TEDSalon NY2013
Parul Sehgal: An ode to envy
Parul Sehgal: Áng văn ca ngợi lòng đố kỵ
Filmed:
Readability: 4.2
2,362,572 views
Đố kỵ là gì? Cái gì xúi giục nó và tại sao ta lại thầm kín yêu nó? Theo lời nhận xét của Parul Sehga, không có nghiên cứu nào nói về các khía cạnh "cô độc, dai dẳng, khoái cảm tàn nhẫn" của lòng đố kỵ ngoài các tác phẩm tiểu thuyết. Bằng sự suy ngẫm tỏ tường bà đã tìm thấy trong văn học những bằng chứng cho thấy sự đố kỵ cũng không khác sự kiếm tìm tri thức cho lắm.
Parul Sehgal - Literary critic
Parul Sehgal is an editor for "The New York Times Book Review." Full bio
Parul Sehgal is an editor for "The New York Times Book Review." Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
So when I was eight years old,
0
1617
1965
Lúc tôi tám tuổi,
00:15
a new girl came to join the class,
1
3582
2158
lớp tôi có một
cô bạn mới nhập học,
cô bạn mới nhập học,
00:17
and she was so impressive,
2
5740
3033
và cô ấy thật nổi bật,
00:20
as the new girl always seems to be.
3
8773
2282
các bạn nữ mới luôn
gây ấn tượng như vậy.
gây ấn tượng như vậy.
00:23
She had vast quantities of very shiny hair
4
11055
2678
Cô ấy có mái tóc
rất dày và mượt,
rất dày và mượt,
00:25
and a cute little pencil case,
5
13733
3040
và một hộp bút chì dễ thương,
00:28
super strong on state capitals,
6
16773
3588
rất giỏi nhớ tên
thủ phủ các tiểu bang,
thủ phủ các tiểu bang,
00:32
just a great speller.
7
20361
2492
và là một người
đánh vần cực chuẩn.
đánh vần cực chuẩn.
00:34
And I just curdled with jealousy that year,
8
22853
4950
Và tôi tê tái vì ghen tức
trong năm đó,
trong năm đó,
00:39
until I hatched my devious plan.
9
27803
3543
cho đến khi tôi nảy ra
một kế hoạch ranh ma.
một kế hoạch ranh ma.
00:43
So one day I stayed a little late after school,
10
31346
4233
Một hôm, tôi ở lại sau giờ học,
00:47
a little too late, and I lurked in the girls' bathroom.
11
35579
4080
ở lại lâu, và tôi trốn
trong nhà vệ sinh nữ.
trong nhà vệ sinh nữ.
00:51
When the coast was clear, I emerged,
12
39659
2335
Khi không còn ai nữa,
tôi chui ra,
tôi chui ra,
00:53
crept into the classroom,
13
41994
1739
rón rén đi vào lớp học,
00:55
and took from my teacher's desk the grade book.
14
43733
3857
và lấy cuốn sổ điểm
từ bàn giáo viên.
từ bàn giáo viên.
00:59
And then I did it.
15
47590
2336
Và tôi đã làm việc đó.
01:01
I fiddled with my rival's grades,
16
49926
2367
Tôi sửa điểm số
của đối thủ mình,
của đối thủ mình,
01:04
just a little, just demoted some of those A's.
17
52293
2830
chỉ sửa tí chút thôi
chỉ cần hạ một số điểm A.
chỉ cần hạ một số điểm A.
01:07
All of those A's. (Laughter)
18
55123
3099
Toàn là điểm A
(Tiếng cười)
(Tiếng cười)
01:10
And I got ready to return the book to the drawer,
19
58222
3743
Tôi đang định trả cuốn sổ
vào ngăn kéo,
vào ngăn kéo,
01:13
when hang on, some of my other classmates
20
61965
3034
thì sững lại, vì một số
bạn học khác của tôi
bạn học khác của tôi
01:16
had appallingly good grades too.
21
64999
3493
cũng có điểm số rất cao.
01:20
So, in a frenzy,
22
68492
2048
Vậy là, trong cơn điên cuồng,
01:22
I corrected everybody's marks,
23
70540
1988
tôi đã sửa điểm
của tất cả mọi người,
của tất cả mọi người,
01:24
not imaginatively.
24
72528
1909
không suy nghĩ gì cả.
01:26
I gave everybody a row of D's
25
74437
2514
Tôi cho tất cả điểm D
01:28
and I gave myself a row of A's,
26
76951
2801
và tự cho mình toàn điểm A,
01:31
just because I was there, you know, might as well.
27
79752
2800
chỉ vì tiện thể,
thấy tên mình trong đó.
thấy tên mình trong đó.
01:34
And I am still baffled by my behavior.
28
82552
5610
Tới giờ tôi vẫn chưa thể
hiểu nổi hành vi của tôi.
hiểu nổi hành vi của tôi.
01:40
I don't understand where the idea came from.
29
88162
2412
Tôi không hiểu
cái ý tưởng đó đến từ đâu.
cái ý tưởng đó đến từ đâu.
01:42
I don't understand why I felt so great doing it.
30
90574
3329
Tôi không hiểu tại sao cảm thấy
thật khoái cảm khi làm việc đó.
thật khoái cảm khi làm việc đó.
01:45
I felt great.
31
93903
1523
Tôi thấy thích thú.
01:47
I don't understand why I was never caught.
32
95426
2579
Tôi không hiểu tại sao
tôi đã không bị tố giác.
tôi đã không bị tố giác.
01:50
I mean, it should have been so blatantly obvious.
33
98005
1596
Theo tôi, việc tôi đã làm
là quá trắng trợn.
là quá trắng trợn.
01:51
I was never caught.
34
99601
1313
Tôi không bị phát hiện.
01:52
But most of all, I am baffled by,
35
100914
2521
Nhưng vấn đề là,
tôi không hiểu nổi,
tôi không hiểu nổi,
01:55
why did it bother me so much
36
103435
1507
sao việc đó lại
làm phiền tôi đến thế
làm phiền tôi đến thế
01:56
that this little girl, this tiny little girl,
37
104942
1944
cái cô gái nhỏ này,
đứa nhóc con này,
đứa nhóc con này,
01:58
was so good at spelling?
38
106886
1714
lại đánh vần giỏi thế?
02:00
Jealousy baffles me.
39
108600
2110
Ghen tuông làm tôi rối trí.
02:02
It's so mysterious, and it's so pervasive.
40
110710
2924
Nó rất khó hiểu
và nó thật lạ đời.
và nó thật lạ đời.
02:05
We know babies suffer from jealousy.
41
113634
2466
Chúng ta đều biết
trẻ nhỏ khổ sở vì ganh tỵ.
trẻ nhỏ khổ sở vì ganh tỵ.
02:08
We know primates do. Bluebirds are actually very prone.
42
116100
3650
Chúng ta biết loài linh trưởng cũng vậy.
Chim sơn ca cũng vậy.
Chim sơn ca cũng vậy.
02:11
We know that jealousy is the number one cause
43
119750
3520
Chúng ta biết rằng
ghen tuông là nguyên nhân số 1
ghen tuông là nguyên nhân số 1
02:15
of spousal murder in the United States.
44
123270
2916
khiến vợ chồng
giết nhau tại Mỹ.
giết nhau tại Mỹ.
02:18
And yet, I have never read a study
45
126186
3104
Dầu vậy, tôi chưa bao giờ
đọc một nghiên cứu
đọc một nghiên cứu
02:21
that can parse to me its loneliness
46
129290
2915
phân tích cho tôi
về sự cô độc của nó
về sự cô độc của nó
02:24
or its longevity or its grim thrill.
47
132205
4854
hoặc tuổi thọ của nó,
hoặc sự đáng sợ của nó.
hoặc sự đáng sợ của nó.
02:29
For that, we have to go to fiction,
48
137059
2847
Vì vậy, chúng ta phải
đưa nó vào tiểu thuyết,
đưa nó vào tiểu thuyết,
02:31
because the novel is the lab
49
139906
2340
bởi vì tiểu thuyết
là phòng thí nghiệm
là phòng thí nghiệm
02:34
that has studied jealousy
50
142246
1574
nghiên cứu về sự ghen tuông
02:35
in every possible configuration.
51
143820
2074
trong mỗi trường hợp khả tồn.
02:37
In fact, I don't know if it's an exaggeration to say
52
145894
3324
Trong thực tế, tôi không biết
liệu có cường điệu không khi nói
liệu có cường điệu không khi nói
02:41
that if we didn't have jealousy,
53
149218
2032
rằng nếu chúng ta
không ghen tuông đố kị
không ghen tuông đố kị
02:43
would we even have literature?
54
151250
2550
thì chẳng biết văn học
còn có nữa hay không?
còn có nữa hay không?
02:45
Well no faithless Helen, no "Odyssey."
55
153800
3590
Sẽ chẳng có Helen phản bội,
không có "Cuộc phiêu lưu của Odyssey",
không có "Cuộc phiêu lưu của Odyssey",
02:49
No jealous king, no "Arabian Nights."
56
157390
2838
không có vị vua ghen tuông,
không có "Ngàn lẻ một đêm".
không có "Ngàn lẻ một đêm".
02:52
No Shakespeare.
57
160228
3137
Không có Shakespeare.
02:55
There goes high school reading lists,
58
163365
2190
Những tác phẩm ta học
02:57
because we're losing "Sound and the Fury,"
59
165555
1812
sẽ mất "Âm thanh và cuồng nộ",
02:59
we're losing "Gatsby," "Sun Also Rises,"
60
167367
2249
mất "Gatsby",
mất "Mặt trời vẫn mọc",
mất "Mặt trời vẫn mọc",
03:01
we're losing "Madame Bovary," "Anna K."
61
169616
4127
mất "Bà Bovary,"
"Anna Ka-rê-ni-na."
"Anna Ka-rê-ni-na."
03:05
No jealousy, no Proust. And now, I mean,
62
173743
2407
Không có ghen tuông,
không có Proust.
không có Proust.
03:08
I know it's fashionable to say that Proust
63
176150
1761
Ý tôi là, có 'mốt' nói rằng Proust
03:09
has the answers to everything,
64
177911
1607
có câu trả lời
cho tất cả mọi thứ,
cho tất cả mọi thứ,
03:11
but in the case of jealousy,
65
179518
2706
và trong trường hợp
ghen tuông đố kị,
ghen tuông đố kị,
03:14
he kind of does.
66
182224
2741
đúng là ông cho ta
câu trả lời.
câu trả lời.
03:16
This year is the centennial of his masterpiece, "In Search of Lost Time,"
67
184965
3986
Năm nay là kỉ niệm trăm năm
kiệt tác: "Đi tìm thời gian đã mất",
kiệt tác: "Đi tìm thời gian đã mất",
03:20
and it's the most exhaustive study of sexual jealousy
68
188951
4001
đây là nghiên cứu thấu đáo nhất
về ghen tuông tình ái
về ghen tuông tình ái
03:24
and just regular competitiveness, my brand,
69
192952
2152
hay chỉ là cạnh tranh thông thường,
03:27
that we can hope to have. (Laughter)
70
195104
2585
mà ta thường mong có.
(Tiếng cười)
(Tiếng cười)
03:29
And we think about Proust, we think
71
197689
2427
Khi nghĩ về Proust,
chúng ta nghĩ
chúng ta nghĩ
03:32
about the sentimental bits, right?
72
200116
1494
về những đoạn văn ủy mị?
03:33
We think about a little boy trying to get to sleep.
73
201610
1955
Ta nghĩ về một
cậu bé đang cố ngủ,
cậu bé đang cố ngủ,
03:35
We think about a madeleine moistened in lavender tea.
74
203565
4181
nghĩ về hương madeleine
trong trà oải hương.
trong trà oải hương.
03:39
We forget how harsh his vision was.
75
207746
2026
Nhưng ta quên
cách nhìn tàn nhẫn của ông,
cách nhìn tàn nhẫn của ông,
03:41
We forget how pitiless he is.
76
209772
1840
quên rằng ông
chả buồn thương hại ai.
chả buồn thương hại ai.
03:43
I mean, these are books that Virginia Woolf said
77
211612
2321
Đây là những cuốn sách
Virginia Woolf nói
Virginia Woolf nói
03:45
were tough as cat gut.
78
213933
2336
sắc như dao,
dai như dây cước,
dai như dây cước,
03:48
I don't know what cat gut is,
79
216269
2048
Tôi không biết
dây cước thì thế nào
dây cước thì thế nào
03:50
but let's assume it's formidable.
80
218317
2901
nhưng chắc ghê gớm lắm.
03:53
Let's look at why they go so well together,
81
221218
3218
Hãy xem tại sao
chúng lại liên quan đến nhau,
chúng lại liên quan đến nhau,
03:56
the novel and jealousy, jealousy and Proust.
82
224436
3678
tiểu thuyết và ghen tuông đố kị,
ghen tuông đố kị và Proust.
ghen tuông đố kị và Proust.
04:00
Is it something as obvious as that jealousy,
83
228114
3231
Có phải rõ ràng là
nỗi ghen tuông,
nỗi ghen tuông,
04:03
which boils down into person, desire, impediment,
84
231345
3383
sôi sục ở trong một con người,
trong khao khát, trở ngại,
trong khao khát, trở ngại,
04:06
is such a solid narrative foundation?
85
234728
4668
là một nền tảng tự sự vững chắc?
04:11
I don't know. I think it cuts very close to the bone,
86
239396
2675
Tôi không biết.
Tôi nghĩ nó hơi cợt nhả,
Tôi nghĩ nó hơi cợt nhả,
04:14
because let's think about what happens
87
242071
2049
bởi hãy suy nghĩ về
những gì sẽ xảy ra
những gì sẽ xảy ra
04:16
when we feel jealous.
88
244120
1778
khi cảm thấy ghen tuông.
04:17
When we feel jealous, we tell ourselves a story.
89
245898
3952
Khi ghen tuông,
ta tự dựng lên một câu chuyện.
ta tự dựng lên một câu chuyện.
04:21
We tell ourselves a story about other people's lives,
90
249850
4283
Ta tự kể cho mình nghe câu chuyện
về cuộc sống của người khác,
về cuộc sống của người khác,
04:26
and these stories make us feel terrible
91
254133
2674
và những câu chuyện này
làm cho ta cảm thấy khủng khiếp
làm cho ta cảm thấy khủng khiếp
04:28
because they're designed to make us feel terrible.
92
256807
2223
vì chúng được thiết kế
nhằm khiến ta thấy thế
nhằm khiến ta thấy thế
04:31
As the teller of the tale and the audience,
93
259030
2534
Là người kể chuyện
và cũng là khán giả,
và cũng là khán giả,
04:33
we know just what details to include,
94
261564
1974
ta biết phải thêm thắt
những chi tiết gì
những chi tiết gì
04:35
to dig that knife in. Right?
95
263538
3569
để xoáy sâu hơn con dao
vào lồng ngực, phải không?
vào lồng ngực, phải không?
04:39
Jealousy makes us all amateur novelists,
96
267107
3355
Ghen tuông biến ta thành
các tiểu thuyết gia nghiệp dư,
các tiểu thuyết gia nghiệp dư,
04:42
and this is something Proust understood.
97
270462
2016
và đây là điều Proust hiểu.
04:44
In the first volume, Swann's Way,
98
272478
3173
Trong tập đầu tiên,
"Bên phía nhà Swann",
"Bên phía nhà Swann",
04:47
the series of books,
99
275651
1824
của bộ sách,
04:49
Swann, one of the main characters,
100
277475
1706
Swann, một trong các nhân vật chính,
04:51
is thinking very fondly of his mistress
101
279181
3228
đang trìu mến nghĩ về
tình nhân của mình,
tình nhân của mình,
04:54
and how great she is in bed,
102
282409
1692
vẻ hoàn mỹ của nàng
lúc trên giường.
lúc trên giường.
04:56
and suddenly, in the course of a few sentences,
103
284101
3042
thì đột nhiên,
trong chỉ vài câu,
trong chỉ vài câu,
04:59
and these are Proustian sentences,
104
287143
2041
và đây là những
câu văn của Proust,
câu văn của Proust,
05:01
so they're long as rivers,
105
289184
1512
chúng dài như
những dòng sông,
những dòng sông,
05:02
but in the course of a few sentences,
106
290696
2263
chỉ trong vài câu,
05:04
he suddenly recoils and he realizes,
107
292959
2407
ông đột nhiên
giật lùi lại và nhận ra,
giật lùi lại và nhận ra,
05:07
"Hang on, everything I love about this woman,
108
295366
3283
"Ôi, tất cả những gì tôi
yêu ở người phụ nữ này,
yêu ở người phụ nữ này,
05:10
somebody else would love about this woman.
109
298649
3771
người khác cũng yêu ở nàng.
05:14
Everything that she does that gives me pleasure
110
302420
3091
Tất cả những gì nàng làm
khiến tôi khoái lạc
khiến tôi khoái lạc
05:17
could be giving somebody else pleasure,
111
305511
1709
cũng có thể mang lại
khoái lạc cho ai đó,
khoái lạc cho ai đó,
05:19
maybe right about now."
112
307220
2278
có lẽ vào chính lúc này."
05:21
And this is the story he starts to tell himself,
113
309498
2784
Và đây là câu chuyện
ông ấy bắt đầu tự kể với mình,
ông ấy bắt đầu tự kể với mình,
05:24
and from then on, Proust writes that
114
312282
1863
và từ đó về sau,
Proust viết rằng
Proust viết rằng
05:26
every fresh charm Swann detects in his mistress,
115
314145
3047
mỗi nét quyến rũ tươi nguyên
Swann nhìn thấy ở người tình,
Swann nhìn thấy ở người tình,
05:29
he adds to his "collection of instruments
116
317192
2664
được ông thêm vào
"bộ sưu tập nhục hình
"bộ sưu tập nhục hình
05:31
in his private torture chamber."
117
319856
3622
trong căn phòng
tra tấn chính mình."
tra tấn chính mình."
05:35
Now Swann and Proust, we have to admit,
118
323478
2275
Bây giờ Swann và Proust,
ta đã phải thừa nhận,
ta đã phải thừa nhận,
05:37
were notoriously jealous.
119
325753
1676
đã nổi tiếng là ghen tuông.
05:39
You know, Proust's boyfriends would have to leave
120
327429
1704
Bạn trai của Proust
sẽ phải trốn
sẽ phải trốn
05:41
the country if they wanted to break up with him.
121
329133
2604
ra nước ngoài
nếu muốn chia tay ông.
nếu muốn chia tay ông.
05:43
But you don't have to be that jealous
122
331737
2903
Nhưng bạn không cần
phải ghen đến thế
phải ghen đến thế
05:46
to concede that it's hard work. Right?
123
334640
2911
mới thừa nhận rằng đó là
công việc khó khăn, phải không?
công việc khó khăn, phải không?
05:49
Jealousy is exhausting.
124
337551
1609
Ghen tuông là kiệt quệ.
05:51
It's a hungry emotion. It must be fed.
125
339160
3647
Đó là cảm xúc luôn đói khát.
Nó phải được cho ăn cho uống.
Nó phải được cho ăn cho uống.
05:54
And what does jealousy like?
126
342807
2089
Và ghen tuông thích ăn gì?
05:56
Jealousy likes information.
127
344896
3090
Ghen tuông rất thích thông tin.
05:59
Jealousy likes details.
128
347986
2389
Ghen tuông thích chi tiết.
06:02
Jealousy likes the vast quantities of shiny hair,
129
350375
2823
Ghen tuông thích
hàng ngàn sợi tóc óng ả,
hàng ngàn sợi tóc óng ả,
06:05
the cute little pencil case.
130
353198
2466
chiếc hộp bút chì
nhỏ nhắn dễ thương.
nhỏ nhắn dễ thương.
06:07
Jealousy likes photos.
131
355664
1542
Ghen tuông thích hình ảnh.
06:09
That's why Instagram is such a hit. (Laughter)
132
357206
3730
Đó là lý do tại sao
Instagram nổi thế. (Tiếng cười)
Instagram nổi thế. (Tiếng cười)
06:12
Proust actually links the language of scholarship and jealousy.
133
360936
3961
Proust thực sự đã liên kết
ngôn ngữ của tri thức và ghen tuông.
ngôn ngữ của tri thức và ghen tuông.
06:16
When Swann is in his jealous throes,
134
364897
2442
Khi Swann quằn quại ghen tuông,
06:19
and suddenly he's listening at doorways
135
367339
2171
ông bỗng nghe lén
từ ngoài cửa
từ ngoài cửa
06:21
and bribing his mistress' servants,
136
369510
2023
và hối lộ
người hầu của tình nhân,
người hầu của tình nhân,
06:23
he defends these behaviors.
137
371533
1452
bào chữa việc làm của mình.
06:24
He says, "You know, look, I know you think this is repugnant,
138
372985
2417
Ông nói, "Tôi biết,
bạn nghĩ điều này đáng khinh,
bạn nghĩ điều này đáng khinh,
06:27
but it is no different
139
375402
1806
nhưng nó cũng không khác mấy
06:29
from interpreting an ancient text
140
377208
2350
việc thông dịch
một văn bản cổ đại
một văn bản cổ đại
06:31
or looking at a monument."
141
379558
1667
hoặc nghiên cứu
một tượng đài."
một tượng đài."
06:33
He says, "They are scientific investigations
142
381225
2597
Ông nói,
"Đó là điều tra khoa học
"Đó là điều tra khoa học
06:35
with real intellectual value."
143
383822
3003
với giá trị trí tuệ thực thụ."
06:38
Proust is trying to show us that jealousy
144
386825
2112
Proust cố cho ta thấy
nỗi ghen tuông đó
nỗi ghen tuông đó
06:40
feels intolerable and makes us look absurd,
145
388937
2891
thật khó lòng chịu nổi
và khiến ta trông thật lố bịch
và khiến ta trông thật lố bịch
06:43
but it is, at its crux, a quest for knowledge,
146
391828
4670
nhưng nó chính là mấu chốt,
là sự truy tìm tri thức,
là sự truy tìm tri thức,
06:48
a quest for truth, painful truth,
147
396498
3401
truy tìm sự thật,
sự thật đau đớn,
sự thật đau đớn,
06:51
and actually, where Proust is concerned,
148
399899
1929
trên thực tế, theo Proust,
06:53
the more painful the truth, the better.
149
401828
2792
sự thật càng đau đớn,
càng hay ho.
càng hay ho.
06:56
Grief, humiliation, loss:
150
404620
4737
Đau buồn, sự sỉ nhục, mất mát:
07:01
These were the avenues to wisdom for Proust.
151
409357
2956
Với Proust, đây là những đại lộ
đến sự khôn ngoan minh triết.
đến sự khôn ngoan minh triết.
07:04
He says, "A woman whom we need,
152
412313
3902
Ông nói,
"Một người phụ nữ mà ta cần,
"Một người phụ nữ mà ta cần,
07:08
who makes us suffer, elicits from us
153
416215
2786
mà khiến ta chịu đựng,
khiến dấy lên trong ta
khiến dấy lên trong ta
07:11
a gamut of feelings far more profound and vital
154
419001
3505
ngàn cảm giác
sâu sắc và sống động
sâu sắc và sống động
07:14
than a man of genius who interests us."
155
422506
4439
thì còn hơn một ông thiên tài
chỉ làm ta thích thú."
chỉ làm ta thích thú."
07:18
Is he telling us to just go and find cruel women?
156
426945
2875
Có phải ông bảo chúng ta
hãy đi tìm những phụ nữ tàn ác?
hãy đi tìm những phụ nữ tàn ác?
07:21
No. I think he's trying to say
157
429820
2297
Không, tôi nghĩ rằng,
ông muốn nói
ông muốn nói
07:24
that jealousy reveals us to ourselves.
158
432117
3169
ghen tuông bày tỏ cho ta
biết con người thật của mình.
biết con người thật của mình.
07:27
And does any other emotion crack us open
159
435286
2896
Có cảm xúc nào
phô bày con người thật của ta ra
phô bày con người thật của ta ra
07:30
in this particular way?
160
438182
2328
giống thế này?
07:32
Does any other emotion reveal to us
161
440510
2080
Có cảm xúc nào khác
tiết lộ cho ta về
tiết lộ cho ta về
07:34
our aggression and our hideous ambition
162
442590
3333
nỗi hiếu thắng của mình,
và những tham vọng ghê tởm,
và những tham vọng ghê tởm,
07:37
and our entitlement?
163
445923
2399
cùng quyền lợi riêng tư?
07:40
Does any other emotion teach us to look
164
448322
2650
Liệu có cảm xúc nào khác
dạy cho chúng ta
dạy cho chúng ta
07:42
with such peculiar intensity?
165
450972
3192
săm soi dị thường đến thế?
07:46
Freud would write about this later.
166
454164
2152
Về sau, Freud đã
viết về điều này.
viết về điều này.
07:48
One day, Freud was visited
167
456316
2254
Một ngày, Freud có khách,
07:50
by this very anxious young man who was consumed
168
458570
2322
một thanh niên
lòng đang như lửa đốt
lòng đang như lửa đốt
07:52
with the thought of his wife cheating on him.
169
460892
2503
vì nghi vợ lừa dối mình
07:55
And Freud says, it's something strange about this guy,
170
463395
2077
Và Freud nói,
anh này thật lạ
anh này thật lạ
07:57
because he's not looking at what his wife is doing.
171
465472
2114
vì anh ta không xét đến
những việc vợ làm.
những việc vợ làm.
07:59
Because she's blameless; everybody knows it.
172
467586
1971
Cô ấy vô tội,
ai cũng thấy thế.
ai cũng thấy thế.
08:01
The poor creature is just
173
469557
1330
Anh chàng tội nghiệp
08:02
under suspicion for no cause.
174
470887
1998
cứ nghi ngờ
mà không cần lí do.
mà không cần lí do.
08:04
But he's looking for things that his wife is doing
175
472885
2809
Nhưng anh ta săm soi
những điều vợ làm
những điều vợ làm
08:07
without noticing, unintentional behaviors.
176
475694
2500
một cách vô tình,
không chủ ý.
không chủ ý.
08:10
Is she smiling too brightly here,
177
478194
2317
Đây là cô ấy cười tươi quá,
08:12
or did she accidentally brush up against a man there?
178
480511
3340
hay là vô tình đỏ mặt
khi nhìn thấy thằng kia?
khi nhìn thấy thằng kia?
08:15
[Freud] says that the man is becoming
179
483851
2676
[Freud] nói rằng
người đàn ông đó trở thành
người đàn ông đó trở thành
08:18
the custodian of his wife's unconscious.
180
486527
4348
người chăm sóc cho
sự vô thức của người vợ.
sự vô thức của người vợ.
08:22
The novel is very good on this point.
181
490875
1821
Tiểu thuyết
rất giỏi về mặt này.
rất giỏi về mặt này.
08:24
The novel is very good at describing how jealousy
182
492696
2808
Tiểu thuyết là rất giỏi
mô tả xem ghen tuông
mô tả xem ghen tuông
08:27
trains us to look with intensity but not accuracy.
183
495504
3984
đào tạo ta săm soi chi tiết
mà không nhìn nhận chính xác.
mà không nhìn nhận chính xác.
08:31
In fact, the more intensely jealous we are,
184
499488
4075
Trong thực tế, càng cuồng ghen,
08:35
the more we become residents of fantasy.
185
503563
2519
càng giàu tưởng tượng.
08:38
And this is why, I think, jealousy doesn't
186
506082
2920
Và đây là lý do, tôi nghĩ rằng,
ghen tuông không chỉ
ghen tuông không chỉ
08:41
just provoke us to do violent things
187
509002
2816
kích động chúng ta
làm những điều bạo lực
làm những điều bạo lực
08:43
or illegal things.
188
511818
2000
hay phạm pháp.
08:45
Jealousy prompts us to behave in ways
189
513818
2282
Ghen tuông khiến ta
hành xử theo cách
hành xử theo cách
08:48
that are wildly inventive.
190
516100
2358
sáng tạo "dã man"!
08:50
Now I'm thinking of myself at eight, I concede,
191
518458
2443
Giờ nhớ lại hồi tám tuổi,
tôi thừa nhận thế,
tôi thừa nhận thế,
08:52
but I'm also thinking of this story I heard on the news.
192
520901
4019
nhưng tôi cũng suy nghĩ về
câu chuyện tôi nghe được.
câu chuyện tôi nghe được.
08:56
A 52-year-old Michigan woman was caught
193
524920
3908
Một người phụ nữ 52 tuổi
ở Michigan bị phát hiện ra
ở Michigan bị phát hiện ra
09:00
creating a fake Facebook account
194
528828
2869
rằng đã tạo một
tài khoản Facebook giả
tài khoản Facebook giả
09:03
from which she sent vile, hideous messages
195
531697
3723
để gửi những tin nhắn
đê tiện và hèn hạ
đê tiện và hèn hạ
09:07
to herself for a year.
196
535420
4225
cho chính mình
trong suốt một năm.
trong suốt một năm.
09:11
For a year. A year.
197
539645
2125
Trong một năm.
Một năm.
Một năm.
09:13
And she was trying to frame
198
541770
1875
Và cô đã cố gắng
tưởng tượng về
tưởng tượng về
09:15
her ex-boyfriend's new girlfriend,
199
543645
2157
bạn trai cũ của mình
cùng cô bạn gái mới,
cùng cô bạn gái mới,
09:17
and I have to confess when I heard this,
200
545802
3641
và tôi phải thú nhận
khi tôi nghe tin này,
khi tôi nghe tin này,
09:21
I just reacted with admiration.
201
549443
1912
tôi thấy đầy ngưỡng mộ.
09:23
(Laughter)
202
551355
1577
(Tiếng cười)
09:24
Because, I mean, let's be real.
203
552932
2415
Bởi vì, ý tôi là,
hãy thành thực đi.
hãy thành thực đi.
09:27
What immense, if misplaced, creativity. Right?
204
555347
4317
Quả là một sự sáng tạo cừ khôi
duy có điều sai chỗ, phải không ạ?
duy có điều sai chỗ, phải không ạ?
09:31
This is something from a novel.
205
559664
2420
Đây là điều rút ra
từ tiểu thuyết.
từ tiểu thuyết.
09:34
This is something from a Patricia Highsmith novel.
206
562084
3401
Điều rút ra từ cuốn tiểu thuyết
của Patricia Highsmith.
của Patricia Highsmith.
09:37
Now Highsmith is a particular favorite of mine.
207
565485
2170
Tôi rất thích Highsmith.
09:39
She is the very brilliant and bizarre woman of American letters.
208
567655
4052
Bà là người phụ nữ thông mình
và hài hước với ngôn ngữ Mỹ.
và hài hước với ngôn ngữ Mỹ.
09:43
She's the author of "Strangers on a Train"
209
571707
2193
Bà là tác giả của
"Người lạ trên tàu" (Strangers on a train)
"Người lạ trên tàu" (Strangers on a train)
09:45
and "The Talented Mr. Ripley,"
210
573900
2048
và "Ngài Ripley tài năng"
(The Talented Mr. Ripley)
(The Talented Mr. Ripley)
09:47
books that are all about how jealousy,
211
575948
3065
những cuốn sách toàn về
nỗi ghen tuông,
nỗi ghen tuông,
09:51
it muddles our minds,
212
579013
1875
làm rối tung đầu óc ta,
09:52
and once we're in the sphere, in that realm of jealousy,
213
580888
2994
và khi ta đang trong mớ bòng bong ấy
trong nghẹt ngòi ghen tuông,
trong nghẹt ngòi ghen tuông,
09:55
the membrane between what is and what could be
214
583882
5263
cái màng phân tách giữa
điều thực xảy ra và điều có thể xảy đến
điều thực xảy ra và điều có thể xảy đến
10:01
can be pierced in an instant.
215
589145
2893
có thể bị xuyên thủng
trong nháy mắt.
trong nháy mắt.
10:04
Take Tom Ripley, her most famous character.
216
592038
2448
Ví dụ, Tom Ripley,
nhân vật nổi tiếng nhất của bà.
nhân vật nổi tiếng nhất của bà.
10:06
Now, Tom Ripley goes from wanting you
217
594486
2839
Tom Ripley đi từ muốn bạn
10:09
or wanting what you have
218
597325
2176
hoặc muốn những gì bạn có
10:11
to being you and having what you once had,
219
599501
3428
tới việc trở thành là bạn
và có những gì bạn từng có,
và có những gì bạn từng có,
10:14
and you're under the floorboards,
220
602929
1533
và bạn phải bị đạp xuống đất,
10:16
he's answering to your name,
221
604462
1363
hắn ở trong vị trí của bạn,
10:17
he's wearing your rings,
222
605825
1692
đeo chiếc nhẫn của bạn,
10:19
emptying your bank account.
223
607517
2001
làm trống trơn
tài khoản của bạn.
tài khoản của bạn.
10:21
That's one way to go.
224
609518
1975
Phải đi đúng lộ trình như thế.
10:23
But what do we do? We can't go the Tom Ripley route.
225
611493
3664
Còn chúng ta? Không thể đi vào
con đường của Tom Ripley.
con đường của Tom Ripley.
10:27
I can't give the world D's,
226
615157
2037
Tôi không thể
cho cả thế giới điểm D,
cho cả thế giới điểm D,
10:29
as much as I would really like to, some days.
227
617194
2847
thích cho ai điểm D thì cho.
10:32
And it's a pity, because we live in envious times.
228
620041
3498
Thật khốn khổ vì chúng ta phải
sống những phút ghen tuông đố kị.
sống những phút ghen tuông đố kị.
10:35
We live in jealous times.
229
623539
2907
Chúng ta đang sống trong
thời đại đầy ghen tuông đố kị.
thời đại đầy ghen tuông đố kị.
10:38
I mean, we're all good citizens of social media,
230
626446
2013
Chúng ta là công dân ngoan hiền
10:40
aren't we, where the currency is envy?
231
628459
3384
của truyền thông xã hội,
luôn mang tính ganh đố?
luôn mang tính ganh đố?
10:43
Does the novel show us a way out? I'm not sure.
232
631843
4469
Có phải tiểu thuyết
chỉ cho ta lối thoát?
chỉ cho ta lối thoát?
10:48
So let's do what characters always do when they're not sure,
233
636312
3441
Không rõ. Vậy, hãy làm điều
nhân vật luôn làm khi họ không biết chắc,
nhân vật luôn làm khi họ không biết chắc,
10:51
when they are in possession of a mystery.
234
639753
2176
khi họ đang sở hữu một bí ẩn.
10:53
Let's go to 221B Baker Street
235
641929
2274
Hãy đi đến số 221B Phố Baker,
10:56
and ask for Sherlock Holmes.
236
644203
2018
tìm Sherlock Holmes.
10:58
When people think of Holmes,
237
646221
2469
Khi mọi người nghĩ về Holmes,
11:00
they think of his nemesis being Professor Moriarty,
238
648690
3109
họ nghĩ về đối thủ của ông,
giáo sư Moriarty,
giáo sư Moriarty,
11:03
right, this criminal mastermind.
239
651799
2207
vâng, kẻ toàn vạch ra tội ác.
11:06
But I've always preferred [Inspector] Lestrade,
240
654006
2463
Nhưng tôi thích nghĩ đến
[thanh tra] Lestrade hơn,
[thanh tra] Lestrade hơn,
11:08
who is the rat-faced head of Scotland Yard
241
656469
2905
người đứng đầu Scotland Yard,
11:11
who needs Holmes desperately,
242
659374
1730
người thực sự cần Holmes,
11:13
needs Holmes' genius, but resents him.
243
661104
2304
cần cái thiên tài của Holmes
nhưng ghét anh ta.
nhưng ghét anh ta.
11:15
Oh, it's so familiar to me.
244
663408
1857
Ôi, nó quá ư giống tôi.
11:17
So Lestrade needs his help, resents him,
245
665265
4017
Lestrade cần nhưng mà
căm ghét Holmes,
căm ghét Holmes,
11:21
and sort of seethes with bitterness over the course of the mysteries.
246
669282
3311
và luôi sôi sục nỗi căm hận
trong suốt vụ án.
trong suốt vụ án.
11:24
But as they work together, something starts to change,
247
672593
3877
Nhưng khi họ làm việc cùng nhau,
một cái gì đó bắt đầu thay đổi,
một cái gì đó bắt đầu thay đổi,
11:28
and finally in "The Adventure of the Six Napoleons,"
248
676470
3043
và cuối cùng trong "Cuộc phiêu lưu của
sáu pho tượng Napoleon",
sáu pho tượng Napoleon",
11:31
once Holmes comes in, dazzles everybody with his solution,
249
679513
3930
khi Holmes bước vào,
gây kinh ngạc qua lời giải của mình,
gây kinh ngạc qua lời giải của mình,
11:35
Lestrade turns to Holmes and he says,
250
683443
3441
Lestrade quay sang Holmes, nói:
11:38
"We're not jealous of you, Mr. Holmes.
251
686884
4281
"Thưa ông Homes,
chúng tôi không ghen tị với ông đâu,
chúng tôi không ghen tị với ông đâu,
11:43
We're proud of you."
252
691165
3359
Chúng tôi tự hào về ông."
11:46
And he says that there's not a man at Scotland Yard
253
694524
2329
Và ông ấy nói rằng
không có ai ở Scotland Yard
không có ai ở Scotland Yard
11:48
who wouldn't want to shake Sherlock Holmes' hand.
254
696853
2999
không muốn bắt tay
Sherlock Holmes.
Sherlock Holmes.
11:51
It's one of the few times we see Holmes moved
255
699852
2385
Đó là một trong ít lần
ta thấy Holmes cảm động
ta thấy Holmes cảm động
11:54
in the mysteries, and I find it very moving,
256
702237
2095
trong một vụ án,
tôi cũng thấy cảnh này cảm động
tôi cũng thấy cảnh này cảm động
11:56
this little scene, but it's also mysterious, right?
257
704332
3064
nhưng cũng đầy bí ẩn,
phải không ạ?
phải không ạ?
11:59
It seems to treat jealousy
258
707396
1913
Nó dường như đã
coi cơn ghen tuông
coi cơn ghen tuông
12:01
as a problem of geometry, not emotion.
259
709309
2738
như một bài toán hình học,
chứ không phải vấn đề cảm xúc.
chứ không phải vấn đề cảm xúc.
12:04
You know, one minute Holmes is on the other side from Lestrade.
260
712047
2866
Bạn biết không, phút trước,
Holmes là đối thủ của Lestrade,
Holmes là đối thủ của Lestrade,
12:06
The next minute they're on the same side.
261
714913
1923
mà phút sau, họ đã
cùng chiến tuyến.
cùng chiến tuyến.
12:08
Suddenly, Lestrade is letting himself
262
716836
2147
Đột nhiên,
Lestrade để cho mình
Lestrade để cho mình
12:10
admire this mind that he's resented.
263
718983
2967
ngưỡng mộ trí óc
mà ông từng căm ghét.
mà ông từng căm ghét.
12:13
Could it be so simple though?
264
721950
1929
Có thể đơn giản như vậy sao?
12:15
What if jealousy really is a matter of geometry,
265
723879
2431
Sẽ thế nào nếu ganh tỵ
thực sự là một bài toán hình,
thực sự là một bài toán hình,
12:18
just a matter of where we allow ourselves to stand
266
726310
3710
chỉ là vấn đề của việc
ta cho phép bản thân đứng đâu
ta cho phép bản thân đứng đâu
12:22
in relation to another?
267
730020
2330
trong quan hệ với người khác?
12:24
Well, maybe then we wouldn't have to resent
268
732350
1871
Vâng, có lẽ như thế,
chúng ta sẽ không phải bực tức
chúng ta sẽ không phải bực tức
12:26
somebody's excellence.
269
734221
2061
trước sự xuất sắc của ai đó.
12:28
We could align ourselves with it.
270
736282
3374
Chúng ta có thể
đặt mình thẳng hàng với nó.
đặt mình thẳng hàng với nó.
12:31
But I like contingency plans.
271
739656
2256
Nhưng tôi thích
kế hoạch phòng hờ.
kế hoạch phòng hờ.
12:33
So while we wait for that to happen,
272
741912
2336
Vì vậy, trong khi chúng ta
chờ nó xảy ra,
chờ nó xảy ra,
12:36
let us remember that we have fiction for consolation.
273
744248
2696
hãy nhớ rằng, chúng ta
có tiểu thuyết an ủi mình.
có tiểu thuyết an ủi mình.
12:38
Fiction alone demystifies jealousy.
274
746944
2451
Chính tiểu thuyết sẽ
giải những bí ẩn về ghen ghét.
giải những bí ẩn về ghen ghét.
12:41
Fiction alone domesticates it,
275
749395
2083
Chính tiểu thuyết
sẽ bạch hóa nó,
sẽ bạch hóa nó,
12:43
invites it to the table.
276
751478
1878
bắt nó phải lộ mình.
12:45
And look who it gathers:
277
753356
1873
Và hãy xem nó góp lại những ai:
12:47
sweet Lestrade, terrifying Tom Ripley,
278
755229
3836
Lestrade ngọt ngào,
Tom Ripley ghê gớm,
Tom Ripley ghê gớm,
12:51
crazy Swann, Marcel Proust himself.
279
759065
4469
Swann điên rồ,
bản thân Marcel Proust.
bản thân Marcel Proust.
12:55
We are in excellent company.
280
763534
2414
Chúng tôi rất thân với nhau!
12:57
Thank you.
281
765948
1420
Cảm ơn các bạn.
12:59
(Applause)
282
767368
4816
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Parul Sehgal - Literary criticParul Sehgal is an editor for "The New York Times Book Review."
Why you should listen
"No scorn, no condescension. We read first for distraction then consolation then for company. And finally to be worthy of the company we kept," writes literary critic Parul Sehgal, whose reviews are as delicious and delightful as the books themselves. Sehgal is an editor at The New York Times Book Review. Previously the Books Editor at NPR.org and the Senior Editor at Publisher's Weekly, Sehgal is the recipient of the 2010 Nona Balakian Citation for Excellence in Reviewing and the 2008 Pan African Literary Forum’s OneWorld Prize for fiction. She lives in New York City.
Parul Sehgal | Speaker | TED.com