TED2018
Prosanta Chakrabarty: Four billion years of evolution in six minutes
პროზანტა ჩაკრაბარტი: ევოლუციის ოთხი მილიარდი წელი ექვს წუთში
Filmed:
Readability: 3.7
3,529,466 views
ადამიანები მაიმუნებისგან განვითარდნენ თუ თევზებისგან? ამ საგანმანათლებლო საუბარში, იქტიოლოგი და ტედის ამხანაგი პროზანტა ჩაკრაბარტი გააქარწყლებს ზოგიერთ ფესვებგადგმულ მითს ევოლუციის შესახებ, შეგვაგულიანებს იმის დასამახსოვრებლად, რომ რთული, ოთხ მილიარდ წლიანი პროცესის მცირე ნაწილი ვართ -- და არა ხაზის დასასრული. "ჩვენ ევოლუციის მიზანი არ ვართ," ამბობს ჩაკრაბარტი. "წარმოვიდგინოთ საკუთარი თავი ახალგაზრდა ფოთლებად, უძველეს და გიგანტურ სიცოცხლის ხეზე -- დაკავშირებული უხილავი ტოტებით, არა მხოლოდ ერთმანეთთან, არამედ ჩვენს გადაშენებულ ახლობლებთან და ევოლუციურ წინაპრებთან.
Prosanta Chakrabarty - Ichthyologist
Prosanta Chakrabarty studies fish to help explain the evolution of human beings and our planet. Full bio
Prosanta Chakrabarty studies fish to help explain the evolution of human beings and our planet. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
If we evolved from monkeys,
why are there still monkeys?
why are there still monkeys?
0
1039
4286
თუ ჩვენ მაიმუნებისგან განვვითარდით,
მაშინ მაიმუნებიც რატომ არსებობენ?
მაშინ მაიმუნებიც რატომ არსებობენ?
00:17
(Laughter)
1
5349
1379
(სიცილი)
00:18
Well, because we're not monkeys,
2
6752
2088
იმიტომ რომ ჩვენ მაიმუნები არ ვართ,
00:20
we're fish.
3
8864
1150
ჩვენ თევზები ვართ.
00:22
(Laughter)
4
10038
1039
(სიცილი)
00:23
Now, knowing you're a fish
and not a monkey
and not a monkey
5
11101
2948
იმის ცოდნა რომ თევზი ხარ
და არა მაიმუნი,
და არა მაიმუნი,
00:26
is actually really important
to understanding where we came from.
to understanding where we came from.
6
14073
4427
ჩვენი წარმომავლობის გასაგებად
ძალიან მნიშვნელოვანია.
ძალიან მნიშვნელოვანია.
00:30
I teach one of the largest
evolutionary biology classes in the US,
evolutionary biology classes in the US,
7
18524
3737
მე აშშ-ში ერთ-ერთ ყველაზე დიდ
ევოლუციური ბიოლოგიის კურსს ვასწავლი
ევოლუციური ბიოლოგიის კურსს ვასწავლი
00:34
and when my students finally understand
why I call them fish all the time,
why I call them fish all the time,
8
22285
4059
და როცა ჩემს მოსწავლეებს საბოლოოდ ესმით,
თუ ყოველთვის რატომ ვუწოდებ მათ თევზებს,
თუ ყოველთვის რატომ ვუწოდებ მათ თევზებს,
00:38
then I know I'm getting my job done.
9
26368
2177
მაშინ ვიგებ, რომ ჩემი საქმე შევასრულე.
00:40
But I always have to start my classes
by dispelling some hardwired myths,
by dispelling some hardwired myths,
10
28979
4634
თუმცა, ყოველთვის მიწევს ლექციების დაწყება
ზოგიერთი ფეხმოკიდებული მითის დამსხვრევით,
ზოგიერთი ფეხმოკიდებული მითის დამსხვრევით,
00:45
because without really knowing it,
many of us were taught evolution wrong.
many of us were taught evolution wrong.
11
33637
4047
რადგანაც გაუცნობიერებლად ბევრ ჩვენგანს
ევოლუცია არასწორად ასწავლეს.
ევოლუცია არასწორად ასწავლეს.
00:50
For instance, we're taught
to say "the theory of evolution."
to say "the theory of evolution."
12
38849
3428
მაგალითად, გვასწავლეს სახელწოდება
"ევოლუციის თეორია."
"ევოლუციის თეორია."
00:54
There are actually many theories,
and just like the process itself,
and just like the process itself,
13
42944
3817
სინამდვილეში უამრავი თეორია არსებობს
და თავად პროცესის მსგავსად
და თავად პროცესის მსგავსად
00:58
the ones that best fit the data
are the ones that survive to this day.
are the ones that survive to this day.
14
46785
3754
ის გადარჩება, რომელიც ყველაზე
კარგად ერგება მოცემულ ინფორმაციას.
კარგად ერგება მოცემულ ინფორმაციას.
01:03
The one we know best
is Darwinian natural selection.
is Darwinian natural selection.
15
51241
3143
ყველაზე კარგად დარვინულ ბუნებრივ
გადარჩევას ვიცნობთ.
გადარჩევას ვიცნობთ.
01:06
That's the process by which organisms
that best fit an environment
that best fit an environment
16
54963
3960
ამ პროცესის წყალობით გარემოსთან
ყველაზე უკეთ შემგუებელი ორგანიზმები
ყველაზე უკეთ შემგუებელი ორგანიზმები
01:10
survive and get to reproduce,
17
58947
2220
გადარჩებიან და გამრავლდებიან,
01:13
while those that are less fit
slowly die off.
slowly die off.
18
61191
2666
მაშინ როცა ნაკლებად შეგუებადი ორგანიზმები
ნელა კვდებიან
ნელა კვდებიან
01:16
And that's it.
19
64698
1176
და მორჩა.
01:17
Evolution is as simple as that,
and it's a fact.
and it's a fact.
20
65898
2944
ევოლუცია ასე მარტივია
და ეს ფაქტია.
და ეს ფაქტია.
01:21
Evolution is a fact
as much as the "theory of gravity."
as much as the "theory of gravity."
21
69785
4000
ევოლუცია ისეთივე ფაქტია, როგორიც
"გრავიტაციის თეორია."
"გრავიტაციის თეორია."
01:26
You can prove it just as easily.
22
74150
2031
ამის დამტკიცებაც მარტივია.
01:28
You just need to look at your bellybutton
23
76205
2063
უბრალოდ საჭიროა ჭიპზე დაიხედო,
01:30
that you share
with other placental mammals,
with other placental mammals,
24
78292
2166
რომელსაც სხვა პლაცენტურ ძუძუმწოვრებთან
იზიარებ,
იზიარებ,
01:32
or your backbone that you share
with other vertebrates,
with other vertebrates,
25
80482
3020
ან ხერხემალზე, რომელსაც სხვა
ხერხემლიანებთან ერთად იზიარებ,
ხერხემლიანებთან ერთად იზიარებ,
01:35
or your DNA that you share
with all other life on earth.
with all other life on earth.
26
83526
3341
ან დნმ-ზე, რომელსაც დედამიწაზე
ყოველ ცოცხალთან იზიარებ.
ყოველ ცოცხალთან იზიარებ.
01:39
Those traits didn't pop up in humans.
27
87511
2213
ეს ნიშნები ადამიანებში
სპონტანურად არ გაჩენილა.
სპონტანურად არ გაჩენილა.
01:41
They were passed down
from different ancestors
from different ancestors
28
89748
2756
ის გადმოგვეცა სხვადასხვა წინაპრისგან
01:44
to all their descendants, not just us.
29
92528
2149
არა მხოლოდ ჩვენ, არამედ
ყველა შთამომავალს.
ყველა შთამომავალს.
01:47
But that's not really
how we learn biology early on, is it?
how we learn biology early on, is it?
30
95619
3374
მაგრამ თავიდან ასე ბიოლოგია არ
გვისწავლია, ასე არ არის?
გვისწავლია, ასე არ არის?
01:51
We learn plants and bacteria
are primitive things,
are primitive things,
31
99017
3419
ვისწავლეთ რომ მცენარეები და ბაქტერიები
პრიმიტიული რაღაცებია
პრიმიტიული რაღაცებია
01:54
and fish give rise to amphibians
followed by reptiles and mammals,
followed by reptiles and mammals,
32
102460
3154
და თევზი დასაბამს აძლევს ამფიბიებს,
რასაც რეპტილიები და
რასაც რეპტილიები და
01:57
and then you get you,
33
105638
1783
ძუძუმწოვრები მოსდევს და შემდეგ
საკუთარ
საკუთარ
01:59
this perfectly evolved creature
at the end of the line.
at the end of the line.
34
107445
2698
თავს იღებ, ხაზის ბოლოს
ყველაზე განვითარებულ არსებას.
ყველაზე განვითარებულ არსებას.
02:03
But life doesn't evolve in a line,
35
111032
2734
თუმცა სიცოცხლე წრფივად
არ ვითარდება და
არ ვითარდება და
02:05
and it doesn't end with us.
36
113790
1636
არც ჩვენით მთავრდება.
02:08
But we're always shown evolution
portrayed something like this,
portrayed something like this,
37
116591
3460
მაგრამ ევოლუციას ყოველთვის რაიმე
ამის მსგავსით წარმოგვიდგენენ,
ამის მსგავსით წარმოგვიდგენენ,
02:12
a monkey and a chimpanzee,
38
120075
2388
მაიმუნი და შიმპანზე,
02:14
some extinct humans,
39
122487
1236
გადაშენებული ადამიანები,
02:15
all on a forward and steady march
to becoming us.
to becoming us.
40
123747
3252
რომლებიც მკაცრად, პირდაპირ მოემართებიან,
რათა გახდნენ ის, რაც ვართ.
რათა გახდნენ ის, რაც ვართ.
02:19
But they don't become us
any more than we would become them.
any more than we would become them.
41
127621
3595
თუმცა, ისინი აღარ ხდებიან ჩვენ
როგორც ჩვენ არ ვხდებით ისინი.
როგორც ჩვენ არ ვხდებით ისინი.
02:23
We're also not the goal of evolution.
42
131240
2401
ასევე, ჩვენ ევოლუციის მიზანი არ ვართ.
02:27
But why does it matter?
43
135298
1501
მაგრამ რა აზრი აქვს?
02:28
Why do we need to understand
evolution the right way?
evolution the right way?
44
136823
2872
რატომ გვჭირდება სწორად გვესმოდეს
ევოლუცია?
ევოლუცია?
02:32
Well, misunderstanding evolution
has led to many problems,
has led to many problems,
45
140560
3548
აშკარაა ევოლუციის არასწორ გაგებას უამრავ
პრობლემამდე მივყავართ,
პრობლემამდე მივყავართ,
02:36
but you can't ask that age-old question,
46
144132
4316
მაგრამ ვერ დასვამ ამ ძველისძველ კითხვას,
02:40
"Where are we from?"
47
148472
1707
"საიდან მოვდივართ?"
02:42
without understanding
evolution the right way.
evolution the right way.
48
150203
2809
ევოლუციის სწორად გაგების გარეშე.
02:45
Misunderstanding it has led
to many convoluted and corrupted views
to many convoluted and corrupted views
49
153036
5856
მისმა შეცდომით გაგებამ უამრავ ბუნდოვან
და არასწორ ხედვებამდე მიგვყივანა
და არასწორ ხედვებამდე მიგვყივანა
02:50
of how we should treat
other life on earth,
other life on earth,
50
158916
3047
იმის შესახებ, თუ როგორც უნდა
მოვექცეთ სიცოცხლის სხვა ფორმებს
მოვექცეთ სიცოცხლის სხვა ფორმებს
02:53
and how we should treat each other
51
161987
1865
და როგორ უნდა მოვექცეთ ერთმანეთს
02:55
in terms of race and gender.
52
163876
1666
რასისა და სქესის ფარგლებში.
02:59
So let's go back four billion years.
53
167253
3007
მაშ ოთხი მილიარდი წლის წინ დავბრუნდეთ.
03:02
This is the single-celled organism
we all came from.
we all came from.
54
170927
3124
ეს ერთუჯრედიანი ორგანიზმი ჩვენი
საერთო საწყისია.
საერთო საწყისია.
03:06
At first, it gave rise
to other single-celled life,
to other single-celled life,
55
174075
3325
თავდაპირველად, მან დასაბამი მისცა
სხვა ერთუჯრედიან სიცოცხლეს,
სხვა ერთუჯრედიან სიცოცხლეს,
03:09
but these are still evolving to this day,
56
177424
2492
თუმცა ისინი დღემდე ვითარდებიან
03:11
and some would say
the Archaea and Bacteria
the Archaea and Bacteria
57
179940
2190
და ზოგიერთის აზრით არქეა და ბაქტერია,
03:14
that make up most of this group
58
182154
1850
რომლებიც ამ ჯგუფს ძირითადად შეადგენენ,
03:16
is the most successful on the planet.
59
184028
2123
პლანეტის მასშტაბით ყველაზე წარმატებულია.
03:18
They are certainly going
to be here well after us.
to be here well after us.
60
186175
2476
ისინი ნამდვილად იცოცხლებენ ჩვენ შემდეგაც.
03:21
About three billion years ago,
multicellularity evolved.
multicellularity evolved.
61
189500
3680
დაახლოებით სამი მილიარდი წლის წინ,
მრავალუჯრედიანები განვითარდნენ.
მრავალუჯრედიანები განვითარდნენ.
03:25
This includes your fungi
and your plants and your animals.
and your plants and your animals.
62
193204
3111
ეს მოიცავს სოკოებს, მცენარეებსა და
ცხოველებს.
ცხოველებს.
03:29
The first animals to develop
a backbone were fishes.
a backbone were fishes.
63
197021
3769
თევზები პირველი ცხოველებია, რომლებსაც
ხერხემალი განუვითარდათ.
ხერხემალი განუვითარდათ.
03:33
So technically,
all vertebrates are fishes,
all vertebrates are fishes,
64
201385
3921
ამიტომ ფაქტობრივად ყველა ხერხემლიანი
თევზია,
თევზია,
03:37
so technically, you and I are fish.
65
205330
3363
ისევე, როგორც მე და შენ.
03:40
So don't say I didn't warn you.
66
208717
1698
მაშ არ თქვათ რომ არ გაგაფრთხილეთ.
03:43
One fish lineage came onto land
67
211526
2081
ერთი წარმოშობის თევზი მიწაზე ამოვიდა და
03:45
and gave rise to, among other things,
the mammals and reptiles.
the mammals and reptiles.
68
213631
3906
დასაბამი დაუდო, სხვა ცოცხალ არსებებთან
ერთად, ძუძუმწოვრებას და რეპტილიებს.
ერთად, ძუძუმწოვრებას და რეპტილიებს.
03:49
Some reptiles become birds,
some mammals become primates,
some mammals become primates,
69
217561
4324
ზოგიერთი რეპტილია ჩიტი გახდა,
ზოგი ძუძუმწოვარი კი პრიმატი,
ზოგი ძუძუმწოვარი კი პრიმატი,
03:53
some primates become monkeys with tails,
70
221909
2761
ზოგი პრიმატი - კუდიანი მაიმუნი
03:56
and others become the great apes,
including a variety of human species.
including a variety of human species.
71
224694
4793
და დანარჩენები უკუდო მაიმუნები,
მათ შორის ადამიანთა სხვადასხვა სახეობა.
მათ შორის ადამიანთა სხვადასხვა სახეობა.
04:01
So you see, we didn't evolve from monkeys,
72
229511
2376
მაშ, ნათელია რომ მაიმუნი
ჩვენი წინაპარი არ არის.
ჩვენი წინაპარი არ არის.
04:03
but we do share
a common ancestor with them.
a common ancestor with them.
73
231911
2151
მაგრამ ჩვენ და მათ საერთო წინაპარი გვყავს/
04:06
All the while, life
around us kept evolving:
around us kept evolving:
74
234824
2920
ამასობაში, სიცოცხლე ჩვენ გარშემო
განვითარებას აგრძელებდა -
განვითარებას აგრძელებდა -
04:09
more bacteria, more fungi,
lots of fish, fish, fish.
lots of fish, fish, fish.
75
237768
3942
მეტი ბაქტერია, მეტი სოკო, უამრავი
თევზი, თევზი, თევზი.
თევზი, თევზი, თევზი.
04:13
If you couldn't tell --
yes, they're my favorite group.
yes, they're my favorite group.
76
241734
2587
თუ უკვე ვერ მიხვდით --
დიახ, ჩემი საყვარელი ჯგუფია.
დიახ, ჩემი საყვარელი ჯგუფია.
04:16
(Laughter)
77
244345
1001
(სიცილი)
04:17
As life evolves, it also goes extinct.
78
245370
2937
სიცოცხლის განვითარებასთან ერთად, ის
გადაშენდება.
გადაშენდება.
04:20
Most species just last
for a few million years.
for a few million years.
79
248331
3287
სახეობათა უმრავლესობა მხოლოდ რამდენიმე
მილიონი წელი ძლებს.
მილიონი წელი ძლებს.
04:23
So you see, most life on earth
that we see around us today
that we see around us today
80
251642
2753
ამრიგად, დედამიწაზე არსებული სიცოცხლეთა
უმრავლესობა
უმრავლესობა
04:26
are about the same age as our species.
81
254419
2195
დაახლოებით ჩვენი სახეობის ასაკისაა.
04:28
So it's hubris,
it's self-centered to think,
it's self-centered to think,
82
256958
3302
ამიტომ, ეგოისტური იქნება რომ ვიფიქროთ,
04:32
"Oh, plants and bacteria are primitive,
83
260284
2571
"ხო, მცენარეები და ბაქტერიები პრიმიტიულია
04:34
and we've been here
for an evolutionary minute,
for an evolutionary minute,
84
262879
2238
და რადგან ჩვენ ევოლუციური წუთია ვარსებობთ,
04:37
so we're somehow special."
85
265141
1443
რაღაცით განსაკუთრებული ვართ."
04:39
Think of life as being this book,
an unfinished book for sure.
an unfinished book for sure.
86
267172
4317
სიცოცხლეს ისე შევხედოთ, როგორც წიგნს,
რა თქმა უნდა დაუსრულებელ წიგნს.
რა თქმა უნდა დაუსრულებელ წიგნს.
04:44
We're just seeing the last
few pages of each chapter.
few pages of each chapter.
87
272085
3333
ჩვენ ბოლო თავის რამოდენიმე ფურცელს
ვხედავთ.
ვხედავთ.
04:48
If you look out
on the eight million species
on the eight million species
88
276386
2262
თუ იმ რვა მილიონ სახეობას შევხედავთ,
04:50
that we share this planet with,
89
278672
1625
რომელთან ერთად ამ პლანეტას
ვიყოფთ,
ვიყოფთ,
04:52
think of them all being
four billion years of evolution.
four billion years of evolution.
90
280321
4518
ჩავთვალოთ ისინი ევოლუციის 4 მილიარდ წლად.
04:56
They're all the product of that.
91
284863
1719
ისინი ამის წარმოებულებია.
04:59
Think of us all as young leaves
on this ancient and gigantic tree of life,
on this ancient and gigantic tree of life,
92
287386
4832
წარმოვიდგინოთ საკუთარი თავი ახალგაზრდა
ფოთლებად, უძველეს გიგანტურ სიცოცხლის ხეზე,
ფოთლებად, უძველეს გიგანტურ სიცოცხლის ხეზე,
05:04
all of us connected by invisible branches
not just to each other,
not just to each other,
93
292242
4301
ყველანი დაკავშირებული უხილავი ტოტებით,
არა მხოლოდ ერთმანეთთან,
არა მხოლოდ ერთმანეთთან,
05:08
but to our extinct relatives
and our evolutionary ancestors.
and our evolutionary ancestors.
94
296567
3286
არამედ ჩვენს გადაშენებულ ახლობლებთანაც და
ევოლუციურ წინაპრებთან.
ევოლუციურ წინაპრებთან.
05:12
As a biologist, I'm still
trying to learn, with others,
trying to learn, with others,
95
300499
3357
როგორც ბიოლოგი, მე სხვებთან ერთად, კვლავ
ვცდილობ შევისწავლო
ვცდილობ შევისწავლო
05:15
how everyone's related to each other,
who is related to whom.
who is related to whom.
96
303880
3195
როგორ არის ყველა ერთმანეთთან
დაკავშირებული, ვინ ვისთან.
დაკავშირებული, ვინ ვისთან.
05:20
Perhaps it's better still
97
308831
2278
შესაძლოა უკეთესია რომ საკუთარი თავი
05:23
to think of us
as a little fish out of water.
as a little fish out of water.
98
311133
3696
პატარა თევზად ჩავთვალოთ, რომელიც
წყლიდან ამოვიდა.
წყლიდან ამოვიდა.
05:26
Yes, one that learned to walk and talk,
99
314853
2920
დიახ, მან, ვინც სიარული და საუბარი
ისწავლა,
ისწავლა,
05:29
but one that still has
a lot of learning to do
a lot of learning to do
100
317797
2349
მაგრამ რომელსაც კიდევ აქვს უამრავი რამ
სასწავლი
სასწავლი
05:32
about who we are and where we came from.
101
320170
2671
იმის შესახებ, თუ ვინ ვართ და
საიდან მოვედით.
საიდან მოვედით.
05:35
Thank you.
102
323348
1151
მადლობა.
05:36
(Applause)
103
324523
3978
(აპლოდისმენტი)
ABOUT THE SPEAKER
Prosanta Chakrabarty - IchthyologistProsanta Chakrabarty studies fish to help explain the evolution of human beings and our planet.
Why you should listen
Dr. Prosanta Chakrabarty is an Associate Professor and Curator of Fishes at the Museum of Natural Science and Department of Biological Science at Louisiana State University.
Chakrabarty is a systematist and an ichthyologist studying the evolution and biogeography of both freshwater and marine fishes. His work includes studies of Neotropical (Central and South America, Caribbean) and Indo-West Pacific (Indian and Western Pacific Ocean) fishes. His natural history collecting efforts include trips to Japan, Australia, Taiwan, Madagascar, Panama, Kuwait and many other countries. He has discovered over a dozen new species including new anglerfishes and cavefishes.
The LSU Museum of Natural Science fish collection that Chakrabarty oversees includes nearly half a million fish specimens and nearly 10,000 DNA samples covering most major groups of fishes. He earned his PhD at the University of Michigan and his undergraduate degree is from McGill University in Montreal. He has written two books including A Guide to Academia: Getting into and Surviving Grad School, Postdocs and a Research Job. He is also a former Program Director at the National Science Foundation. He was named a TED Fellow in 2016 and a TED Senior Fellow in 2018.
Prosanta Chakrabarty | Speaker | TED.com