TEDWomen 2013
Boyd Varty: What I learned from Nelson Mandela
Boyd Varty: Bài học từ Nelson Mandela
Filmed:
Readability: 3.2
1,730,475 views
"Từ trong thế giới hoang dã, chúng ta dần nhận ra những điều tốt đẹp nhất của chính mình được phản chiếu ngược lại." Ông Boyd Varty, nhà hoạt động bảo vệ động vật hoang dã đã chia sẻ những câu chuyện về loài vật, con người cũng như mối tương quan, hay còn gọi là "ubuntu" - được định nghĩa là "tôi cần bạn để được là chính tôi." Và ông dành tặng bài nói chuyện này đến Nelson Mandela, nhà lãnh đạo Nam Phi, và là hiện thân của tinh thần hào hiệp và cao cả.
Boyd Varty - Environmental and literacy activist
In his native South Africa, Boyd Varty builds wildlife corridors to restore the environment and literacy centers to restore the human spirit. Full bio
In his native South Africa, Boyd Varty builds wildlife corridors to restore the environment and literacy centers to restore the human spirit. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
Tôi là một người luôn cố gắng
sống thật với chính mình,
sống thật với chính mình,
00:12
I'm a man who's trying to live from his heart,
0
581
3708
00:16
and so just before I get going,
1
4289
3065
và để bắt đầu,
với tư cách là một người Nam Phi
với tư cách là một người Nam Phi
00:19
I wanted to tell you as a South African
2
7354
2571
tôi muốn nói cho các bạn biết rằng
00:21
that one of the men who has inspired me most
3
9925
2984
một trong những người truyền cảm hứng
cho tôi nhiều nhất
cho tôi nhiều nhất
00:24
passed away a few hours ago.
4
12909
3066
đã qua đời vài tiếng trước.
00:27
Nelson Mandela has come to the end
5
15975
2690
Nelson Mandela đã bước
những bước cuối cùng
những bước cuối cùng
00:30
of his long walk to freedom.
6
18665
2680
trên hành trình dài đi tới tự do.
00:33
And so this talk is going to be for him.
7
21345
4935
Vâng, bài nói này
là dành tặng riêng ông.
là dành tặng riêng ông.
00:40
I grew up in wonder.
8
28544
2810
Tôi lớn lên trong sự tò mò.
00:43
I grew up amongst those animals.
9
31354
4115
Tôi lớn lên giữa muông thú.
00:47
I grew up in the wild eastern part of South Africa
10
35469
4391
Tôi lớn lên ở miền tây Nam Phi hoang dã
00:51
at a place called Londolozi Game Reserve.
11
39860
2898
tại một nơi có tên là
Khu Bảo Tồn Động Vật Hoang Dã Londolozi
Khu Bảo Tồn Động Vật Hoang Dã Londolozi
00:54
It's a place where my family has been
12
42758
2772
Đó là nơi gia đình tôi đã
đảm đương công việc kinh doanh
đảm đương công việc kinh doanh
00:57
in the safari business for four generations.
13
45530
4195
vườn thú hoang dã qua bốn thế hệ.
01:01
Now for as long as I can remember,
14
49725
2237
Tôi nhớ rằng
01:03
my job has been to take people out into nature,
15
51962
4737
công việc của tôi là
đưa mọi người đến với thiên nhiên
đưa mọi người đến với thiên nhiên
01:08
and so I think it's a lovely twist of fate today
16
56699
2911
và vì vậy, tôi nghĩ rằng hôm nay
là một bước ngoặt cuộc đời
là một bước ngoặt cuộc đời
01:11
to have the opportunity
17
59610
1820
khi có cơ hội
01:13
to bring some of my experiences out in nature
18
61430
2881
mang đến buổi họp mặt này
những trải nghiệm
những trải nghiệm
01:16
in to this gathering.
19
64311
2140
của tôi với thế giới tự nhiên
01:18
Africa is a place
20
66451
1879
Châu Phi là một nơi
01:20
where people still sit under starlit skies
21
68330
3384
mà ta có thể vừa ngồi dưới bầu trời đầy sao
01:23
and around campfires and tell stories,
22
71714
3410
quanh lửa trại bập bùng,
vừa kể chuyện cho nhau nghe
vừa kể chuyện cho nhau nghe
01:27
and so what I have to share with you today
23
75124
2691
và vì vậy những gì tôi chia sẻ
với các bạn hôm nay
với các bạn hôm nay
01:29
is the simple medicine of a few campfire stories,
24
77815
4419
là liệu pháp đơn giản
từ những câu chuyện lửa trại,
từ những câu chuyện lửa trại,
01:34
stories about heroes of heart.
25
82234
3138
về những người hùng của trái tim.
01:37
Now my stories are not the stories
26
85372
2120
Câu chuyện của tôi
không phải là những câu chuyện
không phải là những câu chuyện
01:39
that you'll hear on the news,
27
87492
1698
mà các bạn có thể được nghe
trong mục tin tức,
trong mục tin tức,
01:41
and while it's true that Africa is a harsh place,
28
89190
2973
và mặc dù châu Phi rất khắc nghiệt,
01:44
I also know it to be a place
29
92163
1937
đó còn là một nơi
01:46
where people, animals and ecosystems
30
94100
4266
mà con người, động vật và hệ sinh thái
01:50
teach us about a more interconnected world.
31
98366
4387
dạy ta gắn kết hơn với nhau.
01:54
When I was nine years old,
32
102753
1978
Khi tôi được 9 tuổi,
01:56
President Mandela came to stay with my family.
33
104731
3234
Tổng Thống Mandela đã đến ở
với gia đình tôi.
với gia đình tôi.
01:59
He had just been released from
his 27 years of incarceration,
his 27 years of incarceration,
34
107965
3424
Ông vừa được trả tự do
sau 27 năm ròng bị giam giữ,
sau 27 năm ròng bị giam giữ,
02:03
and was in a period of readjustment
35
111389
2627
và đang trong thời gian thích nghi
02:06
to his sudden global icon status.
36
114016
2659
với việc đột ngột trở thành
một biểu tượng toàn cầu.
một biểu tượng toàn cầu.
02:08
Members of the African National Congress
37
116675
2500
Các đồng chí của ông
thuộc Đảng Quốc Gia Phi Châu
thuộc Đảng Quốc Gia Phi Châu
02:11
thought that in the bush
38
119175
1991
cho rằng việc sống
giữa thiên nhiên hoang dã
giữa thiên nhiên hoang dã
02:13
he would have time to rest and recuperate
39
121166
2234
sẽ giúp ông
nghỉ ngơi, hồi phục sức khỏe
nghỉ ngơi, hồi phục sức khỏe
02:15
away from the public eye,
40
123400
1761
tránh xa sự chú ý của dư luận,
02:17
and it's true that lions tend to be
41
125161
3379
mà đúng là bầy sư tử
đã phát huy tác dụng
đã phát huy tác dụng
02:20
a very good deterrent to press and paparazzi.
42
128540
4231
trong việc ngăn cánh báo chí
và mấy tay săn ảnh.
và mấy tay săn ảnh.
02:24
(Laughter)
43
132771
2129
(Tiếng cười)
02:26
But it was a defining time for me as a young boy.
44
134900
2546
Đó là khoảng thời gian định hình
tính cách của tôi, khi đó còn là 1 cậu bé.
tính cách của tôi, khi đó còn là 1 cậu bé.
02:29
I would take him breakfast in bed,
45
137446
2061
Tôi thường mang đồ ăn sáng tới giường ông,
02:31
and then, in an old track suit and slippers,
46
139507
2368
trong bộ đồ cũ và đôi dép đi trong nhà,
02:33
he would go for a walk around the garden.
47
141875
2605
ông thường đi dạo quanh khu vườn.
02:36
At night, I would sit with my family
48
144480
1678
Vào ban đêm, tôi thường
ngồi chung với gia đình
ngồi chung với gia đình
02:38
around the snowy, bunny-eared TV,
49
146158
2501
quanh chiếc tivi sử dụng ăng-ten tai thỏ
02:40
and watch images of that same
50
148659
2418
để xem những hình ảnh của chính ông
02:43
quiet man from the garden
51
151077
1934
vốn thường lặng lẽ trong khu vườn
02:45
surrounded by hundreds and thousands of people
52
153011
3050
được bao quanh bởi
hàng trăm và hàng ngàn người
hàng trăm và hàng ngàn người
02:48
as scenes from his release were broadcast nightly.
53
156061
3259
trong cảnh phóng thích được trình chiếu
trên truyền hình hàng đêm.
trên truyền hình hàng đêm.
02:51
He was bringing peace
54
159320
1952
Ông đã mang lại hòa bình
02:53
to a divided and violent South Africa,
55
161272
2882
cho một Nam Phi bị chia cắt và đầy bạo lực,
02:56
one man with an unbelievable sense of his humanity.
56
164154
5229
một người đàn ông với tấm lòng nhân hậu.
03:01
Mandela said often that the gift of prison
57
169383
2764
Mandela thường nói rằng cái lợi của nhà tù,
03:04
was the ability to go within and to think,
58
172147
2960
là giúp ông tập trung đào sâu suy nghĩ,
03:07
to create in himself
59
175107
1729
để tạo ra trong ông
03:08
the things he most wanted for South Africa:
60
176836
2879
những điều mà ông khao khát cho Nam Phi:
03:11
peace, reconciliation, harmony.
61
179715
3345
hòa bình, hòa giải, hòa hợp.
03:15
Through this act of immense open-heartedness,
62
183060
2855
Qua hành động vô cùng nhân ái này,
03:17
he was to become the embodiment
63
185915
2232
ông đã trở thành hiện thân
03:20
of what in South Africa we call "ubuntu."
64
188147
3539
của những gì ở Nam Phi
mà chúng tôi gọi là "ubuntu."
mà chúng tôi gọi là "ubuntu."
03:23
Ubuntu: I am because of you.
65
191686
2849
Ubuntu: tôi vì anh.
03:26
Or, people are not people
66
194535
2663
Hoặc, nghĩa là con người
sẽ không còn là con người
sẽ không còn là con người
03:29
without other people.
67
197198
2725
nếu không có những người chung quanh.
03:31
It's not a new idea or value
68
199923
1846
Đây không phải một ý tưởng
hay giá trị mới,
hay giá trị mới,
03:33
but it's one that I certainly think at these times
69
201769
1855
nhưng tôi chắc chắn rằng
vào thời điểm đó
vào thời điểm đó
03:35
is worth building on.
70
203624
1749
nó thực sự là một giá trị cốt lõi
cần được khai thác.
cần được khai thác.
03:37
In fact, it is said that in the
collective consciousness of Africa,
collective consciousness of Africa,
71
205373
3164
Người ta nói rằng
trong ý thức cộng đồng của châu Phi,
trong ý thức cộng đồng của châu Phi,
03:40
we get to experience the deepest parts
72
208537
2039
chúng ta dần hận ra
phần sâu sắc nhất
phần sâu sắc nhất
03:42
of our own humanity
73
210576
1305
trong nhân tâm của mỗi người
03:43
through our interactions with others.
74
211881
2784
qua tương tác
03:46
Ubuntu is at play right now.
75
214665
2112
Ngay giờ phút này đây,
Ubuntu đang hiện hữu .
Ubuntu đang hiện hữu .
03:48
You are holding a space for me
76
216777
2000
Các bạn đã cho tôi một không gian
03:50
to express the deepest truth of who I am.
77
218777
3392
để biểu đạt sự thật sâu thẳm nhất
trong bản thân mình.
trong bản thân mình.
03:54
Without you, I'm just a guy talking to an empty room,
78
222169
2260
Nếu không có các bạn, tôi sẽ chỉ là
độc thoại trong một căn phòng trống,
độc thoại trong một căn phòng trống,
03:56
and I spent a lot of time last week doing that,
79
224429
3078
và tôi đã dành rất nhiều thời gian
cuối tuần rồi để làm điều đó,
cuối tuần rồi để làm điều đó,
03:59
and it's not the same as this.
80
227507
3323
và lúc đó khác lúc này nhiều lắm.
04:02
(Laughter)
81
230830
2426
(Tiếng cười)
04:05
If Mandela was the national
and international embodiment,
and international embodiment,
82
233256
3448
Nếu Mandela là hiện thân
của quốc gia và quốc tế,
của quốc gia và quốc tế,
04:08
then the man who taught me the most
83
236704
1594
thì người đã dạy tôi nhiều nhất
04:10
about this value personally was this man,
84
238298
2603
về giá trị này là anh
04:12
Solly Mhlongo.
85
240901
1358
Solly Mhlongo.
04:14
Solly was born under a tree
86
242259
1808
Solly được sinh ra dưới một cái cây
04:16
60 kilometers from where I grew up in Mozambique.
87
244067
2786
cách nơi tôi lớn lên ở Mozambique
60 km
60 km
04:18
He would never have a lot of money,
88
246853
1500
Anh ấy không bao giờ có nhiều tiền,
04:20
but he was to be
89
248353
1422
nhưng vẫn luôn là
04:21
one of the richest men I would ever meet.
90
249775
2629
một trong những người giàu có nhất
mà tôi quen biết.
mà tôi quen biết.
04:24
Solly grew up tending to his father's cattle.
91
252404
2719
Solly lớn lên cùng với việc
chăm sóc gia súc .
chăm sóc gia súc .
04:27
Now, I can tell you, I don't know what it is
about people who grow up looking after cattle,
about people who grow up looking after cattle,
92
255123
4182
Tôi không biết nhiều về những người
lớn lên cùng với công việc này,
lớn lên cùng với công việc này,
04:31
but it makes for über-resourcefulness.
93
259305
3022
nhưng tôi chắc rằng
họ rất tháo vát.
họ rất tháo vát.
04:34
The first job that he ever got in the safari business
94
262327
2474
Công việc đầu tiên mà anh có được
trong lĩnh vực vườn thú hoang dã
trong lĩnh vực vườn thú hoang dã
04:36
was fixing the safari trucks.
95
264801
2216
là sửa chữa xe tải tham quan.
04:39
Where he had learned to do that out in the bush
96
267017
2654
Từ trong thiên nhiên,
anh học về máy móc
anh học về máy móc
04:41
I have no idea, but he could do it.
97
269671
2129
điều làm tôi hết sức bất ngờ.
04:43
He then moved across into what we called
98
271800
1927
Sau đó, anh chuyển qua một đội tên là
04:45
the habitat team.
99
273727
1387
nhóm môi trường sống.
04:47
These were the people on the reserve
100
275114
1886
Đây là những người ở khu bảo tồn
04:49
who were responsible for its well-being.
101
277000
2357
chịu trách nhiệm giữ cho khu bảo tồn
môi trường sống lành mạnh
.
môi trường sống lành mạnh
.
04:51
He fixed roads, he mended wetlands,
102
279357
2284
Anh đã sửa đường, chăm nom
vùng đất ngập nước,
vùng đất ngập nước,
04:53
he did some anti-poaching.
103
281641
1818
và đảm nhận cả việc
chống săn bắn bất hợp pháp.
chống săn bắn bất hợp pháp.
04:55
And then one day we were out together,
104
283459
2126
Một ngày nọ, chúng tôi cùng đi ra ngoài,
04:57
and he came across the tracks of where
a female leopard had walked.
a female leopard had walked.
105
285585
3531
anh bắt gặp dấu chân
của một con báo cái.
của một con báo cái.
05:01
And it was an old track,
106
289116
1774
Dấu chân nhìn đã cũ,
05:02
but for fun he turned and he began to follow it,
107
290890
2441
nhưng vì vui thích, anh lần theo nó,
05:05
and I tell you, I could tell by the speed
108
293331
1575
và từ tốc độ lần dấu của anh
05:06
at which he moved on those pad marks
109
294906
1697
có thể nói
05:08
that this man was a Ph.D.-level tracker.
110
296603
3974
anh có một kĩ năng
lần dấu cỡ trình độ tiến sĩ.
lần dấu cỡ trình độ tiến sĩ.
05:12
If you drove past Solly
111
300577
1774
Nếu các bạn lái xe qua Solly
khi anh
khi anh
05:14
somewhere out on the reserve,
112
302351
1678
đang ở đâu đó trong khu bảo tồn,
05:16
you look up in your rearview mirror,
113
304029
1649
chỉ cần nhìn qua gương chiếu hậu,
05:17
you'd see he'd stopped the car
114
305678
1845
bạn sẽ thấy anh ấy dừng xe lại
05:19
20, 50 meters down the road
115
307523
2046
đi bộ 20, 50 m
05:21
just in case you need help with something.
116
309569
3013
chỉ để phòng trường hợp
bạn cần giúp đỡ.
bạn cần giúp đỡ.
05:24
The only accusation I ever heard leveled at him
117
312582
2753
Lời phàn nàn duy nhất về anh ấy
mà tôi từng nghe được là
mà tôi từng nghe được là
05:27
was when one of our clients said,
118
315335
1395
khi một khách hàng
của chúng tôi lên tiếng,
của chúng tôi lên tiếng,
05:28
"Solly, you are pathologically helpful."
119
316730
3217
"Solly, anh mắc bệnh quá hào hiệp."
05:31
(Laughter)
120
319947
2447
(Tiếng cười)
05:34
When I started professionally guiding people
121
322394
2891
Khi tôi bắt đầu theo đuổi
con đường hướng dẫn chuyên nghiệp
con đường hướng dẫn chuyên nghiệp
05:37
out into this environment,
122
325285
1657
trong môi trường thiên nhiên này,
05:38
Solly was my tracker.
123
326942
1560
Solly là người dẫn đường của tôi.
05:40
We worked together as a team.
124
328502
1819
Chúng tôi làm việc cùng nhau.
05:42
And the first guests we ever got
125
330321
2026
Và các khách hàng đầu tiên
mà chúng tôi có được
mà chúng tôi có được
05:44
were a philanthropy group from your East Coast,
126
332347
2847
là một nhóm từ thiện đến từ
Bờ biển phía Đông,
Bờ biển phía Đông,
05:47
and they said to Solly, on the side, they said,
127
335194
2354
và họ nói thầm với Solly,
05:49
"Before we even go out to see lions and leopards,
128
337548
2641
"Trước khi đi xem sư tử và báo,
05:52
we want to see where you live."
129
340189
2062
chúng tôi muốn thấy chỗ ở của anh."
05:54
So we took them up to his house,
130
342251
1465
Chúng tôi đã đưa họ đến
05:55
and this visit of the philanthropist to his house
131
343716
2872
nhà của anh ấy,
và chuyến viếng thăm này
và chuyến viếng thăm này
05:58
coincided with a time when Solly's wife,
132
346588
2681
trùng hợp với thời điểm vợ anh
06:01
who was learning English,
133
349269
1600
đang học tiếng Anh,
06:02
was going through a phase
where she would open the door
where she would open the door
134
350869
2184
cô ấy chào đón khách
06:05
by saying, "Hello, I love you.
135
353053
2664
bằng câu nói quen thuộc "Hello,
I love you." - Xin chào, tôi yêu bạn.
I love you." - Xin chào, tôi yêu bạn.
06:07
Welcome, I love you." (Laughter)
136
355717
2215
"Welcome, I love you".
Chào mừng, tôi yêu bạn." (Tiếng cười)
Chào mừng, tôi yêu bạn." (Tiếng cười)
06:09
And there was something so beautifully African
137
357932
2549
Điều này đối với tôi mà nói,
thể hiện một vẻ đẹp rất châu Phi,
thể hiện một vẻ đẹp rất châu Phi,
06:12
about it to me, this small house
138
360481
1845
ngôi nhà này thì nhỏ
06:14
with a huge heart in it.
139
362326
2585
nhưng lòng người thật rất lớn.
06:16
Now on the day that Solly saved my life,
140
364911
6575
Vào cái ngày Solly cứu mạng tôi
06:23
he was already my hero.
141
371486
2011
anh ấy đã là người hùng của tôi.
06:25
It was a hot day,
142
373497
1581
Đó là một ngày nắng nóng
06:27
and we found ourselves down by the river.
143
375078
1974
chúng tôi đi xuống sông
06:29
Because of the heat, I took my shoes off,
144
377052
2836
Trời nóng quá nên tôi cởi giày ra,
06:31
and I rolled up my pants,
145
379888
1703
xắn quần lên
06:33
and I walked into the water.
146
381591
2241
và bước xuống nước
06:35
Solly remained on the bank.
147
383832
1562
Solly còn đứng trên bờ
06:37
The water was clear running over sand,
148
385394
3023
Dòng nước trong suốt chảy qua cát,
06:40
and we turned and we began
to make our way upstream.
to make our way upstream.
149
388417
3314
và chúng tôi bắt đầu
đi về hướng thượng nguồn
đi về hướng thượng nguồn
06:43
And a few meters ahead of us,
150
391731
1820
Cách một vài mét trước mặt chúng tôi
06:45
there was a place where a tree
had fallen out of the bank,
had fallen out of the bank,
151
393551
2985
là một cái cây vươn mình
khỏi bờ sông,
khỏi bờ sông,
06:48
and its branches were touching the water,
152
396536
2771
cành của nó đụng mặt nước,
06:51
and it was shadowy.
153
399307
1597
và tạo nên bóng râm.
06:52
And if had been a horror movie,
154
400904
2458
Nếu đây là cảnh trong một bộ phim kinh dị,
06:55
people in the audience would have started saying,
155
403362
2236
khán giả sẽ la lên
06:57
"Don't go in there. Don't go in there." (Laughter)
156
405598
3453
"Đừng bước vô chỗ đó.
Đừng bước vô chỗ đó." (Tiếng cười)
Đừng bước vô chỗ đó." (Tiếng cười)
07:01
And of course, the crocodile was in the shadows.
157
409051
3757
Và đúng là, con cá sấu
đang ở chỗ bóng râm.
đang ở chỗ bóng râm.
07:04
Now the first thing that you notice
when a crocodile hits you
when a crocodile hits you
158
412808
2115
Bạn nhận ra mình đang bị
một con cá sấu tấn công
một con cá sấu tấn công
07:06
is the ferocity of the bite.
159
414923
1600
nhờ cú đớp rợn người của nó
07:08
Wham! It hits me by my right leg.
160
416523
1973
Trời ơi! Nó cắn chân phải của tôi.
07:10
It pulls me. It turns. I throw my hand up.
I'm able to grab a branch.
I'm able to grab a branch.
161
418496
3903
kéo lấy tôi và quật.
Tôi rướn tay. Cố níu lấy một cành cây.
Tôi rướn tay. Cố níu lấy một cành cây.
07:14
It's shaking me violently.
162
422399
1738
Nó lắc tôi một cách dữ tợn.
07:16
It's a very strange sensation
163
424137
1714
Đó là một cảm giác lạ lẫm
07:17
having another creature try and eat you,
164
425851
1946
khi nhìn thấy một loài vật khác
ra sức để xơi tái bạn.
ra sức để xơi tái bạn.
07:19
and there are few things that
promote vegetarianism like that.
promote vegetarianism like that.
165
427797
3451
Một trong những điều cho thấy
việc ăn chay là rất nên làm.
việc ăn chay là rất nên làm.
07:23
(Laughter)
166
431248
1595
(Tiếng cười)
07:24
Solly on the bank sees that I'm in trouble.
167
432843
2285
Ở trên bờ, Solly thấy ngay
tôi đang gặp nguy hiểm.
tôi đang gặp nguy hiểm.
07:27
He turns. He begins to make his way to me.
168
435128
2047
Anh ấy chạy về phía tôi.
07:29
The croc again continues to shake me.
169
437175
1951
Con cá sấu, một lần nữa,
tiếp tục lắc người tôi.
tiếp tục lắc người tôi.
07:31
It goes to bite me a second time.
170
439126
1917
Nó sắp sửa ngoạm lấy tôi
lần thứ hai.
lần thứ hai.
07:33
I notice a slick of blood in the water around me
171
441043
2189
Tôi thấy một vũng máu
ở vùng nước xung quanh mình
ở vùng nước xung quanh mình
07:35
that gets washed downstream.
172
443232
1604
chảy về phía hạ nguồn.
07:36
As it bites the second time, I kick.
173
444836
2173
Khi nó cắn lần thứ hai,
tôi lập tức đá nó.
tôi lập tức đá nó.
07:39
My foot goes down its throat. It spits me out.
174
447009
2733
Bàn chân tôi thọc vào cổ họng con vật.
Buộc nó phải nhả tôi ra.
Buộc nó phải nhả tôi ra.
07:41
I pull myself up into the branches,
175
449742
2131
Tôi vươn mình
lên các cành cây,
lên các cành cây,
07:43
and as I come out of the water,
I look over my shoulder.
I look over my shoulder.
176
451873
3483
và khi ra khỏi mặt nước,
nhìn qua vai mình, tôi thấy
nhìn qua vai mình, tôi thấy
07:47
My leg from the knee down
177
455356
1920
Chân tôi từ đầu gối trở xuống
07:49
is mangled beyond description.
178
457276
1928
bị nghiền nát tới mức
không thể diễn tả được.
không thể diễn tả được.
07:51
The bone is cracked.
179
459204
1395
Xương bị gãy.
07:52
The meat is torn up.
180
460599
1830
Phần thịt bị xé nát.
07:54
I make an instant decision that
I'll never look at that again.
I'll never look at that again.
181
462429
4600
Tôi lập tức quay đi
không dám nhìn lại lần nào nữa.
không dám nhìn lại lần nào nữa.
07:59
As I come out of the water,
182
467029
2384
Khi tôi ra khỏi nước,
08:01
Solly arrives at a deep section,
183
469413
2617
Solly đến được khúc nước sâu,
08:04
a channel between us.
184
472030
1625
chỗ nước trũng giữa chúng tôi
08:05
He knows, he sees the state of my leg,
185
473655
2138
Anh ấy nhìn thấy tình trạng
vết thương của tôi,
vết thương của tôi,
08:07
he knows that between him and I
186
475793
1846
biết là giữa anh ấy và tôi
08:09
there is a crocodile,
187
477639
1212
còn có con cá sấu
08:10
and I can tell you this man doesn't
slow down for one second.
slow down for one second.
188
478851
2492
và người đàn ông này
không hề chậm trễ một giây.
không hề chậm trễ một giây.
08:13
He comes straight into the channel.
189
481343
1806
Anh ấy đến ngay đến chỗ nước trũng
08:15
He wades in to above his waist.
190
483149
1935
lội xuống nước,
mực nước chỉ cao hơn thắt lưng anh ấy
mực nước chỉ cao hơn thắt lưng anh ấy
08:17
He gets to me. He grabs me.
191
485084
1463
đến chỗ tôi. Túm lấy tôi.
08:18
I'm still in a vulnerable position.
192
486547
1672
Tôi vẫn còn đang trong trạng thái
hết sức yếu ớt.
hết sức yếu ớt.
08:20
He picks me and puts me on his shoulder.
193
488219
1725
Anh ấy nhấc tôi lên
và vác tôi trên vai
và vác tôi trên vai
08:21
This is the other thing about Solly,
he's freakishly strong.
he's freakishly strong.
194
489944
2419
Thêm một điều nữa về Solly,
anh ấy rất mạnh.
anh ấy rất mạnh.
08:24
He turns. He walks me up the bank.
195
492363
2463
Anh ấy đưa tôi đi lên bờ,
đặt tôi xuống.
đặt tôi xuống.
08:26
He lays me down. He pulls his shirt off.
196
494826
2054
cởi phăng áo sơ mi ra.
08:28
He wraps it around my leg,
197
496880
1784
dùng nó để bọc chân tôi,
08:30
picks me up a second time,
198
498664
1291
nhấc tôi lên lần nữa,
08:31
walks me to a vehicle,
199
499955
1906
đưa tôi đến chỗ chiếc xe,
08:33
and he's able to get me to medical attention.
200
501861
3424
và giúp tôi được săn sóc về mặt y tế.
08:37
And I survive.
201
505285
3223
Nhờ vậy mà tôi sống sót.
08:40
Now — (Applause)
202
508508
4261
Bây giờ, (Tiếng vỗ tay)
08:44
Now I don't know how many people you know
203
512769
2710
Bây giờ tôi không biết có bao nhiêu người
mà bạn quen biết
mà bạn quen biết
08:47
that go into a deep channel of water
204
515479
2216
sẵn lòng lội qua một khúc sông sâu
08:49
that they know has a crocodile in it
205
517695
2260
mà họ biết chắc chắn có cá sấu ở đó
08:51
to come and help you,
206
519955
1343
chỉ để đến giúp bạn,
08:53
but for Solly, it was as natural as breathing.
207
521298
3444
nhưng đối với Solly mà nói,
điều này tự nhiên như hơi thở vậy.
điều này tự nhiên như hơi thở vậy.
08:56
And he is one amazing example
208
524742
2456
Và anh ấy là một ví dụ tuyệt vời
08:59
of what I have experienced all over Africa.
209
527198
3445
cho những trải nghiệm của tôi
ở khắp châu Phi.
ở khắp châu Phi.
09:02
In a more collective society,
210
530643
2131
Ở trong một xã hội
đề cao tính cộng đồng,
đề cao tính cộng đồng,
09:04
we realize from the inside
211
532774
2848
chúng ta nhận ra từ bên trong
09:07
that our own well-being is deeply tied
212
535622
3133
rằng sự an vui của bản thân
có mối liên quan chặt chẽ
có mối liên quan chặt chẽ
09:10
to the well-being of others.
213
538755
3238
với sự an vui của người khác.
09:13
Danger is shared. Pain is shared.
214
541993
3269
Chia sẻ những nguy hiểm.
Chia sẻ những nỗi đau.
Chia sẻ những nỗi đau.
09:17
Joy is shared. Achievement is shared.
215
545262
2925
Chia sẻ những niềm vui.
Chia sẻ những thành tích.
Chia sẻ những thành tích.
09:20
Houses are shared. Food is shared.
216
548187
4530
Chia sẻ nơi trú ngụ.
Chia sẻ thức ăn.
Chia sẻ thức ăn.
09:24
Ubuntu asks us to open our hearts
217
552717
3196
Ubuntu yêu cầu chúng ta
mở rộng trái tim mình
mở rộng trái tim mình
09:27
and to share,
218
555913
1414
và chia sẻ,
09:29
and what Solly taught me that day
219
557327
1952
và điều anh Solly dạy tôi
ngày hôm đó
ngày hôm đó
09:31
is the essence of this value,
220
559279
2003
chính là tinh hoa của giá trị này,
09:33
his animated, empathetic action
221
561282
2758
qua hành động tràn đầy nhiệt huyết
09:36
in every moment.
222
564040
2045
và đồng cảm của anh ấy
09:38
Now although the root word is about people,
223
566085
3507
Mặc dù từ gốc dùng để chỉ con người,
09:41
I thought that maybe ubuntu was only about people.
224
569592
3374
theo tôi, ý nghĩa của ubuntu
lại có thể to lớn hơn thế.
lại có thể to lớn hơn thế.
09:44
And then I met this young lady.
225
572966
3274
Khi đó, tôi đã gặp cô bé voi này.
09:48
Her name was Elvis.
226
576240
1694
Tên nó là Elvis.
09:49
In fact, Solly gave her the name Elvis
227
577934
1771
Thực ra, Solly đặt cho cô nàng
cái tên Elvis
cái tên Elvis
09:51
because he said she walked like she was doing
228
579705
2857
là vì anh ấy nói con bé bước đi
như đang nhảy
như đang nhảy
09:54
the Elvis the pelvis dance.
229
582562
2665
điệu nhảy lắc hông của Elvis vậy.
09:57
She was born with very badly
deformed back legs and pelvis.
deformed back legs and pelvis.
230
585227
4366
Con bé được sinh ra với chân sau
và cơ chậu bị khuyết tật nghiêm trọng.
và cơ chậu bị khuyết tật nghiêm trọng.
10:01
She arrived at our reserve from a reserve
231
589593
2264
Nó được đưa đến khu bảo tồn của chúng tôi
từ một khu bảo tồn khác
từ một khu bảo tồn khác
10:03
east of us on her migratory route.
232
591857
2056
nằm ở hướng đông
trên tuyến đường di cư của nó.
trên tuyến đường di cư của nó.
10:05
When I first saw her,
233
593913
1779
lần đầu tiên trông thấy nó ,
10:07
I thought she would be dead in a matter of days.
234
595692
2468
tôi nghĩ chắc sớm muộn gì
con bé cũng phải chết,
con bé cũng phải chết,
10:10
And yet, for the next five years
235
598160
2928
chỉ là tính bằng ngày thôi.
Tuy nhiên, trong suốt năm năm sau đó
Tuy nhiên, trong suốt năm năm sau đó
10:13
she returned in the winter months.
236
601088
2530
nó đã quay về đàn
trong những tháng mùa đông.
trong những tháng mùa đông.
10:15
And we would be so excited to be out in the bush
237
603618
2377
Và chúng tôi cảm thấy hết sức thích thú
10:17
and to come across this unusual track.
238
605995
2396
khi bắt gặp dấu chân khác biệt này,
ngoài thiên nhiên hoang dã
ngoài thiên nhiên hoang dã
10:20
It looked like an inverted bracket,
239
608391
1495
Nó trông giống như
dấu ngoặc bị bẻ ngược,
dấu ngoặc bị bẻ ngược,
10:21
and we would drop whatever
we were doing and we would follow,
we were doing and we would follow,
240
609886
2449
chúng tôi thường bỏ dỡ việc đang làm
chỉ để lần theo,
chỉ để lần theo,
10:24
and then we would come around the corner,
241
612335
1671
và thường đến khúc quanh,
10:26
and there she would be with her herd.
242
614006
2086
chúng tôi bắt gặp con bé
đi chung với đàn của nó.
đi chung với đàn của nó.
10:28
And that outpouring of emotion
243
616092
2895
Và cảm xúc vỡ òa
10:30
from people on our safari trucks
244
618987
1714
khi những người
thuộc đội xe tải tham quan chúng tôi
thuộc đội xe tải tham quan chúng tôi
10:32
as they saw her, it was this sense of kinship.
245
620701
3242
trông thấy con bé,
cái cảm giác tình thân.
cái cảm giác tình thân.
10:35
And it reminded me
246
623943
1485
Điều này nhắc nhở tôi
10:37
that even people who grow up in cities
247
625428
1931
rằng ngay cả những người lớn lên
ở chốn thành thị
ở chốn thành thị
10:39
feel a natural connection
248
627359
3585
cũng cảm nhận sự kết nối
hết sức tự nhiên
hết sức tự nhiên
10:42
with the natural world and with animals.
249
630944
2271
với thế giới tự nhiên và muông thú.
10:45
And yet still I remained amazed
that she was surviving.
that she was surviving.
250
633215
3584
Tôi vẫn còn nguyên cảm giác vui sướng
khi thấy nó còn sống.
khi thấy nó còn sống.
10:48
And then one day we came across
them at this small water hole.
them at this small water hole.
251
636799
2961
Rồi một ngày, chúng tôi bắt gặp
bọn chúng ở vũng nước nhỏ này.
bọn chúng ở vũng nước nhỏ này.
10:51
It was sort of a hollow in the ground.
252
639760
1852
gần giống như một cái hố trên đất.
10:53
And I watched as the matriarch drank,
253
641612
2454
Tôi quan sát con cái đầu đàn
khi nó uống nước,
khi nó uống nước,
10:56
and then she turned in that
beautiful slow motion of elephants,
beautiful slow motion of elephants,
254
644066
3274
và rồi nó tạo thành chuyển động
chậm rãi và đẹp đẽ,
chậm rãi và đẹp đẽ,
10:59
looks like the arm in motion,
255
647341
1769
giống như cánh tay đang chuyển động vậy,
11:01
and she began to make her way up the steep bank.
256
649110
3006
và bắt đầu đi về
hướng bờ dốc thẳng đứng.
hướng bờ dốc thẳng đứng.
11:04
The rest of the herd turned and began to follow.
257
652116
4644
Những con khác trong đàn
bắt đầu đi theo.
bắt đầu đi theo.
11:08
And I watched young Elvis
258
656760
1784
Và tôi lại quan sát con voi nhỏ Elvis
11:10
begin to psych herself up for the hill.
259
658544
3356
chuẩn bị tinh thần leo đồi.
11:13
She got visibly -- ears came forward,
260
661900
3355
Rất dễ nhận ra cô nàng
đầu tiên là tai xuất hiện trước,
đầu tiên là tai xuất hiện trước,
11:17
she had a full go of it and halfway up,
261
665255
2149
nó dốc toàn bộ sức lực
và lên được nửa đường,
và lên được nửa đường,
11:19
her legs gave way, and she fell backwards.
262
667404
2277
chân nó sụm xuống
và nó té nhào về phía sau
và nó té nhào về phía sau
11:21
She attempted it a second time,
263
669681
1819
Con bé cố gắng lần nữa,
11:23
and again, halfway up, she fell backwards.
264
671500
3175
nhưng khi đến nửa đường,
nó lại bị té xuống.
nó lại bị té xuống.
11:26
And on the third attempt,
265
674675
1857
Và trong lần nỗ lực thứ 3 này,
11:28
an amazing thing happened.
266
676532
2457
điều kỳ diệu đã xảy ra.
11:30
Halfway up the bank,
267
678989
1737
Khi đi được một nửa đoạn đường,
11:32
a young teenage elephant came in behind her,
268
680726
3073
một con voi nhỏ đến phía sau cô bé,
11:35
and he propped his trunk underneath her,
269
683799
2203
và nó chèn cái vòi của nó
phía dưới con bé
phía dưới con bé
11:38
and he began to shovel her up the bank.
270
686002
3337
và bắt đầu đẩy cô nàng lên bờ.
11:41
And it occurred to me
271
689339
1388
Một ý nghĩ vụt đến trong đầu tôi rằng
11:42
that the rest of the herd
272
690727
1556
hình như cả đàn voi
11:44
was in fact looking after this young elephant.
273
692283
2675
thật ra đang chăm sóc
cho con voi nhỏ này.
cho con voi nhỏ này.
11:46
The next day I watched again
274
694958
2524
Ngày hôm sau, tôi quan sát lần nữa
11:49
as the matriarch broke a branch
275
697482
2170
khi con cái đầu đàn bẻ gẫy một cành cây
11:51
and she would put it in her mouth,
276
699652
1841
đưa vô miệng,
11:53
and then she would break a second one
277
701493
1957
và rồi bẻ tiếp một cành cây nữa
11:55
and drop it on the ground.
278
703450
2707
và quăng xuống đất.
11:58
And a consensus developed between all of us
279
706157
2372
Sự nhất trí đã nhanh chóng
hình thành giữa chúng tôi
hình thành giữa chúng tôi
12:00
who were guiding people in that area
280
708529
1849
những hướng dẫn viên ở khu vực đó
12:02
that that herd was in fact moving slower
281
710378
3149
rằng đàn voi thực chất
đang di chuyển chậm hơn
đang di chuyển chậm hơn
12:05
to accommodate that elephant.
282
713527
4056
là để giúp đỡ Elvis.
12:09
What Elvis and the herd taught me
283
717583
2091
Điều Elvis và đàn voi dạy tôi
12:11
caused me to expand my definition of ubuntu,
284
719674
3324
đã khiến tôi mở rộng
định nghĩa của ubuntu,
định nghĩa của ubuntu,
12:14
and I believe that in the cathedral of the wild,
285
722998
2616
và tôi tin rằng từ trong thế giới hoang dã
12:17
we get to see the most beautiful parts of ourselves
286
725614
2211
chúng ta dần nhận ra
những điều tốt đẹp nhất của chính mình
những điều tốt đẹp nhất của chính mình
12:19
reflected back at us.
287
727825
1757
được phản chiếu ngược lại.
12:21
And it is not only through other people
288
729582
3640
Và sự phản chiếu đó
12:25
that we get to experience our humanity
289
733222
2920
không chỉ đến từ con người
12:28
but through all the creatures that live on this planet.
290
736142
3926
mà còn đến từ tất cả những sinh vật khác
đang sống trên trái đất.
đang sống trên trái đất.
12:32
If Africa has a gift to share,
291
740068
2814
Nếu Châu Phi có một món quà
cần chia sẻ
cần chia sẻ
12:34
it's a gift of a more collective society.
292
742882
3827
thì đó là món quà
từ một xã hội đề cao tính cộng đồng.
từ một xã hội đề cao tính cộng đồng.
12:38
And while it's true that ubuntu is an African idea,
293
746709
4248
Và mặc dù ubuntu
là một quan niệm của Châu Phi,
là một quan niệm của Châu Phi,
12:42
what I see is the essence of that value
294
750957
4411
tôi vẫn thấy được rằng
tinh hoa của giá trị này
tinh hoa của giá trị này
12:47
being invented here.
295
755368
2362
đang được tạo ra ngay tại nơi đây.
12:49
Thank you.
296
757730
2115
Xin cám ơn.
12:51
(Applause)
297
759845
4853
(Vỗ tay)
13:16
Pat Mitchell: So Boyd,
298
784082
1797
Pat Mitchell: Anh Boyd,
13:17
we know that you knew President Mandela
299
785879
5041
chúng tôi biết rằng
anh biết Tổng Thống Mandela
anh biết Tổng Thống Mandela
13:22
from early childhood
300
790920
1977
từ lúc còn nhỏ
13:24
and that you heard the news as we all did today,
301
792897
2899
và anh cũng như chúng tôi
13:27
and deeply distraught
302
795796
2440
rất buồn vì sự ra đi này
13:30
and know the tragic loss that it is to the world.
303
798236
4431
cũng như biết được tổn thất
mà nó để lại cho thế giới.
mà nó để lại cho thế giới.
13:34
But I just wondered if you wanted
304
802667
2082
Nhưng không biết anh có muốn
13:36
to share any additional thoughts,
305
804749
1891
chia sẻ thêm những suy nghĩ
13:38
because we know that you heard that news
306
806655
2074
vì chúng tôi biết anh nghe tin này
13:40
just before coming in to do this session.
307
808729
3380
ngay trước khi đến với chương trình.
13:44
Boyd Varty: Well thanks, Pat.
308
812109
1696
Boyd Varty: Cảm ơn chị Pat.
13:45
I'm so happy because it was time for him to pass on.
309
813805
3183
Tôi thấy hạnh phúc
vì ông ấy ra đi đúng lúc.
vì ông ấy ra đi đúng lúc.
13:48
He was suffering.
310
816988
1771
Ông ấy đã phải chịu đựng nhiều rồi.
13:50
And so of course there's the mixed emotions.
311
818759
2398
Đó là một cảm xúc lẫn lộn.
13:53
But I just think of so many occurrences
312
821157
1984
Tôi nghĩ đến nhiều chuyện
13:55
like the time he went on the Oprah show
313
823141
2407
như lần ông ấy đến tham dự
chương trình của Oprah
chương trình của Oprah
13:57
and asked her what the show would be about.
314
825548
2856
và hỏi bà ấy chủ đề
của chương trình lần này là gì.
của chương trình lần này là gì.
14:00
(Laughter)
315
828404
1478
(Tiếng cười)
Và bà ấy đã trả lời
Và bà ấy đã trả lời
14:01
And she was like, "Well, it'll be about you."
316
829882
3298
kiểu như:"À, chương trình lần này
nói về ông."
nói về ông."
14:05
I mean, that's just incredible humility.
317
833180
2748
Điều tôi muốn nói đến ở đây
là lòng khiêm tốn vô bờ của ông ấy.
là lòng khiêm tốn vô bờ của ông ấy.
14:07
(Laughter)
318
835928
3663
(Tiếng cười)
14:11
He was the father of our nation
319
839591
3162
Ông ấy là người cha dân tộc của chúng tôi
14:14
and we've got a road to walk in South Africa.
320
842753
6448
và ở Nam Phi, chúng tôi đã tìm được
con đường đi của riêng mình.
con đường đi của riêng mình.
14:21
And everything, they used to call it Madiba magic.
321
849201
3410
Và tất cả mọi thứ, họ từng gọi đó
là phép màu Madiba.
là phép màu Madiba.
14:24
You know, he used to go to
a rugby match and we would win.
a rugby match and we would win.
322
852611
2783
Các bạn biết không, chúng tôi đã thắng
ở trận bóng bầu dục mà ông ấy tham dự .
ở trận bóng bầu dục mà ông ấy tham dự .
14:27
Anywhere he went, things went well.
323
855394
3461
Bất kỳ nơi nào ông ấy đến,
mọi thứ đều diễn ra tốt đẹp.
mọi thứ đều diễn ra tốt đẹp.
14:30
But I think that magic will be with us,
324
858855
2381
Nhưng tôi cho rằng phép màu
sẽ ở lại
sẽ ở lại
14:33
and the important thing is that we carry
325
861236
3561
với chúng tôi, và điều quan trọng
là chúng tôi sẽ tiếp nối
là chúng tôi sẽ tiếp nối
14:36
what he stood for.
326
864797
1525
sứ mệnh điều mà ông ấy theo đuổi.
14:38
And so that's what I'm going to try and do,
327
866322
3487
Đó là điều tôi đang nỗ lực thực hiện,
14:41
and that's what people all over
South Africa are trying to do.
South Africa are trying to do.
328
869809
2892
và đó cũng là điều mọi người dân Nam Phi
đang nỗ lực thực hiện.
đang nỗ lực thực hiện.
14:44
PM: And that's what you've done today.
BV: Oh, thank you.
BV: Oh, thank you.
329
872701
2226
PM: Và đó là điều anh đã làm được
ngày hôm nay. BV: Cảm ơn chị.
ngày hôm nay. BV: Cảm ơn chị.
14:46
PM: Thank you.
BV: Thank you. Thanks very much.
BV: Thank you. Thanks very much.
330
874927
3139
PM: Cảm ơn
BV: Cảm ơn. Cảm ơn rất nhiều
BV: Cảm ơn. Cảm ơn rất nhiều
14:50
(Applause)
331
878066
4222
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Boyd Varty - Environmental and literacy activistIn his native South Africa, Boyd Varty builds wildlife corridors to restore the environment and literacy centers to restore the human spirit.
Why you should listen
Everyone has felt that connection with nature. Through the Good Work Foundation, Boyd Varty is building a movement around it. The fourth-generation custodian of the Londolozi Game Reserve in South Africa calls it a psychology of restoration. “We would like to be pioneers of the age of restoration,” says Varty. “Restoration of land, people and the human spirit."
By providing environmental, English and computer education to the people who live and work in Londolozi, he’s also creating an economically and socially sustainable model for conservation.
Boyd Varty | Speaker | TED.com