TEDxPennQuarter
Christopher McDougall: Are we born to run?
კრისტოფერ მაკდუგალი: ვართ თუ არა სირბილისთვის გაჩენილი?
Filmed:
Readability: 3.6
3,807,943 views
კრისტოფერ მაკდუგალი იკვლევს ადამიანის სირბილისკენ ლტოლვის საიდუმლოს. როგორ გადაარჩინა სირბილმა პირველყოფილი ადამიანები -- და ჩვენი შორეული წინაპრების რა ინსტიქტები გვექაჩება დღესაც წინ? TEDxPennQuarter-ზე მაკდუგალი მოგვითხრობს ოქროს გულის მქონდე მარათონის მორბენალზე, ულტრა-მორბენალზე, რომელზეც ვერავინ იფიქრებდა რომ ის ულტრა მორბენალი იქნებოდა და მექსიკაში მცხოვრებ უცნობ ტომზე, რომლისთვისაც სირბილი სასიცოცხლოდ აუცილებელია.
Christopher McDougall - Journalist, runner
Christopher McDougall is the author of "Born to Run: A Hidden Tribe, Super Athletes, and the Greatest Race the World Has Never Seen." Full bio
Christopher McDougall is the author of "Born to Run: A Hidden Tribe, Super Athletes, and the Greatest Race the World Has Never Seen." Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Running -- it's basically just right, left, right, left -- yeah?
0
0
3000
სირბილის სულ ეს არის, მარჯვენა, მარცხენა, მარჯვენა, მარცხენა -- არა?
00:18
I mean, we've been doing it for two million years,
1
3000
2000
ბოლობოლო უკვე ორი მილიონი წელია ამას ვაკეთებთ
00:20
so it's kind of arrogant to assume
2
5000
3000
და ცოტა არ იყოს ჩემი მხრიდან თავხედობაც არის იმის ფიქრი
00:23
that I've got something to say
3
8000
2000
რომ რაიმე ისეთს ვიტყვი
00:25
that hasn't been said and performed better a long time ago.
4
10000
3000
რაც დიდი ხნის წინ ჩემზე უკეთესად არ თქმულა და გაკეთებულა.
00:28
But the cool thing about running, as I've discovered,
5
13000
2000
მაგრამ, როგორც მე აღმოვაჩინე, სირბილში საინტერესო ის არის,
00:30
is that something bizarre happens
6
15000
2000
რომ გამუდმებით უცნაური რაღაცეები ხდება
00:32
in this activity all the time.
7
17000
2000
რაც სირბილთან არის დაკავშირებული.
00:34
Case in point: A couple months ago, if you saw the New York City Marathon,
8
19000
3000
მაგალითისთვის: თუ ორიოდე თვის წინ თვალს ადევნებდით ნიუ იორკის მარათონს,
00:37
I guarantee you, you saw something
9
22000
2000
დარწმუნებული ვარ ისეთი რაღაც ნახეთ
00:39
that no one has ever seen before.
10
24000
3000
რაც მანამდე არავის უნახავს.
00:42
An Ethiopian woman named Derartu Tulu
11
27000
2000
ეთიოპიელი ქალი სახელად დერატუ ტულუ
00:44
turns up at the starting line.
12
29000
2000
იღებს მონაწილეობას მარათონში.
00:46
She's 37 years old,
13
31000
2000
ის არის 37 წლის,
00:48
she hasn't won a marathon of any kind in eight years,
14
33000
2000
მას არცერთ მარათონში არ გაუმარჯვია ბოლო 8 წლის განმავლობაში,
00:50
and a few months previously
15
35000
2000
და რამდენიმე თვით ადრე
00:52
she almost died in childbirth.
16
37000
2000
კინაღამ დაიღუპა მშობიარობისას.
00:54
Derartu Tulu was ready to hang it up and retire from the sport,
17
39000
3000
დერატუ ტული მზად იყო საერთოდ დაენებებინა ამ სპორტისთვის თავი,
00:57
but she decided she'd go for broke
18
42000
2000
მაგრამ გადაწყვიტა ერთხელაც ეცადა ბედი
00:59
and try for one last big payday
19
44000
2000
და მსხვილი ფულადი ჯილდოს მოგების იმედით
01:01
in the marquee event,
20
46000
2000
მონაწილეობა მიეღო ისეთ ცნობილ და მასშტაბურ შეჯიბრში
01:03
the New York City Marathon.
21
48000
2000
როგორიც არის ნიუ იორკის მარათონი.
01:05
Except -- bad news for Derartu Tulu -- some other people had the same idea,
22
50000
3000
მაგრამ -- დერატუ ტულუსთვის სამწუხაროდ -- სხვებსაც მოუვიდათ იგივე იდეა,
01:08
including the Olympic gold medalist
23
53000
2000
მათ შორის ოლიმპიადის გამარჯვებულს
01:10
and Paula Radcliffe, who is a monster,
24
55000
3000
და პოლა რედკლიფს, რომელიც არის მონსტრი,
01:13
the fastest woman marathoner in history by far.
25
58000
4000
მსოფლიოს ყველა დროის უსწრაფესი ქალი.
01:17
Only 10 minutes off the men's world record,
26
62000
2000
მისი რეკორდი მხოლოდ 10 წუთით ჩამორჩება მამაკაცების მსოფლიო რეკორდს,
01:19
Paula Radcliffe is essentially unbeatable.
27
64000
3000
პოლა რედკლიფის დამარცხება ფაქტიურად შეუძლებელია.
01:22
That's her competition.
28
67000
2000
ასეთი კონკურენტი ყავდა დერატუ ტულუს.
01:24
The gun goes off, and she's not even an underdog.
29
69000
3000
დაიწყო შეჯიბრი, დერატუ ტულუ არათუ ფავორიტი არ არის,
01:27
She's under the underdogs.
30
72000
2000
არაფავორიტებს შორისაც კი არ მიიჩნევა უძლიერესად.
01:29
But the under-underdog hangs tough,
31
74000
2000
მაგრამ არაფავორიტი არაფავორიტებს შორის დანებებას არ აპირებს.
01:31
and 22 miles into a 26-mile race,
32
76000
3000
და 26 მილიან დისტანციაზე 22 მილის მერე
01:34
there is Derartu Tulu
33
79000
2000
დერატუ ტულუ გვევლინება
01:36
up there with the lead pack.
34
81000
2000
ლიდერებს შორის.
01:38
Now this is when something really bizarre happens.
35
83000
3000
და სწორედ ამ დროს ხდება ძალიან უცნაური რამ.
01:41
Paula Radcliffe, the one person who is sure to snatch the big paycheck
36
86000
3000
პოლა რედკლიფი, შეჯიბრის გამარჯვების მთავარი ფავორიტი,
01:44
out of Derartu Tulu's under-underdog hands,
37
89000
3000
რომელიც, ეჭვი არავის ეპარება რომ მსხვილ ფულად პრემიას არავის დაუთმობს,
01:47
suddenly grabs her leg and starts to fall back.
38
92000
3000
უცებ ხელს იტაცებს ფეხზე და იწყებს ჩამორჩენას.
01:50
So we all know what to do in this situation, right?
39
95000
2000
ამ დროს ცხადია რაც უნდა გააკეთოს მისმა კონკურენტმა, ასე არ არის?
01:52
You give her a quick crack in the teeth with your elbow
40
97000
2000
სწრაფი მოძრაობით იდაყვი უნდა მიარტყას კბილებში
01:54
and blaze for the finish line.
41
99000
2000
და ჩაუქროლოს ფინიშის ხაზისკენ.
01:57
Derartu Tulu ruins the script.
42
102000
2000
მაგრამ დერარტუ ტულუ ასე არ იქცევა.
01:59
Instead of taking off,
43
104000
2000
გვერდზე ჩაქროლების ნაცვლად
02:01
she falls back, and she grabs Paula Radcliffe,
44
106000
2000
ისიც ჩამორჩება, ხელს კიდებს პოლა რედკლიფს
02:03
says, "Come on. Come with us. You can do it."
45
108000
2000
და ამხნევებს "წამოდი. შენ ეს შეგიძლია".
02:05
So Paula Radcliffe, unfortunately, does it.
46
110000
2000
სამწუხაროდ, პოლა რედკლიფი სწორედ ამას აკეთებს.
02:07
She catches up with the lead pack
47
112000
2000
ეწევა მოწინავე მორბენლებს
02:09
and is pushing toward the finish line.
48
114000
2000
და მირბის ფინიშისკენ.
02:11
But then she falls back again.
49
116000
2000
მაგრამ მალე ისევ ჩამორჩება.
02:13
And the second time Derartu Tulu grabs her and tries to pull her.
50
118000
2000
და დერარტუ ტულუ ისევ კიდებს ხელს და ცდილობს მიხმარებას.
02:15
And Paula Radcliffe at that point says,
51
120000
2000
ამ დროს პოლა რედკლიფი ამბობს,
02:17
"I'm done. Go."
52
122000
2000
"მორჩა. მე აღარ შემიძლია. შენ წადი."
02:19
So that's a fantastic story, and we all know how it ends.
53
124000
3000
აი, შესანიშნავი ისტორია გამოვიდა. გასაგებია ახლა როგორც უნდა გაგრძელდეს ეს ისტორია.
02:22
She loses the check,
54
127000
2000
დერარტუ ტულუ ჩეკს კარგავს,
02:24
but she goes home with something bigger and more important.
55
129000
2000
მაგრამ იგებს რაღაც უფრო დიდს და მნიშვნელოვანს.
02:26
Except Derartu Tulu ruins the script again --
56
131000
3000
მაგრამ არა, დერარტუ ტულუ უსევ არღვევს ჟანრის კანონებს.
02:29
instead of losing, she blazes past the lead pack and wins,
57
134000
3000
წაგების ნაცვლად ის ყველას უსწრებს და იგებს,
02:32
wins the New York City Marathon,
58
137000
2000
იგებს ნიუ იორკის მარათონს,
02:34
goes home with a big fat check.
59
139000
2000
და იგებს მსხვილ ჩეკს.
02:36
It's a heartwarming story,
60
141000
2000
ძალიან თბილი და გულისამაჩუყებელი ამბავია,
02:38
but if you drill a little bit deeper,
61
143000
2000
მაგრამ თუ კარგად დავუკვირდებით,
02:40
you've got to sort of wonder about what exactly was going on there.
62
145000
3000
ღირს დაფიქრება თუ რა ხდებოდა ამ შეჯიბრის დროს.
02:43
When you have two outliers in one organism,
63
148000
2000
როდესაც ორი ასეთი მოულოდნელი რამ ერთდროულად ხდება,
02:45
it's not a coincidence.
64
150000
2000
ეს არ შეიძლება იყოს უბრალოდ დამთხვევა.
02:47
When you have someone who is more competitive and more compassionate
65
152000
3000
როდესაც ერთი ადამიანი არის ყველაზე უფრო სწრაფი და ყველაზე უფრო გულისხმიერი
02:50
than anybody else in the race, again, it's not a coincidence.
66
155000
3000
მთელ შეჯიბრში, ეს არ შეიძლება იყოს უბრალოდ დამთხვევა.
02:53
You show me a creature with webbed feet and gills;
67
158000
3000
თუკი რამე არსებას აქვს აპკიანი ფეხები და ლაყუჩები,
02:56
somehow water's involved.
68
161000
2000
ძნელი მისახვედრი არაა, რომ მას წყალთან ექნება შეხება.
02:58
Someone with that kind of heart, there's some kind of connection there.
69
163000
3000
მარათონის გამარჯვებულიც რომ ასეთი გულის პატრონი აღმოჩნდება, აქაც აუცილებლად უნდა იყოს რაიმე კავშირი.
03:01
And the answer to it, I think,
70
166000
2000
ამ კავშირის დადგენაში, ჩემი აზრით,
03:03
can be found down in the Copper Canyons of Mexico,
71
168000
3000
დაგვეხმარება მექსიკის სპილენძის კანიონში მცხოვრები
03:06
where there's a tribe, a reclusive tribe,
72
171000
2000
ინდიელთა ტომი
03:08
called the Tarahumara Indians.
73
173000
2000
სახელად ტარაჰუმარა.
03:10
Now the Tarahumara are remarkable for three things.
74
175000
3000
ტარაჰუმარას ტომი სამი რამის გამო არის საინტერესო.
03:13
Number one is,
75
178000
2000
პირველი არის ის, რომ
03:15
they have been living essentially unchanged
76
180000
2000
მათი ცხოვრების წესი ფაქტიურად არ შეცვლილა
03:17
for the past 400 years.
77
182000
2000
ბოლოს 400 წლის მანძილზე.
03:19
When the conquistadors arrived in North America you had two choices:
78
184000
3000
როდესაც ჩრდილო ამერიკას ეწვივნენ კონკისტადორები, იყო ორი არჩევანი:
03:22
you either fight back and engage or you could take off.
79
187000
3000
ან უნდა შებრძოლებოდი მათ, ან გაცლოდი.
03:25
The Mayans and Aztecs engaged,
80
190000
2000
მაია და აცტეკები შეებრძოლნენ
03:27
which is why there are very few Mayans and Aztecs.
81
192000
3000
და ამიტომაც დღესდღეობით ძალიან ცოტა მაია და აცტეკები არიან შემორჩენილი.
03:30
The Tarahumara had a different strategy.
82
195000
2000
ტარაჰუმარას სხვანაირი სტრატეგია ქონდათ.
03:32
They took off and hid
83
197000
2000
ისინი გაეცალნენ და დაიმალნენ
03:34
in this labyrinthine, networking,
84
199000
2000
ამ ლაბირინთივით ერთმანეთთან დაკავშირებულ
03:36
spiderwebbing system of canyons
85
201000
2000
კანიონების სისტემაში
03:38
called the Copper Canyons,
86
203000
2000
სახელად სპილენძის კანიონები,
03:40
and there they remained since the 1600s --
87
205000
3000
და იქ იყვნენ მე-17 საუკუნიდან მოყოლებული
03:43
essentially the same way they've always been.
88
208000
4000
ისე აგრძელებდნენ ცხოვრებას როგორც მანამდე ცხოვრობდნენ.
03:47
The second thing remarkable about the Tarahumara
89
212000
3000
მეორე რაც ნიშანდობლივია ტარაჰუმარას შესახებ
03:50
is, deep into old age -- 70 to 80 years old --
90
215000
3000
არის ის, რომ ხანშიშესულ, 70-80 წლის ასაკში,
03:53
these guys aren't running marathons;
91
218000
2000
ეს ხალხი მარათონებს კი არ დარბის,
03:55
they're running mega-marathons.
92
220000
2000
მეგა-მარათონებს დარბის.
03:57
They're not doing 26 miles;
93
222000
2000
26 მილს კი არ დარბიან,
03:59
they're doing 100, 150 miles at a time,
94
224000
3000
100 და 150 მილს დარბიან თითო ჯერზე.
04:02
and apparently without injury, without problems.
95
227000
3000
და როგორც ჩანს ტრავმებისა და პრობლემების გარეშე.
04:05
The last thing that's remarkable about the Tarahumara
96
230000
2000
მესამე მნიშვნელოვანი ფაქტი ტარაჰუმარას შესახებ
04:07
is that all the things that we're going to be talking about today,
97
232000
2000
არის ის, რომ ყველაფერი ის რის შესახებაც ჩვენ დღეს უნდა ვილაპარაკოთ,
04:09
all the things that we're trying to come up with
98
234000
2000
ყველა ის პრობლემა რის გადაწყვეტასაც ვცდილობთ
04:11
using all of our technology and brain power to solve --
99
236000
3000
ჩვენი ტექნოლოგიისა და ტვინის მეშვეობით,
04:14
things like heart disease and cholesterol and cancer
100
239000
2000
მაგალითად გულის დაავადებები, ქოლესტეროლი და კიბო
04:16
and crime and warfare and violence and clinical depression --
101
241000
3000
და კრიმინალი და ომი და ძალადობა და კლინიკური დეპრესია --
04:19
all this stuff, the Tarahumara don't know what you're talking about.
102
244000
3000
ეს ყველაფერი ტარაჰუმარასთვის უცხოა.
04:22
They are free
103
247000
2000
მათ არ აწუხებთ
04:24
from all of these modern ailments.
104
249000
2000
არცერთი ეს პრობლემა.
04:26
So what's the connection?
105
251000
2000
მაშ რა კავშირია აქ?
04:28
Again, we're talking about outliers --
106
253000
2000
კვლავაც, ჩვენ საქმე გვაქვს ძალიან ნაკლებმოსალოდნელ მოვლენებთან.
04:30
there's got to be some kind of cause and effect there.
107
255000
2000
ამიტომ სავარაუდოდ უნდა იყოს რამე მიზეზშედეგობრივი კავშირი.
04:32
Well, there are teams of scientists
108
257000
2000
არიან მეცნიერთა ჯგუფები
04:34
at Harvard and the University of Utah
109
259000
2000
ჰარვარდსა და იუტას უნივერსიტეტში
04:36
that are bending their brains to try to figure out
110
261000
2000
რომლებიც ტვინს იჭყლეტენ იმის გასარკვევად
04:38
what the Tarahumara have known forever.
111
263000
3000
რაც ტარაჰუმარას ხალხმა ყოველთვის იცოდა.
04:41
They're trying to solve those same kinds of mysteries.
112
266000
3000
ისინიც ზუსტად იგივე პრობლემების გადაწყვეტას ცდილობენ.
04:44
And once again, a mystery wrapped inside of a mystery --
113
269000
3000
კვლავაც გვაქვს გამოცანა გამოცანაში --
04:47
perhaps the key to Derartu Tulu and the Tarahumara
114
272000
3000
იქნებ დერარტუ ტულუს და ტარაჰუმარას გამოცანის გასაღები
04:50
is wrapped in three other mysteries, which go like this:
115
275000
3000
ინახება სამ სხვა გამოცანაში, რომლებიცაა:
04:53
three things -- if you have the answer, come up and take the microphone,
116
278000
2000
სამი რამ -- და თუ თქვენ იცით პასუხი, ამოდით მიკროფონთან და თქვით,
04:55
because nobody else knows the answer.
117
280000
2000
იმიტომ რომ სხვამ ეს არავინ იცის.
04:57
And if you know it, then you are smarter than anybody else on planet Earth.
118
282000
3000
და თუ თქვენ იცით, ესე იგი თქვენ ხართ ყველაზე ჭკვიანი დედამიწის ზურგზე.
05:00
Mystery number one is this:
119
285000
2000
პირველი გამოცანა მდგომარეობს შემდეგში:
05:02
Two million years ago the human brain exploded in size.
120
287000
3000
ორი მილიონი წლის წინ ადამიანის თავი მკვეთრად გაიზარდა ზომაში.
05:05
Australopithecus had a tiny little pea brain.
121
290000
2000
ავსტრალოპითეკს ქონდა ერთი ციცქნა ტვინი.
05:07
Suddenly humans show up -- Homo erectus --
122
292000
2000
და უცებ გამოჩნდნენ ადამიანები -- ჰომო ერექტუსები --
05:09
big, old melon-head.
123
294000
2000
დიდი ნესვივით თავებით.
05:11
To have a brain of that size,
124
296000
2000
ამხელა ტვინის გამოსაკვებად
05:13
you need to have a source of condensed caloric energy.
125
298000
3000
საჭიროა მაღალკალორიული საკვები.
05:16
In other words, early humans are eating dead animals --
126
301000
2000
მოკლედ რომ ვთქვათ, ადრეული ადამიანები მიირთმევენ მკვდარ ცხოველებს.
05:18
no argument, that's a fact.
127
303000
2000
ეს ეჭვგარეშეა.
05:20
The only problem is,
128
305000
2000
მაგრამ პრობლემა იმაშია, რომ
05:22
the first edged weapons only appeared about 200,000 years ago.
129
307000
3000
პირველი ბასრი იარაღი გამოჩნდა მხოლოდ 200 000 წლის წინ.
05:25
So, somehow, for nearly two million years,
130
310000
3000
ანუ თითქმის ორი მილიონი წლის განმავლობაში
05:28
we are killing animals without any weapons.
131
313000
3000
ჩვენ ყოველგვარი იარაღის გარეშე ვხოცავდით ცხოველებს.
05:31
Now we're not using our strength
132
316000
2000
ძალას ვერ გამოვიყენებდით,
05:33
because we are the biggest sissies in the jungle.
133
318000
2000
იმიტომ რომ ჯუნგლებში ჩვენზე სუსტი არავინაა.
05:35
Every other animal is stronger than we are --
134
320000
2000
ნებისმიერი სხვა ცხოველი ჩვენზე ძლიერია.
05:37
they have fangs, they have claws, they have nimbleness, they have speed.
135
322000
3000
მათ აქვთ ეშვები, კლანჭები, სისწრაფე და მოქნილობა.
05:40
We think Usain Bolt is fast. Usain Bolt can get his ass kicked by a squirrel.
136
325000
3000
ახლა ჩვენ კი გვგონია რომ უსეინ ბოლტი სწრაფია, მაგრამ ნებისმიერი პატარა ციყვი უსეინ ბოლტს აჯობებს სისწრაფეში.
05:43
We're not fast.
137
328000
2000
მოკლედ ჩვენ არც სწრაფები ვართ.
05:45
That would be an Olympic event: turn a squirrel loose --
138
330000
2000
საინტერესო ოლიმპიური შეჯიბრი იქნებოდა: გაუშვი ციყვი,
05:47
whoever catches the squirrel, you get a gold medal.
139
332000
3000
ვინც დაიჭერს, იგებს ოქროს მედალს.
05:50
So no weapons, no speed, no strength, no fangs, no claws --
140
335000
3000
ანუ არა იარაღი, არა სიჩქარე, არა ძალა, არა ეშვები, არა კლანჭები.
05:53
how were we killing these animals? Mystery number one.
141
338000
3000
როგორ ვახერხებდით ამ ცხოველების მოკვლას? ეს არის პირველი გამოცანა.
05:56
Mystery number two:
142
341000
2000
მეორე გამოცანა:
05:58
Women have been in the Olympics for quite some time now,
143
343000
3000
ქალები უკვე საკმაოდ დიდი ხანია მონაწილეობენ ოლიმპიურ თამაშებში,
06:01
but one thing that's remarkable about all women sprinters --
144
346000
2000
მაგრამ ერთი რამ რაც თვალშისაცემია ყველა ქალი სპრინტერის შემთხვევაში არის ის, რომ
06:03
they all suck; they're terrible.
145
348000
2000
ძალიან სუსტები არიან, საშინლად სუსტები.
06:05
There's not a fast woman on the planet
146
350000
2000
არ არსებობს სწრაფი ქალი მსოფლიოში
06:07
and there never has been.
147
352000
2000
და არც არასდროს არსებულა.
06:09
The fastest woman to ever run a mile did it in 4:15.
148
354000
3000
ქალებში ვინც ყველაზე სწრაფად გაირბინა ერთი მილი, ამას მოანდომა 4.15 წუთი.
06:12
I could throw a rock and hit a high school boy
149
357000
2000
მე რომ ქვა გადავაგდო, ისეთ სკოლის მოსწავლე ბიჭს მოხვდება
06:14
who can run faster than 4:15.
150
359000
2000
ვინც უფრო სწრაფად გაირბენს.
06:16
For some reason you guys are just really slow.
151
361000
2000
რატომღაც ქალები ძალიან ნელები ხართ.
06:18
(Laughter)
152
363000
2000
(სიცილი)
06:20
But you get to the marathon we were just talking about --
153
365000
3000
მაგრამ შევხედოთ მარათონს, რაზეც წეღან ვსაუბრობდით,
06:23
you guys have only been allowed to run the marathon for 20 years.
154
368000
2000
სულ რაღაც 20 წელია რაც თქვენ ნება დაგრთეს მარათონები გერბინათ.
06:25
Because, prior to the 1980s,
155
370000
2000
იმიტომ რომ 1980-იან წლებამდე
06:27
medical science said that if a woman tried to run 26 miles --
156
372000
3000
მედიცინა ამბობდა რომ თუკი ქალი შეეცდებოდა 26 მილის გარბენას --
06:30
does anyone know what would happen if you tried to run 26 miles,
157
375000
2000
ვინმემ იცის რა ეგონათ რომ მოუვიდოდა ქალს თუკი ის 26 მილის გარბენას შეეცდებოდა,
06:32
why you were banned from the marathon before the 1980s?
158
377000
4000
ანუ რატომ იყო აკრძალული ქალების მონაწილეობა 1980-იან წლებამდე?
06:36
(Audience Member: Her uterus would be torn.) Her uterus would be torn.
159
381000
3000
(მაყურებელი:მისი საშვილოსნო დაზიანდებოდა.)
06:39
Yes. You would have torn reproductive organs.
160
384000
2000
დიახ. დაზიანდებოდა მისი რეპროდუქციული ორგანოები.
06:41
The uterus would fall out, literally fall out of the body.
161
386000
3000
საშვილოსნო, ამ სიტყვის პირდაპირი მნიშვნელობით, გადმოვარდებოდა.
06:44
Now I've been to a lot of marathons,
162
389000
2000
ახლა მე ბევრ მარათონზე ვყოფილვარ
06:46
and I've yet to see any ...
163
391000
2000
და ასეთი რამე ნამდვილად არ მინახავს.
06:48
(Laughter)
164
393000
3000
(სიცილი)
06:51
So it's only been 20 years that women have been allowed to run the marathon.
165
396000
3000
ანუ მხოლოდ 20 წელია რაც ქალები მონაწილეობენ მარათონებში.
06:54
In that very short learning curve,
166
399000
2000
და ასე მცირე დროში
06:56
you guys have gone from broken organs
167
401000
3000
თქვენ დაზიანებული ორგანოებიდან დაიწყეთ და მიაღწიეთ იმას, რომ
06:59
up to the fact that you're only 10 minutes off
168
404000
2000
მხოლოდ 10 წუთით ჩამორჩებით
07:01
the male world record.
169
406000
2000
მამაკაცების რეკორდს.
07:03
Then you go beyond 26 miles,
170
408000
2000
თუკი წავალთ 26 მილზე უფრო შორს,
07:05
into the distance that medical science also told us would be fatal to humans --
171
410000
3000
ისეთ დისტანციებზე, რაზეც მედიცინა გვეუბნებოდა რომ ადამიანისთვის სასიკვდილო იქნებოდა --
07:08
remember Pheidippides died when he ran 26 miles --
172
413000
2000
გაიხსენეთ რომ ფიდიპიდე მოკვდა 26 მილის გარბენის მერე --
07:10
you get to 50 and 100 miles,
173
415000
2000
თუკი გადავალთ 50 და 100 მილზე,
07:12
and suddenly it's a different game.
174
417000
2000
უკვე სულ სხვა სურათს ვხედავთ.
07:14
You can take a runner like Ann Trason, or Nikki Kimball, or Jenn Shelton,
175
419000
3000
თუ აიღებთ რომელიმე ქალ მორბენალს, მაგალითად ენ ტრეისონს, ან ნიკი კიმბოლს, ან ჯენ შელტონს,
07:17
you put them in a race of 50 or 100 miles against anybody in the world
176
422000
3000
და დააყენებთ 50 ან 100 მილიან დისტანციაზე ნებისმიერ კონკურენტის წინააღმდეგ,
07:20
and it's a coin toss who's going to win.
177
425000
2000
წინასწარ ვერავინ იტყვის ვინ გაიმარჯვებს.
07:22
I'll give you an example.
178
427000
2000
ერთ მაგალითს მოგიყვანთ.
07:24
A couple years ago, Emily Baer signed up for a race
179
429000
2000
ორიოდე წლის წინ ემილი ბაერი ჩაეწერა ერთერთ შეჯიბრებაში
07:26
called the Hardrock 100,
180
431000
2000
სახელად ჰარდროკ 100,
07:28
which tells you all you need to know about the race.
181
433000
3000
რომლის სახელიც გეუბნებათ ყველაფერს რაც უნდა იცოდეთ ამ შეჯიბრის შესახებ.
07:31
They give you 48 hours to finish this race.
182
436000
2000
48 საათი გქონდათ დისტანციის დასაფარად.
07:33
Well Emily Baer -- 500 runners --
183
438000
2000
ემილი ბაერმა 500 სხვა მორბენალთან ერთად გაირბინა ეს დისტანცია
07:35
she finishes in eighth place, in the top 10,
184
440000
2000
და დაამთავრდა მერვემ, მოხვდა ტოპ ათეულში,
07:37
even though she stopped at all the aid stations
185
442000
2000
მიუხედავად იმისა, რომ მთელ გზაზე ყოველ სამედიცინო დახმარების პუნქტში ჩერდებოდა
07:39
to breastfeed her baby during the race --
186
444000
3000
რათა ძუძუ ეწოვებინა თავისი შვილისთვის --
07:42
and yet, beat 492 other people.
187
447000
2000
და მიუხედავად ამისა აჯობა 492 ადამიანს.
07:44
So why is it that women get stronger
188
449000
2000
მაშ რატომ ხდება რომ ქალები ხდებიან უფრო ძლიერები
07:46
as distances get longer?
189
451000
2000
დისტანციის ზრდასთან ერთად?
07:48
The third mystery is this:
190
453000
2000
მესამე გამოცანა მდგომარეობს შემდეგში:
07:50
At the University of Utah, they started tracking finishing times
191
455000
3000
იუტას უნივერსიტეტში მეცნიერებმა დაიწყეს
07:53
for people running the marathon.
192
458000
2000
მარათონის მორბენლების შედეგების შესწავლა.
07:55
And what they found
193
460000
2000
და აღმოაჩინეს, რომ
07:57
is that, if you start running the marathon at age 19,
194
462000
2000
თუ დაიწყებ მარათონებში მონაწილეობას 19 წლის ასაკში,
07:59
you will get progressively faster, year by year,
195
464000
2000
წლების განმავლობაში ნელნელა გააუმჯობესებ შედეგს,
08:01
until you reach your peak at age 27.
196
466000
2000
სანამ არ მიაღწევ პიკს 27 წლის ასაკში.
08:03
And then after that, you succumb
197
468000
2000
რის მერეც
08:05
to the rigors of time.
198
470000
2000
დრო თავისას იზამს,
08:07
And you'll get slower and slower,
199
472000
2000
და თქვენ გახდებით უფრო და უფრო ნელი
08:09
until eventually you're back to running the same speed you were at age 19.
200
474000
3000
სანამ არ ჩამოხვალთ იგივე სიჩქარეზე რომელზეც იყავით 19 წლის ასაკში.
08:12
So about seven years, eight years to reach your peak,
201
477000
2000
ანუ პიკის მისაღწევად გჭირდებათ დაახლოებით 7-8 წელი
08:14
and then gradually you fall off your peak,
202
479000
2000
და შემდეგ ნელნელა ისევ უარესდება თქვენი შედეგი
08:16
until you go back to the starting point.
203
481000
3000
სანამ არ მიაღწევთ საწყის შედეგს.
08:19
You would think it might take eight years to go back to the same speed,
204
484000
3000
ლოგიკურად ალბათ იფიქრებთ რომ იგივე 8 წელი დაგჭირდებათ საწყის სიჩქარეზე დასაბრუნებლად
08:22
maybe 10 years -- no, it's 45 years.
205
487000
3000
ნუ ანდაც 10 წელი -- არა, დაგჭირდებათ 45 წელი.
08:25
64-year-old men and women
206
490000
2000
60 წლის ასაკის ქალებიც და კაცებიც
08:27
are running as fast as they were at age 19.
207
492000
3000
დარბიან ისეთივე სისწრაფით, როგორც დარბოდნენ 19 წლის ასაკში.
08:30
Now I defy you to come up with any other physical activity --
208
495000
3000
აბა მოიფიქრეთ რამე სხვა აქტივობა რაც ფიზიკურ დატვირთვას მოითხოვს
08:33
and please don't say golf -- something that actually is hard --
209
498000
4000
ოღონდ გოლფი არ თქვათ, რამე ისეთი რაც ძნელია,
08:37
where geriatrics are performing
210
502000
2000
სადაც მოხუცები ასპარეზობენ
08:39
as well as they did as teenagers.
211
504000
3000
ისევე კარგად როგორც ასპარეზობდნენ თინეიჯერულ ასაკში.
08:42
So you have these three mysteries.
212
507000
2000
მოკლედ, გვაქვს ეს სამი გამოცანა.
08:44
Is there one piece in the puzzle
213
509000
2000
ხომ არ არის რამე
08:46
which might wrap all these things up?
214
511000
2000
რაც ამ სამივეს გაერთიანებდა?
08:48
You've got to be really careful any time
215
513000
2000
დიდი სიფრთხილეა საჭირო
08:50
someone looks back in prehistory and tries to give you some sort of global answer,
216
515000
3000
როცა წინაისტორიულ პერიოდზე ვინმე რამე ყოვლისმომცველ დასკვნას აკეთებს,
08:53
because, it being prehistory,
217
518000
2000
იმიტომ, რომ ვინაიდან საკითხი წინაისტორიულ პერიოდს ეხება,
08:55
you can say whatever the hell you want and get away with it.
218
520000
2000
შეგიძლია თქვა რაც გინდა და ვერავინ შეგედავება.
08:57
But I'll submit this to you:
219
522000
2000
მაგრამ მე ერთ რამეს მაინც გეტყვით:
08:59
If you put one piece in the middle of this jigsaw puzzle,
220
524000
2000
თუკი ამ მოზაიკას ერთ ნაწილს დაუმატებთ,
09:01
suddenly it all starts to form a coherent picture.
221
526000
3000
უცებ გარკვეული დასრულებული სურათი გამოჩნდება.
09:04
If you wonder, why it is the Tarahumara don't fight
222
529000
2000
თუ დაფიქრდებით, რატომ არ იბრძვიან ტარაჰუმარას ტომელები
09:06
and don't die of heart disease,
223
531000
2000
და ასევე არ იღუპებიან გულის დაავადებებით,
09:08
why a poor Ethiopian woman named Derartu Tulu
224
533000
3000
როგორ მოხდა რომ ღარიბი ეთიოპიელი ქალი დერარტუ ტულუ
09:11
can be the most compassionate and yet the most competitive,
225
536000
3000
ერთდროულად იყო ყველაზე სწრაფიც და ყველაზე გულისხმიერიც,
09:14
and why we somehow were able
226
539000
2000
და როგორ შეგვეძლო, რომ
09:16
to find food without weapons,
227
541000
2000
იარაღის გარეშე მოგვეპოვებინა საკვები,
09:18
perhaps it's because humans,
228
543000
2000
იქნებ ამ ყველაფრის ახსნა მდგომარეობს იმაში, რომ ჩვენ, ადამიანები,
09:20
as much as we like to think of ourselves as masters of the universe,
229
545000
3000
მიუხედავად იმისა რომ საკუთარი თავი სამყაროს მბრძანებლები გვგონია,
09:23
actually evolved as nothing more
230
548000
2000
სინამდვილეში განვვითარდით როგორც, არც მეტი არც ნაკლები
09:25
than a pack of hunting dogs.
231
550000
2000
მონადირე ძაღლები.
09:27
Maybe we evolved
232
552000
2000
იქნებ ჩვენ განვვითარდით
09:29
as a hunting pack animal.
233
554000
2000
როგორც ჯგუფურად მონადირე ცხოველები.
09:31
Because the one advantage we have in the wilderness --
234
556000
2000
იმიტომ, რომ ერთადერთი უპირატესობა რაც ჩვენ გვაქვს ბუნებაში
09:33
again, it's not our fangs and our claws and our speed --
235
558000
2000
არ არის არც ეშვები, არც კლანჭები და არც სიჩქარე --
09:35
the only thing we do really, really well is sweat.
236
560000
3000
ერთადერთი რაც ჩვენ ძალიან, ძალიან კარგად გამოგვდის არის ის რომ ვოფლიანდებით.
09:38
We're really good at being sweaty and smelly.
237
563000
3000
ძალიან კარგად გამოგვდის გაოფლიანება და გასუნიანება.
09:41
Better than any other mammal on Earth, we can sweat really well.
238
566000
3000
უკეთესად ვიდრე ნებისმიერი სხვა ძუძუმწოვარი, ჩვენ მართლა ძალიან კარგად ვოფლიანდებით.
09:44
But the advantage
239
569000
2000
მაგრამ სოციალურ დისკომფორტთან ერთად
09:46
of that little bit of social discomfort
240
571000
2000
ამას პლიუსიც აქვს,
09:48
is the fact that, when it comes to running
241
573000
2000
კერძოდ, სირბილისას,
09:50
under hot heat for long distances,
242
575000
3000
როცა გვჭირდება სიცხეში დიდი დისტანციების დაფარვა,
09:53
we're superb, we're the best on the planet.
243
578000
3000
ჩვენ ვართ საუკეთესოები, ვერავინ შეგვედრება მთელ პლანეტაზე.
09:56
You take a horse on a hot day,
244
581000
2000
მაგალითად რომ აიღო ცხენი და არბენინო სიცხეში
09:58
and after about five or six miles, that horse has a choice.
245
583000
2000
5-6 მილის გარბენის მერე მას ექნება არჩევანი.
10:00
It's either going to breathe or it's going to cool off,
246
585000
3000
ან უნდა ისუნთქოს, ან უნდა გაგრილდეს,
10:03
but it ain't doing both -- we can.
247
588000
2000
მაგრამ ორივეს ერთდროულად გაკეთება არ შეუძლია -- ჩვენ კი შეგვიძლია.
10:05
So what if we evolved as hunting pack animals?
248
590000
3000
მაშ რა იქნებოდა თუკი ჩვენ განვვითარდებოდით როგორც ჯგუფურად მონადირე ცხოველები?
10:08
What if the only natural advantage we had in the world
249
593000
4000
რა იქნებოდა რომ ერთადერთი უპირატესობა რაც ჩვენ გვქონდა სხვა ცხოველებთან შედარებით
10:12
was the fact that we could get together as a group,
250
597000
2000
იყო ის, რომ ჩვენ შეგვეძლო შევკრებილიყავით,
10:14
go out there on that African Savannah, pick out an antelope
251
599000
3000
გავსულიყავით აფრიკულ სავანაში, ამოგვერჩია ანტილოპა
10:17
and go out as a pack and run that thing to death?
252
602000
3000
გამოვკიდებოდით მთელი ჯგუფი და არ შევშვებოდით სანამ არ მოვინადირებდით?
10:20
That's all we could do.
253
605000
2000
ჩვენ მარტო ეს შეგვეძლო;
10:22
We could run really far on a hot day.
254
607000
2000
ჩვენ შეგვეძლო სიცხეში გვერბინა დიდი ხნის განმავლობაში.
10:24
Well if that's true, a couple other things had to be true as well.
255
609000
3000
თუკი ეს მართლაც ასე იყო, აქედან რამდენიმე დასკვნის გაკეთება შეიძლება.
10:27
The key to being part of a hunting pack is the word "pack."
256
612000
3000
მონადირე ჯგუფის წევრობაში მთავარია სიტყვა "ჯგუფი".
10:30
If you go out by yourself, and you try to chase an antelope,
257
615000
2000
თუ მარტო შეეცდებოდით ანტილოპას გამოკიდებას
10:32
I guarantee you there's going to be two cadavers out there in the Savannah.
258
617000
3000
გარანტიას გაძლევთ, სავანაში ორი მკვდარი იქნებოდა.
10:35
You need a pack to pull together.
259
620000
2000
თქვენ აუცილებლად დაგჭირდებოდათ ჯგუფი.
10:37
You need to have those 64-, 65-year-olds
260
622000
2000
დაგჭირდებოდათ 64-65 წლისებიც,
10:39
who have been doing this for a long time
261
624000
2000
ვინც იქნებოდნენ გამოცდილი ამ საქმეში
10:41
to understand which antelope you're actually trying to catch.
262
626000
2000
რომ მიმხვდარიყავით ზუსტად რომელ ანტილოპას მისდევთ.
10:43
The herd explodes and it gathers back again.
263
628000
3000
იმიტომ, რომ ანტილოპების ჯოგი დაიშლება და მერე ისევ შეერთდება.
10:46
Those expert trackers have got to be part of the pack.
264
631000
2000
ასე რომ ეს ექსპერტი მონადირეები უნდა ყოფილიყვნენ ჯგუფში.
10:48
They can't be 10 miles behind.
265
633000
2000
10 მილის უკან ვერ იქნებოდნენ.
10:50
You need to have the women and the adolescents there
266
635000
2000
ქალები და ბავშვებიც უნდა ყოფილიყვნენ
10:52
because the two times in your life you most benefit from animal protein
267
637000
3000
იმიტომ რომ ყველაზე უფრო ხორცის პროტეინები ჭირდებათ
10:55
is when you are a nursing mother and a developing adolescent.
268
640000
3000
ბავშვიან დედებს და მოზარდებს.
10:58
It makes no sense to have the antelope over there dead
269
643000
2000
რა აზრი აქვს ანტილოპას მოკვლას თუკი
11:00
and the people who want to eat it 50 miles away.
270
645000
2000
ის ხალხი ვისაც მისი შეჭმა უნდა იქნებიან 50 მილის იქით.
11:02
They need to be part of the pack.
271
647000
2000
ამიტომ ისინიც უნდა იყვნენ ჯგუფში სხვებთან ერთად.
11:04
You need to have those 27-year-old studs at the peak of their powers
272
649000
2000
ასევე 27 წლის ჯანღონით სავსე მონადირეებიც დაგჭირდებოდათ
11:06
ready to drop the kill,
273
651000
2000
რომ დაეჭირათ და მოეკლათ ანტილოპა,
11:08
and you need to have those teenagers there
274
653000
2000
და მოზარდებიც დაგჭირდებოდათ
11:10
who are learning the whole thing all involved.
275
655000
2000
რომ ეს ყველაფერი ესწავლათ და შემდეგ გამოეყენებინათ.
11:12
The pack stays together.
276
657000
2000
ჯგუფი ერთად უნდა ყოფილიყო.
11:14
Another thing that has to be true about this pack: this pack cannot be really materialistic.
277
659000
3000
შემდეგი დასკვნა რისი გაკეთებაც შეგვიძლია არის ის, რომ ეს ჯგუფი ვერ იქნებოდა მარტო მატერიალისტური.
11:17
You can't be hauling all your crap around, trying to chase the antelope.
278
662000
3000
გაბრაზებული და ნერვებმოშლილი არ შეიძლება იყო როცა ანტილოპას დაჭერას ცდილობ.
11:20
You can't be a pissed-off pack. You can't be bearing grudges,
279
665000
3000
არ შეიძლება ჯგუფში იყონ ერთიმეორეზე ნაწყენები და გულში ბოღმას ატარებდნენ.
11:23
like, "I'm not chasing that guy's antelope.
280
668000
2000
ვერ იტყვი "მე იმის ანტილოპას არ გამოვეკიდები.
11:25
He pissed me off. Let him go chase his own antelope."
281
670000
2000
იმან ადრე გამაბრაზა. წავიდეს და თვითონ დაიჭიროს თავისი ანტილოპა."
11:27
The pack has got to be able to swallow its ego,
282
672000
3000
ჯგუფის წევრებმა უნდა დაივიწყონ ამპარტავნება
11:30
be cooperative and pull together.
283
675000
2000
და ერთმანეთს მხარში დაუდგნენ.
11:32
What you end up with, in other words,
284
677000
3000
ანუ მივიღებთ ისეთ კულტურას
11:35
is a culture remarkably similar
285
680000
2000
რომელიც ძალიან გავს
11:37
to the Tarahumara --
286
682000
2000
ტარაჰუმარას ტომს --
11:39
a tribe that has remained unchanged
287
684000
2000
ტომს, რომელიც ფაქტიურად არ შეცვლილა
11:41
since the Stone Age.
288
686000
2000
ქვის ხანის მერე.
11:43
It's a really compelling argument
289
688000
2000
საკმაოდ დამაჯერებლად ჟღერს
11:45
that maybe the Tarahumara are doing
290
690000
2000
რომ ტარაჰუმარა აკეთებს იმას
11:47
exactly what all of us had done for two million years,
291
692000
3000
რასაც ჩვენ ყველანი ვაკეთებდით ორი მილიონი წლის განმავლობაში.
11:50
that it's us in modern times who have sort of gone off the path.
292
695000
3000
და ჩვენ, თანამედროვე სამყარო, ავცდით გზას.
11:53
You know, we look at running as this kind of alien, foreign thing,
293
698000
3000
დღეს ჩვენ სირბილს ვუყურებთ როგორც რაღაც უცხო და უცნაურ საქმიანობას,
11:56
this punishment you've got to do because you ate pizza the night before.
294
701000
3000
როგორც სასჯელს იმისთვის, რომ წინა დღეს პიცა მიირთვით.
11:59
But maybe it's something different.
295
704000
2000
მაგრამ იქნებ არ არის ასე?
12:01
Maybe we're the ones who have taken this natural advantage we had
296
706000
3000
იქნებ ჩვენ ავიღეთ ეს ჩვენი ბუნებრივი უპირატესობა
12:04
and we spoiled it.
297
709000
2000
და გავაფუჭეთ.
12:06
How do we spoil it? Well how do we spoil anything?
298
711000
3000
როგორ გავაფუჭეთ? როგორ ვაფუჭებთ საერთოდ რამეს?
12:09
We try to cash in on it.
299
714000
2000
მოვინდომეთ ამაზე ფულის გაკეთება.
12:11
We try to can it and package it and make it "better"
300
716000
2000
დავაპირეთ ამის დახარისხება, დაფასოება, გაუმჯობესება
12:13
and sell it to people.
301
718000
2000
და გაყიდვა.
12:15
And what happened was we started creating
302
720000
2000
და მოხდა ისე, რომ ჩვენ დავიწყეთ
12:17
these fancy cushioned things,
303
722000
2000
ისეთი რთული და დარბილებული რაღაცეების გამოშვება
12:19
which can make running "better," called running shoes.
304
724000
3000
რომელიც სირბილში მოგვეხმარებოდა. დავარქვით მას სარბენი ფეხსაცმელი.
12:22
The reason I get personally pissed-off about running shoes
305
727000
3000
პირადად მე იმიტომ ვარ გაბრაზებული სარბენ ფეხსაცმელზე, რომ
12:25
is because I bought a million of them and I kept getting hurt.
306
730000
3000
მილიონნაირი მაქვს ნაყიდი და ყველა ფეხს მტკენდა.
12:28
And I think that, if anybody in here runs --
307
733000
2000
და მე მგონი, თუკი აქ არიან მორბენლები --
12:30
and I just had a conversation with Carol;
308
735000
2000
წეღან ვესაუბრე კეროლს;
12:32
we talked for two minutes backstage, and she's talking about plantar fasciitis.
309
737000
3000
ორი წუთი ვსაუბრობდით კულისებს მიღმა და მელაპარაკებოდა ფეხის ტრავმაზე.
12:35
You talk to a runner, I guarantee, within 30 seconds,
310
740000
3000
ნებისმიერ მორბენალს რომ დაელაპარაკო, გარანტიას გაძლევთ 30 წამის მერე
12:38
the conversation turns to injury.
311
743000
2000
საუბარი გადავა ტრავმებზე.
12:40
So if humans evolved as runners, if that's our one natural advantage,
312
745000
3000
თუკი ადამიანები განვითარდნენ როგორც მორბენლები, თუკი ესაა ჩვენი ბუნებრივი უპირატესობა,
12:43
why are we so bad at it? Why do we keep getting hurt?
313
748000
3000
მაშინ რატომ არ გამოგვდის? რატომ ვიღებთ ტრავმებს?
12:46
Curious thing about running and running injuries
314
751000
2000
სირბილთან დაკავშირებით, და სირბილთან დაკავშირებულ ტრავმებთან დაკავშირებით საინტერესოა ის, რომ
12:48
is that the running injury is new to our time.
315
753000
3000
ეს ტრავმები ახალია, ადრე მორბენლებს არ აწუხებდა ტრავმები.
12:51
If you read folklore and mythology,
316
756000
2000
თუ გადახედავთ ფოლკლორს ან მითოლოგიას,
12:53
any kind of myths, any kind of tall tales,
317
758000
2000
ყველა მითსა და ლეგენდაში
12:55
running is always associated
318
760000
2000
სირბილი ასოცირდება
12:57
with freedom and vitality and youthfulness and eternal vigor.
319
762000
3000
თავისუფლებასთან, სიციცხლესთან, ახალგაზრდობასთან და სიჯანსაღესთან.
13:00
It's only in our lifetime
320
765000
2000
მხოლოდ ჩვენ დროში მოხდა, რომ
13:02
that running has become associated with fear and pain.
321
767000
2000
სირბილი ასოცირდება შიშთან და ტკივილთან.
13:04
Geronimo used to say
322
769000
2000
ჯერონიმო ამბობდა
13:06
that, "My only friends are my legs. I only trust my legs."
323
771000
3000
"მხოლოდ ჩემი ფეხები არიან ჩემი მეგობრები. მხოლოდ მათ ვენდობი."
13:09
That's because an Apache triathlon
324
774000
2000
ეს იმიტომ, რომ აპაჩების ტრიათლონი
13:11
used to be you'd run 50 miles across the desert,
325
776000
2000
იყო 50 მილი უდაბნოში,
13:13
engage in hand-to-hand combat, steal a bunch of horses
326
778000
2000
ხელჩართული ბრძოლა, ცხენების გატაცება
13:15
and slap leather for home.
327
780000
2000
და მერე სახლში ტყავის დამუშავება.
13:17
Geronimo was never saying, "Ah, you know something,
328
782000
2000
ჯერონიმოს არასდროს უთქვამს :"აუ იცით,
13:19
my achilles -- I'm tapering. I got to take this week off,"
329
784000
3000
აქილევსის მყესი მაწუხებს, ცოტა უნდა შევამცირო დატვირთვა. ერთ კვირას გამოვტოვებ."
13:22
or "I need to cross-train.
330
787000
2000
ანდა "ცოტა სხვა ვარჯიშებს შევურევ.
13:24
I didn't do yoga. I'm not ready."
331
789000
3000
აი, იოგა არ გამიკეთებია. ჯერ მზად არ ვარ."
13:27
Humans ran and ran all the time.
332
792000
2000
ადამიანები ყოველთვის დარბოდნენ.
13:29
We are here today. We have our digital technology.
333
794000
2000
დღეს კი აქ ვართ, გვაქვს ჩვენი ციფრული ტექნოლოგია.
13:31
All of our science comes from the fact
334
796000
2000
და მთელი ჩვენი მეცნიერება იმის შედეგია, რომ
13:33
that our ancestors were able
335
798000
2000
ჩვენს წინაპრებს შეეძლოთ
13:35
to do something extraordinary every day,
336
800000
2000
ყოველდღე რაღაც ექსტრაორდინალურის გაკეთება,
13:37
which was just rely on their naked feet and legs
337
802000
2000
კერძოდ საკუთარი შიშველი ფეხების გამოყენება
13:39
to run long distances.
338
804000
2000
გრძელი დისტანციების დასაფარად.
13:41
So how do we get back to that again?
339
806000
2000
რა უნდა ვქნათ რომ ისევ მასეთ მდგომარეობაში დავბრუნდეთ?
13:43
Well, I would submit to you the first thing is
340
808000
2000
ჩემი აზრით, პირველი რაც უნდა გავაკეთოთ არის
13:45
get rid of all packaging, all the sales, all the marketing.
341
810000
3000
ის რომ უარი ვთქვათ დაფასოებაზე, გაყიდვებზე, მარკეტინგზე.
13:48
Get rid of all the stinking running shoes.
342
813000
2000
უარი ვთქვათ სუნიან ფეხსაცმელზე.
13:50
Stop focusing on urban marathons,
343
815000
2000
უარი ვთქვათ ქალაქის მარათონებზე,
13:52
which, if you do four hours, you suck.
344
817000
3000
სადაც თუ 4 საათი მოუნდი გარბენას, უვარგისი ხარ,
13:55
If you do 3:59:59, you're awesome,
345
820000
2000
მაგრამ თუ 3.59.59 დაამთავრე, მაშინ ძალიან მაგარი ხარ
13:57
because you qualified for another race.
346
822000
2000
იმიტომ რომ ამ შედეგით შეგიძლია შემდეგ შეჯიბრებაში მიიღო მონაწილეობა.
13:59
We need to get back to that sense of playfulness and joyfulness
347
824000
3000
კვლავ უნდა გადავაქციოთ სირბილი გართობად და მხიარულებად
14:02
and, I would say, nakedness,
348
827000
3000
და, მე ვიტყოდი, სიშიშვლედ
14:05
that has made the Tarahumara
349
830000
2000
რამაც ტარაჰუმარა გახადა
14:07
one of the healthiest and serene cultures in our time.
350
832000
3000
ერთერთი ყველაზე უფრო ჯანმრთელ და უპრობლემო კულტურად ჩვენ დროში.
14:10
So what's the benefit? So what?
351
835000
2000
ანუ რას მივიღებთ ამით ჩვენ?
14:12
So you burn off the Haagen-Dazs from the night before?
352
837000
3000
კარგი, ვთქვათ დაწვავ იმ ზედმეტ კალორიებს რომელიც წინა დღეს მიიღე.
14:15
But maybe there's another benefit there as well.
353
840000
3000
მაგრამ იქნებ სხვა სარგებლის მომტანიც იყოს.
14:18
Without getting a little too extreme about this,
354
843000
3000
ძალიან ზედმეტებში გადასვლის გარეშე,
14:21
imagine a world
355
846000
2000
წარმოიდგინეთ სამყარო
14:23
where everybody could go out their door
356
848000
2000
სადაც ნებისმიერს შეეძლებოდა გარეთ გასვლა
14:25
and engage in the kind of exercise
357
850000
2000
და იმის გაკეთება
14:27
that's going to make them more relaxed, more serene,
358
852000
3000
რაც მათ გახდიდა უფრო მშვიდ, უფრო უპრობლემო
14:30
more healthy,
359
855000
2000
უფრო ჯანსაღ ხალხად.
14:32
burn off stress --
360
857000
2000
მოაცილებდა სტრესს --
14:34
where you don't come back into your office a raging maniac anymore,
361
859000
2000
ისე, რომ ოფისში დაბრუნების შემდეგ ადამიანი არ ემგვანებოდა გადარეულ მანიაკს.
14:36
where you don't go back home with a lot of stress on top of you again.
362
861000
2000
ამ დროს სახლში წახვიდოდი სტრესისგან თავისუფალი.
14:38
Maybe there's something between what we are today
363
863000
3000
იქნებ არის ოქროს შუალედი იმას თუ რა ვართ დღეს და
14:41
and what the Tarahumara have always been.
364
866000
3000
იმას შორის თუ რა იყო ტარაჰუმარა მთელი ისტორიის მანძილზე.
14:44
I don't say let's go back to the Copper Canyons
365
869000
2000
მე არ ვამბობ რომ ყველანი სპილენძის კანიონში უნდა წავიდეთ
14:46
and live on corn and maize, which is the Tarahumara's preferred diet,
366
871000
3000
და სიმინდი ვჭამოთ, რაც ტარაჰუმარას მთავარი კერძია.
14:49
but maybe there's somewhere in between.
367
874000
2000
მაგრამ იქნებ რამე შუალედი გამოვნახოთ.
14:51
And if we find that thing,
368
876000
2000
და თუკი ამას მოვახერხებთ,
14:53
maybe there is a big fat Nobel Prize out there.
369
878000
3000
იქნებ ერთი კარგი მსუქანი ნობელის პრემია იყოს ამისთვის.
14:56
Because if somebody could find a way
370
881000
3000
იმიტომ, რომ თუკი ვინმე შეძლებდა
14:59
to restore that natural ability
371
884000
2000
რომ აღგვედგინა ჩვენი ბუნებრივი შესაძლებლობები
15:01
that we all enjoyed for most of our existence,
372
886000
2000
რომელსაც ჩვენი არსებობის ძირითადი დროის მანძილზე ვიყენებდით
15:03
up until the 1970s or so,
373
888000
2000
დაახლოებით 1970-იან წლებამდე,
15:05
the benefits, social and physical
374
890000
2000
ამისგან მოტანილი სარგებელი, როგორც სოციალური ისე ფიზიკური,
15:07
and political and mental,
375
892000
3000
ასევე პოლიტიკური და მენტალური,
15:10
could be astounding.
376
895000
2000
იქნებოდა უზარმაზარი.
15:12
So what I've been seeing today is there is a growing subculture
377
897000
3000
მე რასაც ვუყურებ დღეს, არსებობს მზარდი სუბკულტურა
15:15
of barefoot runners, people who got rid of their shoes.
378
900000
3000
ფეხშიშველა მორბენლებისა, იმათი ვინც უარს ამბობს ფეხსაცმელზე.
15:18
And what they have found uniformly is
379
903000
2000
და რაც მათ აღმოაჩინეს არის ის, რომ
15:20
you get rid of the shoes, you get rid of the stress,
380
905000
3000
ფეხსაცმელთან ერთად იშორებ სტრესს,
15:23
you get rid of the injuries and the ailments.
381
908000
2000
იშორებ ტრავმებს და ტკივილს.
15:25
And what you find is something
382
910000
2000
და აღმოაჩენ იმას
15:27
the Tarahumara have known for a very long time,
383
912000
2000
რაც ტარაჰუმარამ უკვე დიდი ხანია იცის,
15:29
that this can be a whole lot of fun.
384
914000
2000
რომ ეს ძალიან სახალისოც შეიძლება იყოს.
15:31
I've experienced it personally myself.
385
916000
2000
მე თვითონაც გამოვცადე ეს.
15:33
I was injured all my life, and then in my early 40s I got rid of my shoes
386
918000
3000
მთელი ცხოვრება ტრავმები მაწუხებდა, სანამ 40-ოდე წლის ასაკში არ მოვიშორე ფეხსაცმელი
15:36
and my running ailments have gone away too.
387
921000
2000
და ჩემი სირბილთან დაკავშირებული პრობლემებიც გაქრა.
15:38
So hopefully it's something we can all benefit from.
388
923000
2000
ასე რომ შეიძლება ეს ყველასთვის სასარგებლო იყოს.
15:40
And I appreciate you guys listening to this story. Thanks very much.
389
925000
3000
და მე ძალიან ვაფასებ რომ თქვენ ბოლომდე მოისმინეთ მთელი ეს ისტორია. დიდი მადლობა.
15:43
(Applause)
390
928000
2000
(აპლოდისმენტები)
ABOUT THE SPEAKER
Christopher McDougall - Journalist, runnerChristopher McDougall is the author of "Born to Run: A Hidden Tribe, Super Athletes, and the Greatest Race the World Has Never Seen."
Why you should listen
Longtime reporter Christopher McDougall is also a longtime runner -- and he brings his reporter's passion and eye for detail to the mysteries of running in his latest book. "Born to Run" examines humanity's inborn need to run and sweat, and it's filled with passion, odd facts, oddly pertinent digressions and deeply engaging journeys to running subcults (and cults-of-one). The book has inspired at least one fan site.
McDougall writes for Outside, Men's Health, New York and other magazines. His other, equally intriguing book, is Girl Trouble: The True Saga of Superstar Gloria Trevi and the Secret Teenage Sex Cult That Stunned the World.
Christopher McDougall | Speaker | TED.com