TED Talks Live
Latif Nasser: You have no idea where camels really come from
Latif Nasser: Bạn sẽ bất ngờ nếu biết lạc đà thực chất đến từ đâu
Filmed:
Readability: 3.8
3,107,623 views
Lạc đà thích nghi rất tốt với điều kiện sa mạc. Thật khó có thể tưởng tưởng nó có thể sống được ở nơi khác. Nhưng sẽ thế nào nếu quan điểm chúng ta áp đặt lên chúng lại hoàn toàn sai? Nhưng nếu đặc điểm chúng như chân, bướu, mắt to lại có liên hệ đến một khí hậu và thời gian khác? Trong buổi nói chuyện hôm nay, khách mời Latif Nasser kể với chúng ta một câu chuyện đáng kinh ngạc về một mẩu hóa thạch kì lạ, nhỏ bé đã đảo ngược cách nhìn của anh về lạc đà và về thế giới xung quanh.
Latif Nasser - Radio researcher
Latif Nasser is the director of research at Radiolab, where he has reported on such disparate topics as culture-bound illnesses, snowflake photography, sinking islands and 16th-century automata. Full bio
Latif Nasser is the director of research at Radiolab, where he has reported on such disparate topics as culture-bound illnesses, snowflake photography, sinking islands and 16th-century automata. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
So, this is a story
0
880
2000
Đây là một câu chuyện
00:14
about how we know what we know.
1
2904
1929
về cách chúng ta nhìn nhận sự việc.
00:17
It's a story about this woman,
2
5690
2135
Câu chuyện về người phụ nữ này,
00:20
Natalia Rybczynski.
3
8611
1936
tên cô ấy là Natalia Rybczynski.
00:22
She's a paleobiologist,
4
10912
2048
Cô là nhà cổ sinh vật học,
00:24
which means she specializes
in digging up really old dead stuff.
in digging up really old dead stuff.
5
12984
3829
công việc của cô chủ yếu là đào bới
những thứ đã chết từ lâu.
những thứ đã chết từ lâu.
00:28
(Audio) Natalia Rybczynski: Yeah,
I had someone call me "Dr. Dead Things."
I had someone call me "Dr. Dead Things."
6
16837
3502
(Băng ghi âm) Natalia Rybczynski:
Vâng, tôi có nghe ai đó
Vâng, tôi có nghe ai đó
gọi mình là
"Tiến sĩ của những thứ đã chết"
"Tiến sĩ của những thứ đã chết"
00:32
Latif Nasser: And I think
she's particularly interesting
she's particularly interesting
7
20363
2629
Latif Nasser: Và tôi nghĩ
cô ấy thực sự thú vị
cô ấy thực sự thú vị
vì nơi mà cô đào được những thứ đó lên
ở tận lãnh nguyên Canadian hẻo lánh
của vùng Bắc Cực.
của vùng Bắc Cực.
00:35
because of where she digs that stuff up,
8
23016
1914
00:36
way above the Arctic Circle
in the remote Canadian tundra.
in the remote Canadian tundra.
9
24954
4195
00:41
Now, one summer day in 2006,
10
29901
3055
Một ngày mùa hè năm 2006,
00:44
she was at a dig site called
the Fyles Leaf Bed,
the Fyles Leaf Bed,
11
32980
3191
cô đang khai quật
ở khu vực Fyles Leaf Bed,
ở khu vực Fyles Leaf Bed,
00:48
which is less than 10 degrees latitude
away from the magnetic north pole.
away from the magnetic north pole.
12
36195
4578
cách cực Bắc từ chưa đến 10 vĩ độ.
00:52
(Audio) NR: Really, it's not
going to sound very exciting,
going to sound very exciting,
13
40797
2727
(Băng ghi âm) NR : Thực ra thì
không thú vị mấy
không thú vị mấy
00:55
because it was a day of walking
with your backpack and your GPS
with your backpack and your GPS
14
43548
4030
vì bạn phải đi bộ suốt cả ngày dài
với ba lô, GPS,
với ba lô, GPS,
00:59
and notebook and just picking up
anything that might be a fossil.
anything that might be a fossil.
15
47602
4078
sổ ghi chép, và thu gom bất kì thứ gì
có khả năng là hóa thạch.
có khả năng là hóa thạch.
01:03
LN: And at some point,
she noticed something.
she noticed something.
16
51704
2675
LN: Tình cờ, cô để ý có thứ gì đó.
01:06
(Audio) NR: Rusty, kind of rust-colored,
17
54403
2167
(Băng ghi âm) NR: Nó có màu sắt gỉ,
01:08
about the size of the palm of my hand.
18
56594
1935
kích thước bằng lòng bàn tay.
01:10
It was just lying on the surface.
19
58553
2294
Nó nằm đó ngay trên mặt đất.
01:12
LN: And at first she thought
it was just a splinter of wood,
it was just a splinter of wood,
20
60871
3452
LN: Lúc đầu, cô cho rằng
đó chỉ là một mẩu gỗ nhỏ,
đó chỉ là một mẩu gỗ nhỏ,
01:16
because that's the sort of thing
people had found
people had found
21
64347
2293
bởi nó giống thứ mà người ta đã tìm thấy
01:18
at the Fyles Leaf Bed before --
prehistoric plant parts.
prehistoric plant parts.
22
66664
3419
trước đây ở Flyes Leaf Bed --
những phần khác nhau của cây thời tiền sử.
01:22
But that night, back at camp ...
23
70107
2468
Nhưng tối hôm đó, lúc quay trở lại chỗ cắm trại ...
01:24
(Audio) NR: ... I get out the hand lens,
24
72940
1929
(Băng ghi âm): ... Tôi lấy kính lúp ra,
01:26
I'm looking a little bit
more closely and realizing
more closely and realizing
25
74893
2397
để quan sát nó kĩ hơn và phát hiện
01:29
it doesn't quite look
like this has tree rings.
like this has tree rings.
26
77314
2404
cái đó hình như không có vân gỗ.
01:31
Maybe it's a preservation thing,
27
79742
1564
Có lẽ là thứ gì đó còn sót lại,
01:33
but it looks really like ...
28
81330
2274
nhưng nó thực sự giống như là ...
01:35
bone.
29
83628
1201
xương.
01:36
LN: Huh. So over the next four years,
30
84853
2889
LN: Cho nên, hơn 4 năm tiếp theo,
01:39
she went to that spot over and over,
31
87766
2934
cô đã đến khu vực đó rất nhiều lần,
01:42
and eventually collected 30 fragments
of that exact same bone,
of that exact same bone,
32
90724
5536
và cuối cùng thu thập được
tổng cộng 30 mảnh xương tương tự,
tổng cộng 30 mảnh xương tương tự,
01:48
most of them really tiny.
33
96284
1661
đa số chúng đều rất nhỏ.
01:50
(Audio) NR: It's not a whole lot.
It fits in a small Ziploc bag.
It fits in a small Ziploc bag.
34
98522
4436
(Băng ghi âm) NR: Chúng không nhiều lắm,
vừa đủ
đựng trong một chiếc túi Ziploc nhỏ.
đựng trong một chiếc túi Ziploc nhỏ.
01:54
LN: And she tried to piece them
together like a jigsaw puzzle.
together like a jigsaw puzzle.
35
102982
3357
LN: Và cô cố xếp chúng lại với nhau
như chơi trò xếp hình.
như chơi trò xếp hình.
01:58
But it was challenging.
36
106941
1445
nhưng công việc khá là khó khăn.
02:00
(Audio) NR: It's broken up
into so many little tiny pieces,
into so many little tiny pieces,
37
108410
2820
(Băng ghi âm) NR: Chúng vỡ ra
thành vô vàn những mảnh nhỏ,
thành vô vàn những mảnh nhỏ,
02:03
I'm trying to use sand and putty,
and it's not looking good.
and it's not looking good.
38
111254
4258
tôi phải dùng đến
cát và mát tít,
cát và mát tít,
và chúng nhìn không được đẹp mắt cho lắm.
02:07
So finally, we used a 3D surface scanner.
39
115536
5167
Cuối cùng, chúng tôi phải dùng đến
máy quét mặt 3 chiều.
LN: Ồ
02:12
LN: Ooh!
NR: Yeah, right?
NR: Yeah, right?
40
120727
1589
NR: Đúng vậy
02:14
(Laughter)
41
122340
1440
(Tiếng cười)
02:15
LN: It turns out it was way easier
to do it virtually.
to do it virtually.
42
123804
2743
LN: Hóa ra, dùng máy móc
thì công việc
nhẹ nhàng hơn rất nhiều.
nhẹ nhàng hơn rất nhiều.
02:18
(Audio) NR: It's kind of magical
when it all fits together.
when it all fits together.
43
126571
2770
(Băng ghi âm) NR: Giống như là phép màu vậy
khi tất cả chúng đều khớp với nhau.
LN: Làm sao bạn chắc rằng mình đã
02:21
LN: How certain were you
that you had it right,
that you had it right,
44
129365
2199
xếp chúng lại với nhau một cách chính xác?
02:23
that you had put it together
in the right way?
in the right way?
45
131588
2145
02:25
Was there a potential that you'd
put it together a different way
put it together a different way
46
133757
3014
Liệu có khả năng bạn xếp lại
bằng một cách khác
bằng một cách khác
và thành ra một con vẹt đuôi dài
hay thứ gì khác chẳng hạn?
hay thứ gì khác chẳng hạn?
02:28
and have, like, a parakeet or something?
47
136795
1942
02:30
(Laughter)
48
138761
1365
(Tiếng cười)
02:32
(Audio) NR: (Laughs) Um, no.
No, we got this.
No, we got this.
49
140150
3640
(Băng ghi âm) NR: Không,
chúng tôi đã làm được.
chúng tôi đã làm được.
02:36
LN: What she had, she discovered,
was a tibia, a leg bone,
was a tibia, a leg bone,
50
144242
3841
LN: Thứ mà cô tìm được
là một đoạn xương ống chân,
là một đoạn xương ống chân,
02:40
and specifically, one that belonged
to a cloven-hoofed mammal,
to a cloven-hoofed mammal,
51
148107
4000
đặc biệt, nó là của
một loài động vật có vú móng chẻ,
một loài động vật có vú móng chẻ,
02:44
so something like a cow or a sheep.
52
152131
2849
như bò hay cừu.
02:47
But it couldn't have been either of those.
53
155004
2460
Nhưng không thể nào là hai loài trên.
02:49
It was just too big.
54
157488
1783
Vì mẩu xương rất lớn.
02:51
(Audio) NR: The size of this thing,
it was huge. It's a really big animal.
it was huge. It's a really big animal.
55
159822
4064
(Băng ghi âm) NR: Mẫu xương này
có kích thước khổng lồ.
có kích thước khổng lồ.
Loài này chắc chắn phải rất to lớn.
02:55
LN: So what animal could it be?
56
163910
2858
LN: Vậy có thể là con gì?
02:59
Having hit a wall, she showed
one of the fragments
one of the fragments
57
167291
2580
Bế tắc, cô đưa một trong những mảnh xương
03:01
to some colleagues of hers in Colorado,
58
169895
2572
cho vài đồng nghiệp ở Colorado xem,
03:04
and they had an idea.
59
172491
1260
và họ có một sáng kiến.
03:06
(Audio) NR: We took a saw,
and we nicked just the edge of it,
and we nicked just the edge of it,
60
174244
5047
(Băng ghi âm) NR: Chúng tôi dùng cưa
khía ở bên cạnh mẩu xương,
03:11
and there was this really interesting
smell that comes from it.
smell that comes from it.
61
179315
6391
và thật thú vị, có mùi phát ra từ đó.
03:18
LN: It smelled kind of like singed flesh.
62
186521
2763
LN: Nó có mùi giống như thịt cháy.
03:21
It was a smell that Natalia recognized
63
189308
2633
Đó chính là mùi mà Natalia ngửi thấy
03:23
from cutting up skulls
in her gross anatomy lab:
in her gross anatomy lab:
64
191965
3943
khi cắt hôp sọ
trong phòng thí nghiệm giải phẫu tổng hợp:
03:27
collagen.
65
195932
1164
collagen.
03:29
Collagen is what gives
structure to our bones.
structure to our bones.
66
197120
2657
Collagen là chất
tạo nên cấu trúc xương của chúng ta.
tạo nên cấu trúc xương của chúng ta.
03:31
And usually, after so many years,
67
199801
2158
Thường thì qua nhiều năm,
03:33
it breaks down.
68
201983
1151
chúng sẽ phân hủy.
03:35
But in this case, the Arctic had acted
like a natural freezer and preserved it.
like a natural freezer and preserved it.
69
203158
4348
Nhưng trong trường hợp này,
Bắc Cực có chức năng
như một cái tủ đông khổng lồ
như một cái tủ đông khổng lồ
giúp bảo quản collagen.
03:40
Then a year or two later,
Natalia was at a conference in Bristol,
Natalia was at a conference in Bristol,
70
208190
3623
Một hay hai năm sau đó,
Natalia tham dự hội thảo ở Bristol,
Natalia tham dự hội thảo ở Bristol,
03:43
and she saw that a colleague
of hers named Mike Buckley
of hers named Mike Buckley
71
211837
3194
cô đã gặp một đồng nghiệp tên là Mike Buckley.
03:47
was demoing this new process
that he called "collagen fingerprinting."
that he called "collagen fingerprinting."
72
215055
5840
Anh ta đang thử nghiệm một phương pháp mới gọi là lấy dấu collagen
03:53
It turns out that different species
have slightly different structures
have slightly different structures
73
221284
3643
Thì ra các loài động vật khác nhau sẽ có cấu trúc collagen
khá là khác nhau,
03:56
of collagen,
74
224951
1152
03:58
so if you get a collagen profile
of an unknown bone,
of an unknown bone,
75
226127
2816
nên nếu bạn có mẫu collegen của một mẩu xương không rõ nguồn gốc,
04:00
you can compare it
to those of known species,
to those of known species,
76
228967
2194
bạn có thể so sánh nó với mẫu collagen của những loài đã biết rồi,
04:03
and, who knows, maybe you get a match.
77
231185
2538
và biết đâu chúng lại khớp nhau.
04:06
So she shipped him one of the fragments,
78
234546
3279
Nên cô gửi cho đồng nghiệp một vài mẩu xương
04:09
FedEx.
79
237849
1294
bằng đường hàng không của FedEx Express.
04:11
(Audio) NR: Yeah, you want to track it.
It's kind of important.
It's kind of important.
80
239167
3810
(Băng ghi âm) NR: Tôi muốn theo dấu nó. Nó khá là quan trọng mà.
04:15
(Laughter)
81
243001
1253
(Tiếng cười)
04:16
LN: And he processed it,
82
244278
1191
LN: Anh tiến hành kiểm tra,
04:17
and compared it to 37 known
and modern-day mammal species.
and modern-day mammal species.
83
245493
4362
so sánh nó với 37 mẫu collagen của các loài động vật đương đại đã được biết đến.
04:22
And he found a match.
84
250674
1277
Và, đã có kết quả trùng khớp.
04:24
It turns out that
the 3.5 million-year-old bone
the 3.5 million-year-old bone
85
252824
4612
Thì ra mẩu xương 3,5 triệu năm tuổi
04:29
that Natalia had dug
out of the High Arctic
out of the High Arctic
86
257460
3630
mà Natalia đào được ở vùng cao Bắc Cực
04:33
belonged to ...
87
261729
1194
thuộc về...
04:36
a camel.
88
264031
1317
một con lạc đà.
04:37
(Laughter)
89
265372
1731
(Tiếng cười)
04:39
(Audio) NR: And I'm thinking, what?
That's amazing -- if it's true.
That's amazing -- if it's true.
90
267127
4298
(Thu âm) NR: Lúc đó tôi nghĩ rằng, cái gì? Thật đáng ngạc nhiên nếu nó là sự thật
04:43
LN: So they tested
a bunch of the fragments,
a bunch of the fragments,
91
271449
2052
LN: Vì thể, họ kiểm tra rất nhiều mảnh xương khác,
04:45
and they got the same result for each one.
92
273525
2244
và có được cùng một kết quả tương tự với từng mẩu.
04:48
However, based on the size
of the bone that they found,
of the bone that they found,
93
276197
5420
Tuy nhiên, dựa vào kích thước mẩu xương tìm thấy
04:53
it meant that this camel was 30 percent
larger than modern-day camels.
larger than modern-day camels.
94
281641
6363
thì con lạc đà này lơn hơn gấp 30% so với lạc đà ngày nay.
05:00
So this camel would have been
about nine feet tall,
about nine feet tall,
95
288028
3190
Vậy nên nó phải cao tầm 2,7 mét
05:03
weighed around a ton.
96
291242
1198
nặng gần 1 tấn
05:04
(Audience reacts)
97
292464
1051
(Phản ứng của khán giả)
05:05
Yeah.
98
293539
1049
Chính xác thì,
05:06
Natalia had found a Giant Arctic camel.
99
294612
3493
Natalia đã tìm thấy một con lạc đà Bắc Cực khổng lồ.
05:10
(Laughter)
100
298129
2142
(Tiếng cười)
05:14
Now, when you hear the word "camel,"
101
302396
2318
Khi bạn nghe thấy từ "lạc đà"
05:16
what may come to mind is one of these,
102
304738
3925
điều thoáng qua trong đầu có thể một trong những trường hợp sau,
Lạc đà hai bứu ở Trung và Đông Á
05:21
the Bactrian camel
of East and Central Asia.
of East and Central Asia.
103
309507
3364
05:24
But chances are the postcard image
you have in your brain
you have in your brain
104
312895
3485
Cũng có thể là loài hay xuất hiện trên các bưu thiếp
05:28
is one of these, the dromedary,
105
316404
3555
lạc đà một bứu
05:31
quintessential desert creature --
106
319983
2428
sinh vật đặc hữu của sa mạc--
05:34
hangs out in sandy, hot places
like the Middle East and the Sahara,
like the Middle East and the Sahara,
107
322435
4319
di chuyển qua những nơi nóng bỏng, đầy cát như Trung Đông hay sa mạc Sahara
05:38
has a big old hump on its back
108
326778
1480
có một cái bứu vĩ đại trên lưng
05:40
for storing water
for those long desert treks,
for those long desert treks,
109
328282
2517
để trữ nước cho những cuộc du hành dài trên sa mạc,
05:42
has big, broad feet to help it
tromp over sand dunes.
tromp over sand dunes.
110
330823
3381
có bàn chân to, rộng để vượt qua những đụn cát.
05:46
So how on earth would one of these guys
end up in the High Arctic?
end up in the High Arctic?
111
334918
6012
Thì làm thế quái nào mà một trong số chúng lại xuất hiện ở vùng cao Bắc Cực?
05:53
Well, scientists have known
for a long time, turns out,
for a long time, turns out,
112
341719
2787
Trước phát hiện của Natalia, đã từ lâu các nhà khoa học
05:56
even before Natalia's discovery,
113
344530
2562
đã biết rằng
05:59
that camels are actually
originally American.
originally American.
114
347116
5618
Thực ra, lạc đà có nguồn gốc từ Hoa Kỳ.
06:04
(Music: The Star-Spangled Banner)
115
352758
5700
(Nhạc : The Star-Spangled Banner)- Quốc Ca Hoa Kỳ
06:10
(Laughter)
116
358482
1459
(Tiếng cười)
06:11
They started here.
117
359965
1531
Chúng bắt nguồn từ đây.
06:13
For nearly 40 of the 45 million years
that camels have been around,
that camels have been around,
118
361520
4834
Từ 45 triệu năm trước, gần 40 kể từ khi lạc đà xuất hiện
06:18
you could only find them in North America,
119
366378
3159
chúng ta chỉ có thể tìm thấy chúng ở Bắc Mỹ,
06:21
around 20 different species, maybe more.
120
369561
3253
có khoảng 20 loài lạc đà khác nhau hay có lẽ hơn thế.
06:24
(Audio) LN: If I put them all in a lineup,
would they look different?
would they look different?
121
372838
3245
(Thu âm) LN: Nếu tôi xếp chúng thành một đường thẳng thì chúng có khác nhau không?
06:28
NR: Yeah, you're going to have
different body sizes.
different body sizes.
122
376107
2435
NR: Vâng, kích cỡ cơ thể của chúng khác nhau.
06:30
You'll have some with really long necks,
123
378566
1912
Chúng ta có một loài có cổ rất dài
06:32
so they're actually
functionally like giraffes.
functionally like giraffes.
124
380502
2245
nó có giống như hưu cao cổ.
06:35
LN: Some had snouts, like crocodiles.
125
383345
3072
LN: Một số thì có mõm giống cá sấu.
06:38
(Audio) NR: The really primitive,
early ones would have been really small,
early ones would have been really small,
126
386441
3584
(Thu âm) NR: Loài sơ khai đầu tiên có hình dáng rất nhỏ
06:42
almost like rabbits.
127
390049
2503
đa số có kích thước bằng loài thỏ
06:44
LN: What? Rabbit-sized camels?
128
392576
2847
LN: Cái gì? Lạc đà nhỏ bằng thỏ?
06:47
(Audio) NR: The earliest ones.
129
395447
1437
(Thu âm) NR: Loài xuất hiện đầu tiên.
06:48
So those ones you probably
would not recognize.
would not recognize.
130
396908
2235
nên chắc chắn bạn không nhận ra chúng được đâu.
06:51
LN: Oh my God, I want a pet rabbit-camel.
131
399167
2190
LN: Chúa ơi, tôi muốn một con lạc đà thỏ.
06:53
(Audio) NR: I know,
wouldn't that be great?
wouldn't that be great?
132
401381
2044
(Thu âm) NR: Tôi biết, tuyệt cú mèo đúng không?
06:55
(Laughter)
133
403449
1172
(Tiếng cười)
06:56
LN: And then about three
to seven million years ago,
to seven million years ago,
134
404645
2659
LN: Khoảng 3 đến 7 triệu năm trước,
06:59
one branch of camels
went down to South America,
went down to South America,
135
407328
2808
một nhánh lạc đà di chuyển đến Nam Mỹ,
07:02
where they became llamas and alpacas,
136
410160
2954
nơi chúng tiến hóa thành lạc đà không bướu và lạc đà Alpaca,
07:05
and another branch crossed over
the Bering Land Bridge
the Bering Land Bridge
137
413138
2922
và một nhánh khác vượt eo biển Bering
07:08
into Asia and Africa.
138
416084
1436
đến Châu Á và Châu Phi.
07:09
And then around the end
of the last ice age,
of the last ice age,
139
417544
2421
Và khoảng cuối kỉ băng hà cuối cùng,
07:11
North American camels went extinct.
140
419989
3099
Lạc đà Bắc Mỹ tuyệt chủng.
07:15
So, scientists knew all of that already,
141
423893
2420
Các nhà khoa học đã biết rõ điều này,
07:18
but it still doesn't fully explain
how Natalia found one so far north.
how Natalia found one so far north.
142
426337
6076
nhưng không có bất kì sự giải thích về việc tại sao Natalia tìm thấy chúng ở một nơi rất xa phía Bắc.
07:24
Like, this is, temperature-wise,
the polar opposite of the Sahara.
the polar opposite of the Sahara.
143
432437
4674
tại sao sự cách biệt nhiệt độ rất lớn giữa vùng cực và sa mạc Sahara mà chúng lại sống được.
07:29
Now to be fair,
144
437135
2501
Công bằng mà nói thì,
07:31
three and a half million years ago,
145
439660
1683
cách đây 3,5 triệu năm
07:33
it was on average 22 degrees Celsius
warmer than it is now.
warmer than it is now.
146
441367
4099
Nhiệt độ Bắc Cực trung bình ấm hơn 22 độ C so với bây giờ.
07:37
So it would have been boreal forest,
147
445490
2935
nên có cả rừng lá kim phương Bắc
07:40
so more like the Yukon or Siberia today.
148
448449
3914
giống như Yukon và Siberia ngày nay.
07:44
But still, like, they would have
six-month-long winters
six-month-long winters
149
452853
3706
Nhưng vẫn có 6 tháng mùa đông
07:48
where the ponds would freeze over.
150
456583
2223
hồ nước đóng băng.
07:50
You'd have blizzards.
151
458830
1468
và bão tuyết.
07:52
You'd have 24 hours a day
of straight darkness.
of straight darkness.
152
460322
3611
Có cả một ngày 24 giờ đều là bóng tối
07:55
Like, how ... How?
153
463957
2981
Vậy, làm sao ... làm sao?
07:58
How is it that one of these
Saharan superstars
Saharan superstars
154
466962
4158
Làm sao một trong nhưng siêu sao của sa mạc Sahara
08:03
could ever have survived
those arctic conditions?
those arctic conditions?
155
471144
3231
lại có thể tồn tại trong điều kiện Bắc Cực?
08:06
(Laughter)
156
474399
2976
(Tiếng cười)
08:09
Natalia and her colleagues
think they have an answer.
think they have an answer.
157
477399
3688
Natalia và đồng nghiệp của cô đã tìm ra đáp án.
08:13
And it's kind of brilliant.
158
481632
2010
Thật là một đáp án tuyệt vời.
08:16
What if the very features that we imagine
make the camel so well-suited
make the camel so well-suited
159
484700
6533
Chuyện gì xảy ra nếu các đặc điểm ta cho rằng giúp lạc đà thích nghi
08:23
to places like the Sahara,
160
491257
1968
với các địa điểm như Sahara,
08:25
actually evolved to help it
get through the winter?
get through the winter?
161
493249
3412
thực chất có liên quan đến việc giúp chúng sống qua những ngày đông?
08:29
What if those broad feet were meant
to tromp not over sand,
to tromp not over sand,
162
497448
4697
Chuyện gì xảy ra nếu bàn chân rộng không những giúp chúng di chuyển trên đụn cát,
08:34
but over snow, like a pair of snowshoes?
163
502169
3020
mà còn trên cả tuyết, giống như đôi giày tuyết vậy?
08:37
What if that hump --
which, huge news to me,
which, huge news to me,
164
505792
2801
Nếu cái bứu, thông tin quá bất ngờ với tôi,
08:40
does not contain water, it contains fat --
165
508617
2374
không chứa nước mà dự trữ chất béo--
08:43
(Laughter)
166
511015
1579
(Tiếng cười)
08:44
was there to help the camel
get through that six-month-long winter,
get through that six-month-long winter,
167
512618
3601
để giúp chúng trải qua 6 tháng đông dài,
08:48
when food was scarce?
168
516243
1677
khi thức ăn khan hiếm?
08:49
And then, only later, long after
it crossed over the land bridge
it crossed over the land bridge
169
517944
3713
Mà chỉ sau đó, rất lâu sau khi vượt eo biển
08:53
did it retrofit those winter features
for a hot desert environment?
for a hot desert environment?
170
521681
4418
thì chúng mới biến đổi đặc điểm thích ích với mùa đông trên cơ thể cho phù hợp với môi trường hoang mạc?
08:58
Like, for instance, the hump
may be helpful to camels in hotter climes
may be helpful to camels in hotter climes
171
526123
4074
Ví như, bứu trên lưng lại giúp ích cho chúng ở vùng khí hậu nóng hơn,
09:02
because having all your fat in one place,
172
530221
2472
vì chứa tất cả mỡ tại một điểm,
09:04
like a, you know, fat backpack,
173
532717
2741
bạn biết mà, như đeo một cái túi chứa chất béo trên lưng,
09:07
means that you don't have
to have that insulation
to have that insulation
174
535482
2528
đồng nghĩa với việc bạn không cần cách nhiệt
09:10
all over the rest of your body.
175
538034
1759
trên những bộ phận khác trên cơ thể.
09:11
So it helps heat dissipate easier.
176
539817
2250
điều đó giúp tản nhiệt dễ dàng hơn.
09:14
It's this crazy idea,
177
542555
2841
Đó là một ý tưởng điên rồ,
09:17
that what seems like proof of the camel's
quintessential desert nature
quintessential desert nature
178
545420
5547
có lẽ đó là bằng chứng cho cách mà lạc đà thích nghi với môi trường đặc trưng ở sa mạc
09:22
could actually be proof
of its High Arctic past.
of its High Arctic past.
179
550991
3700
và cũng chứng minh cho việc làm sao chúng thích khi với vùng cao Bắc Cực trong quá khứ.
09:27
Now, I'm not the first person
to tell this story.
to tell this story.
180
555832
3710
Tôi không phải người đầu tiên kể câu chuyện này.
09:31
Others have told it as a way
to marvel at evolutionary biology
to marvel at evolutionary biology
181
559566
4950
Những người khác cũng đã nói đến nó như một minh chứng cho sự kì diệu của sự phát triển sinh học.
09:36
or as a keyhole into the future
of climate change.
of climate change.
182
564540
3353
hay cho đó là chìa khóa đến sự biến đổi khí hậu trong tương lai
09:40
But I love it for a totally
different reason.
different reason.
183
568855
2237
Nhưng tôi thích câu chuyện này vì lí do hoàn toàn khác.
09:43
For me, it's a story about us,
184
571751
2762
Với tôi, đây là câu chuyện về chúng ta,
09:46
about how we see the world
185
574537
1968
về cách chúng ta nhìn thế giới
09:48
and about how that changes.
186
576529
2304
và cách nhìn đó thay đổi như thế nào.
09:51
So I was trained as a historian.
187
579658
3372
Tôi được đào tạo để trở thành sử gia.
09:55
And I've learned that, actually,
a lot of scientists are historians, too.
a lot of scientists are historians, too.
188
583054
4253
Và tôi biết rằng thực ra rất nhiều nhà khoa học cũng là nhà sử học.
09:59
They make sense of the past.
189
587331
1549
Họ hiểu được quá khứ.
10:00
They tell the history of our universe,
of our planet, of life on this planet.
of our planet, of life on this planet.
190
588904
5325
Họ biết được lịch sử thành thành vũ trụ, của hành tinh chúng ta về cả cuộc sống trên quả đất này
10:06
And as a historian,
191
594741
1477
Với tư cách là nhà sử học,
10:08
you start with an idea in your mind
of how the story goes.
of how the story goes.
192
596242
4371
bạn bắt đầu với việc nghĩ đến cách nào mà câu chuyện diễn ra.
10:13
(Audio) NR: We make up stories
and we stick with it,
and we stick with it,
193
601196
2485
(Thu âm)NR: Chúng tôi tạo nên câu chuyện và bám theo nó,
10:15
like the camel in the desert, right?
194
603705
1722
giống như việc lạc đà ở sa mạc, phải không?
10:17
That's a great story!
It's totally adapted for that.
It's totally adapted for that.
195
605451
2446
Một câu chuyện thật tuyệt vời!
Nó áp dụng hoàn toàn với ý tưởng này.
10:19
Clearly, it always lived there.
196
607921
2229
Rõ ràng, nó vẫn luôn tồn tại.
10:22
LN: But at any moment, you could
uncover some tiny bit of evidence.
uncover some tiny bit of evidence.
197
610174
4302
LN: Nhưng bất kì lúc nào, bạn cũng có thể tìm ra một ít bằng chứng.
10:26
You could learn some tiny thing
198
614500
2199
Bạn có thể biết được những điều rất nhỏ
10:28
that forces you to reframe
everything you thought you knew.
everything you thought you knew.
199
616723
3959
sẽ khiến bạn thay đổi mọi thứ mà bạn nghĩ là bạn biết.
10:32
Like, in this case, this one scientist
finds this one shard
finds this one shard
200
620706
3778
Như trong câu chuyện này, nhà khoa học tìm thấy một mảnh vỡ
10:36
of what she thought was wood,
201
624508
1747
mà cô tưởng là mẫu gỗ,
10:38
and because of that, science has a totally
new and totally counterintuitive theory
new and totally counterintuitive theory
202
626279
5038
vì thế mà khoa học trở nên hoàn toàn mới lạ và lí thuyết bất thường
10:43
about why this absurd
Dr. Seuss-looking creature
Dr. Seuss-looking creature
203
631341
3615
về tại sao những sinh vật hoang đường của tiến sĩ Seuss
10:46
looks the way it does.
204
634980
1532
lại có có dáng vẻ như vậy.
10:48
And for me, it completely upended
the way I think of the camel.
the way I think of the camel.
205
636536
5404
Đối với tôi, thì nó đã đảo ngược hoàn toàn cách nghĩ của tôi về lạc đà.
10:53
It went from being
this ridiculously niche creature
this ridiculously niche creature
206
641964
4382
Từ một sinh vật đặc hữu
10:58
suited only to this
one specific environment,
one specific environment,
207
646370
2349
chỉ thích ứng đối với một loại môi trường nhất định,
11:00
to being this world traveler
that just happens to be in the Sahara,
that just happens to be in the Sahara,
208
648743
5288
chỉ có thể thấy ở Sahara, lại trở thành một nhân vật du hành thế giới,
11:06
and could end up virtually anywhere.
209
654055
3125
và xuất hiện ở một nơi nào khác.
11:09
(Applause)
210
657880
5975
(Vỗ tay)
11:26
This is Azuri.
211
674396
1458
Đây là Azuri.
11:28
Azuri, hi, how are you doing?
212
676589
2880
Chào Azuri, mày khỏe không?
11:31
OK, here, I've got
one of these for you here.
one of these for you here.
213
679493
2548
Vâng, hôm nay tôi dẫn đến một cô bạn lạc đà.
11:34
(Laughter)
214
682065
2046
(Tiếng cười)
11:36
So Azuri is on a break
from her regular gig
from her regular gig
215
684135
4183
Azuri đang trong kì nghỉ sau buổi biểu diễn của cô
11:40
at the Radio City Music Hall.
216
688342
2223
ở trung tâm hòa nhạc Radio City.
11:42
(Laughter)
217
690589
2149
(Tiếng cười)
11:44
That's not even a joke.
218
692762
1582
Đây không phải là chuyện đùa mà.
11:46
Anyway --
219
694717
1737
Sao cũng được --
11:48
But really, Azuri is here
as a living reminder
as a living reminder
220
696478
4357
Thực chất, sự hiện diện của Azuri là nhân chứng sống nhắc nhở chúng ta rằng
11:52
that the story of our world
is a dynamic one.
is a dynamic one.
221
700859
4247
thế giới quanh vô cùng năng động.
11:57
It requires our willingness
to readjust, to reimagine.
to readjust, to reimagine.
222
705130
4707
Nó đòi hỏi chúng ta năng lực tái thích nghi và tưởnng tượng.
12:01
(Laughter)
223
709861
4277
(Tiếng cười)
12:06
Right, Azuri?
224
714162
1451
Phải không, Azuri?
12:07
And, really, that we're all
just one shard of bone away
just one shard of bone away
225
715637
6416
Chúng ta chỉ là một mảnh vỡ của mẩu xương nhỏ
12:14
from seeing the world anew.
226
722077
2230
để nhìn thế giới một cách mới mẻ
12:16
Thank you very much.
227
724926
1160
Cảm ơn vì đã lắng nghe
12:18
(Applause)
228
726110
6421
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Latif Nasser - Radio researcherLatif Nasser is the director of research at Radiolab, where he has reported on such disparate topics as culture-bound illnesses, snowflake photography, sinking islands and 16th-century automata.
Why you should listen
The history of science is "brimming with tales stranger than fiction," says Latif Nasser, who wrote his PhD dissertation on the Tanganyika Laughter Epidemic of 1962. A writer and researcher, Nasser is now the research director at Radiolab, a job that allows him to dive into archives, talk to interesting people and tell stories as a way to think about science and society.
Latif Nasser | Speaker | TED.com