TEDxCERN
Linda Liukas: A delightful way to teach kids about computers
Линда Лиукас: Хүүхдэд компьютерийн ухааныг сургах зугаатай аргууд
Filmed:
Readability: 3.7
2,019,714 views
Компьютерийн код бол дараагийн бүх нийтийн хэл бөгөөд код бичлэг гагц дараа дараа үеийн програмистуудын төсөөллөөр л хязгаарлагдах билээ. Линда Лиукас хүүхдүүдэд компьютер бол уйтгартай, механик, төвөгтэй бус, харин бид хүссэнээрээ туршиж болох сонирхолтой, нээлттэй машин гэдгийг харуулна. Энэ илтгэлдээ тэрбээр биднийг өөдрөг, зоримог сэтгэлгээгээр технологийн дэвшил авчирч, гайхалтай, хачирхалтай, мөн бага зэрэг ер бус ертөнцийг цогцлоох ирээдүйн Ада Лоүвлэйсүүдийг гаргаж ирэхийг уриалах болно.
Linda Liukas - Programmer, storyteller and illustrator
Linda Liukas wants to create a more diverse and colorful world of technology, starting with the poetry of code. Full bio
Linda Liukas wants to create a more diverse and colorful world of technology, starting with the poetry of code. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Code is the next universal language.
0
720
3936
"Код" бол дараагийн бүх нийтийн хэл юм.
00:16
In the seventies, it was punk music
that drove the whole generation.
that drove the whole generation.
1
4680
4176
1970-аад онд панк хөгжим,
1980-аад онд магадгүй мөнгө
бүх нийтийг дагуулж байлаа.
бүх нийтийг дагуулж байлаа.
00:20
In the eighties, it was probably money.
2
8880
2456
00:23
But for my generation of people,
3
11360
2336
Гэвч одоогийн миний үеийнхний хувьд
программ хангамж бол
программ хангамж бол
00:25
software is the interface
to our imagination and our world.
to our imagination and our world.
4
13720
4816
бидний төсөөллийг дэлхий ертөнцтэй
холбох гүүр болж байна.
холбох гүүр болж байна.
00:30
And that means that we need
5
18560
1696
Иймд бидэнд маш олон талын
00:32
a radically, radically
more diverse set of people
more diverse set of people
6
20280
3256
авъяастай хүмүүс программ хангамжийг
00:35
to build those products,
7
23560
1776
хийдэг болох хэрэгтэй.
00:37
to not see computers as mechanical
and lonely and boring and magic,
and lonely and boring and magic,
8
25360
4936
Компьютерыг зүгээр нэг техник ч юм уу
эсвэл уйтгартай зүйл
эсвэл уйтгартай зүйл
[Уйтгартай, механик,
ид шидийн биш]
ид шидийн биш]
00:42
to see them as things
that they can tinker
that they can tinker
9
30320
1976
гэж харалгүйгээр өөрөө
оролдон өөрчилж
оролдон өөрчилж
00:44
and turn around and twist,
and so forth.
and so forth.
10
32320
2440
болдог зүйл гэж харах хэрэгтэй.
00:47
My personal journey into the world
of programming and technology
of programming and technology
11
35720
3776
Би анх программчлал, технологийн
салбар руу
салбар руу
00:51
started at the tender age of 14.
12
39520
2976
хөл тавихдаа ердөө 14 настай байсан.
00:54
I had this mad teenage crush
on an older man,
on an older man,
13
42520
4096
Арван хэдтэй би өөрөөсөө
маш олон насаар ах хүнд сайн болсон юм.
маш олон насаар ах хүнд сайн болсон юм.
00:58
and the older man in question
just happened to be
just happened to be
14
46640
2336
Тэр хүн бол тухайн үеийн
01:01
the then Vice President
of the United States, Mr. Al Gore.
of the United States, Mr. Al Gore.
15
49000
4416
АНУ-ын ерөнхий сайд Эл Гор юм.
01:05
And I did what every single
teenage girl would want to do.
teenage girl would want to do.
16
53440
3056
Тэгээд би арван хэдтэй охин хийж болох
бүх л зүйлийг хийж
бүх л зүйлийг хийж
01:08
I wanted to somehow
express all of this love,
express all of this love,
17
56520
2216
өөрийнхөө чин сэтгэлийг илэрхийлмээр
байлаа.
байлаа.
01:10
so I built him a website, it's over here.
18
58760
2576
Тэгээд би түүнд зориулж вэбсайт хийсэн нь
энэ байна.
энэ байна.
01:13
And in 2001, there was no Tumblr,
19
61360
2936
Энэ үед буюу 2001 онд Tumblr, Facebook,
01:16
there was no Facebook,
there was no Pinterest.
there was no Pinterest.
20
64319
2257
Pinterest гээд аль нь ч байгаагүй юм.
01:18
So I needed to learn to code
21
66600
2136
Тиймээс би энэ хайраа илэрхийлэхийн тулд
01:20
in order to express
all of this longing and loving.
all of this longing and loving.
22
68760
3376
программ бичиж сурах хэрэгтэй болов.
01:24
And that is how programming
started for me.
started for me.
23
72160
2336
Ингээд л би программ бичиж эхэлсэн дээ.
01:26
It started as a means of self-expression.
24
74520
2536
Өөрийгөө илэрхийлэх нэгэн арга
гэдэг утгаар
гэдэг утгаар
01:29
Just like when I was smaller,
I would use crayons and legos.
I would use crayons and legos.
25
77080
3616
яг л бага байхдаа
өнгийн харандаа, лего тоглоомоор
өнгийн харандаа, лего тоглоомоор
01:32
And when I was older, I would use
guitar lessons and theater plays.
guitar lessons and theater plays.
26
80720
4600
арай томроод гитар, тайзны
жүжгээр илэрхийлдэг байсантай адил.
жүжгээр илэрхийлдэг байсантай адил.
01:37
But then, there were other things
to get excited about,
to get excited about,
27
85920
2976
Гэхдээ дараа нь өөр зүйлс сонирлыг
минь татсан юм.
минь татсан юм.
01:40
like poetry and knitting socks
28
88920
2416
Жишээ нь шүлэг яруу найраг, оймс нэхэх,
01:43
and conjugating French irregular verbs
29
91360
3296
франц хэлний дүрэм бус үгс,
01:46
and coming up with make-believe worlds
30
94680
1856
зохиомол дэлхийг бүтээх бодол,
01:48
and Bertrand Russell and his philosophy.
31
96560
3136
бас Бертран Рассел болон түүний философ.
01:51
And I started to be one of those people
32
99720
1896
Ингээд би ч гэсэн бусдын адил
01:53
who felt that computers
are boring and technical and lonely.
are boring and technical and lonely.
33
101640
3680
компьютерыг сонирхолгүй,
уйтгартай техник гэж бодож эхэлсэн.
уйтгартай техник гэж бодож эхэлсэн.
Гэхдээ одоо бол би ингэж бодож байна.
01:58
Here's what I think today.
34
106120
1816
Жоохон охид өөрсдөө компьютерт
дуртай болж болохгүй гэж боддоггүй.
дуртай болж болохгүй гэж боддоггүй.
01:59
Little girls don't know that they
are not supposed to like computers.
are not supposed to like computers.
35
107960
4056
02:04
Little girls are amazing.
36
112040
1256
Жоохон охидууд гайхалтай,
02:05
They are really, really good
at concentrating on things
at concentrating on things
37
113320
4136
тэд маш сайн төвлөрч чаддаг бас
02:09
and being exact and they ask
amazing questions like,
amazing questions like,
38
117480
3256
маш нямбай, хурц асуултууд асуудаг.
Тэр юу вэ? Яагаад вэ? Яаж вэ?
Ингэвэл яах вэ? гээд л
Ингэвэл яах вэ? гээд л
02:12
"What?" and "Why?"
and "How?" and "What if?"
and "How?" and "What if?"
39
120760
2576
02:15
And they don't know that they
are not supposed to like computers.
are not supposed to like computers.
40
123360
3680
бас тэд өөрсдөө компьютерт дуртай болж
болохгүй гэж огт боддоггүй.
болохгүй гэж огт боддоггүй.
02:19
It's the parents who do.
41
127760
1936
Эцэг эхчүүд л болохгүй гэдэг.
02:21
It's us parents who feel
42
129720
1295
Насанд хүрсэн бид
02:23
like computer science
is this esoteric, weird science discipline
is this esoteric, weird science discipline
43
131039
5097
компьютерийн шинжлэх ухааныг
ойлгомжгүй, тусгай шинжлэх ухаан
ойлгомжгүй, тусгай шинжлэх ухаан
02:28
that only belongs to the mystery makers.
44
136160
3656
цаашлаад хийж байгаа зүйл нь төвөгтэй
02:31
That it's almost as far removed
from everyday life
from everyday life
45
139840
2736
бөгөөд өдөр тутмын амьдралаас хол хөндий
зүйл гэж боддог.
зүйл гэж боддог.
02:34
as, say, nuclear physics.
46
142600
2536
Цөмийн физиктэй ижлээр.
02:37
And they are partly right about that.
47
145160
2456
Зарим талаараа зөв л дөө.
02:39
There's a lot of syntax
and controls and data structures
and controls and data structures
48
147640
3496
Учир нь программ бичихэд олон төрлийн синтакс
удирдах арга, мэдээллийн бүтэц, алгоритм,
02:43
and algorithms and practices,
49
151160
2656
дасгал сургууль, протокол, системийн модел
шаардлагатай.
шаардлагатай.
02:45
protocols and paradigms in programming.
50
153840
2576
02:48
And we as a community,
we've made computers smaller and smaller.
we've made computers smaller and smaller.
51
156440
4296
Бас бид компьютерийг улам л жижигхэн
болгоод байна.
болгоод байна.
02:52
We've built layers and layers
of abstraction on top of each other
of abstraction on top of each other
52
160760
4536
Бид машин техник болон хүн төрөлхтний хооронд
маш олон давхаргыг өөрсдөө босгосоор
02:57
between the man and the machine
53
165320
1496
02:58
to the point that we no longer
have any idea how computers work
have any idea how computers work
54
166840
3216
компьютер яаж ажилладаг эсвэл компьютертой
яаж харилцахаа ч
яаж харилцахаа ч
03:02
or how to talk to them.
55
170080
2176
мэдэхээ байж байна.
03:04
And we do teach our kids
how the human body works,
how the human body works,
56
172280
2776
Уг нь бид хүүхдүүддээ
хүний биеийн талаар,
хүний биеийн талаар,
03:07
we teach them how
the combustion engine functions
the combustion engine functions
57
175080
3096
биеийн энерги шатах процесс яаж
явагддаггийг зааж өгдөг.
явагддаггийг зааж өгдөг.
03:10
and we even tell them
that if you want to really be an astronaut
that if you want to really be an astronaut
58
178200
3016
Бүр хүүхдүүдээ сансрын нисгэгч
болж чадна
болж чадна
03:13
you can become one.
59
181240
1456
гэж хэлдэг.
03:14
But when the kid comes to us and asks,
60
182720
2176
Тэгсэн мөртлөө хүүдүүд биднээс
03:16
"So, what is a bubble sort algorithm?"
61
184920
2736
"Баббл ангилал алгоритм гэж юу вэ?"
03:19
Or, "How does the computer know
what happens when I press 'play,'
what happens when I press 'play,'
62
187680
4416
эсвэл "Компьютер яаж 'тоглуулах' товчыг
дарсны дараа яах ёстойгоо мэддэг юм бэ?
дарсны дараа яах ёстойгоо мэддэг юм бэ?
Яаж аль бичлэгийг үзүүлэхээ
мэддэг юм бэ?"
мэддэг юм бэ?"
03:24
how does it know which video to show?"
63
192120
1856
03:26
Or, "Linda, is Internet a place?"
64
194000
2576
эсвэл "Линда, интернет гэж газар юм уу?"
гэж асуухад
гэж асуухад
03:28
We adults, we grow oddly silent.
65
196600
2720
томчууд бид хачин чимээгүй болдог.
03:32
"It's magic," some of us say.
66
200400
2456
"Энэ бол ид шид" гэж зарим нь хэлдэг.
03:34
"It's too complicated," the others say.
67
202880
2720
"Хэтэрхий төвөгтэй" гэж бусад нь хэлдэг.
03:38
Well, it's neither.
68
206520
1496
Тэгвэл хариулт нь аль нь ч биш.
03:40
It's not magic and it's not complicated.
69
208040
2576
Энэ бол ид шид биш, төвөгтэй ч биш.
03:42
It all just happened
really, really, really fast.
really, really, really fast.
70
210640
3616
Энэ бүгд зүгээр л маш хурдан явагддаг.
03:46
Computer scientists built
these amazing, beautiful machines,
these amazing, beautiful machines,
71
214280
2896
Компьютер эрдэмтэд
маш гайхалтай машинуудыг бүтээсэн.
маш гайхалтай машинуудыг бүтээсэн.
03:49
but they made them
very, very foreign to us,
very, very foreign to us,
72
217200
2416
Гэвч биднээс хэтэрхий хол
байхаар бүтээсэн.
байхаар бүтээсэн.
03:51
and also the language we speak
to the computers
to the computers
73
219640
2216
Компьютертэйгээ харилцдаг хэл хүртэл.
03:53
so that we don't know
how to speak to the computers anymore
how to speak to the computers anymore
74
221880
3016
Тиймээс бид гоё ганган интерфэйсгүйгээр
03:56
without our fancy user interfaces.
75
224920
2496
компьютерийг ашиглаж чадахгүй байна.
03:59
And that's why no one recognized
76
227440
1576
Ийм л учраас намайг
04:01
that when I was conjugating
French irregular verbs,
French irregular verbs,
77
229040
2696
Франц хэлний дүрэм бус үйл үгийг
ашиглан
ашиглан
04:03
I was actually practicing
my pattern recognition skills.
my pattern recognition skills.
78
231760
3256
зүй тогтол таних чадвараа
хөгжүүлж байна гэж хэн ч анзаараагүй юм.
хөгжүүлж байна гэж хэн ч анзаараагүй юм.
04:07
And when I was excited about knitting,
79
235040
2296
Бас оймс нэхэхдээ би
04:09
I actually was following
a sequence of symbolic commands
a sequence of symbolic commands
80
237360
3536
тэмдэгтийн зүй тогтолыг дагаж,
loop функцийг ашиглаж байсныг
анзаараагүй.
анзаараагүй.
04:12
that included loops inside of them.
81
240920
1736
04:14
And that Bertrand Russell's lifelong quest
82
242680
2416
Мөн Бертран Расселын амьдралын эрэл болох
04:17
to find an exact language
between English and mathematics
between English and mathematics
83
245120
3976
Математик, Англи хэл 2-г холбох
алтан дундаж хэл нь
алтан дундаж хэл нь
04:21
found its home inside of a computer.
84
249120
2320
компьютер гэдгийг
мэдээгүй.
мэдээгүй.
04:24
I was a programmer, but no one knew it.
85
252080
2200
Би багаасаа програм бичиж байсан ч
хэн ч анзаараагүй.
хэн ч анзаараагүй.
04:27
The kids of today, they tap, swipe
and pinch their way through the world.
and pinch their way through the world.
86
255080
4456
Одоо үеийн хүүхдүүд товшиж, шударч,
чимхэж дэлхийтэй холбогдож байна.
чимхэж дэлхийтэй холбогдож байна.
04:31
But unless we give them tools
to build with computers,
to build with computers,
87
259560
3216
Бид тэдэнд компьютераар бүтээх
нөөцийг өгөхгүй бол
нөөцийг өгөхгүй бол
04:34
we are raising only consumers
instead of creators.
instead of creators.
88
262800
3936
бид бүтээгч хөгжүүлэгч биш,
хэрэглэгчдийг л өсгөх болно.
хэрэглэгчдийг л өсгөх болно.
04:38
This whole quest
led me to this little girl.
led me to this little girl.
89
266760
2536
Энэ бүх эрэл намайг
энэ жоохон охин руу дагуулсан.
энэ жоохон охин руу дагуулсан.
04:41
Her name is Ruby, she is six years old.
90
269320
2376
Түүний нэрийг "Рүби" гэдэг
тэр 6 настай.
тэр 6 настай.
04:43
She is completely fearless,
imaginative and a little bit bossy.
imaginative and a little bit bossy.
91
271720
4096
Тэр юунаас ч айдаггүй, уран сэтгэмжтэй,
бага зэргийн тушаангүй.
бага зэргийн тушаангүй.
04:47
And every time
I would run into a problem
I would run into a problem
92
275840
2456
Програмчлал сурах явцад
04:50
in trying to teach
myself programming like,
myself programming like,
93
278320
2256
олон асуудал тулгардаг.
04:52
"What is object-oriented design
or what is garbage collection?",
or what is garbage collection?",
94
280600
3976
Объект хандалтат програмчлал гэж юу вэ?
Хог цуглуулга гэж юу вэ? гэх мэт
Хог цуглуулга гэж юу вэ? гэх мэт
04:56
I would try to imagine how a six-year-old
little girl would explain the problem.
little girl would explain the problem.
95
284600
4416
Ийм үед би 6 настай хүүхэд үүнийг
яаж тайлбарлах бол гэж боддог.
яаж тайлбарлах бол гэж боддог.
05:01
And I wrote a book about her
and I illustrated it
and I illustrated it
96
289040
2656
Тиймээс би энэ охиний тухай
зурагтай ном бичсэн юм.
зурагтай ном бичсэн юм.
05:03
and the things
Ruby taught me go like this.
Ruby taught me go like this.
97
291720
2376
Рүбигийн заах арга нэг иймэрхүү.
Жишээ нь орны доор байдаг
шавж (bug)-аас айх хэрэггүй
шавж (bug)-аас айх хэрэггүй
05:06
Ruby taught me that you're
not supposed to be afraid
not supposed to be afraid
98
294120
2456
05:08
of the bugs under your bed.
99
296600
1376
гэдгийг заасан.
Мөн маш том асуудал гэдэг нь ердөө
05:10
And even the biggest of the problems
100
298000
2056
05:12
are a group of tiny problems
stuck together.
stuck together.
101
300080
3496
жижиг асуудлуудын цуглуулга
гэдгийг заасан.
гэдгийг заасан.
Рүби намайг найз нартайгаа танилцуулж
05:15
And Ruby also introduced
me to her friends,
me to her friends,
102
303600
2736
05:18
the colorful side of the Internet culture.
103
306360
2896
интернэтийн өнгөлөг талыг мэдрүүлсэн.
05:21
She has friends like the Snow Leopard,
104
309280
1856
Рүбигийн найз цасны ирвэс
хөөрхөн ч гэсэн
хөөрхөн ч гэсэн
05:23
who is beautiful but doesn't want
to play with the other kids.
to play with the other kids.
105
311160
2936
бусад амьтадтайгаа тоглох дургүй.
05:26
And she has friends like the green robots
that are really friendly but super messy.
that are really friendly but super messy.
106
314120
4616
Бас ногоон өнгөтэй робот найз нь
найрсаг боловч замбараагүй зантай.
найрсаг боловч замбараагүй зантай.
Харин Линукс гэдэг оцон шувуун найз
нь чадварлаг боловч ойлгоход их хэцүү.
нь чадварлаг боловч ойлгоход их хэцүү.
05:30
And she has friends like Linux the penguin
107
318760
2176
05:32
who's really ruthlessly efficient,
but somewhat hard to understand.
but somewhat hard to understand.
108
320960
3656
05:36
And idealistic foxes, and so on.
109
324640
2240
Цэцэрхэгч үнэг гэх мэт найзууд ч
түүнд бий...
түүнд бий...
05:39
In Ruby's world, you learn
technology through play.
technology through play.
110
327880
3656
Рүби охины ертөнцөд та
технологийг тоглоомийн аргаар суралцана.
технологийг тоглоомийн аргаар суралцана.
05:43
And, for instance, computers
are really good at repeating stuff,
are really good at repeating stuff,
111
331560
3216
Жишээ нь компьютер юмыг давтан
хийхдээ сайн учир
хийхдээ сайн учир
05:46
so the way Ruby would teach
loops goes like this.
loops goes like this.
112
334800
2896
Рүби дараахь аргаар loop-ийг
тайлбарлана:
тайлбарлана:
05:49
This is Ruby's favorite dance move,
it goes, "Clap, clap, stomp, stomp
it goes, "Clap, clap, stomp, stomp
113
337720
3376
Рүбигийн дуртай бүжиг
"Гараа таш, таш, хөлөө товш, товш,
"Гараа таш, таш, хөлөө товш, товш,
гараа таш, таш, тэгээд үсэр".
05:53
clap, clap and jump."
114
341120
1496
05:54
And you learn counter loops
by repeating that four times.
by repeating that four times.
115
342640
4016
Бүжгийг 4 давтаснаар та
loop-г ойлгож авах болно.
loop-г ойлгож авах болно.
05:58
And you learn while loops
by repeating that sequence
by repeating that sequence
116
346680
2816
Мөн While loop-г ойлгоё гэвэл
энэ зүй тогтлоо
энэ зүй тогтлоо
Нэг хөл дээрээ зогсож байх үедээ
давтахтай ижил юм.
давтахтай ижил юм.
06:01
while I'm standing on one leg.
117
349520
1776
06:03
And you learn until loops
by repeating that sequence
by repeating that sequence
118
351320
3296
Харин Until loop-г ойлгоё гэвэл
ээжийгээ уурлах хүртэл
зүй тогтлоо давтахад болно.
зүй тогтлоо давтахад болно.
06:06
until mom gets really mad.
119
354640
2056
06:08
(Laughter)
120
356720
1016
(Инээв)
06:09
And most of all, you learn
that there are no ready answers.
that there are no ready answers.
121
357760
3720
Энэ бүгдээс хамгийн чухал нь
та бэлэн хариулт гэж байхгүй гэдгийг ойлгох юм.
та бэлэн хариулт гэж байхгүй гэдгийг ойлгох юм.
Рүбигийн ертөнцийг суралцах хөтөлбөрийг
бэлдэхийн тулд хүүхдүүдтэй тулж,
бэлдэхийн тулд хүүхдүүдтэй тулж,
06:14
When coming up with the curriculum
for Ruby's world,
for Ruby's world,
122
362320
2736
06:17
I needed to really ask the kids
how they see the world
how they see the world
123
365080
3296
тэдний ертөнцийг харах өнцгийг
ойлгох шаардлага гарсан.
ойлгох шаардлага гарсан.
06:20
and what kind of questions they have
124
368400
2016
Мөн тэдэнд ямар асуулт байгааг асууж,
06:22
and I would organize
play testing sessions.
play testing sessions.
125
370440
2080
тоглоомон байдлаар тест авч үзсэн.
06:25
I would start by showing the kids
these four pictures.
these four pictures.
126
373360
2560
Би тэдэнд энэ 4 зургийг харуулсан.
06:28
I would show them a picture of a car,
127
376480
2336
Энд машин, супермаркет,
06:30
a grocery store, a dog and a toilet.
128
378840
2416
нохой, 00-н суултуурны зургийг
үзүүлээд,
үзүүлээд,
06:33
And I would ask, "Which one of these
do you think is a computer?"
do you think is a computer?"
129
381280
3240
"Энэ дундаас аль нь компьютер вэ? " гэж
хүүхдүүдээс асуутал
хүүхдүүдээс асуутал
06:37
And the kids would be
very conservative and go,
very conservative and go,
130
385480
2736
хүүхдүүд бодлогошронгуй болсноо
06:40
"None of these is a computer.
131
388240
1776
"Эдний аль нь ч компьютер биш.
06:42
I know what a computer is:
132
390040
1656
Компьютер гэдэг чинь
06:43
it's that glowing box
133
391720
1336
аав ээжүүд урд нь хамаг цагаа
өнгөрүүлдэг
өнгөрүүлдэг
06:45
in front of which mom or dad
spends way too much time."
spends way too much time."
134
393080
3616
гэрэлт хайрцгийг хэлдэг шүү дээ" гэсэн.
06:48
But then we would talk
135
396720
1496
Гэвч дараа нь бид ярилцлаа.
06:50
and we would discover
that actually, a car is a computer,
that actually, a car is a computer,
136
398240
2816
Тэгээд үнэндээ машин ч гэсэн компьютер
гэдгийг хэлж өгөв.
гэдгийг хэлж өгөв.
06:53
it has a navigation system inside of it.
137
401080
2376
Учир нь зам заагч систем
дотор нь байдаг шүү дээ.
дотор нь байдаг шүү дээ.
06:55
And a dog -- a dog
might not be a computer,
might not be a computer,
138
403480
2776
Аан харин нохой бол магадгүй
компьютер биш байх
компьютер биш байх
06:58
but it has a collar
139
406280
1216
гэвч нохойны хүзүүвчинд
06:59
and the collar might have
a computer inside of it.
a computer inside of it.
140
407520
2616
компьютер байж болно шүү дээ.
07:02
And grocery stores, they have
so many different kinds of computers,
so many different kinds of computers,
141
410160
3456
Дараагийнх супермаркет. Тэнд бол
маш олон төрлийн компьютерүүд байдаг.
маш олон төрлийн компьютерүүд байдаг.
07:05
like the cashier system
and the burglar alarms.
and the burglar alarms.
142
413640
3416
Жишээ нь кассын систем,
хулгайн дохио гэх мэт.
хулгайн дохио гэх мэт.
07:09
And kids, you know what?
143
417080
1336
Хүүхдүүд ээ, Япон улсад
07:10
In Japan, toilets are computers
144
418440
2536
00-н суултуур хүртэл
компьютертэй.
компьютертэй.
Тэр бүү хэл, түүнийг программчладаг
хакерууд ч байдгийг хэлсэн.
хакерууд ч байдгийг хэлсэн.
07:13
and there's even hackers who hack them.
145
421000
1896
07:14
(Laughter)
146
422920
1776
(Инээв)
07:16
And we go further
147
424720
1216
Дараагийн тестдээ би хүүхдүүдэд
07:17
and I give them these little stickers
with an on/off button on them.
with an on/off button on them.
148
425960
3216
жижигхэн on/off товчны
зурагтай наадаг зургийг өгсөн.
зурагтай наадаг зургийг өгсөн.
07:21
And I tell the kids,
"Today you have this magic ability
"Today you have this magic ability
149
429200
3616
Тэгээд тэдэнд "Өнөөдөр та нарт
энэ өрөөн доторх ямар ч зүйлийг
энэ өрөөн доторх ямар ч зүйлийг
07:24
to make anything in this room
into a computer."
into a computer."
150
432840
3616
компьютер болгох ид шид өглөө"
гэж хэлсэн.
гэж хэлсэн.
07:28
And again, the kids go,
151
436480
1336
Тэд өмнөх тест шигээр
07:29
"Sounds really hard,
I don't know the right answer for this."
I don't know the right answer for this."
152
437840
2896
"Зөв хариултыг мэдэхгүй,
хэцүү сонсогдож байна" гэцгээв.
хэцүү сонсогдож байна" гэцгээв.
Гэвч би тэдэнд
"Санаа зоволтгүй ээ
"Санаа зоволтгүй ээ
07:32
But I tell them, "Don't worry,
153
440760
1576
та нарын аав, ээж нар ч
хариултыг нь мэдэхгүй" гэж хэлэв.
хариултыг нь мэдэхгүй" гэж хэлэв.
07:34
your parents don't know
the right answer, either.
the right answer, either.
154
442360
2576
07:36
They've just started
to hear about this thing
to hear about this thing
155
444960
2216
Тэд дөнгөж
Юмсын интернет (IoT) гэдэг
Юмсын интернет (IoT) гэдэг
07:39
called The Internet of Things.
156
447200
2216
ухагдахууныг мэддэг болж байна.
07:41
But you kids,
you are going to be the ones
you are going to be the ones
157
449440
1976
Харин хүүхдүүд та нар бол
ирээдүйд бүх зүйлс нь
ирээдүйд бүх зүйлс нь
07:43
who are really going to live up in a world
where everything is a computer."
where everything is a computer."
158
451440
4376
компьютержсэн дэлхийд
амьдрах болно шүү дээ гэв.
амьдрах болно шүү дээ гэв.
Тэгсэн над дээр
нэг бяцхан охин ирээд
нэг бяцхан охин ирээд
07:47
And then I had this little girl
who came to me
who came to me
159
455840
2216
дугуйны гэрэл үзүүлэв.
07:50
and took a bicycle lamp
160
458080
1296
07:51
and she said, "This bicycle lamp,
if it were a computer,
if it were a computer,
161
459400
4216
Тэгээд тэр охин " Хэрвээ энэ гэрэл
компьютер байсан бол,
компьютер байсан бол,
07:55
it would change colors."
162
463640
2016
өнгө нь солигддог байх байсан" гэв.
07:57
And I said, "That's a really good idea,
what else could it do?"
what else could it do?"
163
465680
3016
Хариуд нь би "Үнэхээр сайхан санаа,
өөр юу хийж болох вэ?" гэж асуутал
өөр юу хийж болох вэ?" гэж асуутал
08:00
And she thinks and she thinks,
164
468720
1736
охин бодсоор, бодсоор
08:02
and she goes, "If this bicycle lamp
were a computer,
were a computer,
165
470480
4016
"Хэрвээ энэ дугуйны гэрэл
компьютер байсан бол,
компьютер байсан бол,
08:06
we could go on a biking trip
with my father
with my father
166
474520
2736
би аавтайгаа дугуйн аялал хийж,
08:09
and we would sleep in a tent
167
477280
1616
орой майханд унтахдаа
08:10
and this biking lamp
could also be a movie projector."
could also be a movie projector."
168
478920
3840
дугуйны гэрлээ
киноны проектор болгож ашиглана аа" гэв.
киноны проектор болгож ашиглана аа" гэв.
08:15
And that's the moment I'm looking for,
169
483640
1960
Яг тэгж хэлэх мөч бол миний
хүсэн хүлээдэг зүйл юм.
хүсэн хүлээдэг зүйл юм.
08:18
the moment when the kid realizes
170
486400
1576
Учир нь тэр мөчид хүүхдүүд
энэ дэлхийд хийх зүйлс
энэ дэлхийд хийх зүйлс
08:20
that the world
is definitely not ready yet,
is definitely not ready yet,
171
488000
2376
их байгааг ойлгодог.
08:22
that a really awesome way
of making the world more ready
of making the world more ready
172
490400
2976
Мөн дэлхийг улам сайн сайхан болгох
гайхалтай арга бол
гайхалтай арга бол
08:25
is by building technology
173
493400
2216
tехнологийг бүтээж,
08:27
and that each one of us
can be a part of that change.
can be a part of that change.
174
495640
2760
мөн хүн бүр
тэр өөрчлөлтөнд гар бие оролцох явдал юм.
тэр өөрчлөлтөнд гар бие оролцох явдал юм.
08:31
Final story, we also built a computer.
175
499200
3056
Ингээд бид хүүхдүүдтэй хамт
компьютер угсарсан.
компьютер угсарсан.
08:34
And we got to know the bossy CPU
and the helpful RAM and ROM
and the helpful RAM and ROM
176
502280
4736
Ингэхийн тулд бид CPU болон
санах ой болох RAM, ROM -ын
санах ой болох RAM, ROM -ын
08:39
that help it remember things.
177
507040
1416
тухай мэдэх хэрэгтэй болсон.
08:40
And after we've assembled
our computer together,
our computer together,
178
508480
2936
Мөн бид компьютерээ угсарч
дууссаныхаа дараа
дууссаныхаа дараа
08:43
we also design an application for it.
179
511440
2656
түүндээ зориулсан аппликешныг
бүтээсэн.
бүтээсэн.
08:46
And my favorite story is this little boy,
180
514120
2015
Би нэг бяцхан
хүүгийн тухай онцлон яръя.
хүүгийн тухай онцлон яръя.
08:48
he's six years old
181
516159
1257
Тэр 6 настай.
08:49
and his favorite thing in the world
is to be an astronaut.
is to be an astronaut.
182
517440
3119
түүний хамгийн дуртай
зүйл бол сансрын нисгэгч болох юм.
зүйл бол сансрын нисгэгч болох юм.
08:53
And the boy, he has
these huge headphones on
these huge headphones on
183
521120
2256
Хүү өөрөөсөө том чихэвч
зүүчихээд
зүүчихээд
08:55
and he's completely immersed
in his tiny paper computer
in his tiny paper computer
184
523400
3256
нөгөө жижигхэн цаасан компьютертоо
бүрэн автчихсан байсан.
бүрэн автчихсан байсан.
08:58
because you see, he's built his own
185
526680
2016
Учир нь хүү өөрийнхөө гараг хоорондын
09:00
intergalactic planetary
navigation application.
navigation application.
186
528720
4296
од эрxэсийн замыг замчлах
аппликешн бүтээчихсэн байлаа.
аппликешн бүтээчихсэн байлаа.
09:05
And his father, the lone astronaut
in the Martian orbit,
in the Martian orbit,
187
533040
3136
Аппликешн дээр хүү Ангарагт
ажилладаг аавыгаа
ажилладаг аавыгаа
09:08
is on the other side of the room
188
536200
1856
буюу нөгөө өрөөнд байгаа аавыгаа
09:10
and the boy's important mission
189
538080
1616
ямар ч аюулгүйгээр дэлхийд
09:11
is to bring the father
safely back to earth.
safely back to earth.
190
539720
2920
авчрах том даалгавартай.
09:15
And these kids are going to have
a profoundly different view of the world
a profoundly different view of the world
191
543760
3456
Эдгээр хүүхдүүд хорвоо ертөнц болон
технологи ашиглах хандлагыг
технологи ашиглах хандлагыг
09:19
and the way we build it with technology.
192
547240
2400
биднээс тэс өөр өнцгөөс хардаг болж
өсөх болно.
өсөх болно.
09:22
Finally, the more approachable,
the more inclusive,
the more inclusive,
193
550840
3856
Төгсгөлд нь хэлэхэд бидний бүтээх
технологи илүү хүртээмжтэй,
технологи илүү хүртээмжтэй,
09:26
and the more diverse
we make the world of technology,
we make the world of technology,
194
554720
3376
илүү олныг хамарсан, илүү олон талынх
байх тусмаа
байх тусмаа
09:30
the more colorful and better
the world will look like.
the world will look like.
195
558120
3976
бидний дэлхий илүү өнгөлөг, илүү сайжрах
болно оо.
болно оо.
09:34
So, imagine with me, for a moment,
196
562120
2576
Тиймээс, та бүхэн надтай хамт
төсөөлөөд үз дээ.
төсөөлөөд үз дээ.
09:36
a world where the stories we tell
197
564720
2576
Юмсыг яаж бүтээх талаар
09:39
about how things get made
don't only include
don't only include
198
567320
3016
Цахиурын хөндийн залуусаас гадна
09:42
the twentysomething-year-old
Silicon Valley boys,
Silicon Valley boys,
199
570360
2416
Кенийн сурагч охид,
09:44
but also Kenyan schoolgirls
and Norwegian librarians.
and Norwegian librarians.
200
572800
4400
Норвегийн номын санч ч
ном хаялцдаг дэлхийг төсөөл дөө.
ном хаялцдаг дэлхийг төсөөл дөө.
09:50
Imagine a world where
the little Ada Lovelaces of tomorrow,
the little Ada Lovelaces of tomorrow,
201
578000
4216
Дижитал ертөнцөд амьдрах
09:54
who live in a permanent
reality of 1s and 0s,
reality of 1s and 0s,
202
582240
3216
ирээдүйн Ада Ловелас болох багачууд
09:57
they grow up to be very optimistic
and brave about technology.
and brave about technology.
203
585480
4616
технологиос айхгүй, өөдрөгөөр харж
өсөн торнидог тийм дэлхийг төсөөл дөө.
өсөн торнидог тийм дэлхийг төсөөл дөө.
10:02
They embrace the powers
and the opportunities
and the opportunities
204
590120
3376
Боломжоо ч тэр, нөөц бололцоогоо ч
ашиглаж чаддаг дэлхийг төсөөл дөө.
10:05
and the limitations of the world.
205
593520
1600
10:07
A world of technology
that is wonderful, whimsical
that is wonderful, whimsical
206
595680
4136
Маш гайхалтай, бага зэрэг ер бусын
10:11
and a tiny bit weird.
207
599840
1640
технологилог дэлхий юм.
Хүүхэд байхдаа би
10:15
When I was a girl,
208
603120
1496
түүх өгүүлдэг хүн
болох мөрөөдөлтэй байсан.
болох мөрөөдөлтэй байсан.
10:16
I wanted to be a storyteller.
209
604640
2016
10:18
I loved make-believe worlds
210
606680
1576
Би төсөөллийн ерөнцөд дуртай.
10:20
and my favorite thing to do
211
608280
1616
Миний дуртай төсөөлөл бол
10:21
was to wake up in the mornings
in Moominvalley.
in Moominvalley.
212
609920
4056
өглөө Мумингийн гэрт нүдээ нээгээд
10:26
In the afternoons,
I would roam around the Tatooines.
I would roam around the Tatooines.
213
614000
3120
өдөр нь Татүүнээр зугаалаад
10:29
And in the evenings,
I would go to sleep in Narnia.
I would go to sleep in Narnia.
214
617320
2880
орой нь Нарниад хонох юм.
10:33
And programming turned out
to be the perfect profession for me.
to be the perfect profession for me.
215
621400
3200
Программ бичих бол надад яг таарсан
ажил гэдгийг би ойлгосон.
ажил гэдгийг би ойлгосон.
10:37
I still create worlds.
216
625720
1936
Би одоо ч гэсэн
төсөөллийн ертөнцийг бүтээсээр байна.
төсөөллийн ертөнцийг бүтээсээр байна.
10:39
Instead of stories, I do them with code.
217
627680
2960
Түүх өгүүлэхийн оронд
программчлалыг ашиглаж байна.
программчлалыг ашиглаж байна.
10:43
Programming gives me this amazing power
218
631640
3056
Программ бичнэ гэдэг нь
10:46
to build my whole little universe
219
634720
2376
өөрийн гэсэн дүрэм, загвар, хэв маягийг
шингээсэн бичил ертөнцийг үүсгэх
шингээсэн бичил ертөнцийг үүсгэх
10:49
with its own rules
and paradigms and practices.
and paradigms and practices.
220
637120
3960
хүчийг өгдөг.
10:54
Create something out of nothing
with the pure power of logic.
with the pure power of logic.
221
642120
3960
Логик сэтгэлгээний хүчээр
юу ч үгүй газраас ямар нэгэн зүйлийг бүтээ.
юу ч үгүй газраас ямар нэгэн зүйлийг бүтээ.
10:58
Thank you.
222
646920
1216
Баярлалаа.
11:00
(Applause)
223
648160
2440
(Алга ташилт)
ABOUT THE SPEAKER
Linda Liukas - Programmer, storyteller and illustratorLinda Liukas wants to create a more diverse and colorful world of technology, starting with the poetry of code.
Why you should listen
Linda Liukas is a programmer, storyteller and illustrator. Her children's book, Hello Ruby, is the "world’s most whimsical way to learn about technology, computing and coding.” Liukas founded Rails Girls, which has organized workshops in over 230 cities, teaching the basics of programming to more than 10,000 women. Linda worked at Codeacademy, which she left to write stories that teach children about software and programming. She won the 2013 Ruby Hero prize and was named the Digital Champion of Finland by the EU Commissioner for Digital Agenda.
Linda Liukas | Speaker | TED.com