TED2018
Prosanta Chakrabarty: Four billion years of evolution in six minutes
Prosanta Chakrabarty: Cztery miliardy lat ewolucji w sześciu minutach
Filmed:
Readability: 3.7
3,529,466 views
Czy ludzie ewoluowali od małp, czy od ryb? W swojej pouczającej prelekcji ichtiolog i stypendysta TED, Prosanta Chakrabarty rozwiewa pewne utarte mity o ewolucji i zachęca do pamiętania o tym, że jesteśmy małą częścią złożonego procesu trwającego cztery miliardy lat i nie znajdujemy się na końcu teg procesu. "Nie jesteśmy celem ewolucji", mówi Chakrabarty. "Jesteśmy jak młode liście starego i wielkiego drzewa życia, połączone niewidzialnymi gałęźmi nie tylko ze sobą, ale także z wymarłymi krewnymi i ewolucyjnymi przodkami".
Prosanta Chakrabarty - Ichthyologist
Prosanta Chakrabarty studies fish to help explain the evolution of human beings and our planet. Full bio
Prosanta Chakrabarty studies fish to help explain the evolution of human beings and our planet. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
If we evolved from monkeys,
why are there still monkeys?
why are there still monkeys?
0
1039
4286
Jeśli pochodzimy od małp,
to czemu małpy nadal istnieją?
to czemu małpy nadal istnieją?
00:17
(Laughter)
1
5349
1379
(Śmiech)
00:18
Well, because we're not monkeys,
2
6752
2088
Ponieważ nie jesteśmy małpami, a rybami.
00:20
we're fish.
3
8864
1150
(Śmiech)
00:22
(Laughter)
4
10038
1039
00:23
Now, knowing you're a fish
and not a monkey
and not a monkey
5
11101
2948
Wiedząc, że ludzie to ryby, a nie małpy,
00:26
is actually really important
to understanding where we came from.
to understanding where we came from.
6
14073
4427
rozwiążemy zagadkę pochodzenia ludzi.
00:30
I teach one of the largest
evolutionary biology classes in the US,
evolutionary biology classes in the US,
7
18524
3737
Nauczam biologii ewolucyjnej
w Stanach Zjednoczonych
w Stanach Zjednoczonych
00:34
and when my students finally understand
why I call them fish all the time,
why I call them fish all the time,
8
22285
4059
i kiedy studenci zrozumieją,
czemu nazywam ich rybami,
czemu nazywam ich rybami,
00:38
then I know I'm getting my job done.
9
26368
2177
wiem, że dobrze wykonuję pracę.
00:40
But I always have to start my classes
by dispelling some hardwired myths,
by dispelling some hardwired myths,
10
28979
4634
Zajęcia zaczynam od rozwiania mitów,
00:45
because without really knowing it,
many of us were taught evolution wrong.
many of us were taught evolution wrong.
11
33637
4047
bo zostaliśmy źle nauczeni ewolucji.
00:50
For instance, we're taught
to say "the theory of evolution."
to say "the theory of evolution."
12
38849
3428
Nauczono nas mówić o "teorii ewolucji".
00:54
There are actually many theories,
and just like the process itself,
and just like the process itself,
13
42944
3817
Istnieje wiele teorii
i tak jak w samym procesie ewolucji,
i tak jak w samym procesie ewolucji,
00:58
the ones that best fit the data
are the ones that survive to this day.
are the ones that survive to this day.
14
46785
3754
te najlepiej przystosowane przetrwały.
01:03
The one we know best
is Darwinian natural selection.
is Darwinian natural selection.
15
51241
3143
Najbardziej znana jest
teoria selekcji naturalnej Darwina.
teoria selekcji naturalnej Darwina.
01:06
That's the process by which organisms
that best fit an environment
that best fit an environment
16
54963
3960
W tym procesie organizmy
najlepiej dostosowane do środowiska
najlepiej dostosowane do środowiska
01:10
survive and get to reproduce,
17
58947
2220
przeżywają i rozmnażają się,
01:13
while those that are less fit
slowly die off.
slowly die off.
18
61191
2666
a mniej dopasowane wymierają.
01:16
And that's it.
19
64698
1176
To wszystko.
01:17
Evolution is as simple as that,
and it's a fact.
and it's a fact.
20
65898
2944
Ewolucja jest prosta, to fakt.
01:21
Evolution is a fact
as much as the "theory of gravity."
as much as the "theory of gravity."
21
69785
4000
Ewolucja to fakt jak "teoria grawitacji".
01:26
You can prove it just as easily.
22
74150
2031
Równie łatwo ją udowodnić.
01:28
You just need to look at your bellybutton
23
76205
2063
Spójrzmy na swój pępek,
01:30
that you share
with other placental mammals,
with other placental mammals,
24
78292
2166
taki jak u łożyskowców,
01:32
or your backbone that you share
with other vertebrates,
with other vertebrates,
25
80482
3020
na swój kręgosłup, taki jak u kręgowców,
01:35
or your DNA that you share
with all other life on earth.
with all other life on earth.
26
83526
3341
na swoje DNA, jak u żywych istot na Ziemi.
01:39
Those traits didn't pop up in humans.
27
87511
2213
Te cechy nie pojawiły się ot tak u ludzi.
01:41
They were passed down
from different ancestors
from different ancestors
28
89748
2756
Różni przodkowie przekazali je
01:44
to all their descendants, not just us.
29
92528
2149
wszystkim potomkom, nie tylko nam.
01:47
But that's not really
how we learn biology early on, is it?
how we learn biology early on, is it?
30
95619
3374
Nie tak uczymy się
biologii od podstaw, prawda?
biologii od podstaw, prawda?
01:51
We learn plants and bacteria
are primitive things,
are primitive things,
31
99017
3419
Słyszymy, że rośliny i bakterie są proste,
01:54
and fish give rise to amphibians
followed by reptiles and mammals,
followed by reptiles and mammals,
32
102460
3154
ryby dały początek płazom, gadom i ssakom
01:57
and then you get you,
33
105638
1783
i później człowiekowi,
01:59
this perfectly evolved creature
at the end of the line.
at the end of the line.
34
107445
2698
doskonałej istocie na końcu procesu.
02:03
But life doesn't evolve in a line,
35
111032
2734
Życie nie rozwija się liniowo,
02:05
and it doesn't end with us.
36
113790
1636
i nie kończy się na człowieku.
02:08
But we're always shown evolution
portrayed something like this,
portrayed something like this,
37
116591
3460
Widzimy ewolucję w ten sposób,
02:12
a monkey and a chimpanzee,
38
120075
2388
małpa i szympans, wymarłe człowiekowate,
02:14
some extinct humans,
39
122487
1236
02:15
all on a forward and steady march
to becoming us.
to becoming us.
40
123747
3252
w powolnym procesie stawania się ludźmi.
02:19
But they don't become us
any more than we would become them.
any more than we would become them.
41
127621
3595
Lecz oni nie stali się nami, a my nimi.
02:23
We're also not the goal of evolution.
42
131240
2401
Nie jesteśmy celem ewolucji.
02:27
But why does it matter?
43
135298
1501
Dlaczego ma to znaczenie?
02:28
Why do we need to understand
evolution the right way?
evolution the right way?
44
136823
2872
Czemu musimy właściwie zrozumieć ewolucję?
02:32
Well, misunderstanding evolution
has led to many problems,
has led to many problems,
45
140560
3548
Ponieważ niezrozumienie ewolucji
prowadziło do problemów,
prowadziło do problemów,
02:36
but you can't ask that age-old question,
46
144132
4316
ale nie można zadać odwiecznego pytania
02:40
"Where are we from?"
47
148472
1707
"Skąd pochodzimy?"
02:42
without understanding
evolution the right way.
evolution the right way.
48
150203
2809
bez właściwego zrozumienia ewolucji.
02:45
Misunderstanding it has led
to many convoluted and corrupted views
to many convoluted and corrupted views
49
153036
5856
Niezrozumienie zrodziło
dziwne i niemoralne poglądy
dziwne i niemoralne poglądy
02:50
of how we should treat
other life on earth,
other life on earth,
50
158916
3047
dotyczące sposobu
traktowania życia na Ziemi i ludzi
traktowania życia na Ziemi i ludzi
02:53
and how we should treat each other
51
161987
1865
02:55
in terms of race and gender.
52
163876
1666
w kwestii rasy i płci.
02:59
So let's go back four billion years.
53
167253
3007
Cofnijmy się o cztery miliardy lat.
03:02
This is the single-celled organism
we all came from.
we all came from.
54
170927
3124
Ten jednokomórkowy organizm
dał początek wszystkiemu.
dał początek wszystkiemu.
03:06
At first, it gave rise
to other single-celled life,
to other single-celled life,
55
174075
3325
Najpierw jednokomórkowemu życiu,
03:09
but these are still evolving to this day,
56
177424
2492
które nadal ewoluuje,
03:11
and some would say
the Archaea and Bacteria
the Archaea and Bacteria
57
179940
2190
ponoć archeony i bakterie,
03:14
that make up most of this group
58
182154
1850
które tworzą większość tej grupy,
03:16
is the most successful on the planet.
59
184028
2123
najlepiej radzą sobie na Ziemi.
03:18
They are certainly going
to be here well after us.
to be here well after us.
60
186175
2476
Zostaną tutaj kiedy my wymrzemy.
03:21
About three billion years ago,
multicellularity evolved.
multicellularity evolved.
61
189500
3680
Trzy miliardy lat temu
rozwinęła się wielokomórkowość.
rozwinęła się wielokomórkowość.
03:25
This includes your fungi
and your plants and your animals.
and your plants and your animals.
62
193204
3111
Obejmuje ona grzyby, rośliny i zwierzęta.
03:29
The first animals to develop
a backbone were fishes.
a backbone were fishes.
63
197021
3769
Ryby jako pierwsze wykształciły kręgosłup.
03:33
So technically,
all vertebrates are fishes,
all vertebrates are fishes,
64
201385
3921
Skoro wszystkie kręgowce to ryby,
03:37
so technically, you and I are fish.
65
205330
3363
to jesteśmy rybami.
03:40
So don't say I didn't warn you.
66
208717
1698
Nie mówcie, że nie ostrzegałem was.
03:43
One fish lineage came onto land
67
211526
2081
Jak tylko potomstwo ryb zeszło na ląd,
03:45
and gave rise to, among other things,
the mammals and reptiles.
the mammals and reptiles.
68
213631
3906
dało początek ssakom i gadom.
03:49
Some reptiles become birds,
some mammals become primates,
some mammals become primates,
69
217561
4324
Część gadów staje się ptakami,
a część ssaków naczelnymi,
a część ssaków naczelnymi,
03:53
some primates become monkeys with tails,
70
221909
2761
inne naczelne stają się małpami z ogonami,
03:56
and others become the great apes,
including a variety of human species.
including a variety of human species.
71
224694
4793
reszta zostaje małpami człekokształtnymi,
wliczając w to różne gatunki ludzi.
wliczając w to różne gatunki ludzi.
04:01
So you see, we didn't evolve from monkeys,
72
229511
2376
Nie pochodzimy od małp,
04:03
but we do share
a common ancestor with them.
a common ancestor with them.
73
231911
2151
ale dzielimy z nimi wspólnego przodka.
04:06
All the while, life
around us kept evolving:
around us kept evolving:
74
234824
2920
Życie dookoła nas ciągle ewoluuje:
04:09
more bacteria, more fungi,
lots of fish, fish, fish.
lots of fish, fish, fish.
75
237768
3942
więcej bakterii, grzybów i ryb, ryb, ryb.
04:13
If you couldn't tell --
yes, they're my favorite group.
yes, they're my favorite group.
76
241734
2587
Tak, to moja ulubiona grupa.
04:16
(Laughter)
77
244345
1001
(Śmiech)
04:17
As life evolves, it also goes extinct.
78
245370
2937
Życie ewoluuje i wymiera.
04:20
Most species just last
for a few million years.
for a few million years.
79
248331
3287
Większość gatunków przetrwa
zaledwie kilka milionów lat.
zaledwie kilka milionów lat.
04:23
So you see, most life on earth
that we see around us today
that we see around us today
80
251642
2753
Większość gatunków dookoła nas
04:26
are about the same age as our species.
81
254419
2195
jest tak starych jak gatunek ludzki.
04:28
So it's hubris,
it's self-centered to think,
it's self-centered to think,
82
256958
3302
To więc egocentryczne, żeby myśleć,
04:32
"Oh, plants and bacteria are primitive,
83
260284
2571
"Rośliny i bakterie są prymitywne,
04:34
and we've been here
for an evolutionary minute,
for an evolutionary minute,
84
262879
2238
ludzie są tutaj długo, więc są wyjątkowi".
04:37
so we're somehow special."
85
265141
1443
04:39
Think of life as being this book,
an unfinished book for sure.
an unfinished book for sure.
86
267172
4317
Życie jest jak niedokończona książka.
04:44
We're just seeing the last
few pages of each chapter.
few pages of each chapter.
87
272085
3333
Widzimy ostatnie strony każdego rozdziału.
04:48
If you look out
on the eight million species
on the eight million species
88
276386
2262
Spójrzmy na osiem milionów gatunków,
04:50
that we share this planet with,
89
278672
1625
z którymi mieszkamy na Ziemi,
04:52
think of them all being
four billion years of evolution.
four billion years of evolution.
90
280321
4518
i pomyślmy o nich
jak o czterech miliardach lat ewolucji.
jak o czterech miliardach lat ewolucji.
04:56
They're all the product of that.
91
284863
1719
Wszystkie są jej produktem.
04:59
Think of us all as young leaves
on this ancient and gigantic tree of life,
on this ancient and gigantic tree of life,
92
287386
4832
Jesteśmy jak młode liście
starego i wielkiego drzewa życia,
starego i wielkiego drzewa życia,
05:04
all of us connected by invisible branches
not just to each other,
not just to each other,
93
292242
4301
połączone niewidzialnymi gałęźmi
nie tylko ze sobą,
nie tylko ze sobą,
05:08
but to our extinct relatives
and our evolutionary ancestors.
and our evolutionary ancestors.
94
296567
3286
ale także z wymarłymi krewnymi
i ewolucyjnymi przodkami.
i ewolucyjnymi przodkami.
05:12
As a biologist, I'm still
trying to learn, with others,
trying to learn, with others,
95
300499
3357
My biolodzy nadal uczymy się tego,
05:15
how everyone's related to each other,
who is related to whom.
who is related to whom.
96
303880
3195
jak wszyscy są ze sobą połączeni,
kto z kim jest związany.
kto z kim jest związany.
05:20
Perhaps it's better still
97
308831
2278
Może lepiej myśleć o nas jak o rybach,
05:23
to think of us
as a little fish out of water.
as a little fish out of water.
98
311133
3696
05:26
Yes, one that learned to walk and talk,
99
314853
2920
które nauczyły się chodzić i mówić,
05:29
but one that still has
a lot of learning to do
a lot of learning to do
100
317797
2349
ale nadal muszą wiele się nauczyć,
05:32
about who we are and where we came from.
101
320170
2671
o tym kim są i skąd pochodzą.
05:35
Thank you.
102
323348
1151
Dziękuję.
05:36
(Applause)
103
324523
3978
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Prosanta Chakrabarty - IchthyologistProsanta Chakrabarty studies fish to help explain the evolution of human beings and our planet.
Why you should listen
Dr. Prosanta Chakrabarty is an Associate Professor and Curator of Fishes at the Museum of Natural Science and Department of Biological Science at Louisiana State University.
Chakrabarty is a systematist and an ichthyologist studying the evolution and biogeography of both freshwater and marine fishes. His work includes studies of Neotropical (Central and South America, Caribbean) and Indo-West Pacific (Indian and Western Pacific Ocean) fishes. His natural history collecting efforts include trips to Japan, Australia, Taiwan, Madagascar, Panama, Kuwait and many other countries. He has discovered over a dozen new species including new anglerfishes and cavefishes.
The LSU Museum of Natural Science fish collection that Chakrabarty oversees includes nearly half a million fish specimens and nearly 10,000 DNA samples covering most major groups of fishes. He earned his PhD at the University of Michigan and his undergraduate degree is from McGill University in Montreal. He has written two books including A Guide to Academia: Getting into and Surviving Grad School, Postdocs and a Research Job. He is also a former Program Director at the National Science Foundation. He was named a TED Fellow in 2016 and a TED Senior Fellow in 2018.
Prosanta Chakrabarty | Speaker | TED.com