TED2018
Prosanta Chakrabarty: Four billion years of evolution in six minutes
Prosanta Chakrabarty: Bốn tỷ năm tiến hóa tóm tắt trong sáu phút
Filmed:
Readability: 3.7
3,529,466 views
Con người tiến hóa từ khỉ hay từ cá? Trong bài chia sẻ thú vị này, nhà ngư học và TED Fellow, Prosanta Chakrabarty, xóa bỏ những lầm tưởng về tiến hóa và nhắc nhở rằng chúng ta là một phần nhỏ của quá trình phức tạp dài bốn tỷ năm và chưa phải là bậc cuối của quá trình. "Chúng ta không phải là cái đích của tiến hóa." Prosanta nói, "Hãy coi mình là lá non trên cây đời cổ thụ khổng lồ. Những cành cây vô hình nối chúng ta không chỉ với nhau, mà còn với những họ hàng đã tuyệt chủng và với tổ tiên của mình."
Prosanta Chakrabarty - Ichthyologist
Prosanta Chakrabarty studies fish to help explain the evolution of human beings and our planet. Full bio
Prosanta Chakrabarty studies fish to help explain the evolution of human beings and our planet. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
Nếu như ta tiến hóa từ khỉ,
tại sao loài khỉ vẫn tồn tại?
tại sao loài khỉ vẫn tồn tại?
00:13
If we evolved from monkeys,
why are there still monkeys?
why are there still monkeys?
0
1039
4286
00:17
(Laughter)
1
5349
1379
(Cười)
00:18
Well, because we're not monkeys,
2
6752
2088
Bởi vì chúng ta không phải là khỉ
mà là cá.
mà là cá.
00:20
we're fish.
3
8864
1150
(Cười)
00:22
(Laughter)
4
10038
1039
00:23
Now, knowing you're a fish
and not a monkey
and not a monkey
5
11101
2948
Nhận thức được bạn là cá
chứ không phải khỉ
chứ không phải khỉ
00:26
is actually really important
to understanding where we came from.
to understanding where we came from.
6
14073
4427
thực sự rất quan trọng
nếu muốn hiểu về nguồn gốc của chúng ta.
nếu muốn hiểu về nguồn gốc của chúng ta.
Tôi dạy về tiến hóa sinh học
ở một trong những lớp đông nhất tại Mĩ,
ở một trong những lớp đông nhất tại Mĩ,
00:30
I teach one of the largest
evolutionary biology classes in the US,
evolutionary biology classes in the US,
7
18524
3737
00:34
and when my students finally understand
why I call them fish all the time,
why I call them fish all the time,
8
22285
4059
và đến khi sinh viên hiểu được
tại sao tôi cứ bảo họ là cá suốt,
tại sao tôi cứ bảo họ là cá suốt,
00:38
then I know I'm getting my job done.
9
26368
2177
tôi biết tôi đã làm tốt việc của mình.
00:40
But I always have to start my classes
by dispelling some hardwired myths,
by dispelling some hardwired myths,
10
28979
4634
Nhưng tôi luôn phải bắt đầu tiết học
bằng cách xóa bỏ những lầm tưởng,
bằng cách xóa bỏ những lầm tưởng,
00:45
because without really knowing it,
many of us were taught evolution wrong.
many of us were taught evolution wrong.
11
33637
4047
vì ta không nhận thức được rằng
ta đã bị dạy sai về tiến hóa.
ta đã bị dạy sai về tiến hóa.
Ví dụ, chúng ta được dạy là
"Thuyết tiến hóa."
"Thuyết tiến hóa."
00:50
For instance, we're taught
to say "the theory of evolution."
to say "the theory of evolution."
12
38849
3428
00:54
There are actually many theories,
and just like the process itself,
and just like the process itself,
13
42944
3817
Thực tế, có rất nhiều học thuyết
và giống như quá trình của nó,
và giống như quá trình của nó,
00:58
the ones that best fit the data
are the ones that survive to this day.
are the ones that survive to this day.
14
46785
3754
những cái phù hợp với dữ liệu nhất
tồn tại đến tận bây giờ.
tồn tại đến tận bây giờ.
01:03
The one we know best
is Darwinian natural selection.
is Darwinian natural selection.
15
51241
3143
Cái được biết đến nhiều nhất
là Chọn lọc Tự nhiên của Darwin.
là Chọn lọc Tự nhiên của Darwin.
01:06
That's the process by which organisms
that best fit an environment
that best fit an environment
16
54963
3960
Đó là quá trình mà các sinh vật
thích hợp nhất với một môi trường
thích hợp nhất với một môi trường
sẽ tồn tại và sinh sản,
01:10
survive and get to reproduce,
17
58947
2220
01:13
while those that are less fit
slowly die off.
slowly die off.
18
61191
2666
còn các sinh vật không thích nghi được
sẽ chết dần.
sẽ chết dần.
01:16
And that's it.
19
64698
1176
Chỉ có thế. Tiến hóa đơn giản như vậy,
và đó là sự thật.
và đó là sự thật.
01:17
Evolution is as simple as that,
and it's a fact.
and it's a fact.
20
65898
2944
Tiến hóa là sự thật
giống như "Thuyết Hấp dẫn."
giống như "Thuyết Hấp dẫn."
01:21
Evolution is a fact
as much as the "theory of gravity."
as much as the "theory of gravity."
21
69785
4000
Ta có thể dễ dàng chứng minh nó.
01:26
You can prove it just as easily.
22
74150
2031
01:28
You just need to look at your bellybutton
23
76205
2063
Hãy nhìn vào rốn của mình,
động vật có vú có nhau thai đều có rốn.
động vật có vú có nhau thai đều có rốn.
01:30
that you share
with other placental mammals,
with other placental mammals,
24
78292
2166
hay cột sống của bạn
cũng không khác với loài có xương sống
cũng không khác với loài có xương sống
01:32
or your backbone that you share
with other vertebrates,
with other vertebrates,
25
80482
3020
hay như DNA,
toàn bộ sinh vật đều có.
toàn bộ sinh vật đều có.
01:35
or your DNA that you share
with all other life on earth.
with all other life on earth.
26
83526
3341
01:39
Those traits didn't pop up in humans.
27
87511
2213
Những đặc điểm đó
đâu tự nhiên có ở người.
đâu tự nhiên có ở người.
01:41
They were passed down
from different ancestors
from different ancestors
28
89748
2756
Chúng được di truyền
từ nhiều tổ tiên khác nhau
từ nhiều tổ tiên khác nhau
01:44
to all their descendants, not just us.
29
92528
2149
đến toàn bộ thế hệ sau,
không chỉ đến mỗi ta.
không chỉ đến mỗi ta.
01:47
But that's not really
how we learn biology early on, is it?
how we learn biology early on, is it?
30
95619
3374
Nhưng ta đâu được học như vậy
ở môn sinh ngày trước đúng không?
ở môn sinh ngày trước đúng không?
01:51
We learn plants and bacteria
are primitive things,
are primitive things,
31
99017
3419
Ta học rằng thực vật và vi khuẩn
là những loài nguyên gốc,
là những loài nguyên gốc,
01:54
and fish give rise to amphibians
followed by reptiles and mammals,
followed by reptiles and mammals,
32
102460
3154
và cá thành lưỡng cư,
rồi thành bò sát và động vật có vú,
rồi thành bò sát và động vật có vú,
và đến chúng ta,
01:57
and then you get you,
33
105638
1783
01:59
this perfectly evolved creature
at the end of the line.
at the end of the line.
34
107445
2698
loài sinh vật đã tiến hóa hoàn hảo
đứng ở bậc cuối cùng.
đứng ở bậc cuối cùng.
02:03
But life doesn't evolve in a line,
35
111032
2734
Nhưng sự sống
không tiến hóa theo bậc,
không tiến hóa theo bậc,
02:05
and it doesn't end with us.
36
113790
1636
và chúng ta không đứng cuối.
02:08
But we're always shown evolution
portrayed something like this,
portrayed something like this,
37
116591
3460
Nhưng chúng ta luôn được thấy
tiến hóa trông như thế này:
tiến hóa trông như thế này:
một con khỉ và một con tinh tinh
vài con người tuyệt chủng,
vài con người tuyệt chủng,
02:12
a monkey and a chimpanzee,
38
120075
2388
02:14
some extinct humans,
39
122487
1236
02:15
all on a forward and steady march
to becoming us.
to becoming us.
40
123747
3252
tất cả đều đặn tiến lên
để trở thành con người ngày nay.
để trở thành con người ngày nay.
02:19
But they don't become us
any more than we would become them.
any more than we would become them.
41
127621
3595
Nhưng chúng không trở thành ta
giống như ta không trở thành chúng.
giống như ta không trở thành chúng.
02:23
We're also not the goal of evolution.
42
131240
2401
Chúng ta cũng không phải
cái đích của tiến hóa.
cái đích của tiến hóa.
Thế thì có gì quan trọng?
02:27
But why does it matter?
43
135298
1501
02:28
Why do we need to understand
evolution the right way?
evolution the right way?
44
136823
2872
Tại sao phải hiểu đúng
về tiến hóa?
về tiến hóa?
Nhiều vấn đề nảy sinh
do lầm tưởng về tiến hóa,
do lầm tưởng về tiến hóa,
02:32
Well, misunderstanding evolution
has led to many problems,
has led to many problems,
45
140560
3548
02:36
but you can't ask that age-old question,
46
144132
4316
bạn thậm chí
không thể đặt câu hỏi cũ:
không thể đặt câu hỏi cũ:
02:40
"Where are we from?"
47
148472
1707
"Chúng ta từ đâu mà có?"
02:42
without understanding
evolution the right way.
evolution the right way.
48
150203
2809
mà không hiểu đúng về tiến hóa.
Hiểu sai về nó đã dẫn đến
những quan niệm sai lệch và rối rắm
những quan niệm sai lệch và rối rắm
02:45
Misunderstanding it has led
to many convoluted and corrupted views
to many convoluted and corrupted views
49
153036
5856
về cách chúng ta đối xử
với các sinh vật khác
với các sinh vật khác
02:50
of how we should treat
other life on earth,
other life on earth,
50
158916
3047
02:53
and how we should treat each other
51
161987
1865
và với nhau
về mặt chủng tộc và giới tính.
về mặt chủng tộc và giới tính.
02:55
in terms of race and gender.
52
163876
1666
02:59
So let's go back four billion years.
53
167253
3007
Giờ cùng quay lại bốn tỷ năm trước.
Đây là sinh vật đơn bào
nguồn gốc của tất cả chúng ta.
nguồn gốc của tất cả chúng ta.
03:02
This is the single-celled organism
we all came from.
we all came from.
54
170927
3124
03:06
At first, it gave rise
to other single-celled life,
to other single-celled life,
55
174075
3325
Đầu tiên, nó sinh ra
các sinh vật đơn bào khác,
các sinh vật đơn bào khác,
03:09
but these are still evolving to this day,
56
177424
2492
nhưng chúng vẫn tiến hóa
đến ngày nay,
đến ngày nay,
03:11
and some would say
the Archaea and Bacteria
the Archaea and Bacteria
57
179940
2190
vài người sẽ nói
vi khuẩn cổ và vi khuẩn
vi khuẩn cổ và vi khuẩn
03:14
that make up most of this group
58
182154
1850
tạo nên hầu hết nhóm này
là sinh vật hiệu quả nhất hành tinh.
là sinh vật hiệu quả nhất hành tinh.
03:16
is the most successful on the planet.
59
184028
2123
Chúng hẳn sẽ tồn tại lâu,
hơn cả loài người chúng ta.
hơn cả loài người chúng ta.
03:18
They are certainly going
to be here well after us.
to be here well after us.
60
186175
2476
03:21
About three billion years ago,
multicellularity evolved.
multicellularity evolved.
61
189500
3680
Khoảng ba tỷ năm trước,
loài đa bào đã tiến hóa.
loài đa bào đã tiến hóa.
03:25
This includes your fungi
and your plants and your animals.
and your plants and your animals.
62
193204
3111
Loài này bao gồm cả nấm,
thực vật và động vật ta biết.
thực vật và động vật ta biết.
03:29
The first animals to develop
a backbone were fishes.
a backbone were fishes.
63
197021
3769
Động vật có xương sống
đầu tiên là cá.
đầu tiên là cá.
Nên về lý thuyết,
cá là tất cả các loài có xương sống.
cá là tất cả các loài có xương sống.
03:33
So technically,
all vertebrates are fishes,
all vertebrates are fishes,
64
201385
3921
nên về lý thuyết,
bạn và tôi đều là cá.
bạn và tôi đều là cá.
03:37
so technically, you and I are fish.
65
205330
3363
03:40
So don't say I didn't warn you.
66
208717
1698
Đừng bảo tôi không nói trước.
03:43
One fish lineage came onto land
67
211526
2081
Dòng giống nhà cá đã lên bờ
03:45
and gave rise to, among other things,
the mammals and reptiles.
the mammals and reptiles.
68
213631
3906
và sinh ra loài có vú, loài bò sát
cũng như các loài khác.
cũng như các loài khác.
Vài loài bò sát trở thành chim,
vài loài có vú thành loài linh trưởng,
vài loài có vú thành loài linh trưởng,
03:49
Some reptiles become birds,
some mammals become primates,
some mammals become primates,
69
217561
4324
03:53
some primates become monkeys with tails,
70
221909
2761
và linh trưởng thành khỉ có đuôi
03:56
and others become the great apes,
including a variety of human species.
including a variety of human species.
71
224694
4793
rồi chúng trở thành họ người,
bao gồm nhiều giống người.
bao gồm nhiều giống người.
04:01
So you see, we didn't evolve from monkeys,
72
229511
2376
Bạn thấy đấy,
ta đâu phải tiến hóa từ khỉ,
ta đâu phải tiến hóa từ khỉ,
04:03
but we do share
a common ancestor with them.
a common ancestor with them.
73
231911
2151
mà chỉ có chung
tổ tiên với chúng.
tổ tiên với chúng.
04:06
All the while, life
around us kept evolving:
around us kept evolving:
74
234824
2920
Suốt từ đó, sự sống xung quanh ta
vẫn luôn luôn tiến hóa:
vẫn luôn luôn tiến hóa:
04:09
more bacteria, more fungi,
lots of fish, fish, fish.
lots of fish, fish, fish.
75
237768
3942
nhiều vi khuẩn, nhiều nấm hơn,
nhiều cá, cá và cá.
nhiều cá, cá và cá.
Nếu bạn không biết,
thì đúng, cá là loài yêu thích của tôi.
thì đúng, cá là loài yêu thích của tôi.
04:13
If you couldn't tell --
yes, they're my favorite group.
yes, they're my favorite group.
76
241734
2587
(Cười)
04:16
(Laughter)
77
244345
1001
04:17
As life evolves, it also goes extinct.
78
245370
2937
Khi tiến hóa,
các loài cũng tuyệt chủng.
các loài cũng tuyệt chủng.
Hầu hết các loài chỉ tồn tại
khoảng vài triệu năm.
khoảng vài triệu năm.
04:20
Most species just last
for a few million years.
for a few million years.
79
248331
3287
04:23
So you see, most life on earth
that we see around us today
that we see around us today
80
251642
2753
Nên có thể thấy, hầu hết sự sống
quanh ta ngày nay
quanh ta ngày nay
04:26
are about the same age as our species.
81
254419
2195
đều cùng tuổi với ta.
04:28
So it's hubris,
it's self-centered to think,
it's self-centered to think,
82
256958
3302
Nên thật ngạo mạn
khi nghĩ rằng
khi nghĩ rằng
04:32
"Oh, plants and bacteria are primitive,
83
260284
2571
"Ồ, thực vật và vi khuẩn là thủy tổ,
và chúng ta là bước ngoặt của tiến hóa
nên chúng ta thì đặc biệt."
nên chúng ta thì đặc biệt."
04:34
and we've been here
for an evolutionary minute,
for an evolutionary minute,
84
262879
2238
04:37
so we're somehow special."
85
265141
1443
04:39
Think of life as being this book,
an unfinished book for sure.
an unfinished book for sure.
86
267172
4317
Tưởng tượng sự sống là quyển sách,
tất nhiên là còn đang dở.
tất nhiên là còn đang dở.
Chúng ta chỉ đang nhìn vào
vài trang cuối của từng chương.
vài trang cuối của từng chương.
04:44
We're just seeing the last
few pages of each chapter.
few pages of each chapter.
87
272085
3333
Khi nhìn vào tám triệu sinh vật
sống trên hành tinh này với ta,
sống trên hành tinh này với ta,
04:48
If you look out
on the eight million species
on the eight million species
88
276386
2262
04:50
that we share this planet with,
89
278672
1625
hãy hiểu rằng chúng đều đã
trải qua bốn tỷ năm tiến hóa.
trải qua bốn tỷ năm tiến hóa.
04:52
think of them all being
four billion years of evolution.
four billion years of evolution.
90
280321
4518
Tất cả đều là kết quả của tiến hóa.
04:56
They're all the product of that.
91
284863
1719
04:59
Think of us all as young leaves
on this ancient and gigantic tree of life,
on this ancient and gigantic tree of life,
92
287386
4832
Hãy coi ta như lá non
trên cây đời cổ thụ khổng lồ,
trên cây đời cổ thụ khổng lồ,
những cành cây vô hình nối chúng ta
không chỉ với nhau,
không chỉ với nhau,
05:04
all of us connected by invisible branches
not just to each other,
not just to each other,
93
292242
4301
mà còn với họ hàng đã tuyệt chủng
và với tổ tiên mình.
và với tổ tiên mình.
05:08
but to our extinct relatives
and our evolutionary ancestors.
and our evolutionary ancestors.
94
296567
3286
05:12
As a biologist, I'm still
trying to learn, with others,
trying to learn, with others,
95
300499
3357
Là một nhà sinh vật học,
tôi và những người khác vẫn đang
tôi và những người khác vẫn đang
05:15
how everyone's related to each other,
who is related to whom.
who is related to whom.
96
303880
3195
tìm hiểu xem mọi người liên hệ với nhau
thế nào và ai có liên hệ với ai.
thế nào và ai có liên hệ với ai.
Có thể vẫn là tốt hơn nếu coi
ta là một chú cá rời nước.
ta là một chú cá rời nước.
05:20
Perhaps it's better still
97
308831
2278
05:23
to think of us
as a little fish out of water.
as a little fish out of water.
98
311133
3696
Một người biết đi, biết nói,
nhưng vẫn cần học thêm rất nhiều,
nhưng vẫn cần học thêm rất nhiều,
05:26
Yes, one that learned to walk and talk,
99
314853
2920
05:29
but one that still has
a lot of learning to do
a lot of learning to do
100
317797
2349
về ta là ai
và ta từ đâu tới.
và ta từ đâu tới.
05:32
about who we are and where we came from.
101
320170
2671
05:35
Thank you.
102
323348
1151
Xin cảm ơn.
05:36
(Applause)
103
324523
3978
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Prosanta Chakrabarty - IchthyologistProsanta Chakrabarty studies fish to help explain the evolution of human beings and our planet.
Why you should listen
Dr. Prosanta Chakrabarty is an Associate Professor and Curator of Fishes at the Museum of Natural Science and Department of Biological Science at Louisiana State University.
Chakrabarty is a systematist and an ichthyologist studying the evolution and biogeography of both freshwater and marine fishes. His work includes studies of Neotropical (Central and South America, Caribbean) and Indo-West Pacific (Indian and Western Pacific Ocean) fishes. His natural history collecting efforts include trips to Japan, Australia, Taiwan, Madagascar, Panama, Kuwait and many other countries. He has discovered over a dozen new species including new anglerfishes and cavefishes.
The LSU Museum of Natural Science fish collection that Chakrabarty oversees includes nearly half a million fish specimens and nearly 10,000 DNA samples covering most major groups of fishes. He earned his PhD at the University of Michigan and his undergraduate degree is from McGill University in Montreal. He has written two books including A Guide to Academia: Getting into and Surviving Grad School, Postdocs and a Research Job. He is also a former Program Director at the National Science Foundation. He was named a TED Fellow in 2016 and a TED Senior Fellow in 2018.
Prosanta Chakrabarty | Speaker | TED.com