092
trong khi bạn cảm thấy ham muốn tình dục đối với một người không liên quan đến những người này.
17:29
while you feel the sex drive for people
unrelated to these other partners.
unrelated to these other partners.
330
1024391
5453
Ngắn gọn, chúng ta có khả năng yêu nhiều hơn một người một lúc.
17:35
In short, we're capable of loving
more than one person at a time.
more than one person at a time.
331
1030312
5029
Trên thực tế, bạn có thế nằm trên giường vào buổi tối
17:40
In fact, you can lie in bed at night
332
1035714
1992
và chuyển từ xúc cảm sâu sắc của sự gắn bó đối với một người
17:42
and swing from deep feelings
of attachment for one person
of attachment for one person
333
1037730
3246
17:45
to deep feelings
of romantic love for somebody else.
of romantic love for somebody else.
334
1041000
3432
đến tình cảm sâu sắc của tình yêu lãng mạn với một người khác.
Có một sự đấu tranh trong đầu bạn
17:49
It's as if there's a committee meeting
going on in your head
going on in your head
335
1044456
2881
vì bạn đang cố quyết định phải làm gì.
17:52
as you are trying to decide what to do.
336
1047361
3127
Vì thế một cách thật lòng tôi không nghĩ chúng ta là loài vật sinh ra để hạnh phúc;
17:55
So I don't think, honestly,
337
1050512
1635
17:56
we're an animal
that was built to be happy;
that was built to be happy;
338
1052171
2015
chúng ta là loài vật sinh ra để sinh sản.
17:59
we are an animal
that was built to reproduce.
that was built to reproduce.
339
1054210
2268
Tôi nghĩ niềm hạnh phúc chúng ta tìm kiếm, chúng ta tạo ra.
18:01
I think the happiness we find, we make.
340
1056502
2935
18:04
And I think, however,
341
1059461
3482
Và tôi nghĩ, tuy nhiên, chúng ta có thể tạo ra mối quan hệ tốt đẹp với nhau.
18:07
we can make good relationships
with each other.
with each other.
342
1062967
2667
18:10
So I want to conclude with two things.
343
1066000
2105
Vì vậy tôi muốn kết luận với hai việc.
Tôi muốn kết luận với một sự lo lắng.
18:12
I want to conclude with a worry,
344
1068129
2047
Tôi có một sự lo lắng -- và một câu chuyện tuyệt vời.
18:15
and with a wonderful story.
345
1070200
2929
Sự lo lắng là về thuốc chống suy nhược.
18:19
The worry is about antidepressants.
346
1074287
2689
Hơn 100 triệu đơn thuốc chống suy nhược được kê ra mỗi năm ở Hoa Kỳ.
18:23
Over 100 million prescriptions
of antidepressants
of antidepressants
347
1078631
5132
18:28
are written every year
in the United States.
in the United States.
348
1083787
2821
Và những viên thuốc này đang đi vào gen.
18:31
And these drugs are going generic.
349
1087100
2565
18:34
They are seeping around the world.
350
1089689
2483
Chúng đang lan truyền ra khắp thế giới.
Tôi biết một cô bé đã sử dụng thuốc chống suy nhược
18:37
I know one girl who's been
on these antidepressants,
on these antidepressants,
351
1092743
5233
18:42
SSRIs, serotonin-enhancing
antidepressants -- since she was 13.
antidepressants -- since she was 13.
352
1098000
3976
SSRI, thuốc chống suy nhược tăng cường serotonin -- từ khi cô bé mới 13.
18:46
She's 23. She's been on them
ever since she was 13.
ever since she was 13.
353
1102000
2976
Cô ấy bây giờ 23.
18:49
I've got nothing against people
who take them short term,
who take them short term,
354
1105000
3516
Tôi không chống lại việc sử dụng chúng trong thời gian ngắn,
18:53
when they're going
through something horrible.
through something horrible.
355
1108540
2223
khi người ta đang trải qua những việc thật sự khinh khủng.
18:55
They want to commit suicide
or kill somebody else.
or kill somebody else.
356
1110787
2355
Khi họ muốn tự vẫn hoặc giết người.
Tôi sẽ khuyên họ dùng.
18:57
I would recommend it.
357
1113166
1068
Nhưng khi mà càng nhiều người tại Hoa Kỳ sử dụng chúng một cách lâu dài.
18:59
But more and more people
in the United States
in the United States
358
1114258
2459
19:01
are taking them long term.
359
1116741
2384
Và thực thế, những viên thuốc này làm tăng nồng độ serotonin.
19:03
And indeed, what these drugs do
is raise levels of serotonin.
is raise levels of serotonin.
360
1119149
5365
Và bằng cách tằng cường nồng độ serotonin, bạn triệt tiêu tụ điện não [ciruit] depamine
19:09
And by raising levels of serotonin,
you suppress the dopamine circuit.
you suppress the dopamine circuit.
361
1124974
4821
19:14
Everybody knows that.
362
1129819
1562
Ai cũng biết rằng.
19:16
Dopamine is associated with romantic love.
363
1131944
2895
Dopamine thì liên quan đến sự lãng mạn.
19:21
Not only do they suppress
the dopamine circuit,
the dopamine circuit,
364
1136627
3150
Không chỉ chúng triệt tiêu tụ điện não dopamine, chúng còn giết chết ham muốn tình dục.
19:24
but they kill the sex drive.
365
1139801
1867
Và khi bạn giết chết ham muốn tình dục, bạn giết chết sự cực khoái.
19:27
And when you kill the sex drive,
you kill orgasm.
you kill orgasm.
366
1142316
3824
Và khi bạn làm chết đi sự cực khoái, bạn mất đi luồng chất kích hoạt sự gắn bó.
19:30
And when you kill orgasm,
367
1146164
1191
19:32
you kill that flood of drugs
associated with attachment.
associated with attachment.
368
1147379
3867
Những phần này liên kết với nhau trong não.
19:36
The things are connected in the brain.
369
1151712
2264
19:38
And when you tamper with one brain system,
370
1154000
2656
Và khi bạn can thiệp vào một hệ thống não bộ,
bạn sẽ làm xáo trộn những phần khác.
19:41
you're going to tamper with another.
371
1156680
1945
19:43
I'm just simply saying that a world
without love is a deadly place.
without love is a deadly place.
372
1159000
4754
Tôi chỉ nói đơn giản rằng một thế giới không có tình yêu là một nơi chết chóc.
19:49
So now --
373
1164738
1002
Vì thế bây giờ -- (Vỗ tay) -- Cảm ơn.
19:50
(Applause)
374
1165764
4212
19:54
Thank you.
375
1170000
1703
Tôi muốn kết thúc bằng một câu chuyện. Và sau đó là một lời bình.
19:56
I want to end with a story.
376
1171727
1485
19:58
And then, just a comment.
377
1173839
1300
Tôi đã và đang nghiên cứu về tình yêu lãng mạn, tình dục, và sự gắn bó trong vòng 30 năm.
20:01
I've been studying romantic love
and sex and attachment for 30 years.
and sex and attachment for 30 years.
378
1176741
4779
Tôi có một người chị sinh đôi giống hệt; Tôi thấy thích thú tại sao chúng tôi giống nhau
20:08
I'm an identical twin;
I am interested in why we're all alike.
I am interested in why we're all alike.
379
1183774
3516
Tại sao bạn và tôi giống nhau, tại sao người I-rắc, người Nhật
20:12
Why you and I are alike,
why the Iraqis and the Japanese
why the Iraqis and the Japanese
380
1187925
3051
20:15
and the Australian Aborigines
and the people of the Amazon River
and the people of the Amazon River
381
1191000
3000
người thổ dân Úc và người sông Amazon đều giống nhau.
20:18
are all alike.
382
1194024
1000
20:20
And about a year ago,
383
1195777
2309
Và khoảng một năm về trước, một dịch vụ hẹn hò qua mạng, Match.com, gặp tôi
20:22
an Internet dating service,
Match.com, came to me
Match.com, came to me
384
1198110
2985
và đề nghị tôi thiết kế một trang web hẹn hò cho họ.
20:25
and asked me if I would design
a new dating site for them.
a new dating site for them.
385
1201119
3652
20:29
I said, "I don't know anything
about personality. You know?
about personality. You know?
386
1204795
2802
Tôi nói, "Tôi không biết gì về nhân cách. Bạn biết đấy?
20:32
I don't know. Do you think
you've got the right person?"
you've got the right person?"
387
1207621
2720
Tôi không biết. Ban có nghĩ rằng bạn đã tìm đúng người?"
Họ nói, "Đúng thế"
20:35
They said, "Yes."
388
1210365
1040
Nó làm tôi nghĩ đến tại sao bạn yêu người này mà không phải là người khác.
20:36
It got me thinking
about why it is that you fall in love
about why it is that you fall in love
389
1211429
3023
20:39
with one person rather than another.
390
1214476
1732
Đó là dự án hiện giờ của tôi; và nó sẽ là cuốn sách tiếp theo của tôi.
20:41
That's my current project;
it will be my next book.
it will be my next book.
391
1216232
3443
Có đủ kiểu lý do bạn yêu một người mà không phải là người khác.
20:45
There's all kinds of reasons
392
1220262
1539
20:46
that you fall in love
with one person rather than another.
with one person rather than another.
393
1221825
2753
Thời gian là quan trọng. Sự gần gũi là quan trọng.
20:49
Timing is important.
Proximity is important.
Proximity is important.
394
1224602
3286
Sự bí ẩn là quan trọng. Bạn yêu một người mà có phần nào đó bí ẩn,
20:52
Mystery is important.
395
1227912
1380
20:54
You fall in love with somebody
who's somewhat mysterious,
who's somewhat mysterious,
396
1229316
2729
một phần bởi vì sự bí ẩn gia tăng dopamine trong não,
20:56
in part because mystery
elevates dopamine in the brain,
elevates dopamine in the brain,
397
1232069
2678
có lẽ sẽ đủ đẩy bạn đến với tình yêu.
20:59
probably pushes you
over that threshold to fall in love.
over that threshold to fall in love.
398
1234771
2766
Bạn yêu một người mà vừa vặn với cái mà bạn gọi là "bản đồ tình yêu,"
21:02
You fall in love with somebody
399
1237561
1429
21:03
who fits within
what I call your "love map,"
what I call your "love map,"
400
1239014
2095
một bản liệt kê trong tiềm thức các đặc điểm mà bạn góp nhặt trong lúc lớn lên từ thuở nhỏ.
21:05
an unconscious list of traits
401
1241133
2147
21:08
that you build in childhood
as you grow up.
as you grow up.
402
1243304
2314
Và tôi cũng nghĩ rằng bạn
21:10
And I also think
that you gravitate to certain people,
that you gravitate to certain people,
403
1245642
3042
thu hút một số người, thực ra, có một số hệ thống não bổ sung nào đó.
21:13
actually, with somewhat
complementary brain systems.
complementary brain systems.
404
1248708
3268
21:16
And that's what I'm now
contributing to this.
contributing to this.
405
1252000
2287
Và đó là những gì tôi đóng góp cho điều này.
Nhưng tôi muốn kể cho bạn một câu chuyện để minh họa.
21:19
But I want to tell you
a story, to illustrate.
a story, to illustrate.
406
1254311
3665
21:22
I've been carrying on here
about the biology of love.
about the biology of love.
407
1258000
2976
Tôi mang đến đây mặt sinh học của tình yêu.
Tôi cũng muốn cho các bạn thấy một phần nhỏ về văn hóa của nó --
21:26
I wanted to show you a little bit
about the culture of it, too,
about the culture of it, too,
408
1261709
3687
điều kỳ diệu của nó (tình yêu).
21:30
the magic of it.
409
1265420
1167
21:32
It's a story that was told to me
410
1268000
3349
Đó là một câu truyện được kể cho tôi bởi một người khác
21:36
by somebody who had
heard it just from one --
heard it just from one --
411
1271373
2461
có lẽ là một câu truyện có thật.
21:38
probably a true story.
412
1273858
1118
Đó là một sinh viên tốt nghiệp đại học - Tôi đang ở Rutgers cùng hai đồng nghiệp --
21:41
It was a graduate student --
I'm at Rutgers and my two colleagues --
I'm at Rutgers and my two colleagues --
413
1276508
3468
21:44
Art Aron is at SUNY Stony Brook.
414
1280000
1976
Art Aron đang ở SUNY Stony Brook.
21:46
That's where we put our people
in the MRI machine.
in the MRI machine.
415
1282000
2371
Đó là nơi mà chúng tôi đặt người vào máy MRI.
21:49
And this graduate student was madly
in love with another graduate student,
in love with another graduate student,
416
1285000
4563
Và cậu sinh viên tốt nghiệp đại học này này đang yêu mãnh liệt một cô sinh viên khác
và cô ấy thì lại không yêu anh ta.
21:54
and she was not in love with him.
417
1289587
2373
Và khi họ ở tại một hội thảo tại Bắc Kinh.
21:58
And they were
all at a conference in Beijing.
all at a conference in Beijing.
418
1293206
2255
Và anh ta biết từ nghiên cứu của chúng tôi rằng nếu bạn làm một điều gì đó mới lạ với một người,
22:01
And he knew from our work
419
1296485
3034
22:04
that if you go and do something
very novel with somebody,
very novel with somebody,
420
1299543
4408
bạn có thể đẩy cao nồng độ dopamine trong não.
22:08
you can drive up
the dopamine in the brain,
the dopamine in the brain,
421
1303975
2001
22:10
and perhaps trigger this brain
system for romantic love.
system for romantic love.
422
1306000
3693
Và có lẽ kích hoạt phần não dành cho tình yêu lãng mạn. (Tiếng cười)
22:14
(Laughter)
423
1309717
2157
Vì vậy anh ta quyết định áp dụng khoa học vào thực tế,
22:16
So he decided he'd put science to work.
424
1311898
3886
và anh ta mời cô gái đi một chuyến xe xích lô với anh ta.
22:21
And he invited this girl to go off
on a rickshaw ride with him.
on a rickshaw ride with him.
425
1316624
3334
22:25
And sure enough -- I've never been in one,
426
1320809
2069
Và chắc chắn là -- tôi chưa từng đi thử lần nào,
22:27
but apparently they go
all around the buses and the trucks
all around the buses and the trucks
427
1322902
2738
nhưng dường như họ đi vòng quanh những chiếc xe buýt và xe tải
nó rất điên rồ, ồn ào và kích động.
22:30
and it's crazy and it's noisy
and it's exciting.
and it's exciting.
428
1325664
2818
Và anh ta tìm ra rằng điều này có thể làm tăng lượng dopamine,
22:33
He figured that this would drive up
the dopamine,
the dopamine,
429
1328506
2286
và cô ta có thể sẽ yêu anh ta.
22:35
and she'd fall in love with him.
430
1330816
1532
Vậy nên họ đi và cô ta la hét và ôm chặt lấy anh ta
22:37
So off they go and she's squealing
and squeezing him
and squeezing him
431
1332372
4974
và cười và có một quãng thời gian tuyệt vời.
22:42
and laughing and having a wonderful time.
432
1337370
2517
22:44
An hour later they get down
off of the rickshaw,
off of the rickshaw,
433
1339911
3539
Và một giờ sau họ xuống xe,
22:48
and she throws her hands up and she says,
434
1343474
3580
và cô ấy vươn vai và nói, "Chẳng phải nó thật tuyệt vời sao?"
22:51
"Wasn't that wonderful?"
435
1347078
2312
Và, "Chẳng phải anh chàng lái xe xích lô thật đẹp trai sao!"
22:54
And, "Wasn't that rickshaw
driver handsome!"
driver handsome!"
436
1349414
3414
22:57
(Laughter)
437
1352852
3069
(Tiếng cười) (Vỗ tay)
23:00
(Applause)
438
1355945
6031
23:06
There's magic to love!
439
1362000
1162
Đó là phép màu của tình yêu!
23:07
(Applause)
440
1363186
1611
Nhưng tôi sẽ kết thúc bằng cách nói rằng hàng triệu năm trước, chúng ta tiến hóa cùng với ba ham muốn:
23:09
But I will end by saying
that millions of years ago,
that millions of years ago,
441
1364821
3620
23:13
we evolved three basic drives:
442
1368465
2332
ham muốn tình dục, tình yêu lãng mạn và sự gắn bó với một người bạn đời.
23:15
the sex drive, romantic love
443
1370821
2519
23:18
and attachment to a long-term partner.
444
1373364
2340
Những mạch này được khắc sâu vào não con người.
23:20
These circuits are deeply
embedded in the human brain.
embedded in the human brain.
445
1375728
3079
Và chúng sẽ tồn tại một khi giống loài chúng ta còn tiếp tục sống
23:24
They're going to survive
as long as our species survives
as long as our species survives
446
1379203
4403
trên cái mà Shakespeare gọi là "Nỗi khổ nhân gian." ("Mortal coil")
23:28
on what Shakespeare called
"this mortal coil."
"this mortal coil."
447
1383630
2708
Cảm ơn. (Vỗ tay)
23:31
Thank you.
448
1386362
1006
23:32
Chris Anderson: Helen Fisher!
449
1387392
1425
23:33
(Applause)
450
1388841
1063
ABOUT THE SPEAKER
Helen Fisher - Anthropologist, expert on loveAnthropologist Helen Fisher studies gender differences and the evolution of human emotions. She’s best known as an expert on romantic love.
Why you should listen
Fisher's several books lay bare the mysteries of our most treasured emotion: its evolution, its biochemical foundations and its vital importance to human society. Fisher describes love as a universal human drive (stronger than the sex drive; stronger than thirst or hunger; stronger perhaps than the will to live), and her many areas of inquiry shed light on timeless human mysteries like why we choose one partner over another. Her classic study, Anatomy of Love, first published in 1992, has just been re-issued in a fully updated edition, including her recent neuroimaging research on lust, romantic love and attachment as well as discussions of sexting, hooking up, friends with benefits, other contemporary trends in courtship and marriage, and a dramatic current trend she calls “slow love.”
Helen Fisher | Speaker | TED.com