TEDxPennQuarter
Christopher McDougall: Are we born to run?
Christopher McDougall: Stworzeni do biegania?
Filmed:
Readability: 3.6
3,807,943 views
Christopher McDougall zgłębia tajemnice ludzkiego pragnienia by biegać. Jak bieganie pomogło przetrwać ludziom i jakie pragnienia naszych przodków zachęcają nas do tego dzisiaj? Na TEDxPennQuarter McDougall opowiada historię maratończyka ze złotym sercem, niespodziewanego ultra-biegacza oraz nieznanego plemienia w Meksyku, które biega by żyć.
Christopher McDougall - Journalist, runner
Christopher McDougall is the author of "Born to Run: A Hidden Tribe, Super Athletes, and the Greatest Race the World Has Never Seen." Full bio
Christopher McDougall is the author of "Born to Run: A Hidden Tribe, Super Athletes, and the Greatest Race the World Has Never Seen." Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Running -- it's basically just right, left, right, left -- yeah?
0
0
3000
Bieganie: po prostu prawa, lewa, prawa, lewa - tak?
00:18
I mean, we've been doing it for two million years,
1
3000
2000
Robiliśmy to przez 2 miliony lat
00:20
so it's kind of arrogant to assume
2
5000
3000
więc nieco bezczelne jest założenie,
00:23
that I've got something to say
3
8000
2000
że mogę dodać coś
00:25
that hasn't been said and performed better a long time ago.
4
10000
3000
co nie zostało powiedziane lepiej dawno temu.
00:28
But the cool thing about running, as I've discovered,
5
13000
2000
Odkryłem, że w bieganiu
00:30
is that something bizarre happens
6
15000
2000
coś magicznego
00:32
in this activity all the time.
7
17000
2000
dzieje się przez cały czas.
00:34
Case in point: A couple months ago, if you saw the New York City Marathon,
8
19000
3000
Dwa miesiące temu na Nowojorskim Maratonie
00:37
I guarantee you, you saw something
9
22000
2000
można było zobaczyć coś niespotykanego.
00:39
that no one has ever seen before.
10
24000
3000
można było zobaczyć coś niespotykanego.
00:42
An Ethiopian woman named Derartu Tulu
11
27000
2000
Etiopka Derartu Tulu
00:44
turns up at the starting line.
12
29000
2000
pojawiła się na linii startu.
00:46
She's 37 years old,
13
31000
2000
Miała 37 lat,
00:48
she hasn't won a marathon of any kind in eight years,
14
33000
2000
nie wygrała żadnego maratonu przez 8 lat
00:50
and a few months previously
15
35000
2000
a kilka miesięcy wcześniej
00:52
she almost died in childbirth.
16
37000
2000
prawie umarła przy porodzie.
00:54
Derartu Tulu was ready to hang it up and retire from the sport,
17
39000
3000
Była gotowa poddać się i wycofać,
00:57
but she decided she'd go for broke
18
42000
2000
ale zdecydowała się spróbować po raz ostatni
00:59
and try for one last big payday
19
44000
2000
ale zdecydowała się spróbować po raz ostatni
01:01
in the marquee event,
20
46000
2000
i wziąć udział w tym szczególnym wydarzeniu,
01:03
the New York City Marathon.
21
48000
2000
Maratonie Nowojorskim.
01:05
Except -- bad news for Derartu Tulu -- some other people had the same idea,
22
50000
3000
Inni ludzie mieli ten sam pomysł,
01:08
including the Olympic gold medalist
23
53000
2000
w tym złota medalistka z Olimpiady
01:10
and Paula Radcliffe, who is a monster,
24
55000
3000
i niesamowita Paula Radcliffe,
01:13
the fastest woman marathoner in history by far.
25
58000
4000
najszybsza kobieta historii maratonu.
01:17
Only 10 minutes off the men's world record,
26
62000
2000
Tylko 10 minut poniżej rekordu mężczyzn.
01:19
Paula Radcliffe is essentially unbeatable.
27
64000
3000
Paula Radcliffe jest niepokonana.
01:22
That's her competition.
28
67000
2000
Z nimi miała się zmierzyć.
01:24
The gun goes off, and she's not even an underdog.
29
69000
3000
Startują a nie jest nawet typowana,
01:27
She's under the underdogs.
30
72000
2000
jest właściwie przegrana.
01:29
But the under-underdog hangs tough,
31
74000
2000
Ale ta przegrana walczy.
01:31
and 22 miles into a 26-mile race,
32
76000
3000
W 35 kilometrze z 42,
01:34
there is Derartu Tulu
33
79000
2000
Derartu Tulu
01:36
up there with the lead pack.
34
81000
2000
jest na czele z wiodącą grupą.
01:38
Now this is when something really bizarre happens.
35
83000
3000
Wtedy dzieje się coś naprawdę dziwnego.
01:41
Paula Radcliffe, the one person who is sure to snatch the big paycheck
36
86000
3000
Paula Radcliffe, osoba, która wyrwie wielki czek
01:44
out of Derartu Tulu's under-underdog hands,
37
89000
3000
z rąk Derartu Tulu
01:47
suddenly grabs her leg and starts to fall back.
38
92000
3000
nagle chwyta się za nogę i upada.
01:50
So we all know what to do in this situation, right?
39
95000
2000
Wiemy co zrobić w takiej sytuacji.
01:52
You give her a quick crack in the teeth with your elbow
40
97000
2000
Z prawego łokcia w zęby
01:54
and blaze for the finish line.
41
99000
2000
i biegniesz na metę.
01:57
Derartu Tulu ruins the script.
42
102000
2000
Dearartu Tulu wszystko zepsuła.
01:59
Instead of taking off,
43
104000
2000
Zamiast przejąć prowadzenie
02:01
she falls back, and she grabs Paula Radcliffe,
44
106000
2000
zatrzymuje się i chwyta Paulę Radcliffe
02:03
says, "Come on. Come with us. You can do it."
45
108000
2000
mówi "Chodź z nami. Dasz radę."
02:05
So Paula Radcliffe, unfortunately, does it.
46
110000
2000
Paula Radcliffe niestety tak też robi.
02:07
She catches up with the lead pack
47
112000
2000
Dogania grupę na prowadzeniu
02:09
and is pushing toward the finish line.
48
114000
2000
i goni do linii mety.
02:11
But then she falls back again.
49
116000
2000
Ale wtedy znowu upada.
02:13
And the second time Derartu Tulu grabs her and tries to pull her.
50
118000
2000
Drugi raz Tulu ją łapie i podciąga.
02:15
And Paula Radcliffe at that point says,
51
120000
2000
Ale Paula Radcliffe mówi:
02:17
"I'm done. Go."
52
122000
2000
"Nie mogę. Idź."
02:19
So that's a fantastic story, and we all know how it ends.
53
124000
3000
To fantastyczna historia i wszyscy wiemy jak się kończy.
02:22
She loses the check,
54
127000
2000
Przegrywa, traci czek,
02:24
but she goes home with something bigger and more important.
55
129000
2000
ale wraca do domu z czymś ważniejszym.
02:26
Except Derartu Tulu ruins the script again --
56
131000
3000
Tylko, że Derartu Tulu znowu wszystko zepsuła.
02:29
instead of losing, she blazes past the lead pack and wins,
57
134000
3000
Przemyka obok ludzi na prowadzeniu
02:32
wins the New York City Marathon,
58
137000
2000
i wygrywa maraton.
02:34
goes home with a big fat check.
59
139000
2000
Wraca do domu z wielkim czekiem.
02:36
It's a heartwarming story,
60
141000
2000
To podnosząca na duchu historia,
02:38
but if you drill a little bit deeper,
61
143000
2000
ale jeśli sięgniecie nieco głębiej
02:40
you've got to sort of wonder about what exactly was going on there.
62
145000
3000
zaczniecie się zastanawiać.
02:43
When you have two outliers in one organism,
63
148000
2000
Są dwie kluczowe odstające cechy
02:45
it's not a coincidence.
64
150000
2000
w jednym ciele, to nie przypadek.
02:47
When you have someone who is more competitive and more compassionate
65
152000
3000
Jeśli ktoś jest i bardziej skory do rywalizacji i współczujący
02:50
than anybody else in the race, again, it's not a coincidence.
66
155000
3000
niż ktokolwiek inny w biegu, to nie jest przypadek.
02:53
You show me a creature with webbed feet and gills;
67
158000
3000
Pokażcie mi stworzenie z płetwiastymi kończynami i skrzelami.
02:56
somehow water's involved.
68
161000
2000
Wiemy, że ma do czynienia z wodą.
02:58
Someone with that kind of heart, there's some kind of connection there.
69
163000
3000
Tacy ludzie istnieją, jest więc też jakieś połączenie.
03:01
And the answer to it, I think,
70
166000
2000
Odpowiedź na to, jak sądzę,
03:03
can be found down in the Copper Canyons of Mexico,
71
168000
3000
leży w Miedzianym Kanionie w Meksyku,
03:06
where there's a tribe, a reclusive tribe,
72
171000
2000
gdzie żyje pustelnicze plemię
03:08
called the Tarahumara Indians.
73
173000
2000
Indian Tarahumara.
03:10
Now the Tarahumara are remarkable for three things.
74
175000
3000
To plemię jest niezwykłe z trzech powodów.
03:13
Number one is,
75
178000
2000
Po pierwsze,
03:15
they have been living essentially unchanged
76
180000
2000
ich tryb życia nie zmienił się
03:17
for the past 400 years.
77
182000
2000
przez ostatnie 400 lat.
03:19
When the conquistadors arrived in North America you had two choices:
78
184000
3000
Kiedy konkwistadorzy przybyli do Ameryki
03:22
you either fight back and engage or you could take off.
79
187000
3000
można było albo walczyć albo odejść.
03:25
The Mayans and Aztecs engaged,
80
190000
2000
Majowie i Aztekowie walczyli,
03:27
which is why there are very few Mayans and Aztecs.
81
192000
3000
dlatego jest ich teraz niewielu.
03:30
The Tarahumara had a different strategy.
82
195000
2000
Tarahumara obrali inną strategię.
03:32
They took off and hid
83
197000
2000
Odeszli i ukryli się
03:34
in this labyrinthine, networking,
84
199000
2000
w labiryncie powiązań
03:36
spiderwebbing system of canyons
85
201000
2000
pajęczego systemu kanionów
03:38
called the Copper Canyons,
86
203000
2000
zwanym Miedzianym Kanionem
03:40
and there they remained since the 1600s --
87
205000
3000
i tam pozostali od 1600 roku...
03:43
essentially the same way they've always been.
88
208000
4000
W gruncie rzeczy niezmienni.
03:47
The second thing remarkable about the Tarahumara
89
212000
3000
Kolejna niezwykła rzecz:
03:50
is, deep into old age -- 70 to 80 years old --
90
215000
3000
w podeszłym wieku... 70 do 80 lat...
03:53
these guys aren't running marathons;
91
218000
2000
Nie biegają maratonów,
03:55
they're running mega-marathons.
92
220000
2000
biegają w mega-maratonach.
03:57
They're not doing 26 miles;
93
222000
2000
Nie robią 42 km,
03:59
they're doing 100, 150 miles at a time,
94
224000
3000
ale 200 - 250 km na raz,
04:02
and apparently without injury, without problems.
95
227000
3000
najwyraźniej bez kontuzji, bez problemów.
04:05
The last thing that's remarkable about the Tarahumara
96
230000
2000
I jeszcze coś o Tarahumara.
04:07
is that all the things that we're going to be talking about today,
97
232000
2000
Wszystko o czym będziemy dziś mówić
04:09
all the things that we're trying to come up with
98
234000
2000
wszystkie rzeczy, które próbujemy wymyślić
04:11
using all of our technology and brain power to solve --
99
236000
3000
dzięki technologii i inteligencji,
04:14
things like heart disease and cholesterol and cancer
100
239000
2000
problemy jak choroby serca, rak i cholesterol,
04:16
and crime and warfare and violence and clinical depression --
101
241000
3000
przestępstwa, wojny, przemoc i depresja kliniczna...
04:19
all this stuff, the Tarahumara don't know what you're talking about.
102
244000
3000
Tarahumara ich nie znają.
04:22
They are free
103
247000
2000
Są wolni od wszystkich współczesnych chorób.
04:24
from all of these modern ailments.
104
249000
2000
Są wolni od wszystkich współczesnych chorób.
04:26
So what's the connection?
105
251000
2000
Jakie jest powiązanie?
04:28
Again, we're talking about outliers --
106
253000
2000
To obserwacja odstająca.
04:30
there's got to be some kind of cause and effect there.
107
255000
2000
Musi być tutaj jakiś rodzaj przyczyny i skutku.
04:32
Well, there are teams of scientists
108
257000
2000
Zespoły naukowców
04:34
at Harvard and the University of Utah
109
259000
2000
z Harvardu i Uniwersytetu Utah
04:36
that are bending their brains to try to figure out
110
261000
2000
wysilają swoje mózgi by wymyślić coś,
04:38
what the Tarahumara have known forever.
111
263000
3000
co Tarahumara wiedzieli od zawsze.
04:41
They're trying to solve those same kinds of mysteries.
112
266000
3000
Próbują rozwiązać te same rodzaje tajemnic.
04:44
And once again, a mystery wrapped inside of a mystery --
113
269000
3000
Mamy tajemnicę ukrytą w tajemnicy,
04:47
perhaps the key to Derartu Tulu and the Tarahumara
114
272000
3000
być może klucz do Derartu Tulu i Tarahumara
04:50
is wrapped in three other mysteries, which go like this:
115
275000
3000
jest owinięty innymi tajemnicami:
04:53
three things -- if you have the answer, come up and take the microphone,
116
278000
2000
Jeśli znacie odpowiedź, podejdźcie do mikrofonu,
04:55
because nobody else knows the answer.
117
280000
2000
bo nikt inny jej nie zna.
04:57
And if you know it, then you are smarter than anybody else on planet Earth.
118
282000
3000
Jeśli wiecie jesteście najmądrzejsi na Ziemi.
05:00
Mystery number one is this:
119
285000
2000
Pierwsza zagadka:
05:02
Two million years ago the human brain exploded in size.
120
287000
3000
2 miliony lat temu wielkość mózgu gwałtownie wzrosła.
05:05
Australopithecus had a tiny little pea brain.
121
290000
2000
Australopitek miał mózg wielkości ziarnka grochu.
05:07
Suddenly humans show up -- Homo erectus --
122
292000
2000
Nagle pokazują się ludzie - Homo erectus.
05:09
big, old melon-head.
123
294000
2000
Wielka melonowa głowa.
05:11
To have a brain of that size,
124
296000
2000
By mieć mózg tych rozmiarów,
05:13
you need to have a source of condensed caloric energy.
125
298000
3000
potrzebujesz źródła skondensowanej energii.
05:16
In other words, early humans are eating dead animals --
126
301000
2000
Niewątpliwie wcześni ludzie jedli martwe zwierzęta.
05:18
no argument, that's a fact.
127
303000
2000
Niewątpliwie wcześni ludzie jedli martwe zwierzęta.
05:20
The only problem is,
128
305000
2000
Problem w tym, że pierwsza broń z ostrzem
05:22
the first edged weapons only appeared about 200,000 years ago.
129
307000
3000
pojawiła się 200 tys lat temu.
05:25
So, somehow, for nearly two million years,
130
310000
3000
Więc jakoś przez blisko 2 miliony lat
05:28
we are killing animals without any weapons.
131
313000
3000
zabijaliśmy zwierzęta bez broni.
05:31
Now we're not using our strength
132
316000
2000
Nie używamy siły
05:33
because we are the biggest sissies in the jungle.
133
318000
2000
bo jesteśmy mamisynkami w dżungli.
05:35
Every other animal is stronger than we are --
134
320000
2000
Inne zwierzęta są silniejsze od nas.
05:37
they have fangs, they have claws, they have nimbleness, they have speed.
135
322000
3000
Mają kły i pazury, są zwinne i szybkie.
05:40
We think Usain Bolt is fast. Usain Bolt can get his ass kicked by a squirrel.
136
325000
3000
Usain Bolt jest szybki, ale wiewiórka skopie mu tyłek.
05:43
We're not fast.
137
328000
2000
Nie jesteśmy szybcy.
05:45
That would be an Olympic event: turn a squirrel loose --
138
330000
2000
Wydarzenie olimpijskie: pokonaj wiewiórkę.
05:47
whoever catches the squirrel, you get a gold medal.
139
332000
3000
Ktokolwiek złapie wiewiórkę dostaje złoty medal.
05:50
So no weapons, no speed, no strength, no fangs, no claws --
140
335000
3000
Zatem bez broni, szybkości, siły, kłów ani szponów.
05:53
how were we killing these animals? Mystery number one.
141
338000
3000
Jak zabijaliśmy te zwierzęta?
05:56
Mystery number two:
142
341000
2000
Druga zagadka:
05:58
Women have been in the Olympics for quite some time now,
143
343000
3000
Od dawna kobiety startują w Olimpiadach
06:01
but one thing that's remarkable about all women sprinters --
144
346000
2000
ale coś łączy wszystkie sprinterki,
06:03
they all suck; they're terrible.
145
348000
2000
wszystkie są beznadziejne.
06:05
There's not a fast woman on the planet
146
350000
2000
Nie ma szybkiej kobiety na tej planecie
06:07
and there never has been.
147
352000
2000
i nigdy nie było.
06:09
The fastest woman to ever run a mile did it in 4:15.
148
354000
3000
Najszybsza kobieta przebiegła 1.6 km w 4.15.
06:12
I could throw a rock and hit a high school boy
149
357000
2000
Losowy chłopiec ze szkoły średniej
06:14
who can run faster than 4:15.
150
359000
2000
potrafiłby biec szybciej.
06:16
For some reason you guys are just really slow.
151
361000
2000
Naprawdę jesteście powolne.
06:18
(Laughter)
152
363000
2000
(Śmiech)
06:20
But you get to the marathon we were just talking about --
153
365000
3000
Ale w maratonach jest inaczej,
06:23
you guys have only been allowed to run the marathon for 20 years.
154
368000
2000
w maratonach biegacie dopiero od 20 lat.
06:25
Because, prior to the 1980s,
155
370000
2000
Ponieważ do lat 80.
06:27
medical science said that if a woman tried to run 26 miles --
156
372000
3000
medycyna głosiła, że jeśli kobieta spróbuje przebiec 42 km...
06:30
does anyone know what would happen if you tried to run 26 miles,
157
375000
2000
Czy ktoś wie co by się stało?
06:32
why you were banned from the marathon before the 1980s?
158
377000
4000
Dlaczego do lat 80. nie mogłyście brać w nich udziału?
06:36
(Audience Member: Her uterus would be torn.) Her uterus would be torn.
159
381000
3000
(Publiczność: Jej macica się rozerwie) Jej macica się rozerwie.
06:39
Yes. You would have torn reproductive organs.
160
384000
2000
Tak. Twoje organy płciowe zostałyby rozerwane.
06:41
The uterus would fall out, literally fall out of the body.
161
386000
3000
Macica wypadłaby, dosłownie wypadłaby z ciała.
06:44
Now I've been to a lot of marathons,
162
389000
2000
Brałem udział w wielu maratonach,
06:46
and I've yet to see any ...
163
391000
2000
ale nigdy jeszcze tego nie widziałem.
06:48
(Laughter)
164
393000
3000
(Śmiech)
06:51
So it's only been 20 years that women have been allowed to run the marathon.
165
396000
3000
Zaledwie od 20 lat kobiety mogą biegać w maratonach.
06:54
In that very short learning curve,
166
399000
2000
W tym krótkim okresie,
06:56
you guys have gone from broken organs
167
401000
3000
przeszłyście od uszkodzonych organów
06:59
up to the fact that you're only 10 minutes off
168
404000
2000
do faktu, że jesteście zaledwie 10 minut
07:01
the male world record.
169
406000
2000
poniżej męskiego rekordu świata.
07:03
Then you go beyond 26 miles,
170
408000
2000
Potem przekraczacie 42 km,
07:05
into the distance that medical science also told us would be fatal to humans --
171
410000
3000
osiągając dystanse, okrzyknięte jako śmiertelne przez medycynę.
07:08
remember Pheidippides died when he ran 26 miles --
172
413000
2000
Pheidippides zmarł kiedy przebiegł 42 km...
07:10
you get to 50 and 100 miles,
173
415000
2000
Ale kiedy chodzi o 100 lub 200 km
07:12
and suddenly it's a different game.
174
417000
2000
wszystko się zmienia.
07:14
You can take a runner like Ann Trason, or Nikki Kimball, or Jenn Shelton,
175
419000
3000
Biegaczki jak Ann Trason, Nikki Kimball lub Jenn Shelton,
07:17
you put them in a race of 50 or 100 miles against anybody in the world
176
422000
3000
w wyścigu na 100 lub 200 km przeciwko komukolwiek na świecie
07:20
and it's a coin toss who's going to win.
177
425000
2000
mają równe szanse.
07:22
I'll give you an example.
178
427000
2000
Dam wam przykład.
07:24
A couple years ago, Emily Baer signed up for a race
179
429000
2000
2 lata temu Emily Bear zapisała się na bieg
07:26
called the Hardrock 100,
180
431000
2000
o nazwie Hardrock 100,
07:28
which tells you all you need to know about the race.
181
433000
3000
która mówi sama za siebie.
07:31
They give you 48 hours to finish this race.
182
436000
2000
Dają ci 48 godzin na ukończenie biegu.
07:33
Well Emily Baer -- 500 runners --
183
438000
2000
Emily Baer... 500 biegaczy...
07:35
she finishes in eighth place, in the top 10,
184
440000
2000
kończy na 8 miejscu, w pierwszej 10,
07:37
even though she stopped at all the aid stations
185
442000
2000
mimo, że zatrzymała się na wszystkich stacjach
07:39
to breastfeed her baby during the race --
186
444000
3000
by karmić piersią jej dziecko podczas biegu...
07:42
and yet, beat 492 other people.
187
447000
2000
Mimo to pokonała 492 ludzi.
07:44
So why is it that women get stronger
188
449000
2000
Dlaczego kobietom lepiej idzie
07:46
as distances get longer?
189
451000
2000
kiedy wydłużamy dystanse?
07:48
The third mystery is this:
190
453000
2000
To trzecia zagadka:
07:50
At the University of Utah, they started tracking finishing times
191
455000
3000
Na Uniwersytecie w Utah śledzi się czasy
07:53
for people running the marathon.
192
458000
2000
ludzi biegających w maratonach.
07:55
And what they found
193
460000
2000
Odkryli, że jeśli zacznie się
07:57
is that, if you start running the marathon at age 19,
194
462000
2000
biegać maratony w wieku 19 lat,
07:59
you will get progressively faster, year by year,
195
464000
2000
rok za rokiem jest się coraz szybszym,
08:01
until you reach your peak at age 27.
196
466000
2000
w wieku 27 lat osiąga się szczyt możliwości.
08:03
And then after that, you succumb
197
468000
2000
Od tego czasu poddajesz się
08:05
to the rigors of time.
198
470000
2000
surowości czasu.
08:07
And you'll get slower and slower,
199
472000
2000
Jesteś coraz wolniejszy,
08:09
until eventually you're back to running the same speed you were at age 19.
200
474000
3000
aż do momentu gdy biega się tak szybko jak w wieku 19 lat.
08:12
So about seven years, eight years to reach your peak,
201
477000
2000
Więc 7, 9 lat dążysz do maksimum możliwości,
08:14
and then gradually you fall off your peak,
202
479000
2000
a potem stopniowo obniżasz loty
08:16
until you go back to the starting point.
203
481000
3000
aż powracasz do punktu wyjścia.
08:19
You would think it might take eight years to go back to the same speed,
204
484000
3000
Wydaje się, że powrót do prędkości początkowej zajmie
08:22
maybe 10 years -- no, it's 45 years.
205
487000
3000
może 10 lat - nie, zajmie to 45 lat.
08:25
64-year-old men and women
206
490000
2000
60-letni mężczyźni i kobiety
08:27
are running as fast as they were at age 19.
207
492000
3000
biegają tak szybko jak w wieku 19 lat.
08:30
Now I defy you to come up with any other physical activity --
208
495000
3000
Teraz rzucam wyzwanie - znajdźcie coś innego...
08:33
and please don't say golf -- something that actually is hard --
209
498000
4000
nie mówcie "golf", coś naprawdę trudnego...
08:37
where geriatrics are performing
210
502000
2000
Gdzie staruszkowie wypadają tak dobrze
08:39
as well as they did as teenagers.
211
504000
3000
jak kiedy byli nastolatkami.
08:42
So you have these three mysteries.
212
507000
2000
Mamy te trzy zagadki.
08:44
Is there one piece in the puzzle
213
509000
2000
Czy jest jeden element układanki,
08:46
which might wrap all these things up?
214
511000
2000
który może to wszystko powiązać?
08:48
You've got to be really careful any time
215
513000
2000
Musicie bardzo uważać,
08:50
someone looks back in prehistory and tries to give you some sort of global answer,
216
515000
3000
kiedy ktoś sięga do prehistorii i próbuje udzielić globalnej odpowiedzi,
08:53
because, it being prehistory,
217
518000
2000
To jest bardzo dawno,
08:55
you can say whatever the hell you want and get away with it.
218
520000
2000
cokolwiek nie powiem, ujdzie mi to na sucho.
08:57
But I'll submit this to you:
219
522000
2000
Ale powiem wam jedno.
08:59
If you put one piece in the middle of this jigsaw puzzle,
220
524000
2000
Jeśli dodać jeden element do układanki
09:01
suddenly it all starts to form a coherent picture.
221
526000
3000
nagle wyłania się spójny obraz.
09:04
If you wonder, why it is the Tarahumara don't fight
222
529000
2000
Dlaczego Tarahumara nie walczą
09:06
and don't die of heart disease,
223
531000
2000
i nie umierają na choroby serca?
09:08
why a poor Ethiopian woman named Derartu Tulu
224
533000
3000
Czemu biedna Etiopska kobieta Derartu Tulu
09:11
can be the most compassionate and yet the most competitive,
225
536000
3000
może być i współczująca i skłonna do rywalizacji?
09:14
and why we somehow were able
226
539000
2000
Czemu udawało nam się
09:16
to find food without weapons,
227
541000
2000
znaleźć jedzenie bez broni?
09:18
perhaps it's because humans,
228
543000
2000
Może chodzi o to, że ludzie,
09:20
as much as we like to think of ourselves as masters of the universe,
229
545000
3000
mimo tego, że myślimy, że jesteśmy władcami wszechświata,
09:23
actually evolved as nothing more
230
548000
2000
wyewoluowali jako
09:25
than a pack of hunting dogs.
231
550000
2000
grupa psów myśliwskich.
09:27
Maybe we evolved
232
552000
2000
Może ewoluowaliśmy
09:29
as a hunting pack animal.
233
554000
2000
jak watacha drapieżników?
09:31
Because the one advantage we have in the wilderness --
234
556000
2000
Jedyna przewaga jaką mamy w dziczy
09:33
again, it's not our fangs and our claws and our speed --
235
558000
2000
to nie nasze kły czy pazury, czy szybkość,
09:35
the only thing we do really, really well is sweat.
236
560000
3000
ale to, że potrafimy się nieźle pocić.
09:38
We're really good at being sweaty and smelly.
237
563000
3000
Dobrze pocimy się i cuchniemy.
09:41
Better than any other mammal on Earth, we can sweat really well.
238
566000
3000
Lepiej niż jakikolwiek inny ssak na Ziemi.
09:44
But the advantage
239
569000
2000
Zaletą, tego towarzysko
09:46
of that little bit of social discomfort
240
571000
2000
niewygodnego stanu rzeczy,
09:48
is the fact that, when it comes to running
241
573000
2000
jest to, że kiedy chodzi o bieganie
09:50
under hot heat for long distances,
242
575000
3000
w skwarze na długie dystanse,
09:53
we're superb, we're the best on the planet.
243
578000
3000
jesteśmy świetni, najlepsi na Ziemi.
09:56
You take a horse on a hot day,
244
581000
2000
Wyprowadźcie konia w skwarny dzień,
09:58
and after about five or six miles, that horse has a choice.
245
583000
2000
po kilkunastu kilometrach, koń ma wybór.
10:00
It's either going to breathe or it's going to cool off,
246
585000
3000
Albo będzie oddychał, albo się chłodził,
10:03
but it ain't doing both -- we can.
247
588000
2000
nie może robić tego na raz - a my tak.
10:05
So what if we evolved as hunting pack animals?
248
590000
3000
Co jeśli wyewoluowaliśmy jako drapieżniki stadne?
10:08
What if the only natural advantage we had in the world
249
593000
4000
Jeśli naszą jedyną przewagą
10:12
was the fact that we could get together as a group,
250
597000
2000
było to, że w grupie mogliśmy
10:14
go out there on that African Savannah, pick out an antelope
251
599000
3000
wybrać antylopę i przegonić ją po Sawannie
10:17
and go out as a pack and run that thing to death?
252
602000
3000
aż do jej śmierci?
10:20
That's all we could do.
253
605000
2000
Tylko to potrafiliśmy,
10:22
We could run really far on a hot day.
254
607000
2000
biegać daleko w skwarze.
10:24
Well if that's true, a couple other things had to be true as well.
255
609000
3000
Jeśli to prawda, coś innego też musi się zgadzać.
10:27
The key to being part of a hunting pack is the word "pack."
256
612000
3000
Chodzi o pojęcie stada.
10:30
If you go out by yourself, and you try to chase an antelope,
257
615000
2000
Sami byśmy sobie nie poradzili,
10:32
I guarantee you there's going to be two cadavers out there in the Savannah.
258
617000
3000
bo na Sawannie mogą czaić się dwa drapieżniki.
10:35
You need a pack to pull together.
259
620000
2000
Potrzeba stada by się udało.
10:37
You need to have those 64-, 65-year-olds
260
622000
2000
Potrzebni są 60-latkowie,
10:39
who have been doing this for a long time
261
624000
2000
którzy robili to od dawna,
10:41
to understand which antelope you're actually trying to catch.
262
626000
2000
by wiedzieć, która antylopę wybrać.
10:43
The herd explodes and it gathers back again.
263
628000
3000
Bo stado antylop się rozprasza.
10:46
Those expert trackers have got to be part of the pack.
264
631000
2000
Ci tropiciele musieli tam być.
10:48
They can't be 10 miles behind.
265
633000
2000
Nie mogli być 20 kilometrów dalej.
10:50
You need to have the women and the adolescents there
266
635000
2000
Musiały tam być kobiety i dzieci,
10:52
because the two times in your life you most benefit from animal protein
267
637000
3000
bo największy pożytek z białek zwierzęcych
10:55
is when you are a nursing mother and a developing adolescent.
268
640000
3000
mają kobiety, które karmią i dzieci w okresie dorastania.
10:58
It makes no sense to have the antelope over there dead
269
643000
2000
Nie ma sensu mieć zdechłą antylopę
11:00
and the people who want to eat it 50 miles away.
270
645000
2000
100 kilometrów od osób, które mają ja zjeść.
11:02
They need to be part of the pack.
271
647000
2000
Musieli być częścią stada.
11:04
You need to have those 27-year-old studs at the peak of their powers
272
649000
2000
Potrzebni są też 27-letni ludzie w sile wieku,
11:06
ready to drop the kill,
273
651000
2000
którzy zabiją tę antylopę,
11:08
and you need to have those teenagers there
274
653000
2000
oraz nastolatkowie,
11:10
who are learning the whole thing all involved.
275
655000
2000
którzy wszystkiego się uczą.
11:12
The pack stays together.
276
657000
2000
Stado musi być razem.
11:14
Another thing that has to be true about this pack: this pack cannot be really materialistic.
277
659000
3000
Jeszcze jedno - watacha nie mogła być materialistyczna.
11:17
You can't be hauling all your crap around, trying to chase the antelope.
278
662000
3000
Nie mogli brać wszystkiego ze sobą w pogoń.
11:20
You can't be a pissed-off pack. You can't be bearing grudges,
279
665000
3000
Nie można się wściekać czy chować uraz.
11:23
like, "I'm not chasing that guy's antelope.
280
668000
2000
"Nie chcę gonić antylopy tego gościa.
11:25
He pissed me off. Let him go chase his own antelope."
281
670000
2000
Wkurzył mnie, niech sam sobie ją goni."
11:27
The pack has got to be able to swallow its ego,
282
672000
3000
Watacha musiała uporać się z ego,
11:30
be cooperative and pull together.
283
675000
2000
wpsółpracować i działać razem.
11:32
What you end up with, in other words,
284
677000
3000
Innymi słowy,
11:35
is a culture remarkably similar
285
680000
2000
mamy kulturę
11:37
to the Tarahumara --
286
682000
2000
bardzo podobną do Tarahumara...
11:39
a tribe that has remained unchanged
287
684000
2000
Plemienia niezmiennego
11:41
since the Stone Age.
288
686000
2000
od ery kamienia łupanego.
11:43
It's a really compelling argument
289
688000
2000
To frapująca możliwość.
11:45
that maybe the Tarahumara are doing
290
690000
2000
Może Tarahumara robią
11:47
exactly what all of us had done for two million years,
291
692000
3000
to co ludzie robili przez dwa miliony lat.
11:50
that it's us in modern times who have sort of gone off the path.
292
695000
3000
Może dziś zboczyliśmy z tej ścieżki.
11:53
You know, we look at running as this kind of alien, foreign thing,
293
698000
3000
Bieganie to dla nas coś obcego,
11:56
this punishment you've got to do because you ate pizza the night before.
294
701000
3000
kara za jedzenie po nocach pizzy.
11:59
But maybe it's something different.
295
704000
2000
Ale może to coś innego.
12:01
Maybe we're the ones who have taken this natural advantage we had
296
706000
3000
Może wzięliśmy tę naturalną przewagę
12:04
and we spoiled it.
297
709000
2000
i ją popsuliśmy.
12:06
How do we spoil it? Well how do we spoil anything?
298
711000
3000
W jaki sposób? A jak psuje się cokolwiek?
12:09
We try to cash in on it.
299
714000
2000
Staramy się na tym zarabiać.
12:11
We try to can it and package it and make it "better"
300
716000
2000
Puszkujemy to, żeby było lepsze
12:13
and sell it to people.
301
718000
2000
i sprzedajemy ludziom.
12:15
And what happened was we started creating
302
720000
2000
Zaczęliśmy tworzyć dziwaczne
12:17
these fancy cushioned things,
303
722000
2000
rzeczy z poduszkami,
12:19
which can make running "better," called running shoes.
304
724000
3000
które pomagają nam biegać.
12:22
The reason I get personally pissed-off about running shoes
305
727000
3000
Buty do biegania wkurzają mnie.
12:25
is because I bought a million of them and I kept getting hurt.
306
730000
3000
Kupiłem chyba z milion i cały czas miałem kontuzje.
12:28
And I think that, if anybody in here runs --
307
733000
2000
Jeśli ktoś z was biega,
12:30
and I just had a conversation with Carol;
308
735000
2000
przed chwilą rozmawiałem z Carol,
12:32
we talked for two minutes backstage, and she's talking about plantar fasciitis.
309
737000
3000
rozmawialiśmy o chorobie plantar fascitis.
12:35
You talk to a runner, I guarantee, within 30 seconds,
310
740000
3000
Po 30 sekundach rozmowy z biegaczem,
12:38
the conversation turns to injury.
311
743000
2000
zaczyna się mówić o kontuzjach.
12:40
So if humans evolved as runners, if that's our one natural advantage,
312
745000
3000
Jeśli ewoluowaliśmy jako biegacze i to nasza przewaga,
12:43
why are we so bad at it? Why do we keep getting hurt?
313
748000
3000
to czemu idzie nam tak źle, czemu się ranimy?
12:46
Curious thing about running and running injuries
314
751000
2000
Ciekawe jest to, że kontuzje od biegania
12:48
is that the running injury is new to our time.
315
753000
3000
są całkiem nowym zjawiskiem.
12:51
If you read folklore and mythology,
316
756000
2000
W folklorze i mitologii,
12:53
any kind of myths, any kind of tall tales,
317
758000
2000
mitach czy opowieściach
12:55
running is always associated
318
760000
2000
bieganie jest połączone
12:57
with freedom and vitality and youthfulness and eternal vigor.
319
762000
3000
z wolnością, żywotnością i energią.
13:00
It's only in our lifetime
320
765000
2000
To za naszego życia bieganie
13:02
that running has become associated with fear and pain.
321
767000
2000
zaczęto kojarzyć ze strachem i bólem.
13:04
Geronimo used to say
322
769000
2000
Geronimo mawiał:
13:06
that, "My only friends are my legs. I only trust my legs."
323
771000
3000
"Nogi to moi jedyni przyjaciele. Im tylko ufam."
13:09
That's because an Apache triathlon
324
774000
2000
To tradycja trójboju Apaczów,
13:11
used to be you'd run 50 miles across the desert,
325
776000
2000
biegnie się 80 km przez pustynię,
13:13
engage in hand-to-hand combat, steal a bunch of horses
326
778000
2000
walczy z ludźmi, kradnie konie
13:15
and slap leather for home.
327
780000
2000
i jedzie do domu.
13:17
Geronimo was never saying, "Ah, you know something,
328
782000
2000
Geronimo nigdy nie mówił:
13:19
my achilles -- I'm tapering. I got to take this week off,"
329
784000
3000
"Boli mnie ścięgno achillesa, zrobię sobie wolne..."
13:22
or "I need to cross-train.
330
787000
2000
albo "Potrzebny mi
13:24
I didn't do yoga. I'm not ready."
331
789000
3000
trening przekrojowy. Albo joga."
13:27
Humans ran and ran all the time.
332
792000
2000
Ludzie biegali cały czas.
13:29
We are here today. We have our digital technology.
333
794000
2000
Dziś to jesteśmy. Mamy technologię cyfrową.
13:31
All of our science comes from the fact
334
796000
2000
Nauka opiera się na fakcie,
13:33
that our ancestors were able
335
798000
2000
że nasi przodkowie byli w stanie
13:35
to do something extraordinary every day,
336
800000
2000
codziennie robić coś niesamowitego,
13:37
which was just rely on their naked feet and legs
337
802000
2000
tylko dzięki ich gołym stopom i nogom,
13:39
to run long distances.
338
804000
2000
biegać na długie dystanse.
13:41
So how do we get back to that again?
339
806000
2000
Więc jak do tego wrócić?
13:43
Well, I would submit to you the first thing is
340
808000
2000
Powiem wam jak zacząć.
13:45
get rid of all packaging, all the sales, all the marketing.
341
810000
3000
Pozbądźmy się puszek, sprzedaży, marketingu.
13:48
Get rid of all the stinking running shoes.
342
813000
2000
Pozbądźmy się butów do biegania.
13:50
Stop focusing on urban marathons,
343
815000
2000
Nie skupiajmy się na miejskich maratonach,
13:52
which, if you do four hours, you suck.
344
817000
3000
które trzeba ukończyć w cztery godziny,
13:55
If you do 3:59:59, you're awesome,
345
820000
2000
bo będzie się przegranym, ale 3.59.59
13:57
because you qualified for another race.
346
822000
2000
pozwala przejść dalej.
13:59
We need to get back to that sense of playfulness and joyfulness
347
824000
3000
Musimy odnaleźć zabawę i radość,
14:02
and, I would say, nakedness,
348
827000
3000
oraz, coś jak nagość,
14:05
that has made the Tarahumara
349
830000
2000
która sprawiła, że Tarahumara
14:07
one of the healthiest and serene cultures in our time.
350
832000
3000
są dziś jedną z najzdrowszych kultur.
14:10
So what's the benefit? So what?
351
835000
2000
Jaki jest z tego pożytek?
14:12
So you burn off the Haagen-Dazs from the night before?
352
837000
3000
Żeby spalić kalorie za nocną porcję lodów?
14:15
But maybe there's another benefit there as well.
353
840000
3000
Ale może jest coś jeszcze.
14:18
Without getting a little too extreme about this,
354
843000
3000
Bez wdawania się w szczegóły,
14:21
imagine a world
355
846000
2000
wyobraźcie sobie świat
14:23
where everybody could go out their door
356
848000
2000
gdzie wszyscy mogliby wyjść
14:25
and engage in the kind of exercise
357
850000
2000
i zrobić coś, co sprawi
14:27
that's going to make them more relaxed, more serene,
358
852000
3000
że będą bardzoej zrelaksowani, spokojni
14:30
more healthy,
359
855000
2000
zdrowsi i pozbędą się stresu.
14:32
burn off stress --
360
857000
2000
Wracając do biura,
14:34
where you don't come back into your office a raging maniac anymore,
361
859000
2000
nie będą już wściekli,
14:36
where you don't go back home with a lot of stress on top of you again.
362
861000
2000
a w domu nie będą zestresowani.
14:38
Maybe there's something between what we are today
363
863000
3000
Może jest stan między tym co robimy dziś
14:41
and what the Tarahumara have always been.
364
866000
3000
i tym co zawsze robili Tarahumara.
14:44
I don't say let's go back to the Copper Canyons
365
869000
2000
Nie mówię byśmy wrócili do Miedzianego Kanionu
14:46
and live on corn and maize, which is the Tarahumara's preferred diet,
366
871000
3000
i żyli na pszenicy i kukurydzy, jak to robią Tarahumara.
14:49
but maybe there's somewhere in between.
367
874000
2000
Ale może jest coś pomiędzy.
14:51
And if we find that thing,
368
876000
2000
Na odkrywcę
14:53
maybe there is a big fat Nobel Prize out there.
369
878000
3000
czeka Nagroda Nobla.
14:56
Because if somebody could find a way
370
881000
3000
Jeśli ktoś mógłby znaleźć sposób
14:59
to restore that natural ability
371
884000
2000
by odnowić tę naturalną zdolność
15:01
that we all enjoyed for most of our existence,
372
886000
2000
którą cieszyliśmy się
15:03
up until the 1970s or so,
373
888000
2000
aż do 1970...
15:05
the benefits, social and physical
374
890000
2000
Korzyści, społeczne i fizyczne,
15:07
and political and mental,
375
892000
3000
polityczne i psychiczne
15:10
could be astounding.
376
895000
2000
mogłyby być zadziwiające.
15:12
So what I've been seeing today is there is a growing subculture
377
897000
3000
Powstaje dziś rosnąca subkultura
15:15
of barefoot runners, people who got rid of their shoes.
378
900000
3000
bosych biegaczy, ludzi bez butów.
15:18
And what they have found uniformly is
379
903000
2000
Zauważyli, że gdy pozbyć się butów
15:20
you get rid of the shoes, you get rid of the stress,
380
905000
3000
stres też znika, można pozbyć
15:23
you get rid of the injuries and the ailments.
381
908000
2000
się obrażeń i dolegliwości.
15:25
And what you find is something
382
910000
2000
Odkrywa się coś, co wiedzieli
15:27
the Tarahumara have known for a very long time,
383
912000
2000
Tarahumara od bardzo dawna,
15:29
that this can be a whole lot of fun.
384
914000
2000
bieganie jest fajne.
15:31
I've experienced it personally myself.
385
916000
2000
Sam tego doświadczyłem.
15:33
I was injured all my life, and then in my early 40s I got rid of my shoes
386
918000
3000
Cały czas miałem kontuzje, ale jako 40 latek pozbyłem się butów
15:36
and my running ailments have gone away too.
387
921000
2000
i wszystkie dolegliwości zniknęły.
15:38
So hopefully it's something we can all benefit from.
388
923000
2000
Wszyscy na tym zyskamy.
15:40
And I appreciate you guys listening to this story. Thanks very much.
389
925000
3000
Dziękuję za uwagę.
15:43
(Applause)
390
928000
2000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Christopher McDougall - Journalist, runnerChristopher McDougall is the author of "Born to Run: A Hidden Tribe, Super Athletes, and the Greatest Race the World Has Never Seen."
Why you should listen
Longtime reporter Christopher McDougall is also a longtime runner -- and he brings his reporter's passion and eye for detail to the mysteries of running in his latest book. "Born to Run" examines humanity's inborn need to run and sweat, and it's filled with passion, odd facts, oddly pertinent digressions and deeply engaging journeys to running subcults (and cults-of-one). The book has inspired at least one fan site.
McDougall writes for Outside, Men's Health, New York and other magazines. His other, equally intriguing book, is Girl Trouble: The True Saga of Superstar Gloria Trevi and the Secret Teenage Sex Cult That Stunned the World.
Christopher McDougall | Speaker | TED.com