ABOUT THE SPEAKER

Michael Patrick Lynch - Philosopher
Michael Patrick Lynch examines truth, democracy, public discourse and the ethics of technology in the age of big data.

Why you should listen

What is truth and why does it matter? Does information technology help or hinder its pursuit? And how do we encourage more productive public discourse? These are some of the questions that animate Michael Lynch's work as a philosopher.

Lynch is a writer and professor of philosophy at the University of Connecticut, where he directs the Humanities Institute. His work concerns truth, democracy, public discourse and the ethics of technology. Lynch is the author or editor of seven books, including The Internet of Us: Knowing More and Understanding Less in the Age of Big Data, In Praise of Reason: Why Rationality Matters for Democracy, Truth as One and Many and the New York Times Sunday Book Review Editor’s pick, True to Life.

The recipient of the Medal for Research Excellence from the University of Connecticut’s College of Liberal Arts and Sciences, he is The Principal Investigator for Humility & Conviction in Public Life, a $7 million project aimed at understanding and encouraging meaningful public discourse funded by the John Templeton Foundation and the University of Connecticut. He's a frequent contributor to the New York Times "The Stone" blog.

More profile about the speaker
Michael Patrick Lynch | Speaker | TED.com

TED2017

Michael Patrick Lynch: How to see past your own perspective and find truth

Майкл Патрик Линч: Хэрхэн өөрийнхөө үзэл бодлоос цааш сэтгэж, үнэнийг олох вэ?

Filmed: 2017-04-24

Readability: 3.9

1,781,987 views

Илүү ихийг интернетээс уншиж, үзэх болгонд юу үнэн болон юу худлаа вэ гэдгийг ялгахад хэцүү болдог. "Яг л илүү ихийг мэдээд байгаа мөртлөө багыг ойлгоод байгаа мэт" хэмээн философич Майкл Патрик Линч хүүрнэнэ. Энэ ярианд тэр биднийг өөрсөддөө үүсгэсэн хөөсийг тэсэлж, бүх зүйлийн үндэс суурь болсон нийтлэг бодит байдалд оролцохыг дуудаж байна.

Michael Patrick Lynch - Philosopher
Michael Patrick Lynch examines truth, democracy, public discourse and the ethics of technology in the age of big data. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12

So, imagine that you had
your smartphone miniaturized

0

740

3679

Тэгэхээр та нар ухаалаг утас чинь
жижигрээд,

00:16

and hooked up directly to your brain.

1

4443

2360

тархитай чинь шууд холбогдлоо гээд
төсөөл дөө.

Хэрвээ хүмүүст ийм төрлийн
тархины чип байсан бол

00:19

If you had this sort of brain chip,

2

7711

1893

00:21

you'd be able to upload
and download to the internet

3

9628

2531

бодлынхоо хурдаар л

интернетэд юм оруулах болон
татах боломжтой болно.

00:24

at the speed of thought.

4

12183

1192

00:25

Accessing social media or Wikipedia
would be a lot like --

5

13986

3267

Википедия эсвэл олон нийтийн
мэдээллийн сүлжээнд нэвтрэх нь

ядаж л дотроосоо бол

00:29

well, from the inside at least --

6

17277

1640

өөрийнхөө ой санамжтай зөвлөлдөж буй мэт
болно.

00:30

like consulting your own memory.

7

18941

1750

00:33

It would be as easy
and as intimate as thinking.

8

21247

3198

Ингэвэл бодож байгаа шиг их амархан,
ойр дотно байх болно.

00:37

But would it make it easier
for you to know what's true?

9

25579

3157

Гэхдээ энэ нь та нарт үнэнийг мэдэхэд
илүү амархан болгож чадах болов уу?

00:40

Just because a way
of accessing information is faster

10

28760

2961

Мэдээлэл рүү нэвтрэх арга нь
илүү хурдан байлаа гээд

00:43

it doesn't mean it's more
reliable, of course,

11

31745

2245

илүү найдвартай гэсэн үг мэдээж биш,

00:46

and it doesn't mean that we would all
interpret it the same way.

12

34014

3231

мөн хүн бүр мэдээллийг яг ижилхэн ойлгож
хүлээж авна гэсэн үг биш.

00:49

And it doesn't mean that you would be
any better at evaluating it.

13

37269

3594

Мэдээллийг үнэлэх нь илүү сайжрана ч
гэсэн үг ч биш.

00:52

In fact, you might even be worse,

14

40887

1657

Үнэндээ бүр дордож магадгүй,

учир нь мэдээлэл ихсэх тусам
үнэлж дүгнэх цаг нь багасдаг.

00:54

because, you know, more data,
less time for evaluation.

15

42568

2782

00:58

Something like this is already
happening to us right now.

16

46378

3395

Яг одоо бидэнд иймэрхүү л зүйл
тохиолдоод байгаа юм.

01:01

We already carry a world of information
around in our pockets,

17

49797

3858

Бид аль хэзээний мэдээллийн ертөнцийг
халаасандаа авч явдаг болсон.

01:05

but it seems as if the more information
we share and access online,

18

53679

4229

Гэхдээ хэр их мэдээлэл хуваалцаж бас
онлайнаар нэвтэрч байна

тэр хэмжээгээрээ бидэнд
үнэн ба худлын ялгааг

01:09

the more difficult it can be for us
to tell the difference

19

57932

2802

01:12

between what's real and what's fake.

20

60758

2117

харахад бэрх болж байнаа.

01:15

It's as if we know more
but understand less.

21

63507

3938

Яг л илүү ихийг мэдээд байгаа мөртлөө
улам багыг ойлгоод байгаа мэт.

01:20

Now, it's a feature
of modern life, I suppose,

22

68152

2937

Магадгүй энэ нь орчин үеийн онцлог байх.

01:23

that large swaths of the public
live in isolated information bubbles.

23

71113

3988

Олон нийтийн ихээхэн хэсэг нь алслагдсан
мэдээллийн хөөсөнд амьдарч байна.

01:27

We're polarized: not just over values,
but over the facts.

24

75849

4654

Бид үзэл бодол төдийгүй баримт мэдээнд
туйлширч хандах болсон.

01:32

One reason for that is, the data
analytics that drive the internet

25

80527

3597

Үүний нэг шалтгаан нь интернетийг
чиглүүлэг мэдээллийн шинжээчид

01:36

get us not just more information,

26

84148

2399

бидэнд зөвхөн илүү
их мэдээлэл өгдөггүй,

01:38

but more of the information that we want.

27

86571

2186

харин бидний хүссэн мэдээллийг
илүү ихээр өгдөг.

01:40

Our online life is personalized;

28

88781

2390

Бидний онлайн амьдралыг
бүхэлд нь тусгайлан бэлтгэх болсон.

01:43

everything from the ads we read

29

91195

1730

Суртачилгаанаас эхлээд
Фейсбүүкийн мэдээнүүд хүртэл

01:44

to the news that comes down
our Facebook feed

30

92949

2590

01:47

is tailored to satisfy our preferences.

31

95563

3006

бидний сонирхол дээр тулгуурласан байдаг.

01:51

And so while we get more information,

32

99279

1806

Тэгэхээр биднийг мэдээлэл хүлээж авах
хооронд

01:53

a lot of that information ends up
reflecting ourselves

33

101109

3230

тэр мэдээллүүдийн ихэнхи нь
бодит амьдралын гэхээсээ илүү

01:56

as much as it does reality.

34

104363

2204

бидний өөрсдийн үзэл бодлын
тусгал болдог.

01:59

It ends up, I suppose,

35

107198

1639

Энэ нь биднийг холдуулдаг
хөөсөн бөмбөлгүүдийг

02:01

inflating our bubbles
rather than bursting them.

36

109691

2533

хагалах биш улам томруулж байдаг.

02:05

And so maybe it's no surprise

37

113331

2129

Тэгэхээр магадгүй бид маш ихийг мэднэ
гэж боддог мөртлөө,

02:07

that we're in a situation,
a paradoxical situation,

38

115484

2905

мэддэг зүйлс дээрээ санаа нийлдэггүй

02:10

of thinking that we know so much more,

39

118413

2131

энэ парадокс шиг нөхцөл байдал

02:12

and yet not agreeing
on what it is we know.

40

120568

3010

гайхмаар зүйл биш байх.

02:17

So how are we going to solve
this problem of knowledge polarization?

41

125259

3572

Одоо яаж бид энэ мэдлэгийн
туйлшралын асуудлыг зохицуулах вэ?

02:20

One obvious tactic is to try
to fix our technology,

42

128855

4168

Ойлгомжтой нэг арга бол
технологийг өөрчилж

өөрсдийнхөө дижитал тавцангаа
дахин зохиож,

02:25

to redesign our digital platforms,

43

133047

1909

02:26

so as to make them less
susceptible to polarization.

44

134980

3143

туйлшралд автахаас сэргийлэх.

02:30

And I'm happy to report

45

138884

1199

Мөн би Фейсбүүк болон Гүүглийн
ухаалаг хүмүүс

02:32

that many smart people at Google
and Facebook are working on just that.

46

140107

4640

энэ асуудал дээр ажиллаж байгааг
хэлэхэд таатай байна.

02:36

And these projects are vital.

47

144771

1589

Энэ төслүүд маш их чухал.

02:39

I think that fixing technology
is obviously really important,

48

147837

3130

Технологийг засаж өөрчлөх нь чухал ч гэлээ

02:42

but I don't think technology alone,
fixing it, is going to solve the problem

49

150991

4622

зөвхөн технологийг солих нь
бидний мэдлэгийн туйлшралыг

зохицуулчихна гэж бодохгүй байна.

02:47

of knowledge polarization.

50

155637

1354

02:49

I don't think that because I don't think,
at the end of the day,

51

157015

3075

Учир нь эцсийн эцэст бол энэ нь
дан технологийн

02:52

it is a technological problem.

52

160114

1629

асуудал гэж бодохгүй байна

02:53

I think it's a human problem,

53

161767

1875

Миний бодлоор энэ бидний
сэтгэх арга барил болон

02:55

having to do with how we think
and what we value.

54

163666

3565

үнэт зүйлстэй холбоотой
хүн төрөлхтний асуудал.

Асуудыг шийдвэрлэхийн тулд,

03:00

In order to solve it, I think
we're going to need help.

55

168285

2615

бидэнд тусламж хэрэгтэй гэж бодож байна

03:02

We're going to need help
from psychology and political science.

56

170924

3005

Бидэнд сэтгэл зүйн ухаан болон
улс төр судлалын тусламж хэрэгтэй.

03:05

But we're also going to need help,
I think, from philosophy.

57

173953

3250

Мөн бидэнд философийн ухаан хэрэгтэй.

03:10

Because to solve the problem
of knowledge polarization,

58

178663

3528

Учир нь мэдлэгийн туйлшралын асуудлыг
шийдвэрлэхийн тулд,

03:15

we're going to need to reconnect

59

183522

1995

бид ганц л нийтлэг бодит байдалд
хамтдаа оршдог гэдэг

03:18

with one fundamental, philosophical idea:

60

186455

3836

ганц үндсэн философийн
үзэл сурталтай

03:23

that we live in a common reality.

61

191219

2397

эргэн нэгдэх шаардлагатай.

03:26

The idea of a common reality
is like, I suppose,

62

194671

4027

Нийтлэг бодит байдал гэх санаа нь

яг л ихэнхи философийн үзэлтэй адил

03:30

a lot of philosophical concepts:

63

198722

1563

тодорхойлоход амархан

03:32

easy to state

64

200309

1166

03:33

but mysteriously difficult
to put into practice.

65

201499

2635

харин практик руу шилшүүлэхэд маш хэцүү
байдаг.

Үнэхээр хүлээн зөвшөөрөхийн тулд

03:37

To really accept it,

66

205003

1305

03:38

I think we need to do three things,

67

206332

2217

бид яг одоо том сорилт болсон

03:40

each of which is a challenge right now.

68

208573

2312

гурван зүйлийг хийх хэрэгтэй.

03:44

First, we need to believe in truth.

69

212749

2564

Нэгт, бид үнэнд итгэх хэрэгтэй.

03:48

You might have noticed

70

216267

1163

Бидний соёл энэ санаатай

03:49

that our culture is having
something of a troubled relationship

71

217454

3015

зөрчилдөөд байгааг та бүхэн

хэдийн анзаарсан байх.

03:52

with that concept right now.

72

220493

1401

03:55

It seems as if we disagree so much that,

73

223061

3213

Саяхан нэгэн улс төр шүүмжлэгчийн хэлснээр

03:58

as one political commentator
put it not long ago,

74

226298

2809

бид факт баримтууд байхгүй болсон мэт

04:01

it's as if there are no facts anymore.

75

229131

2235

байнга л санаа зөрж байдаг болсон.

04:04

But that thought is actually an expression

76

232986

4222

Энэ бол мэдрэгдээд байгаа

04:09

of a sort of seductive line
of argument that's in the air.

77

237232

4009

эзэн биегүй нэг асуудлыг
багцалсан дүгнэлт.

04:13

It goes like this:

78

241668

1268

Тайлбарлавал:

бид зүгээр л өөрсдийнхөө туйлшралаас
цааш сэтгэж,

04:16

we just can't step outside
of our own perspectives;

79

244188

2851

04:19

we can't step outside of our biases.

80

247063

2442

гажуу мэдээллээсээ ангижирч
чадахгүй байгаа юм.

04:21

Every time we try,

81

249529

1473

Харин оролдох болгонд

04:23

we just get more information
from our perspective.

82

251026

3585

дахин л өөрсдийнхөө үзэл бодлоос
шинэ мэдээлэл гаргаад авчихдаг.

04:27

So, this line of thought goes,

83

255536

2250

Тэгэхээр энэ бодлын хэлхээ нь

бид зүгээр л ганц үнэн байдаг гэдэг нь
хуурмаг төсөөлөл,

04:31

we might as well admit
that objective truth is an illusion,

84

259016

3762

эсвэл байсан ч хэнд ч хамаагүй.

04:34

or it doesn't matter,

85

262802

1154

Учир нь хүмүүс хэзээ ч үнэнг олж мэдэхгүй

04:35

because either we'll never
know what it is,

86

263980

2146

эсвэл үнэн гэж угийн л оршдоггүй
гэдэг аргумент болно.

04:39

or it doesn't exist in the first place.

87

267039

2143

04:43

That's not a new philosophical thought --

88

271173

2996

Үүнийг "Үнэний эргэлзээ" гэх бөгөөд

философийн цоо шинэ санаа
бол биш.

04:46

skepticism about truth.

89

274193

1848

04:49

During the end of the last century,
as some of you know,

90

277332

2881

20-р зууны сүүлэн энэ санаа нь
зарим эрдэм шинжилгээний салбарт

04:52

it was very popular in certain
academic circles.

91

280237

2294

маш их хүчтэй байанг
зарим хүмүүс мэдэх байх.

04:55

But it really goes back all the way
to the Greek philosopher Protagoras,

92

283317

5133

Ярьвал үнэндээ хуучны Грек философич
Протагорасын үед ч байсан,

05:00

if not farther back.

93

288474

1326

илүү цаашаа биш юмаа гэхэд.

05:02

Protagoras said that objective
truth was an illusion

94

290252

2449

Протагорас ганц үнэн байх нь хуурамч
төсөөлөл,

05:04

because "man is the measure
of all things."

95

292725

2907

учир нь ''Хүн бол бүх зүйлийн
хэмжүүр'' гэсэн юм.

05:07

Man is the measure of all things.

96

295656

1940

Хүн бол бүх зүйлийн хэмжүүр...

Энэ хэллэг хүмүүст өөрсдөө үнэнийг
бүтээ нээх боломжийг олгодог учраас

05:10

That can seem like a bracing bit
of realpolitik to people,

97

298169

2823

05:13

or liberating,

98

301016

1159

та нарт бодит байдал дээр тулгуурласан
огшмоор эсвэл

05:14

because it allows each of us
to discover or make our own truth.

99

302199

4538

эрх чөлөө мэдрүүлсэн хэсэг шиг санагдаж
магад.

05:20

But actually, I think it's a bit
of self-serving rationalization

100

308618

4162

Гэхдээ миний бодлоор бол энэ нь
философийн нэр зүүсэн,

өөрөө өөрсөддөө логикоор тайлбарлах арга
мэт санагддаг.

05:24

disguised as philosophy.

101

312804

1867

05:27

It confuses the difficulty
of being certain

102

315507

2808

Тодорхой, бат байхын хүндрэлийг

05:30

with the impossibility of truth.

103

318339

2645

үнэн орших боломжгүйтэй
андуурч байгаа юм.

05:34

Look --

104

322223

1206

Хар даа...

Бүх зүйл дээр баттай байх нь мэдээж хэцүү.

05:36

of course it's difficult
to be certain about anything;

105

324768

2940

Магадгүй хүний ертөнц ч
зүгээр нэг төсөөлөл байж болно.

05:40

we might all be living in "The Matrix."

106

328908

2313

Та нарын тархинд өөрсдийг чинь
буруу мэдээллээр хооллодог

05:44

You might have a brain chip in your head

107

332018

1982

05:46

feeding you all the wrong information.

108

334024

1964

чип ч байж магадгүй.

05:49

But in practice, we do agree
on all sorts of facts.

109

337593

4179

Бодит байдал дээр бид үнэндээ
төрөл бүрийн факт дээр санал нийлдэг.

05:53

We agree that bullets can kill people.

110

341796

3239

Жишээ нь сум хүнийг алж болдог гэдэгт
бүгд санал нийлнэ

05:57

We agree that you can't flap
your arms and fly.

111

345616

4383

Хүн гараа дэвээд нисч чадахгүй гэдэгтэй
ч бас санал нийлнэ.

06:02

We agree -- or we should --

112

350023

2109

Бидэнд нөлөөлдөг гадаад бодит байдал
байдаг бөгөөд

06:05

that there is an external reality

113

353018

2297

үүнийг үл тоомсорловол аюултай
гэдэгтэй ч

06:07

and ignoring it can get you hurt.

114

355339

2081

бид санал нийлдэг,
эсвэл нийлэх ёстой.

06:11

Nonetheless, skepticism
about truth can be tempting,

115

359205

4149

Тэгсэн ч гэсэн үнэнд эргэлзэх
үргэлж энүүхэнд байдаг.

Учир нь биднийг өрөөсгөл бодлоосоо салж
логикоор сэтгэх боломжийг олгодог.

06:15

because it allows us to rationalize
away our own biases.

116

363378

3314

06:18

When we do that, we're sort of like
the guy in the movie

117

366716

2987

Ингэхдээ бид яг л кинон дээр гардаг,

өөрийгөө төсөөллийн ертөнцөд амьдарч
байгаагаа мэддэг ч

06:21

who knew he was living in "The Matrix"

118

369727

2338

06:24

but decided he liked it there, anyway.

119

372793

2725

тэрэндээ өөрөө дуртай байхаар шийдсэн
залуу шиг болдог.

06:29

After all, getting what you
want feels good.

120

377031

2658

Эцсийн эцэст дуртай юмаа авах нь
сайхан мэдрэмж төрүүлдэг.

06:32

Being right all the time feels good.

121

380271

2696

Үргэлж зөв байх нь ч сайхан байдаг.

06:34

So, often it's easier for us

122

382991

2782

Тэгэхээр ихэнхидээ хүмүүст өөрсдийгөө
мэдээллийн хөөс дотор ороогоод

06:37

to wrap ourselves in our cozy
information bubbles,

123

385797

3489

фактаас холуур амьдран,

06:42

live in bad faith,

124

390049

1541

тэр хөөсөө
бодит амьдрал мэт хүлээж авах нь

06:43

and take those bubbles
as the measure of reality.

125

391614

3751

хүмүүст илүү амархан байдаг.

06:48

An example, I think, of how
this bad faith gets into our action

126

396595

5845

Жишээ хэлэхэд миний бодлоор жинхэнэ
фактаас холуур байхын нөлөө нь

06:54

is our reaction
to the phenomenon of fake news.

127

402464

4785

бидний худал мэдээлэлийн үзэгдэлд
ханддаг хандалтаас харагддаг.

06:59

The fake news that spread on the internet

128

407874

2930

2016 оны Америкийн ерөнхийлөгчийн
сонгуулийн үед

07:02

during the American
presidential election of 2016

129

410828

4654

интернетэд цацагдсан худал мэдээнүүд

бидний туйлшрах сэтгэлгээнд
нөлөөлж,

07:07

was designed to feed into our biases,

130

415506

2627

хөөсийг маань томруулах зорилготой
байсан.

07:10

designed to inflate our bubbles.

131

418157

2114

07:12

But what was really striking about it

132

420295

2051

Үнэхээр нүдэн дээр илт байсан зүйл нь

07:14

was not just that it fooled
so many people.

133

422370

2614

тэр мэдээллүүд их олон хүмүүсийг
мангартуулаад зогсоогүй.

07:17

What was really striking to me
about fake news,

134

425595

2841

Хуурмаг мэдээллийн
энэ үзэгдлээс

намайг хамгийн
цочроосон зүйл нь

07:20

the phenomenon,

135

428460

1338

тэр мэдээлэл ямар хурдан
мэдлэгийн туйлшрах

07:21

is how quickly it itself became
the subject of knowledge polarization;

136

429822

5055

үүсэх үндэс болж байсан байлаа.

07:27

so much so, that the very term --
the very term -- "fake news"

137

435582

3679

Ихдээд, зөвхөн "Хуурамч мэдээ" гэх
энэ нэр

07:31

now just means: "news story I don't like."

138

439285

3404

одоо зүгээр "надад таалагддаггүй мэдээлэл"
гэсэн утгатай болчихсон.

07:35

That's an example of the bad faith
towards the truth that I'm talking about.

139

443367

4873

Энэ л миний яриад байгаа үнэнд үл итгэх
итгэлийн нэг жишээ.

07:43

But the really, I think, dangerous thing

140

451240

3474

Миний бодлоор үнэнд эргэлзэхийн

07:47

about skepticism with regard to truth

141

455981

2578

жинхэнэ аюултай тал нь

07:51

is that it leads to despotism.

142

459476

1907

энэ нь бүх хүч чадлыг
нэг тийшээ шилжүүлдэг.

07:54

"Man is the measure of all things"

143

462350

2923

"Хүн бол бүх зүйлийн хэмжүүр"
гэх нь гарцаагүй

07:57

inevitably becomes "The Man
is the measure of all things."

144

465297

3917

"Энэ хүн бол бүх зүйлийн хэмжүүр"
болдог.

08:01

Just as "every man for himself"

145

469852

2650

Яг л "хүн бүр өөрсдийнхөө төлөө
байх хэрэгтэй" гэдэг

08:04

always seems to turn out to be
"only the strong survive."

146

472526

2995

"хэн хүчтэй нь амьд үлддэг"
болдог шиг.

08:08

At the end of Orwell's "1984,"

147

476345

2489

Оруэлын бичсэн "1984" номын төгсгөлд

08:12

the thought policeman O'Brien is torturing
the protagonist Winston Smith

148

480136

4259

цагдаа залуу Обраян нь
гол дүр Уинстон Смиттийг

08:16

into believing two plus two equals five.

149

484419

3198

2 дээр 2-ыг нэмбэл 5 гэдэгт итгүүлэх гэж
тамлаж байгаа хэсэг гардаг.

08:20

What O'Brien says is the point,

150

488571

2804

Обраяны хувьд гол санаа нь

08:25

is that he wants to convince Smith
that whatever the party says is the truth,

151

493486

4421

тэр Уинстон Смиттэд
намын хэлсэн бүх зүйл үнэн,

08:29

and the truth is whatever the party says.

152

497931

2885

харин үнэн бол намыг хэлсэн үг
гэж итгүүлэх байдаг.

08:33

And what O'Brien knows
is that once this thought is accepted,

153

501484

3520

Мөн Обраян нэгэнт энэ бодлыг
хүлээн зөвшөөрсөн цагт

шүүмжлэлт эсэргүүцэл гаргах
боломжгүй болохыг мэдэж байлаа.

08:38

critical dissent is impossible.

154

506387

2554

08:41

You can't speak truth to power

155

509857

2188

Хэрвээ үнэн гэдэг намын өмч болвол

08:44

if the power speaks truth by definition.

156

512069

3155

чи тэр намтай үнэн худал гэж мэлзэж
чадахгүй шүү дээ.

08:48

I said that in order to accept
that we really live in a common reality,

157

516880

4243

Би өмнө нь нийтлэг бодит байдлыг
хүлээн зөвшөөрөхийн тулд

бид 3 зүйл хийх ёстой гэсэн.

08:53

we have to do three things.

158

521147

1287

08:54

The first thing is to believe in truth.

159

522458

1985

Эхнийх нь үнэнд итгэх.

08:56

The second thing can be summed up

160

524467

1670

Хоёрдахийг нь Кантын "Гэгээрэл"-н
уриа болгосон Латин үгээр

08:58

by the Latin phrase that Kant took
as the motto for the Enlightenment:

161

526161

5086

тайлбарлаж болно:

09:03

"Sapere aude,"

162

531271

1637

''Sapere aude''.

09:04

or "dare to know."

163

532932

1732

''Мэдэх гээд зүрхэл''.

Эсвэл Кантын хүсдэгээр
''Өөрөө сэтгэж, мэдэх гэж зүрхэл".

09:06

Or as Kant wants,
"to dare to know for yourself."

164

534688

2426

09:10

I think in the early days of the internet,

165

538208

2042

Миний бодлоор интенетийн эхэн үед

09:12

a lot of us thought

166

540274

1166

ихэнхи хүмүүс

09:13

that information technology
was always going to make it easier

167

541464

3810

мэдээллийн технологи нь бидэнд
өөрсдөө мэдэж, ойлгохыг

09:17

for us to know for ourselves,

168

545298

1855

илүү амархан болгоно гэж боддог байсан.

09:19

and of course in many ways, it has.

169

547177

2692

Мэдээж мэдээлэл авах илүү
амар болсон нь үнэн.

09:21

But as the internet has become
more and more a part of our lives,

170

549893

3838

Гэхдээ интернет бидний амьдралын
улам том хэсэг болох тусам

09:25

our reliance on it, our use of it,

171

553755

1959

бидний интернетийн хамаарал, бидний
хэрэглээ

09:27

has become often more passive.

172

555738

2560

илүү идэвхигүй болсон.

Өнөөдөр бид мэддэг зүйлсийн ихэнхийг
Гүүглээс мэддэг.

09:30

Much of what we know today we Google-know.

173

558322

2365

09:33

We download prepackaged sets of facts

174

561299

3695

Бид урьдчилан багцлагдсан хэсэг фактууд
татаж аваад,

09:37

and sort of shuffle them along
the assembly line of social media.

175

565018

3812

олон нийтийн сүлжээний дамжлагийн шат
дагуу ийш тийш тараадаг.

09:41

Now, Google-knowing is useful

176

569357

1430

Оюун ухааны эрэл хайгуул
шаарддаг учир

09:42

precisely because it involves
a sort of intellectual outsourcing.

177

570811

3196

Гүүгл мэдээж хэрэгтэй арга хэрэгсэл.

09:46

We offload our effort onto a network
of others and algorithms.

178

574031

5765

Бид хичээл зүтгэлээ бусдын холбоо сүлжээ
болон хууль дүрэмд даатгачихдаг.

09:51

And that allows us, of course,
to not clutter our minds

179

579820

3007

Энэ нь мэдээж биднийг оюун санаагаа
төрөл бүрийн фактуудаар

дүүргэхгүй байх боломжийг олгодог.

09:54

with all sorts of facts.

180

582851

1439

Бид зүгээр л хэрэгтэй үедээ татаад авчихаж
болно шүү дээ.

09:56

We can just download them
when we need them.

181

584314

2287

09:58

And that's awesome.

182

586625

1382

Энэ чинь гайхалтай.

10:01

But there's a difference
between downloading a set of facts

183

589348

4781

Гэхдээ фактуудыг байгаагаар нь
татаж авах болон

10:06

and really understanding how or why
those facts are as they are.

184

594809

4826

фактууд үнэхээр ямар учраас
бэлэн байж байгааг ойлгох 2 ялгаатай.

10:13

Understanding why
a particular disease spreads,

185

601237

4374

Ямар нэг өвчин яагаад тархдагийг ойлгох

эсвэл математикийн нотолгоо
яаж хийхийг ойлгох

10:17

or how a mathematical proof works,

186

605635

2059

10:19

or why your friend is depressed,

187

607718

2013

эсвэл яагаад найз чинь сэтгэл санааны
дарамтанд орсныг ойлгох

10:21

involves more than just downloading.

188

609755

2465

гэх мэт нь зүгээр л татаж авахаас
илүү хичээл шаарддаг.

10:25

It's going to require, most likely,

189

613396

2081

Өөрөө судалгаа хийх шаардлага гарах
магадлал ч өндөр.

10:27

doing some work for yourself:

190

615501

2102

10:30

having a little creative insight;

191

618503

1840

Арай бүтээлч нүдээр харах,

10:32

using your imagination;

192

620367

1266

өөрийн төсөөллөө ашиглах,

10:33

getting out into the field;

193

621657

1318

талбарт өөрөө гарах,

10:34

doing the experiment;

194

622999

1182

туршилтыг өөрөө хийх,

10:36

working through the proof;

195

624205

1271

нотолгоонуудыг шалгах,

10:37

talking to someone.

196

625500

1444

хэн нэгэнтэй ярилцах гэх мэт.

10:43

Now, I'm not saying, of course,
that we should stop Google-knowing.

197

631533

3544

Мэдээж би Гүүглээс сурахаа боль
гэж хэлээгүй.

10:48

I'm just saying

198

636402

1151

Юу гэх гэсэн бэ гэхээр,

10:49

we shouldn't overvalue it, either.

199

637577

1686

Гүүглийг бас хэт үнэлэх ч хэрэггүй.

10:51

We need to find ways of encouraging
forms of knowing that are more active,

200

639287

4664

Бид мэдлэг олох, сонирхолтой,
идэвхитэй өөр аргууд олох хэрэгтэй бөгөөд

10:56

and don't always involve passing off
our effort into our bubble.

201

644512

5049

байнга л чармайлтаа нөгөө хөөсөндөө
оруулаад байхаас сэргийлэх хэрэгтэй.

11:02

Because the thing about Google-knowing
is that too often it ends up

202

650242

3341

Учир нь Гүүглээс сурснаас
ихэнхидээ хүмүүс

бусдын мэдээллийн хөөснөөс
мэдэж дуусдаг.

11:05

being bubble-knowing.

203

653607

1364

11:07

And bubble-knowing means
always being right.

204

655581

2790

Хөөснөөс мэднэ гэдэг нь үргэлж л
зөв байхыг хэлнэ.

11:11

But daring to know,

205

659183

2197

Гэхдээ мэдэхийг зүрхлэх,

11:13

daring to understand,

206

661404

1570

ойлгохыг зүрхлэх гэдэг

11:16

means risking the possibility
that you could be wrong.

207

664151

3066

буруу байх бололцоо
үүсгэж байна гэсэн үг.

11:19

It means risking the possibility

208

667921

2268

Өөрөөр бол чиний хүссэн зүйл болон
үнэн зүйл хоорондоо өөр байх

11:22

that what you want and what's true
are different things.

209

670213

4327

бололцоог үүсгэнэ гэсэн үг.

11:28

Which brings me to the third thing
that I think we need to do

210

676070

2921

Ингээд бид нийтлэг бодит байдалд
амьдрахыг хүсвэл хийх ёстой

11:31

if we want to accept that we live
in a common reality.

211

679854

3032

Гуравдахь зүйл дээрээ ирлээ.

11:34

That third thing is:
have a little humility.

212

682910

2891

Даруу төлөв байх.

Даруу гэдгээрээ би энд мэдлэгийн
даруу байдлыг,

11:38

By humility here, I mean
epistemic humility,

213

686510

2122

11:40

which means, in a sense,

214

688656

1989

өөрөөр хэлвэл

11:43

knowing that you don't know it all.

215

691701

2403

огт мэдэхгүй байгаагаа мэдэхийг
хэлж байна.

11:46

But it also means something
more than that.

216

694128

2053

Гэхдээ үнэндээ үүнээс ч илүү
агуулгатай.

11:48

It means seeing your worldview
as open to improvement

217

696205

4450

Бусдын баримт болон туршлагаас хамаарч

ертөнцийг харах нүдээ нээлттэй,
өөрчлөхөд бэлэн байлгах.

11:52

by the evidence and experience of others.

218

700679

2131

11:54

Seeing your worldview
as open to improvement

219

702834

2049

Бусдын баримт болон туршлагаас хамаарч

ертөнцийг харах нүдээ нээлттэй,
өөрчлөхөд бэлэн байлгах...

11:56

by the evidence and experience of others.

220

704907

2123

Зөвхөн өөрчлөлтөд бэлэн
байхаас ч илүү.

12:00

That's more than just
being open to change.

221

708084

2039

12:02

It's more than just being open
to self-improvement.

222

710147

2398

Мөн зөвхөн өөрийгөө хөгжүүлэхэд
нээлттэй байхаас илүү.

12:04

It means seeing your knowledge
as capable of enhancing

223

712569

4285

Өөрийнхөө мэдлэгийг сайжруулах
боломжтой гэж харах,

эсвэл бусдын хувь нэмрээр
мэдлэгээ баяжуулах боломжтой

12:08

or being enriched
by what others contribute.

224

716878

2526

гэдгийг хүлээн зөвшөөрөх
гэсэн үг.

12:12

That's part of what is involved

225

720224

2714

Энэ чинь чи өөрөө ч гэсэн
хариуцлага хүлээх ёстой

12:14

in recognizing there's a common reality

226

722962

2133

нийтлэг бодит байдлыг
хүлээн зөвшөөрөхөд

12:18

that you, too, are responsible to.

227

726116

1853

шаардлагатай зүйлсийн нэг хэсэг.

Манай нийгэм яг үнэндээ
энэ төрлийн даруу төлөв байдлыг

12:21

I don't think it's much
of a stretch to say

228

729633

2205

12:23

that our society is not particularly great
at enhancing or encouraging

229

731862

4955

дэвшүүлэх эсвэл дэмжихдээ
тийм ч сайн биш гэдгийг

хэлэхэд хэтрүүлэг биш гэж бодож байна.

12:28

that sort of humility.

230

736841

1215

12:30

That's partly because,

231

738080

1579

Учир нь хүмүүс

12:32

well, we tend to confuse
arrogance and confidence.

232

740810

2988

их зан болон өөртөө итгэлтэй
байдлыг хольж ойлгодог.

12:36

And it's partly because, well, you know,

233

744263

2441

Мөн зарим талаараа бол,
та нар мэднэ дээ,

12:39

arrogance is just easier.

234

747341

1553

их зан гаргах нь илүү амархан.

12:40

It's just easier to think of yourself
as knowing it all.

235

748918

2677

Зүгээр л өөрийгөө бүхнийг мэдэгч гэж
бодох амархан байдаг.

12:43

It's just easier to think of yourself
as having it all figured out.

236

751619

3697

Өөрийгөө бүгдийн учрыг олчихсон гэж
бодоход амархан.

12:48

But that's another example
of the bad faith towards the truth

237

756513

2933

Гэхдээ энэ чинь миний яриад байсан фактаас
холуур байхын

12:51

that I've been talking about.

238

759470

1538

дахин нэг жишээ юм.

12:55

So the concept of a common reality,

239

763391

2237

Тэгэхээр нийтлэг бодит байдал гэх
ойлголт нь

12:57

like a lot of philosophical concepts,

240

765652

2690

яг л ихэнхи философийн ойлголтууд шиг

хэтэрхий мэдээжийн, тодорхой
мэт санагдаж,

13:00

can seem so obvious,

241

768366

1484

13:02

that we can look right past it

242

770785

1842

бид түүнийг даван харж,

эцэст нь яагаад тийм чухал
гэдгийг мартдаг.

13:05

and forget why it's important.

243

773945

1984

13:09

Democracies can't function
if their citizens don't strive,

244

777394

4944

Иргэд ядаж л бага ч гэсэн хугацаанд,
ялангуяа хүмүүс санал зөрж байх үед

хүмүүс хоорондоо санал бодлоо хуваалцдаг
тэр нийтийн орон зайг гаргаж

13:14

at least some of the time,

245

782362

1370

13:15

to inhabit a common space,

246

783756

1681

13:17

a space where they can pass
ideas back and forth

247

785461

3456

хэвшихгүй бол ардчилал гэж байхгүй.

13:22

when -- and especially when --

248

790123

1786

13:23

they disagree.

249

791933

1405

Гэхдээ хэрвээ хүмүүс бүгд нэг бодит
байдалд амьдардаг гэдгээ

13:25

But you can't strive to inhabit that space

250

793749

2264

хүлээн зөвшөөрөхгүй бол

13:29

if you don't already accept
that you live in the same reality.

251

797560

3586

энэ яриад байгаа орон зайг
үүсгэж чадахгүй.

Үүнийг хүлээн зөвшөөрөхийн тулд бид
үнэнд итгэх хэрэгтэй,

13:35

To accept that, we've got
to believe in truth,

252

803144

2171

13:37

we've got to encourage
more active ways of knowing.

253

805339

3311

мөн илүү идэвхитэй мэдлэг олох арга замыг
дэмжих хэрэгтэй.

13:41

And we've got to have the humility

254

809394

1738

Мөн бидэнд хүмүүс бүх зүйлсийн хэмжүүр биш
гэдгийг

13:44

to realize that we're not
the measure of all things.

255

812271

2707

хүлээн зөвшөөрөх даруу байдал хэрэгтэй.

13:49

We may yet one day realize the vision

256

817049

3524

Магадгүй бид нэг өдөр тархиндаа
интернеттэй байхын

13:52

of having the internet in our brains.

257

820597

2673

төсөөллийг бодит байдал
болгох байх.

13:56

But if we want that to be liberating
and not terrifying,

258

824545

3919

Гэхдээ хэрвээ бид аймшигтай биш
эрх чөлөөтэй байх,

14:00

if we want it to expand our understanding

259

828488

2762

зөвхөн идэвхигүй хүлээн авч мэдэх биш

14:03

and not just our passive knowing,

260

831274

2403

юмсыг ойлгох ойлголтоо өргөжүүлэх
хүсэлтэй байвал

14:06

we need to remember that our perspectives,

261

834585

3639

бидний хувь хүний үзэл бодлууд

хичнээн үзэсгэлэнтэй бас гайхамшигтай,

14:10

as wondrous, as beautiful as they are,

262

838248

3151

бүгдээрээ зүгээр л

14:14

are just that --

263

842171

1280

ганцхан бодит байдлын үзэл бодлууд
гэдгийг санаж явах хэрэгтэй.

14:15

perspectives on one reality.

264

843475

2520

14:19

Thank you.

265

847096

1271

Баярлалаа

14:20

(Applause)

266

848391

4826

(Алга ташилт)

Translated by Uyanga Gantulga
Reviewed by Mandakh Yadamsuren

ABOUT THE SPEAKER

Michael Patrick Lynch - Philosopher
Michael Patrick Lynch examines truth, democracy, public discourse and the ethics of technology in the age of big data.

Why you should listen

What is truth and why does it matter? Does information technology help or hinder its pursuit? And how do we encourage more productive public discourse? These are some of the questions that animate Michael Lynch's work as a philosopher.

Lynch is a writer and professor of philosophy at the University of Connecticut, where he directs the Humanities Institute. His work concerns truth, democracy, public discourse and the ethics of technology. Lynch is the author or editor of seven books, including The Internet of Us: Knowing More and Understanding Less in the Age of Big Data, In Praise of Reason: Why Rationality Matters for Democracy, Truth as One and Many and the New York Times Sunday Book Review Editor’s pick, True to Life.

The recipient of the Medal for Research Excellence from the University of Connecticut’s College of Liberal Arts and Sciences, he is The Principal Investigator for Humility & Conviction in Public Life, a $7 million project aimed at understanding and encouraging meaningful public discourse funded by the John Templeton Foundation and the University of Connecticut. He's a frequent contributor to the New York Times "The Stone" blog.

More profile about the speaker
Michael Patrick Lynch | Speaker | TED.com

THE ORIGINAL VIDEO ON TED.COM

Майкл Патрик Линч: Хэрхэн өөрийнхөө үзэл бодлоос цааш сэтгэж, үнэнийг олох вэ? | TED Talk | TED.com