TEDxPennQuarter
Christopher McDougall: Are we born to run?
Christopher McDougall: Koşmak için mi yaratıldık?
Filmed:
Readability: 3.6
3,807,943 views
Christopher McDougall, insanın koşma arzusunun gizemlerini araştırıyor. Koşmak ilk insanların hayatta kalmasına nasıl yardımcı oldu -- ve ilkel atalarımızın dürtüleri bugün bizi nasıl motive ediyor? TEDxPennQuarter'da, McDougall altın kalpli bir maratoncunun, beklenmedik bir ultra-koşucunun ve Meksika'da yaşamak için koşan kabilenin hikayelerini anlatıyor.
Christopher McDougall - Journalist, runner
Christopher McDougall is the author of "Born to Run: A Hidden Tribe, Super Athletes, and the Greatest Race the World Has Never Seen." Full bio
Christopher McDougall is the author of "Born to Run: A Hidden Tribe, Super Athletes, and the Greatest Race the World Has Never Seen." Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Running -- it's basically just right, left, right, left -- yeah?
0
0
3000
Koşmak: Basit. Sağ, sol, sağ, sol -- değil mi?
00:18
I mean, we've been doing it for two million years,
1
3000
2000
Yani, bunu iki milyon yıldır yapıyoruz.
00:20
so it's kind of arrogant to assume
2
5000
3000
Uzun zaman önce söylenmemiş ya da yapılmamış
00:23
that I've got something to say
3
8000
2000
birşeyler söyleyeceğimi
00:25
that hasn't been said and performed better a long time ago.
4
10000
3000
varsaymak biraz küstahça görünebilir.
00:28
But the cool thing about running, as I've discovered,
5
13000
2000
Ama keşfettim ki, koşmakla ilgili güzel şey şu;
00:30
is that something bizarre happens
6
15000
2000
bu etkinlik sırasında sürekli
00:32
in this activity all the time.
7
17000
2000
acayip birşeyler oluyor.
00:34
Case in point: A couple months ago, if you saw the New York City Marathon,
8
19000
3000
Örnekle anlatayım: Birkaç ay önce, New York City Maratonu'nu gördüyseniz,
00:37
I guarantee you, you saw something
9
22000
2000
garanti ederim ki,
00:39
that no one has ever seen before.
10
24000
3000
hiç kimsenin daha önce görmediği birşey gördünüz.
00:42
An Ethiopian woman named Derartu Tulu
11
27000
2000
Derartu Tulu adında Etiyopyalı bir kadın
00:44
turns up at the starting line.
12
29000
2000
başlama çizgisinde göründü.
00:46
She's 37 years old,
13
31000
2000
37 yaşındaydı,
00:48
she hasn't won a marathon of any kind in eight years,
14
33000
2000
8 yıl içinde herhangi bir maraton filan kazanmamıştı,
00:50
and a few months previously
15
35000
2000
ve daha birkaç ay önce
00:52
she almost died in childbirth.
16
37000
2000
bebek doğururken neredeyse ölüyordu.
00:54
Derartu Tulu was ready to hang it up and retire from the sport,
17
39000
3000
Derartu Tulu sporu bırakıp emekli olmaya hazırdı.
00:57
but she decided she'd go for broke
18
42000
2000
Ama dişini tırnağına takıp
00:59
and try for one last big payday
19
44000
2000
son bir hesaplaşma için
01:01
in the marquee event,
20
46000
2000
büyük bir koşuda şansını denemeye karar verdi.
01:03
the New York City Marathon.
21
48000
2000
New York City Maratonu'nda.
01:05
Except -- bad news for Derartu Tulu -- some other people had the same idea,
22
50000
3000
Ancak -- Derartu Tulu için kötü haber -- aynı hedefe sahip başkaları da vardı.
01:08
including the Olympic gold medalist
23
53000
2000
Örneğin, Olimpiyat altın madalyası sahibi
01:10
and Paula Radcliffe, who is a monster,
24
55000
3000
Paula Radcliffe -- o bir canavardı.
01:13
the fastest woman marathoner in history by far.
25
58000
4000
Açık arayla, gelmiş geçmiş en hızlı kadın maratoncu.
01:17
Only 10 minutes off the men's world record,
26
62000
2000
Erkekler dünya rekorunun sadece 10 dakika gerisinde.
01:19
Paula Radcliffe is essentially unbeatable.
27
64000
3000
Diyebiliriz ki Paula Radcliffe, geçilemez.
01:22
That's her competition.
28
67000
2000
Girdiği yarış buydu.
01:24
The gun goes off, and she's not even an underdog.
29
69000
3000
Tabanca patladığında, kaybetmeye mahkum demeye bile gerek yok.
01:27
She's under the underdogs.
30
72000
2000
Mahkumdan daha mahkumdu.
01:29
But the under-underdog hangs tough,
31
74000
2000
Ama, bizim mahkum-mahkum sıkı çıkar.
01:31
and 22 miles into a 26-mile race,
32
76000
3000
26 millik (42 km) yarışın 22. milinde
01:34
there is Derartu Tulu
33
79000
2000
Derartu Tulu
01:36
up there with the lead pack.
34
81000
2000
lider grup içindedir.
01:38
Now this is when something really bizarre happens.
35
83000
3000
İşte acayip şey, orada olur.
01:41
Paula Radcliffe, the one person who is sure to snatch the big paycheck
36
86000
3000
Paula Radcliffe, büyük ödül çekini
01:44
out of Derartu Tulu's under-underdog hands,
37
89000
3000
Derartu Tulu'nun kaybeden ellerinden alıp eve götürmesi kesin olan kişi
01:47
suddenly grabs her leg and starts to fall back.
38
92000
3000
birden bire bacağını tutar ve geride kalmaya başlar.
01:50
So we all know what to do in this situation, right?
39
95000
2000
Böyle bir durumda yapmamız gerekeni hepimiz biliyoruz, öyle değil mi?
01:52
You give her a quick crack in the teeth with your elbow
40
97000
2000
Dirseğinizle çenesine şöyle bir çarpıp
01:54
and blaze for the finish line.
41
99000
2000
bitiş çizgisine doğru uçarsınız.
01:57
Derartu Tulu ruins the script.
42
102000
2000
Derartu Tulu, bu senaryoyu çöpe attı.
01:59
Instead of taking off,
43
104000
2000
Uçup gitmek yerine,
02:01
she falls back, and she grabs Paula Radcliffe,
44
106000
2000
o da geride kalır, Paula Radcliffe'i tutar
02:03
says, "Come on. Come with us. You can do it."
45
108000
2000
ve der ki, "Haydi. Bizimle gel. Yapabilirsin."
02:05
So Paula Radcliffe, unfortunately, does it.
46
110000
2000
Ve Paula Radcliffe, maalesef, bunu başarır.
02:07
She catches up with the lead pack
47
112000
2000
Lider grubu yakalar
02:09
and is pushing toward the finish line.
48
114000
2000
ve bitiş çizgisine doğru hamle yapar.
02:11
But then she falls back again.
49
116000
2000
Ama sonra, yeniden geriye düşer.
02:13
And the second time Derartu Tulu grabs her and tries to pull her.
50
118000
2000
İkinci kez, Derartu Tulu onu yakalar ve çekmeye çalışır.
02:15
And Paula Radcliffe at that point says,
51
120000
2000
Ve o noktada Paula Radcliffe der ki,
02:17
"I'm done. Go."
52
122000
2000
"Ben bittim. Koş."
02:19
So that's a fantastic story, and we all know how it ends.
53
124000
3000
Bu masal gibi bir hikaye, ve sonunu hepimiz biliriz.
02:22
She loses the check,
54
127000
2000
Çeki kaybeder,
02:24
but she goes home with something bigger and more important.
55
129000
2000
ama eve daha büyük ve daha önemli birşeyle döner.
02:26
Except Derartu Tulu ruins the script again --
56
131000
3000
Ancak, Derartu Tulu senaryoyu bir kez daha bozar.
02:29
instead of losing, she blazes past the lead pack and wins,
57
134000
3000
Kaybetmek yerine, lider grubu da geride bırakır ve kazanır.
02:32
wins the New York City Marathon,
58
137000
2000
New York City Maratonu'nu kazanır
02:34
goes home with a big fat check.
59
139000
2000
ve eve büyük bir ödül çekiyle döner.
02:36
It's a heartwarming story,
60
141000
2000
Kalbimizi ısıtan bir hikaye bu.
02:38
but if you drill a little bit deeper,
61
143000
2000
Ama biraz daha derine bakarsanız,
02:40
you've got to sort of wonder about what exactly was going on there.
62
145000
3000
orada olan biteni merak edebilirsiniz.
02:43
When you have two outliers in one organism,
63
148000
2000
Bir aykırılık, aynı organizma içinde iki kez tekrar ediyorsa,
02:45
it's not a coincidence.
64
150000
2000
bu tesadüf değildir.
02:47
When you have someone who is more competitive and more compassionate
65
152000
3000
Yarıştaki herkesten daha yarışçı ve daha şefkatli birisi varsa
02:50
than anybody else in the race, again, it's not a coincidence.
66
155000
3000
yine, bu tesadüf değildir.
02:53
You show me a creature with webbed feet and gills;
67
158000
3000
Bana ayakları perdeli ve solungaçlı bir yaratık gösterirseniz,
02:56
somehow water's involved.
68
161000
2000
bir şekilde suyla ilgisi olduğunu bilirim.
02:58
Someone with that kind of heart, there's some kind of connection there.
69
163000
3000
Öyle bir kalbi olan birisi varsa, ortada bir tür bağlantı olmalı.
03:01
And the answer to it, I think,
70
166000
2000
Ve bunun cevabı, bence
03:03
can be found down in the Copper Canyons of Mexico,
71
168000
3000
Meksika'daki Bakır Kanyonlar'da bulunabilir.
03:06
where there's a tribe, a reclusive tribe,
72
171000
2000
Orada, uzak bir kabile,
03:08
called the Tarahumara Indians.
73
173000
2000
Tarahumara yerlileri yaşıyor.
03:10
Now the Tarahumara are remarkable for three things.
74
175000
3000
Tarahumaralar, üç konuda dikkat çekiciler.
03:13
Number one is,
75
178000
2000
Birincisi,
03:15
they have been living essentially unchanged
76
180000
2000
son 400 yıl içinde
03:17
for the past 400 years.
77
182000
2000
temel hiçbir değişim geçirmemişler.
03:19
When the conquistadors arrived in North America you had two choices:
78
184000
3000
İspanyol istilacılar Kuzey Amerika'ya ulaştığında, iki seçenek vardı:
03:22
you either fight back and engage or you could take off.
79
187000
3000
Ya savaşıp karşı koymak, ya da kaçıp uzaklaşmak.
03:25
The Mayans and Aztecs engaged,
80
190000
2000
Mayalar ve Aztekler savaştılar.
03:27
which is why there are very few Mayans and Aztecs.
81
192000
3000
Bu nedenle bugün çok az Maya ve Aztek var.
03:30
The Tarahumara had a different strategy.
82
195000
2000
Tarahumaralar'ın farklı bir stratejisi vardı.
03:32
They took off and hid
83
197000
2000
Kaçtılar ve saklandılar.
03:34
in this labyrinthine, networking,
84
199000
2000
Labirent yapıdaki
03:36
spiderwebbing system of canyons
85
201000
2000
kanyonlardan oluşan örümcek ağı sisteminde,
03:38
called the Copper Canyons,
86
203000
2000
Bakır Kanyonlar'da.
03:40
and there they remained since the 1600s --
87
205000
3000
Ve 1600'lerden beri orada kaldılar,
03:43
essentially the same way they've always been.
88
208000
4000
hep oldukları şekilde.
03:47
The second thing remarkable about the Tarahumara
89
212000
3000
Tarahumaralar hakkındaki ikinci dikkat çekici şey şu ki,
03:50
is, deep into old age -- 70 to 80 years old --
90
215000
3000
ilerleyen yaşlarında dahi -- 70-80 yaşlarında --
03:53
these guys aren't running marathons;
91
218000
2000
maratonlar değil
03:55
they're running mega-marathons.
92
220000
2000
mega-maratonlar koşuyorlar.
03:57
They're not doing 26 miles;
93
222000
2000
26 mil (42 km) değil,
03:59
they're doing 100, 150 miles at a time,
94
224000
3000
her seferinde 100-150 mil (160-240 km) koşuyorlar,
04:02
and apparently without injury, without problems.
95
227000
3000
hem de bir sakatlık ya da sorun yaşamadan.
04:05
The last thing that's remarkable about the Tarahumara
96
230000
2000
Tarahumaralar hakkındaki son dikkat çekici şey de şu ki,
04:07
is that all the things that we're going to be talking about today,
97
232000
2000
bugün üzerinde konuşacağımız tüm şeylerden,
04:09
all the things that we're trying to come up with
98
234000
2000
-- çözmeye çalışmak için
04:11
using all of our technology and brain power to solve --
99
236000
3000
tüm teknolojimiz ve beyin gücümüzle uğraştığımız
04:14
things like heart disease and cholesterol and cancer
100
239000
2000
kalp hastalığı, kolesterol ve kanser,
04:16
and crime and warfare and violence and clinical depression --
101
241000
3000
suç, savaş, şiddet ve klinik depresyon --
04:19
all this stuff, the Tarahumara don't know what you're talking about.
102
244000
3000
tüm bunlardan Tarahumaralar'ın haberi bile yoktur.
04:22
They are free
103
247000
2000
Onlar özgürdür
04:24
from all of these modern ailments.
104
249000
2000
tüm bu 'modern' hastalıklardan.
04:26
So what's the connection?
105
251000
2000
Peki bağlantısı nedir?
04:28
Again, we're talking about outliers --
106
253000
2000
Yine, aykırılıklardan bahsediyoruz.
04:30
there's got to be some kind of cause and effect there.
107
255000
2000
Burada bir tür neden - sonuç ilişkisi olmalı.
04:32
Well, there are teams of scientists
108
257000
2000
Bilim insanlarından oluşan takımlar,
04:34
at Harvard and the University of Utah
109
259000
2000
Harvard ve Utah üniversitelerinde
04:36
that are bending their brains to try to figure out
110
261000
2000
beyinlerini sonuna kadar zorlayarak
04:38
what the Tarahumara have known forever.
111
263000
3000
Tarahumaraların her zaman bilegeldiği şeyi anlamaya çalışıyorlar.
04:41
They're trying to solve those same kinds of mysteries.
112
266000
3000
Aynı tür gizemleri çözmeye çalışıyorlar.
04:44
And once again, a mystery wrapped inside of a mystery --
113
269000
3000
Ve bir kez daha, gizem gizem içinde.
04:47
perhaps the key to Derartu Tulu and the Tarahumara
114
272000
3000
Belki de Derartu Tulu ve Tarahumaralar da
04:50
is wrapped in three other mysteries, which go like this:
115
275000
3000
üç başka gizem içine sarmalanmış, ve böyle sürüp gidiyor:
04:53
three things -- if you have the answer, come up and take the microphone,
116
278000
2000
Üç şey -- eğer yanıtlarını biliyorsanız, gelin ve mikrofonu alın.
04:55
because nobody else knows the answer.
117
280000
2000
Çünkü başka hiç kimse bilmiyor.
04:57
And if you know it, then you are smarter than anybody else on planet Earth.
118
282000
3000
Eğer siz biliyorsanız, dünyadaki herkesten daha akıllısınız.
05:00
Mystery number one is this:
119
285000
2000
Birinci gizem şu:
05:02
Two million years ago the human brain exploded in size.
120
287000
3000
İki milyon yıl önce, insan beyni boyut olarak bir patlama yaşadı.
05:05
Australopithecus had a tiny little pea brain.
121
290000
2000
Australopithecus'un bezelye boyutlarında minik bir beyni vardı.
05:07
Suddenly humans show up -- Homo erectus --
122
292000
2000
Birden insanlar sahneye çıktı -- Homo erectus --
05:09
big, old melon-head.
123
294000
2000
büyük, eski koca kafa.
05:11
To have a brain of that size,
124
296000
2000
O büyüklükte bir beyne sahip olmak için,
05:13
you need to have a source of condensed caloric energy.
125
298000
3000
yoğunlaştırılmış bir enerji kaynağına ihtiyacınız vardır.
05:16
In other words, early humans are eating dead animals --
126
301000
2000
Diğer bir deyişle, ilk insanlar ölü hayvanları yiyiyordu.
05:18
no argument, that's a fact.
127
303000
2000
Tartışma yok, bu bir gerçek.
05:20
The only problem is,
128
305000
2000
Tek sorun şu ki,
05:22
the first edged weapons only appeared about 200,000 years ago.
129
307000
3000
ilk keskin silahlar ancak 200,000 yıl kadar önce ortaya çıktı.
05:25
So, somehow, for nearly two million years,
130
310000
3000
Yani bir şekilde, neredeyse iki milyon yıl boyunca
05:28
we are killing animals without any weapons.
131
313000
3000
hayvanları herhangi bir silah kullanmadan öldürdük.
05:31
Now we're not using our strength
132
316000
2000
Kullandığımız şey kuvvetimiz de değildi
05:33
because we are the biggest sissies in the jungle.
133
318000
2000
çünkü biz ormandaki en büyük süt çocuklarıydık.
05:35
Every other animal is stronger than we are --
134
320000
2000
Tüm diğer hayvanlar bizden daha güçlüdür.
05:37
they have fangs, they have claws, they have nimbleness, they have speed.
135
322000
3000
Sivri dişleri, pençeleri vardır. Çevik ve hızlıdırlar.
05:40
We think Usain Bolt is fast. Usain Bolt can get his ass kicked by a squirrel.
136
325000
3000
Biz Usain Bolt'un hızlı olduğunu sanırız. Bir sincap bile Usain Bolt'a dersini verebilir.
05:43
We're not fast.
137
328000
2000
Hızlı değiliz.
05:45
That would be an Olympic event: turn a squirrel loose --
138
330000
2000
Şu Olimpik bir oyun olabilirdi: Bir sincabı salıverin,
05:47
whoever catches the squirrel, you get a gold medal.
139
332000
3000
kim yakalarsa altın madalya alsın.
05:50
So no weapons, no speed, no strength, no fangs, no claws --
140
335000
3000
Yani silah yok, hız yok, kuvvet yok, sivri diş yok, pençe yok.
05:53
how were we killing these animals? Mystery number one.
141
338000
3000
Bu hayvanları nasıl öldürüyorduk? Birinci gizem.
05:56
Mystery number two:
142
341000
2000
İkinci gizem:
05:58
Women have been in the Olympics for quite some time now,
143
343000
3000
Kadınlar uzun süredir Olimpiyatlara katılıyorlar.
06:01
but one thing that's remarkable about all women sprinters --
144
346000
2000
Ama tüm kadın kısa mesafe koşucularının dikkat çekici özelliği,
06:03
they all suck; they're terrible.
145
348000
2000
hepsi kötüdür, berbattırlar.
06:05
There's not a fast woman on the planet
146
350000
2000
Bu gezegene hızlı bir kadın yoktur
06:07
and there never has been.
147
352000
2000
ve asla da olmamıştır.
06:09
The fastest woman to ever run a mile did it in 4:15.
148
354000
3000
1 mili (1.6 km) en kısa sürede koşan kadın, 4.15'te koştu.
06:12
I could throw a rock and hit a high school boy
149
357000
2000
Şuradan hangi liseli genci çevirsem
06:14
who can run faster than 4:15.
150
359000
2000
4.15'ten daha iyi koşar.
06:16
For some reason you guys are just really slow.
151
361000
2000
Bir nedenle, gerçekten yavaşsınız!
06:18
(Laughter)
152
363000
2000
(Gülüşmeler)
06:20
But you get to the marathon we were just talking about --
153
365000
3000
Ama az önce bahsettiğimiz maratona geldiğinizde --
06:23
you guys have only been allowed to run the marathon for 20 years.
154
368000
2000
maraton koşmanıza sadece 20 yıldır izin veriliyor.
06:25
Because, prior to the 1980s,
155
370000
2000
Çünkü 1980'lerden önce
06:27
medical science said that if a woman tried to run 26 miles --
156
372000
3000
tıp bilimi derdi ki, eğer bir kadın 26 mil (42 km) koşmayı denerse --
06:30
does anyone know what would happen if you tried to run 26 miles,
157
375000
2000
26 mil koşmayı denerseniz ne olacaktı, bilen var mı?
06:32
why you were banned from the marathon before the 1980s?
158
377000
4000
1980'lerden önce maraton koşmanızın neden yasak olduğunu?
06:36
(Audience Member: Her uterus would be torn.) Her uterus would be torn.
159
381000
3000
(Bir dinleyici: Rahmi yırtılırdı.) Rahmi yırtılırdı.
06:39
Yes. You would have torn reproductive organs.
160
384000
2000
Evet. Üreme organlarınız yırtılırdı.
06:41
The uterus would fall out, literally fall out of the body.
161
386000
3000
Rahmi vücudundan düşecekti, kelimenin tam anlamıyla.
06:44
Now I've been to a lot of marathons,
162
389000
2000
Çok sayıda maratonda bulundum,
06:46
and I've yet to see any ...
163
391000
2000
ama henüz düşeni görmedim.
06:48
(Laughter)
164
393000
3000
(Gülüşmeler)
06:51
So it's only been 20 years that women have been allowed to run the marathon.
165
396000
3000
Sonuçta, sadece 20 yıldır kadınların maraton koşmasına izin veriliyor.
06:54
In that very short learning curve,
166
399000
2000
Bu çok kısa öğrenme eğrisinde,
06:56
you guys have gone from broken organs
167
401000
3000
sizler yırtılan organlardan kalkıp,
06:59
up to the fact that you're only 10 minutes off
168
404000
2000
10 dakika yakınına kadar geldiniz
07:01
the male world record.
169
406000
2000
erkek dünya rekorunun.
07:03
Then you go beyond 26 miles,
170
408000
2000
Sonra 26 milin ötesine geçersek,
07:05
into the distance that medical science also told us would be fatal to humans --
171
410000
3000
tıp biliminin insanlar için ölümcül olduğunu söylediği mesafelere --
07:08
remember Pheidippides died when he ran 26 miles --
172
413000
2000
hatırlayın, Pheidippides 26 mil koştuğunda öldü --
07:10
you get to 50 and 100 miles,
173
415000
2000
50 ve 100 mile (80-160 km) geldiğinizde,
07:12
and suddenly it's a different game.
174
417000
2000
birden oyun değişir.
07:14
You can take a runner like Ann Trason, or Nikki Kimball, or Jenn Shelton,
175
419000
3000
Ann Trason, Nikki Kimball ya da Jenn Shelton gibi bir koşucuyu alıp,
07:17
you put them in a race of 50 or 100 miles against anybody in the world
176
422000
3000
50 ya da 100 millik bir mesafede yarıştırıp, rakip dünyada kim olursa olsun
07:20
and it's a coin toss who's going to win.
177
425000
2000
kimin kazanacağına dair bahse girebilirsiniz.
07:22
I'll give you an example.
178
427000
2000
Size bir örnek vereceğim.
07:24
A couple years ago, Emily Baer signed up for a race
179
429000
2000
Birkaç yıl önce, Emily Baer
07:26
called the Hardrock 100,
180
431000
2000
Hardrock 100 adlı bir yarışa katıldı. (100 mil=160 km)
07:28
which tells you all you need to know about the race.
181
433000
3000
Yarışın adı herşeyi açıklıyor.
07:31
They give you 48 hours to finish this race.
182
436000
2000
Bu yarışı bitirmeniz için size 48 saat veriyorlar.
07:33
Well Emily Baer -- 500 runners --
183
438000
2000
Emily Baer, 500 koşucu içinde yarışı
07:35
she finishes in eighth place, in the top 10,
184
440000
2000
ilk 10 içinde, sekizinci olarak bitirdi.
07:37
even though she stopped at all the aid stations
185
442000
2000
Hem de her bir yardım noktasında durup
07:39
to breastfeed her baby during the race --
186
444000
3000
bebeğini emzirdiği hâlde -- yarış sırasında.
07:42
and yet, beat 492 other people.
187
447000
2000
Ve buna rağmen, 492 kişiyi geçti.
07:44
So why is it that women get stronger
188
449000
2000
Son gizem: Nasıl oluyor da kadınlar
07:46
as distances get longer?
189
451000
2000
mesafe arttıkça güçleniyor?
07:48
The third mystery is this:
190
453000
2000
Üçüncü gizem şu:
07:50
At the University of Utah, they started tracking finishing times
191
455000
3000
Utah Üniversitesi'nde, maraton koşanların
07:53
for people running the marathon.
192
458000
2000
bitiriş zamanlarını izlemeye başladılar.
07:55
And what they found
193
460000
2000
Buldular ki,
07:57
is that, if you start running the marathon at age 19,
194
462000
2000
eğer maraton koşmaya 19 yaşında başlarsanız,
07:59
you will get progressively faster, year by year,
195
464000
2000
her yıl gittikçe hızlanırsınız,
08:01
until you reach your peak at age 27.
196
466000
2000
27 yaşınızda zirvenize ulaşıncaya kadar.
08:03
And then after that, you succumb
197
468000
2000
Bundan sonra,
08:05
to the rigors of time.
198
470000
2000
zamanla geri düşer
08:07
And you'll get slower and slower,
199
472000
2000
ve yavaşlamaya başlarsınız,
08:09
until eventually you're back to running the same speed you were at age 19.
200
474000
3000
19 yaşınızda koştuğunuz hıza geri gelene kadar.
08:12
So about seven years, eight years to reach your peak,
201
477000
2000
Yani yaklaşık 7-8 yılda zirvenize ulaşır,
08:14
and then gradually you fall off your peak,
202
479000
2000
sonra yavaşça zirveden iner,
08:16
until you go back to the starting point.
203
481000
3000
başladığınız noktaya dönersiniz.
08:19
You would think it might take eight years to go back to the same speed,
204
484000
3000
Bu hıza dönmenizin de yine 8 yıl süreceğini düşünebilirsiniz,
08:22
maybe 10 years -- no, it's 45 years.
205
487000
3000
ya da 10 yıl -- hayır, cevap 45 yıldır.
08:25
64-year-old men and women
206
490000
2000
64 yaşında erkekler ve kadınlar
08:27
are running as fast as they were at age 19.
207
492000
3000
19 yaşlarında koştukları kadar hızlı koşarlar.
08:30
Now I defy you to come up with any other physical activity --
208
495000
3000
Başka hangi fiziksel etkinlikte
08:33
and please don't say golf -- something that actually is hard --
209
498000
4000
-- lütfen golf demeyin, zor birşey olsun --
08:37
where geriatrics are performing
210
502000
2000
ileri yaştaki yaşlılar
08:39
as well as they did as teenagers.
211
504000
3000
delikanlı performansı sergiler?
08:42
So you have these three mysteries.
212
507000
2000
İşte size üç gizem.
08:44
Is there one piece in the puzzle
213
509000
2000
Bu bulmacada öyle bir parça olabilir mi ki,
08:46
which might wrap all these things up?
214
511000
2000
tüm bunları açıklasın?
08:48
You've got to be really careful any time
215
513000
2000
Ne zaman biri tarih öncesine bakarak
08:50
someone looks back in prehistory and tries to give you some sort of global answer,
216
515000
3000
size küresel bir yanıt vermeyi denerse gerçekten dikkatli olmalısınız.
08:53
because, it being prehistory,
217
518000
2000
Çünkü, ne de olsa tarih öncesi olduğundan,
08:55
you can say whatever the hell you want and get away with it.
218
520000
2000
canınız ne isterse söyleyip sıvışabilirsiniz.
08:57
But I'll submit this to you:
219
522000
2000
Ama ben size şunu sunacağım:
08:59
If you put one piece in the middle of this jigsaw puzzle,
220
524000
2000
Bu bulmacanın tam ortasına öyle bir parça koyabilirsiniz ki,
09:01
suddenly it all starts to form a coherent picture.
221
526000
3000
birdenbire tutarlı bir resim oluşmaya başlar.
09:04
If you wonder, why it is the Tarahumara don't fight
222
529000
2000
Eğer merak ediyorsanız, Tarahumaralar neden savaşmıyor
09:06
and don't die of heart disease,
223
531000
2000
ve kalp hastalığından ölmüyor,
09:08
why a poor Ethiopian woman named Derartu Tulu
224
533000
3000
neden Derartu Tulu adlı fakir bir Etiyopyalı kadın
09:11
can be the most compassionate and yet the most competitive,
225
536000
3000
aynı anda hem en şefkatli, hem de en yarışçı kişi olabiliyor,
09:14
and why we somehow were able
226
539000
2000
ve nasıl bir şekilde
09:16
to find food without weapons,
227
541000
2000
silahlarımız olmadan yiyecek bulabiliyoruz?
09:18
perhaps it's because humans,
228
543000
2000
Belki bunların nedeni,
09:20
as much as we like to think of ourselves as masters of the universe,
229
545000
3000
biz her ne kadar kendimizi evrenin hâkimleri saysak da,
09:23
actually evolved as nothing more
230
548000
2000
aslında sadece
09:25
than a pack of hunting dogs.
231
550000
2000
bir av köpeği sürüsü olmak üzere evrimleşmiş olmamızdır.
09:27
Maybe we evolved
232
552000
2000
Belki evrimimiz,
09:29
as a hunting pack animal.
233
554000
2000
bir av sürüsü hayvanı olmaktı.
09:31
Because the one advantage we have in the wilderness --
234
556000
2000
Çünkü vahşi doğada sahip olduğumuz tek avantaj,
09:33
again, it's not our fangs and our claws and our speed --
235
558000
2000
-- sivri dişlerimiz, pençelerimiz ya da hızımız değil --
09:35
the only thing we do really, really well is sweat.
236
560000
3000
gerçekten iyi yaptığımız tek şey, terlemektir.
09:38
We're really good at being sweaty and smelly.
237
563000
3000
Terli ve kokmuş olmakta gerçekten iyiyiz.
09:41
Better than any other mammal on Earth, we can sweat really well.
238
566000
3000
Dünyadaki tüm diğer memelilerden daha iyi terleriz.
09:44
But the advantage
239
569000
2000
Bu durum
09:46
of that little bit of social discomfort
240
571000
2000
sosyal hayatta biraz rahatsızlık yaratsa da,
09:48
is the fact that, when it comes to running
241
573000
2000
iş koşmaya geldiğinde,
09:50
under hot heat for long distances,
242
575000
3000
yüksek sıcaklıklarda yapılan uzun mesafelerde
09:53
we're superb, we're the best on the planet.
243
578000
3000
fevkaladeyiz, dünyanın en iyisiyiz.
09:56
You take a horse on a hot day,
244
581000
2000
Sıcak bir günde bir atı çıkarın,
09:58
and after about five or six miles, that horse has a choice.
245
583000
2000
5-6 mil sonra, atın önünde bir seçim vardır.
10:00
It's either going to breathe or it's going to cool off,
246
585000
3000
Ya nefes alacak, ya da serinleyecektir.
10:03
but it ain't doing both -- we can.
247
588000
2000
Ancak ikisini birden yapamaz -- biz yapabiliriz.
10:05
So what if we evolved as hunting pack animals?
248
590000
3000
Peki ya bir av sürüsü hayvanı olarak evrimleştiysek?
10:08
What if the only natural advantage we had in the world
249
593000
4000
Bu dünyadaki tek doğal avantajımız,
10:12
was the fact that we could get together as a group,
250
597000
2000
bir grup olarak biraraya gelip
10:14
go out there on that African Savannah, pick out an antelope
251
599000
3000
Afrika bozkırlarında bir antilop seçip
10:17
and go out as a pack and run that thing to death?
252
602000
3000
sürü hâlinde onun ölümüne kadar koşmaksa?
10:20
That's all we could do.
253
605000
2000
Tüm yapabildiğimiz budur;
10:22
We could run really far on a hot day.
254
607000
2000
sıcak bir günde gerçekten uzağa koşabiliriz.
10:24
Well if that's true, a couple other things had to be true as well.
255
609000
3000
Eğer bu doğruysa, doğru olması gereken birkaç şey daha var.
10:27
The key to being part of a hunting pack is the word "pack."
256
612000
3000
Bir av sürüsünün kilit kavramı "sürüdür"
10:30
If you go out by yourself, and you try to chase an antelope,
257
615000
2000
Tek başınıza gider de bir antilop kovalamaya kalkarsanız,
10:32
I guarantee you there's going to be two cadavers out there in the Savannah.
258
617000
3000
Size garanti ederim ki, bozkırda iki ceset olacaktır.
10:35
You need a pack to pull together.
259
620000
2000
Birlikte çalışmak için bir sürüye ihtiyacınız var.
10:37
You need to have those 64-, 65-year-olds
260
622000
2000
Orada 64-65 yaşındakilere ihtiyacınız var,
10:39
who have been doing this for a long time
261
624000
2000
bu işi uzun süredir yapanlar onlar.
10:41
to understand which antelope you're actually trying to catch.
262
626000
2000
Hangi antilobu yakalamaya çalışacağınızı onlar anlar.
10:43
The herd explodes and it gathers back again.
263
628000
3000
Antiloplar patlayıp dağılır, sonra yeniden toplanır.
10:46
Those expert trackers have got to be part of the pack.
264
631000
2000
O uzman izcilerin sürünün bir parçası olması gerekir.
10:48
They can't be 10 miles behind.
265
633000
2000
10 mil geride olamazlar.
10:50
You need to have the women and the adolescents there
266
635000
2000
Kadınların ve ergenlerin orada olması gerekir.
10:52
because the two times in your life you most benefit from animal protein
267
637000
3000
Çünkü hayatınızda hayvan proteininden en çok yararlandığınız iki zaman
10:55
is when you are a nursing mother and a developing adolescent.
268
640000
3000
emziren bir anne ya da gelişen bir ergen olduğunuz zamandır.
10:58
It makes no sense to have the antelope over there dead
269
643000
2000
Antilop orada ölü yatarken,
11:00
and the people who want to eat it 50 miles away.
270
645000
2000
onu yemek isteyen insanların 50 mil (80 km) uzakta olması anlamsız.
11:02
They need to be part of the pack.
271
647000
2000
Onların da sürünün parçası olması gerekli.
11:04
You need to have those 27-year-old studs at the peak of their powers
272
649000
2000
O gücünün zirvesindeki, 27 yaşındaki
11:06
ready to drop the kill,
273
651000
2000
avı indirmeye hazır gençlere de ihtiyacınız var.
11:08
and you need to have those teenagers there
274
653000
2000
Ve o yeni yetmelere de ihtiyacınız var,
11:10
who are learning the whole thing all involved.
275
655000
2000
tüm süreci yaşayarak öğrenmeleri için.
11:12
The pack stays together.
276
657000
2000
Sürü birarada kalır.
11:14
Another thing that has to be true about this pack: this pack cannot be really materialistic.
277
659000
3000
Doğru olması gereken bir başka şey: bu sürü gerçekten maddeci olamaz.
11:17
You can't be hauling all your crap around, trying to chase the antelope.
278
662000
3000
Antilobu kovalamaya çalışırken, tüm ıvır zıvırınızı peşinizde sürükleyemezsiniz.
11:20
You can't be a pissed-off pack. You can't be bearing grudges,
279
665000
3000
Huzursuz bir sürü olamazsınız, kin güdemezsiniz.
11:23
like, "I'm not chasing that guy's antelope.
280
668000
2000
Mesela "O herifin antilobunu kovalamıyorum.
11:25
He pissed me off. Let him go chase his own antelope."
281
670000
2000
Beni gıcık etti. Gitsin kendi kovalasın." diyemezsiniz.
11:27
The pack has got to be able to swallow its ego,
282
672000
3000
Sürü, egosunu yutabilmeli,
11:30
be cooperative and pull together.
283
675000
2000
işbirliği içinde çalışabilmeli.
11:32
What you end up with, in other words,
284
677000
3000
Sonuçta ortaya çıkan, diğer bir deyişle,
11:35
is a culture remarkably similar
285
680000
2000
dikkat çekici derecede benzer
11:37
to the Tarahumara --
286
682000
2000
Tarahumaralar'a.
11:39
a tribe that has remained unchanged
287
684000
2000
Öyle bir kabile ki değişmeden kalmış
11:41
since the Stone Age.
288
686000
2000
taş devrinden beri.
11:43
It's a really compelling argument
289
688000
2000
Gerçekten geçerli bir iddia şu ki,
11:45
that maybe the Tarahumara are doing
290
690000
2000
belki de Tarahumaralar'ın yaptığı,
11:47
exactly what all of us had done for two million years,
291
692000
3000
hepimizin iki milyon yıl boyunca yaptığı şeydir.
11:50
that it's us in modern times who have sort of gone off the path.
292
695000
3000
Modern zamanda yoldan çıkmış olanlar bizleriz.
11:53
You know, we look at running as this kind of alien, foreign thing,
293
698000
3000
Bilirsiniz, koşmaya uzak, yabancı birşey gibi bakarız.
11:56
this punishment you've got to do because you ate pizza the night before.
294
701000
3000
Önceki gece pizza yediğiniz için yerine getirmeniz gereken bir ceza.
11:59
But maybe it's something different.
295
704000
2000
Ama belki de başka birşeydir.
12:01
Maybe we're the ones who have taken this natural advantage we had
296
706000
3000
Belki de sahip olduğumuz bu doğal avantajımızı alıp
12:04
and we spoiled it.
297
709000
2000
bozan bizleriz.
12:06
How do we spoil it? Well how do we spoil anything?
298
711000
3000
Nasıl bozuyoruz? Herhangi birşeyi nasıl bozarız?
12:09
We try to cash in on it.
299
714000
2000
Ondan para kazanmaya çalışarak.
12:11
We try to can it and package it and make it "better"
300
716000
2000
Kutulayıp, paketleyip daha iyi hâle getirmeye
12:13
and sell it to people.
301
718000
2000
ve insanlara satmaya çalışırız.
12:15
And what happened was we started creating
302
720000
2000
Olan da budur
12:17
these fancy cushioned things,
303
722000
2000
bizler o süslü-yastıklı şeyleri yaratmaya başladığımızda.
12:19
which can make running "better," called running shoes.
304
724000
3000
Koşu ayakkabısı denen, koşmayı daha iyi hâle getirecek şeyleri.
12:22
The reason I get personally pissed-off about running shoes
305
727000
3000
Koşu ayakkabılarının şahsen beni sinirlendirmesinin nedeni,
12:25
is because I bought a million of them and I kept getting hurt.
306
730000
3000
onlardan bir milyon tane almış ve sakatlanıp durmuş olmamdır.
12:28
And I think that, if anybody in here runs --
307
733000
2000
Ve sanırım, eğer burada koşan birileri varsa --
12:30
and I just had a conversation with Carol;
308
735000
2000
daha az önce Carol ile bir konuşmam oldu;
12:32
we talked for two minutes backstage, and she's talking about plantar fasciitis.
309
737000
3000
iki dakika konuştuk ve konu plantar fasciitis'e (taban rahatsızlığı) geldi.
12:35
You talk to a runner, I guarantee, within 30 seconds,
310
740000
3000
Bir koşucuyla konuşursanız, garanti ederim ki 30 saniyede
12:38
the conversation turns to injury.
311
743000
2000
konu sakatlığa gelir.
12:40
So if humans evolved as runners, if that's our one natural advantage,
312
745000
3000
Peki eğer insanlar koşucu olarak evrimleştiyse, bu bizim tek doğal avantajımızsa,
12:43
why are we so bad at it? Why do we keep getting hurt?
313
748000
3000
neden bu kadar kötüyüz? Neden sakatlanıp duruyoruz?
12:46
Curious thing about running and running injuries
314
751000
2000
Koşu ve koşu sakatlıkları hakkındaki ilginç şey,
12:48
is that the running injury is new to our time.
315
753000
3000
koşu sakatlıklarının zamanımıza özgü, yeni oluşudur.
12:51
If you read folklore and mythology,
316
756000
2000
Eğer halk hikayeleri ve mitoloji okursanız,
12:53
any kind of myths, any kind of tall tales,
317
758000
2000
her tür destanda, uzun hikayede
12:55
running is always associated
318
760000
2000
koşmak her zaman
12:57
with freedom and vitality and youthfulness and eternal vigor.
319
762000
3000
özgürlük, canlılık, gençlik ve sonsuz zindelik ile ilişkilendirilir.
13:00
It's only in our lifetime
320
765000
2000
Sadece bizim zamanımızda
13:02
that running has become associated with fear and pain.
321
767000
2000
koşmak korku ve acıyla ilişkili olmuştur.
13:04
Geronimo used to say
322
769000
2000
Geronimo derdi ki,
13:06
that, "My only friends are my legs. I only trust my legs."
323
771000
3000
"Tek dostlarım bacaklarımdır. Sadece bacaklarıma güvenirim."
13:09
That's because an Apache triathlon
324
774000
2000
Nedeni şuydu ki, Apaçi triatlonunda
13:11
used to be you'd run 50 miles across the desert,
325
776000
2000
çölde uçtan uca 50 mil (80 km) koşar,
13:13
engage in hand-to-hand combat, steal a bunch of horses
326
778000
2000
yumruk yumruğa dövüşür, birkaç at çalar
13:15
and slap leather for home.
327
780000
2000
ve silah çekerdiniz eve dönmek için.
13:17
Geronimo was never saying, "Ah, you know something,
328
782000
2000
Geronimo asla şunu demedi: "Ah, biliyor musun,
13:19
my achilles -- I'm tapering. I got to take this week off,"
329
784000
3000
şu aşillerim -- Bitiyorum, bu hafta bir ara vermem gerek"
13:22
or "I need to cross-train.
330
787000
2000
ya da "Biraz farklı tür çalışmalıyım.
13:24
I didn't do yoga. I'm not ready."
331
789000
3000
Yogamı yapmadım. Hazır hissetmiyorum."
13:27
Humans ran and ran all the time.
332
792000
2000
İnsanlar her zaman koştular, koştular.
13:29
We are here today. We have our digital technology.
333
794000
2000
Bugün buradayız. Dijital teknolojiye sahibiz.
13:31
All of our science comes from the fact
334
796000
2000
Tüm bilimimiz,
13:33
that our ancestors were able
335
798000
2000
atalarımız
13:35
to do something extraordinary every day,
336
800000
2000
her gün olağanüstü birşey yapabildikleri için mümkün oldu.
13:37
which was just rely on their naked feet and legs
337
802000
2000
Bu da, sadece çıplak ayaklarına ve bacaklarına güvenerek
13:39
to run long distances.
338
804000
2000
uzun mesafeler koşmalarıydı.
13:41
So how do we get back to that again?
339
806000
2000
Peki buna nasıl geri döneceğiz?
13:43
Well, I would submit to you the first thing is
340
808000
2000
Size söyleyeceğim ilk şey,
13:45
get rid of all packaging, all the sales, all the marketing.
341
810000
3000
tüm ambalajdan, satışlardan, pazarlamadan kurtulun.
13:48
Get rid of all the stinking running shoes.
342
813000
2000
Tüm o pis kokulu koşu ayakkabılarından kurtulun.
13:50
Stop focusing on urban marathons,
343
815000
2000
Şehir maratonlarına odaklanmaktan vazgeçin.
13:52
which, if you do four hours, you suck.
344
817000
3000
Orada 4 saatte koşarsanız berbatsınızdır,
13:55
If you do 3:59:59, you're awesome,
345
820000
2000
3.59.59'da koşarsanız harikasınızdır,
13:57
because you qualified for another race.
346
822000
2000
çünkü bir diğer yarışa girmeye hak kazanmışsınızdır.
13:59
We need to get back to that sense of playfulness and joyfulness
347
824000
3000
O oyun ve keyif hissine geri dönmemiz gerekli.
14:02
and, I would say, nakedness,
348
827000
3000
Ve bence bir de çıplaklığa.
14:05
that has made the Tarahumara
349
830000
2000
Bu, Tarahumaralar'ı
14:07
one of the healthiest and serene cultures in our time.
350
832000
3000
zamanımızın en sağlıklı ve rahat kültürlerinden biri yapmıştır.
14:10
So what's the benefit? So what?
351
835000
2000
Peki ne yararı var? Ne olacak?
14:12
So you burn off the Haagen-Dazs from the night before?
352
837000
3000
Önceki gece yediğiniz dondurmayı yakmanızı mı sağlayacak?
14:15
But maybe there's another benefit there as well.
353
840000
3000
Ama belki burada başka bir yarar daha vardır.
14:18
Without getting a little too extreme about this,
354
843000
3000
Bunda uç bir noktaya gitmeden,
14:21
imagine a world
355
846000
2000
bir dünya hayal edin ki
14:23
where everybody could go out their door
356
848000
2000
herkes kapısından dışarı çıkıp
14:25
and engage in the kind of exercise
357
850000
2000
öyle bir egzersiz yapabilse ki,
14:27
that's going to make them more relaxed, more serene,
358
852000
3000
bu onları daha dingin, daha rahat,
14:30
more healthy,
359
855000
2000
daha sağlıklı yapsa.
14:32
burn off stress --
360
857000
2000
Streslerinizi yaksa,
14:34
where you don't come back into your office a raging maniac anymore,
361
859000
2000
artık ofisinize öfke saçan bir manyak gibi gelmeseniz,
14:36
where you don't go back home with a lot of stress on top of you again.
362
861000
2000
eve üzerinizde yine bir sürü stresle dönmeseniz.
14:38
Maybe there's something between what we are today
363
863000
3000
Belki bizim bugünkü hâlimizle
14:41
and what the Tarahumara have always been.
364
866000
3000
Tarahumaralar arasında birşey vardır.
14:44
I don't say let's go back to the Copper Canyons
365
869000
2000
Bakır Kanyon'a geri dönelim
14:46
and live on corn and maize, which is the Tarahumara's preferred diet,
366
871000
3000
ve Tarahumaralar gibi mısır yiyerek yaşayalım demiyorum.
14:49
but maybe there's somewhere in between.
367
874000
2000
Ama belki arada bir yer vardır.
14:51
And if we find that thing,
368
876000
2000
Ve onu bulursak,
14:53
maybe there is a big fat Nobel Prize out there.
369
878000
3000
belki orada büyük, kocaman bir Nobel Ödülü vardır.
14:56
Because if somebody could find a way
370
881000
3000
Çünkü eğer birisi
14:59
to restore that natural ability
371
884000
2000
varlığımızın büyük bölümü boyunca keyfini sürdüğümüz
15:01
that we all enjoyed for most of our existence,
372
886000
2000
o doğal yeteneği yeniden kurmak için bir yol bulsa,
15:03
up until the 1970s or so,
373
888000
2000
-- 1970'lere kadar tadını çıkardığımız gibi --
15:05
the benefits, social and physical
374
890000
2000
bunun sosyal ve fiziksel,
15:07
and political and mental,
375
892000
3000
ve politik, ve zihinsel
15:10
could be astounding.
376
895000
2000
yararları hayret verici olurdu.
15:12
So what I've been seeing today is there is a growing subculture
377
897000
3000
Bugün benim gördüğüm, giderek büyüyen bir alt kültür var.
15:15
of barefoot runners, people who got rid of their shoes.
378
900000
3000
Çıplak ayaklı koşucular, ayakkabılarından kurtulmuş insanlar.
15:18
And what they have found uniformly is
379
903000
2000
Her birinin bulduğu şey,
15:20
you get rid of the shoes, you get rid of the stress,
380
905000
3000
ayakkabılardan kurtulunca, stresten kurtulursunuz.
15:23
you get rid of the injuries and the ailments.
381
908000
2000
Sakatlıklardan ve hastalıklardan kurtulursunuz.
15:25
And what you find is something
382
910000
2000
Ve bulduğunuz şey,
15:27
the Tarahumara have known for a very long time,
383
912000
2000
Tarahumaraların çok uzun süredir bildiği birşey:
15:29
that this can be a whole lot of fun.
384
914000
2000
Bunun çok eğlenceli olabildiği gerçeği.
15:31
I've experienced it personally myself.
385
916000
2000
Kendim bizzat deneyimledim.
15:33
I was injured all my life, and then in my early 40s I got rid of my shoes
386
918000
3000
Tüm hayatım boyunca sakatlandım, ve sonra kırklarımın başında ayakkabılarımdan kurtuldum
15:36
and my running ailments have gone away too.
387
921000
2000
ve koşu hastalıklarım da kayboldu.
15:38
So hopefully it's something we can all benefit from.
388
923000
2000
Umarım ki, bu hepimizin yarar göreceği birşeydir.
15:40
And I appreciate you guys listening to this story. Thanks very much.
389
925000
3000
Ve hikayeyi dinleyen sizlere minnettarım. Çok teşekkürler.
15:43
(Applause)
390
928000
2000
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Christopher McDougall - Journalist, runnerChristopher McDougall is the author of "Born to Run: A Hidden Tribe, Super Athletes, and the Greatest Race the World Has Never Seen."
Why you should listen
Longtime reporter Christopher McDougall is also a longtime runner -- and he brings his reporter's passion and eye for detail to the mysteries of running in his latest book. "Born to Run" examines humanity's inborn need to run and sweat, and it's filled with passion, odd facts, oddly pertinent digressions and deeply engaging journeys to running subcults (and cults-of-one). The book has inspired at least one fan site.
McDougall writes for Outside, Men's Health, New York and other magazines. His other, equally intriguing book, is Girl Trouble: The True Saga of Superstar Gloria Trevi and the Secret Teenage Sex Cult That Stunned the World.
Christopher McDougall | Speaker | TED.com