TED2008
John Francis: Walk the earth ... my 17-year vow of silence
John Francis dünyanı dolaşır
Filmed:
Readability: 2.7
1,001,748 views
John Francis artıq 30 ildir ki, dünyanı həm piyada, həmdə düzəltdiyi yelkənli qayıqla dolaşmaqdadır. Özü də bu dövrün 17 ilini susaraq - tamamilə danışmadan keçirə bilmişdir. Məzəli və düşündürücü bir çıxış.
John Francis - Planet walker
John Francis walks the Earth, carrying a message of careful, truly sustainable development and respect for our planet. Full bio
John Francis walks the Earth, carrying a message of careful, truly sustainable development and respect for our planet. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
(Music)
0
0
43000
(Musiqi)
00:55
(Applause)
1
43000
6000
(Alqışlar)
01:01
Thank you for being here.
2
49000
3000
Burada olduğunuza görə təşəkkür edirəm
01:04
And I say "thank you for being here" because I was silent for 17 years.
3
52000
8000
və "burada olduğunuza görə təşəkkür edirəm" deyirəm çünki, 17 il sükutda idim
01:12
And the first words that I spoke were in Washington, D.C.,
4
60000
4000
və bu ilk kəlmələri Washington DC'də keçirilən
01:16
on the 20th anniversary of Earth Day.
5
64000
2000
Yer Kürəsi Gününün 20-ci ildönümü dedimişdim
01:18
And my family and friends had gathered there to hear me speak.
6
66000
5000
Ailəm və dostlarım məni dinləmək üçün ora toplaşmışdılar və
01:23
And I said, "Thank you for being here."
7
71000
4000
mən "burada olduğunuza görə minnətdaram" dedim
01:27
My mother, out in the audience, she jumped up,
8
75000
1000
Anam auditoriyadan sıçrayaraq
01:28
"Hallelujah, Johnny’s talking!"
9
76000
3000
"Haleluya, Johnny danışır" dedi
01:31
(Laughter)
10
79000
2000
(Gülüş)
01:33
Imagine if you were quiet for 17 years
11
81000
2000
17 il sükutda qaldığınızı və ananızın
01:35
and your mother was out in the audience, say.
12
83000
4000
bü cür həyacanlı davranışını təsəvvür edin.
01:39
My dad said to me, "That’s one" --
13
87000
3000
Atam mənə dedi "bu yekdir" --
01:42
I’ll explain that.
14
90000
3000
bunu başa salacam
01:45
But I turned around because I didn’t recognize where my voice was coming from.
15
93000
5000
Ətrafıma baxdım, çünki səsimin haradan gəldiyini anlaya bilmirdim
01:50
I hadn’t heard my voice in 17 years,
16
98000
3000
17 il ərzində səsimi eşitməmişdim,
01:53
so I turned around and I looked and I said,
17
101000
2000
ətrafıma baxaraq dedim
01:55
"God, who's saying what I’m thinking?"
18
103000
4000
"Tanrım, mənim nə düşündüyümü səsləndirən kimdir?"
01:59
And then I realized it was me, you know, and I kind of laughed.
19
107000
5000
Sonra başa düşdüm ki, bu özüməm və gülümsədim
02:04
And I could see my father: "Yeah, he really is crazy."
20
112000
5000
Atam "Hə, o, döğurdan da dəlidir" deyərək deyinirdi
02:09
Well, I want to take you on this journey.
21
117000
4000
İndi sizləri bu səyahətə aparmaq istəyirəm.
02:13
And the journey, I believe, is a metaphor for all of our journeys.
22
121000
3000
Bu səyahətin qeyri-adiliyinə baxmayaraq bunun bizim bütün
02:16
Even though this one is kind of unusual,
23
124000
4000
səyahətlərimiz üçün metafora ola biləcəyinə inanıram
02:20
I want you to think about your own journey.
24
128000
5000
və sizlərdən öz səyahətiniz haqqında düşünməyinizi də istəyirəm.
02:25
My journey began in 1971
25
133000
4000
Mənim səyahətim 1971-ci ildən başlanır,
02:29
when I witnessed two oil tankers collide beneath the Golden Gate,
26
137000
6000
Golden Gate altında iki neft tankerinin toqquşmasının şahid olduğum andan,
02:35
and a half a million gallons of oil spilled into the bay.
27
143000
4000
o zaman yarım million qalon neftin körfəzə dağılması
02:39
It disturbed me so much
28
147000
4000
məni o qədər təsirləndirmişdir ki,
02:43
that I decided that I was going to give up riding and driving in motorized vehicles.
29
151000
6000
mühərrikli nəqliyyat vasitələrindən istifadə etməməyə qərar verdim.
02:50
That’s a big thing in California.
30
158000
3000
Bu California üçün böyük bir şeydir
02:53
And it was a big thing in my little community of Point Reyes Station
31
161000
6000
bu həmçinin Inverness'də yaşadığım kiçik Point Reyes Station icması
02:59
in Inverness, California, because there were only
32
167000
2000
üçün də böyük bir şeydir idi,
03:01
about 350 people there in the winter – this was back in '71 now.
33
169000
6000
71-ci ilin qışında orada hardasa 350 nəfər yaşayırdı
03:07
And so when I came in and I started walking around, people --
34
175000
5000
və bura gəldiyimdə piyada gəzməyə başladım, insanlar --
03:12
they just knew what was going on.
35
180000
2000
nə baş verdiyini bilirdilər
03:14
And people would drive up next to me
36
182000
2000
onlar, avtomobillərini yanıma sürərək
03:16
and say, "John, what are you doing?"
37
184000
2000
soruşurdular - "John, nə edirsən?"
03:18
And I’d say, "Well, I’m walking for the environment."
38
186000
4000
mən də deyirdim - "ətraf mühit üçün piyada gəzirəm"
03:22
And they said, "No, you’re walking to make us look bad, right?
39
190000
4000
onlar da deyirdilər - "xeyr, sən bizi utandırmaq üçün bunu edirsən, deyilmi?"
03:26
You’re walking to make us feel bad."
40
194000
2000
"bizi pis hala gətirməyin üçün bunu edirsən"
03:28
And maybe there was some truth to that,
41
196000
2000
Bəlkə onlar haqlı idilər,
03:30
because I thought that if I started walking, everyone would follow.
42
198000
5000
düşünürdüm ki, piyada gəzdiyimdə insanlar məni dəstəkləmiş olarlar
03:35
Because of the oil, everybody talked about the polllution.
43
203000
2000
çünki, hamı dənizə axmış neftdən
03:37
And so I argued with people about that, I argued and I argued.
44
205000
7000
danışırdı və mən də bu mövzu ilə bağlı insanlarla durmadan mübahisə edirdim.
03:44
I called my parents up.
45
212000
2000
Valideynlərimə zəng etdim
03:46
I said, "I’ve given up riding and driving in cars."
46
214000
2000
və dedim - "daha avtomobildən istifadə etmirəm"
03:48
My dad said, "Why didn’t you do that when you were 16?"
47
216000
3000
Atam dedi - "niyə bunu 16 yaşın olanda etmirdin?"
03:51
(Laughter)
48
219000
2000
(Gülüş)
03:53
I didn’t know about the environment then.
49
221000
1000
O vaxtlar ətraf mühit haqqında bilmirdim
03:54
They’re back in Philadelphia.
50
222000
2000
Onlar Philadelphia'da yaşayırdılar
03:56
And so I told my mother, "I’m happy though, I’m really happy."
51
224000
4000
Anama dedim - "hər şeyə rəğmən, çox xöşbəxtəm"
04:00
She said, "If you were happy, son, you wouldn’t have to say it."
52
228000
3000
O da dedi - "Əgər xöşbəxtsənsə bunu heç deməyə ehtiyac yoxdur"
04:03
Mothers are like that.
53
231000
3000
Analar belədir
04:06
And so, on my 27th birthday I decided, because I argued so much
54
234000
8000
Beləliklə, 27-ci doğum günümdə qərar verdim ki, -- çoxlu mübahisələr apardığımdan
04:14
and I talk so much, that I was going to stop speaking
55
242000
6000
və çox danışdığımdan -- qərar verdim ki, danışmağı dayandırım
04:20
for just one day -- one day -- to give it a rest.
56
248000
4000
ancaq bir günlük, bir günlük fasilə edim
04:24
And so I did.
57
252000
3000
Beləliklə, bunu etdim -
04:27
I got up in the morning and I didn’t say a word.
58
255000
3000
səhər yuxudan qalxdıqda bir kəlmə də danışmadım
04:30
And I have to tell you, it was a very moving experience,
59
258000
3000
və deyim ki, bu mənim üçün gözəl bir təcrübə oldu
04:33
because for the first time, I began listening -- in a long time.
60
261000
7000
çünki, ilk dəfə olaraq bu qədər müddətə dinləməyə başladım
04:40
And what I heard, it kind of disturbed me.
61
268000
4000
və eşitdiklərim məni düşünməyə məcbur etdi
04:44
Because what I used to do, when I thought I was listening,
62
272000
3000
çünki, hər zaman hesab edirdim ki, insanları dinləyirəm,
04:47
was I would listen just enough to hear what people had to say
63
275000
3000
və dinlədiyimdə də insanları eşidirəm
04:50
and think that I could -- I knew what they were going to say,
64
278000
5000
zənn edəndə ki, onlar nə haqda danışmaq istəyirlər
04:55
and so I stopped listening.
65
283000
2000
onları artıq dinləmirdim
04:57
And in my mind, I just kind of raced ahead
66
285000
3000
və insanlar danışarkən ağlımda
05:00
and thought of what I was going to say back,
67
288000
2000
onları qabaqlayırdım və onlar danışarkən
05:02
while they were still finishing up.
68
290000
2000
nə deyəcəklərim barədə düşünürdüm
05:04
And then I would launch in.
69
292000
2000
və sonra ....
05:06
Well, that just ended communication.
70
294000
4000
beləliklə də ünsiyyət sona yetirdi
05:10
So on this first day I actually listened.
71
298000
2000
və o gün mən həqiqətən də dinlədim
05:12
And it was very sad for me,
72
300000
2000
və bu mənim üçün qüssəli idi
05:14
because I realized that for those many years I had not been learning.
73
302000
6000
çünki, bu illər ərzində bir şeylər öyrənmədiyimi anladım.
05:20
I was 27. I thought I knew everything.
74
308000
2000
27 yaşım vardı və düşünürdüm ki, hər şeyi bilirəm.
05:25
I didn’t.
75
313000
2000
Ancaq bilmirdim.
05:27
And so I decided I’d better do this for another day,
76
315000
4000
Beləliklə bunu növbəti gün üçün də tədbiq etdim,
05:31
and another day, and another day until finally,
77
319000
4000
daha sonra yenə və bu dəfə artıq davamlı olaraq.
05:35
I promised myself for a year I would keep quiet
78
323000
3000
Özümə söz verdim ki, bir il sükunətdə olacam
05:38
because I started learning more and more and I needed to learn more.
79
326000
4000
çünki artıq öyrənməyə başlamışdım və buna da ehtiyacım vardı
05:42
So for a year I said I would keep quiet,
80
330000
2000
Beləliklə, bir il danışmadım
05:44
and then on my birthday I would reassess what I had learned
81
332000
4000
və o zaman ad günumdə düşündüm ki, bəzi şeyləri öyrəndiyimdən
05:48
and maybe I would talk again.
82
336000
2000
bəlkə yenidən danışmağa başlayım
05:50
Well, that lasted 17 years.
83
338000
3000
Ancaq, bu sürə 17 il çəkdi
05:54
Now during that time -- those 17 years -- I walked and I played the banjo
84
342000
6000
bu 17 il ərzində piyada gəzdim və bancoda ifa etdim
06:00
and I painted and I wrote in my journal, and
85
348000
5000
həmçinin rəssamlıq və gündəliyimin yazılması ilə də məşğul oldum.
06:05
I tried to study the environment by reading books.
86
353000
5000
Ətraf mühiti kitab oxumaqla öyrənməyə cəhd edirdim
06:10
And I decided that I was going to go to school. So I did.
87
358000
4000
və düşündüm ki, təhsil almağa ehtiyacım var.
06:14
I walked up to Ashland, Oregon,
88
362000
2000
Ashland, Oregon'a getdim
06:16
where they were offering an environmental studies degree.
89
364000
5000
onların orada ətraf mühit üzrə tədris proqramları vardı
06:21
It’s only 500 miles.
90
369000
2000
800 km aralıda
06:23
And I went into the Registrar’s office and --
91
371000
4000
Qeydiyyat ofisinə getdim və...
06:32
"What, what, what?"
92
380000
2000
nə? ... nə?
06:34
I had a newspaper clipping.
93
382000
3000
qəzetdəki elanı göstərdim
06:37
"Oh, so you really want to go to school here?
94
385000
2000
Ah, sən doğurda da burda oxumaq istəyirsən?
06:39
You don’t …?
95
387000
2000
Danışa ...?
06:41
We have a special program for you." They did.
96
389000
3000
Sənin üçün xüsusi proqramımız var. Onlar bunu etdilər
06:44
And in those two years, I graduated with my first degree -- a bachelor’s degree.
97
392000
5000
və iki ildən sonra bakalavr dərəcəsi ilə oranı bitirdim
06:49
And my father came out, he was so proud.
98
397000
3000
Atam gəldi. O, mənimlə fəxr edirdi
06:52
He said, "Listen, we’re really proud of you son,
99
400000
3000
Dedi: "Qulaq as oğlum, biz səninlə fəxr edirik
06:55
but what are you going to do with a bachelor’s degree?
100
403000
2000
amma bu bakalavr diplomu ilə nə edəcəyini bilmirik
06:57
You don’t ride in cars, you don’t talk --
101
405000
2000
avtomobil sürmürsən, danışmırsan,
06:59
you’re going to have to do those things."
102
407000
2000
axı bunları etməlisən"
07:01
(Laughter)
103
409000
2000
(Gülüş)
07:03
I hunched my shoulder, I picked my backpack up again
104
411000
2000
çiynimi dartıb, bel çantamı götürüb
07:05
and I started walking.
105
413000
2000
və yenidən gəzməyə başladım
07:09
I walked all the way up to Port Townsend, Washington, where I built a wooden boat,
106
417000
5000
Port Townsend, Washington'a gəldim, burada ağacdan qayıq düzəltdim
07:14
rode it across Puget Sound
107
422000
3000
onu Puget Sound boyunca sürürdüm
07:17
and walked across Washington [to] Idaho and down to Missoula, Montana.
108
425000
5000
Idaho'dan Washington'a və oradan da Missoula, Montana'ya yeridim
07:22
I had written the University of Montana two years earlier
109
430000
4000
iki il öncə Montana Universitetinə müraciət etmişdim
07:26
and said I'd like to go to school there.
110
434000
3000
və buranı bəyənmişdim
07:29
I said I'd be there in about two years.
111
437000
3000
iki il burada qalmaq pis olmazdı
07:32
(Laughter)
112
440000
2000
(Gülüş)
07:34
And I was there. I showed up in two years and they --
113
442000
3000
və belə də oldu. İki il Universitetdə təhsil aldım.
07:37
I tell this story because they really helped me.
114
445000
2000
Ordakılar mənə çox kömək göstərdilər
07:39
There are two stories in Montana.
115
447000
2000
Montana'ya aid iki hekayə var
07:43
The first story is I didn’t have any money -- that’s a sign I used a lot.
116
451000
3000
Birincisi budur ki, ora gəldikdə pulum tükənmişdi
07:46
And they said,"Don't worry about that."
117
454000
3000
və onlar dedilər: "Buna görə narahat olma"
07:49
The director of the program said, "Come back tomorrow."
118
457000
3000
Proqramın direktoru dedi: "Sabah yenidən gəl"
07:52
He gave me 150 dollars,
119
460000
2000
O mənə 150 dollar verdi
07:54
and he said, "Register for one credit.
120
462000
3000
və dedi: "Bir dərs üçün qeydiyyatdan keç.
07:57
You’re going to go to South America, aren’t you?"
121
465000
2000
Sən Cənubi Amerikaya gedirsən, heləmi?"
07:59
And I said --
122
467000
2000
Ona dedim --
08:01
Rivers and lakes, the hydrological systems, South America.
123
469000
4000
Çaylar və göllər, hidroloji sistemlər, Cənubi Amerika.
08:05
So I did that.
124
473000
3000
Beləliklə bunu etdim.
08:08
He came back; he said to me,
125
476000
2000
O, geri qayıdıb mənə dedi:
08:10
"OK John, now that you've registered for that one credit,
126
478000
4000
"Ok, John, bir dərs üçün qeydiyyatdan keçdiyini nəzərə alaraq
08:14
you can have a key to an office, you can matriculate --
127
482000
3000
ofisin açarını götürüb tələbə olaraq
08:17
you’re matriculating, so you can use the library.
128
485000
2000
kitabxanadan istifadə edə bilərsən.
08:19
And what we’re going to do
129
487000
1000
Həm də sənə
08:20
is, we’re going to have all of the professors allow you to go to class.
130
488000
6000
bütün professorlardan onların dərslərində iştirak etməyinə icazə alarıq ki,
08:26
They’re going to save your grade,
131
494000
2000
dərəcənin alınması asan olsun
08:28
and when we figure out how to get you the rest of the money,
132
496000
2000
və qalan məbləği də həll etsək
08:30
then you can register for that class and they’ll give you the grade."
133
498000
7000
dərslərdən qeydiyyatdan keçib və sonra dərəcəni ala biləsən."
08:37
Wow, they don’t do that in graduate schools, I don’t think.
134
505000
3000
Əla! Adətən magistraturada belə imtiyazlar edilmir.
08:40
But I use that story because they really wanted to help me.
135
508000
4000
Onların mənə kömək etmək istəyi böyük idi və mənim
08:44
They saw that I was really interested in the environment,
136
512000
3000
ətraf mühitə olan həvəsimin çox olduğunu görürdülər və
08:47
and they really wanted to help me along the way.
137
515000
2000
bu yolda mənə köməklik etməyə çalışırdılar.
08:49
And during that time, I actually taught classes without speaking.
138
517000
5000
Bu dövr ərzində, danışmadan dərslər də aparırdım
08:54
I had 13 students when I first walked into the class.
139
522000
3000
ilk dəfə dərs otağına girdikdə 13 tələbəm vardı
08:57
I explained, with a friend who could interpret my sign language,
140
525000
6000
onlara əl işarələri ilə başa saldıqlarımı dostum tərcümə edirdi:
09:03
that I was John Francis, I was walking around the world,
141
531000
2000
adım John Francis'dir, piyada gəzirəm...
09:05
I didn’t talk and this was the last time
142
533000
1000
Onlara anlatdım ki,
09:06
this person’s going to be here interpreting for me.
143
534000
3000
daha tərcümə olmayacaq - bu son dərsdir.
09:09
All the students sat around and they went ...
144
537000
3000
Ətrafda olan tələbələrin hamısı...
09:12
(Laughter)
145
540000
5000
(Gülüş)
09:17
I could see they were looking for the schedule,
146
545000
2000
Dərsdən tez çıxmaq üçün
09:19
to see when they could get out.
147
547000
2000
vaxtı güddüklərini görürdüm.
09:21
They had to take that class with me.
148
549000
4000
Ama o fənni onlara mən deməli idim.
09:25
Two weeks later, everyone was trying to get into our class.
149
553000
3000
İki həftədən sonra, hamı bizim sinifə girməyə çalışırdı.
09:28
And I learned in that class -- because I would do things like this ...
150
556000
4000
Bu sinifdə çox şey öyrəndim - bu cür hərəkətlər etdikdə...
09:32
and they were all gathered around, going, "What's he trying to say?"
151
560000
2000
hamı başını sındırırdı ki, John nə deməyə çalışır --
09:34
"I don't know, I think he's talking about clear cutting." "Yeah, clear cutting."
152
562000
5000
-- Bilmirəm, düşünürəm ki, ağacın kəsilməsini anladır. Bəli, ağacın kəsilməsi
09:39
"No, no, no, that's not clear cutting, that’s -- he's using a handsaw."
153
567000
3000
Yox, yox. Bu o deyil -- bu əl mişarının istifadəsidir
09:43
"Well, you can’t clearcut with a ..."
154
571000
3000
Sən əl mişarı ilə kəsə...
09:46
"Yes, you can clear cut ..."
155
574000
2000
Əlbətdə kəsə bilərsən...
09:48
"No, I think he’s talking about selective forestry."
156
576000
2000
Yox, o seçmə meşəçilikdən danışır
09:50
Now this was a discussion class and we were having a discussion.
157
578000
4000
Beləliklə, bu müzakirə sinifi idi və biz müzakirə edirdik
09:54
I just backed out of that, you know, and I just kind of kept the fists from flying.
158
582000
3000
Mən bu işdən geri çəkildim və deyək ki, uzaqlaşdım.
09:57
But what I learned was that sometimes I would make a sign
159
585000
4000
Ancaq öyrəndiyim bir şeylər oldu. Bəzən bir işarəni göstərdikdə
10:01
and they said things that I absolutely did not mean,
160
589000
4000
onlar mənim tamamilə nəzərdə tutmadığım anlamları səsləndirirdilər
10:05
but I should have.
161
593000
2000
ancaq mən bunları da nəzərdə tutmal idim
10:07
And so what came to me is, if you were a teacher
162
595000
5000
və düşündüm ki, əgər müəllimsənsə
10:12
and you were teaching, if you weren’t learning
163
600000
3000
və tədris edirsənsə və əgər özün öyrənmirsənsə
10:15
you probably weren’t teaching very well.
164
603000
2000
deməli yaxşı da öyrətmirsən.
10:17
And so I went on.
165
605000
2000
Beləliklə, davam etdim.
10:19
My dad came out to see me graduate
166
607000
2000
Atam buraxılış tədbirinə gəlmişdi
10:21
and, you know, I did the deal,
167
609000
2000
papağım başımda
10:23
and my father said, "We’re really proud of you son, but ... "
168
611000
2000
və atam dedi - "Səninlə fəxr edirik, ancaq..."
10:25
You know what went on,
169
613000
2000
Sonrasını da bilirsiz,
10:27
he said, "You’ve got to start riding and driving and start talking.
170
615000
3000
dedi - "Avtomobil sürməyi və danışmağa başlamalısan
10:30
What are you going to do with a master’s degree?"
171
618000
2000
Magistr diplomu ilə nə etməyi düşünürsən?"
10:32
I hunched my shoulder, I got my backpack
172
620000
2000
Çiyinlərimi çəkdim, çantamı belimə atıb
10:34
and I went on to the University of Wisconsin.
173
622000
2000
Wisconsin Universitetinə getdim
10:37
I spent two years there writing on oil spills.
174
625000
5000
Neft tullantıları haqqında yazaraq iki il də orada keçirdim
10:42
No one was interested in oil spills.
175
630000
2000
Heç kəs neft tullantıları ilə maraqlanmırdı
10:44
But something happened --
176
632000
2000
Ancaq bir şeylər baş verdi --
10:47
Exxon Valdez.
177
635000
2000
Exxon Valdez.
10:50
And I was the only one in the United States writing on oil spills.
178
638000
4000
və mən ABŞ-da neft tullantıları haqda yazan yeganə adam idim
10:54
My dad came out again.
179
642000
2000
Atam yenə də gəldi
10:56
He said, "I don't know how you do this, son --
180
644000
2000
O dedi - "Oğlum bunların necə etdiyini anlaya bilmirəm
10:58
I mean, you don't ride in cars, you don’t talk.
181
646000
3000
"maşın istifadə etmirsən, danışmırsan.
11:01
My sister said maybe I should leave you alone,
182
649000
2000
Bacım dedi "Səni tənha buraxmaq lazımdır,
11:03
because you seem to be doing a lot better
183
651000
2000
çünki, görünür daha yaxşı işləri
11:05
when you’re not saying anything."
184
653000
2000
sən susaraq edirsən"
11:07
(Laughter)
185
655000
3000
(Gülüş)
11:10
Well, I put on my backpack again.
186
658000
2000
Çantamı yenidən belimə aldım
11:12
I put my banjo on and I walked all the way to the East Coast,
187
660000
2000
banjomu götürüb, Şərq sahilləri dolaşdım
11:14
put my foot in the Atlantic Ocean --
188
662000
2000
ayaqlarımı Atlantik Okeanına saldım
11:16
it was seven years and one day it took me to walk across the United States.
189
664000
4000
ABŞ-ın bu başından o başına dolaşmaq üçün 7 il və 1 gün lazım oldu
11:22
And on Earth Day, 1990 --
190
670000
5000
və 1990-dakı Yer Kürəsi Gününün
11:27
the 20th anniversary of Earth Day -- that’s when I began to speak.
191
675000
3000
20-ci ildönümündə danımağa başladım
11:30
And that’s why I said, "Thank you for being here."
192
678000
2000
buna görə də o kəlmələri işlətdim
11:32
Because it's sort of like that tree in the forest falling;
193
680000
4000
Çünki, meşədə ağaclar yerə düşdüyündə
11:36
and if there's no one there to hear, does it really make a sound?
194
684000
3000
bunu eşidən bir adam yoxdusa onda bu səs deyil
11:39
And I’m thanking you, and I'm thanking my family
195
687000
3000
və mən ordakılara və ailəmə təşəkkür etdim
11:42
because they had come to hear me speak.
196
690000
2000
çünki, onlar məni eşitməyə gəlmişdilər
11:44
And that’s communication.
197
692000
3000
və bu da ünsiyyətdir
11:47
And they also taught me about listening -- that they listened to me.
198
695000
6000
və onlar mənə dinləmək barədə öyrətmişdilər -- onlar məni dinləyirdilər
11:53
And it’s one of those things that came out of the silence,
199
701000
4000
və bu da həmin sükutdan gəlmə bir şey --
11:57
the listening to each other.
200
705000
2000
bir-birimizi dinləmək idi.
11:59
Really, very important --
201
707000
2000
Həqiqətən də çox mühüm --
12:01
we need to listen to each other.
202
709000
3000
bir-birimizi dinləməyə ehtiyacımız var.
12:04
Well, my journey kept going on.
203
712000
2000
Mənim səyahətim davam edirdi.
12:06
My dad said, "That’s one,"
204
714000
3000
Atam dedi - "Bu yekdir"
12:09
and I still didn’t let that go.
205
717000
3000
və bunu hələ də əldən vermirdim.
12:12
I worked for the Coastguard, was made a U.N. Goodwill Ambassador.
206
720000
3000
Sahil mühafizəçisi işləmişəm, BMT-nin Xoşməramlı Səfiri olmuşam
12:15
I wrote regulations for the United States --
207
723000
3000
ABŞ üçün qaydalar yazmışam --
12:18
I mean, I wrote oil spill regulations.
208
726000
2000
neft tullantıları üzrə qaydaları
12:20
20 years ago, if someone had said to me,
209
728000
4000
20 il əvvəl əgər kimsə mənə desəydi ki,
12:24
"John, do you really want to make a difference?"
210
732000
3000
"John, doğurdan da bir fərqlilik etmək istəyirsən?"
12:27
"Yeah, I want to make a difference."
211
735000
1000
"Bəli, mən fərqlilik etmək istəyirəm"
12:28
He said, "You just start walking east;
212
736000
2000
"Onda şərqə doğru yeriməyə başla,
12:30
get out of your car and just start walking east."
213
738000
3000
avtomobildən düş və şərqə doğru yeriməyə başla."
12:33
And as I walked off a little bit, they'd say, "Yeah, and shut up, too."
214
741000
4000
və bir az yeridikdən sonra da deyəcəkdilər: "Hə, səsini də yum"
12:37
(Laughter)
215
745000
3000
(Gülüş)
12:40
"You’re going to make a difference, buddy."
216
748000
2000
Dostum, sən fərqlilik etmək istəyirsən."
12:42
How could that be, how could that be?
217
750000
3000
Axı bu necə olur? Necə?
12:45
How could doing such a simple thing like walking and not talking
218
753000
4000
Piyada gəzmək və danışmamaq kimi sadə şeylərlə
12:49
make a difference?
219
757000
2000
necə fərqlilik etmək olar?
12:51
Well, my time at the Coast Guard was a really good time.
220
759000
4000
Sahil mühafizəçiliyi dövrü gözəl keçmişdi
12:55
And after that -- I only worked one year --
221
763000
3000
və bundan sonra -- burada yalnız bir il işlədim --
12:58
I said, "That's enough. One year's enough for me to do that."
222
766000
4000
dedim - "bəsdir, bu işi görməyim üçün bir il yetər"
13:02
I got on a sailboat and I sailed down to the Caribbean,
223
770000
3000
Yelkənli qayıq götürüb Karib körfəzinə getdim
13:05
and walked through all of the islands, and to Venezuela.
224
773000
7000
Venesuelaya qədər ordakı bütün adaları dolaşdım
13:12
And you know, I forgot the most important thing,
225
780000
4000
Əsas məsələ yaddan çıxdı --
13:16
which is why I started talking, which I have to tell you.
226
784000
5000
sizə danışmağa başladığımın səbəbini deməliyəm
13:21
I started talking because I had studied environment.
227
789000
5000
danışmağa başladım, çünku ətraf mühiti öyrənmişdim
13:26
I’d studied environment at this formal level,
228
794000
4000
ətraf mühiti bu səviyyədə - formal səviyyədə öyrənmişdim
13:30
but there was this informal level.
229
798000
2000
ancaq qeyri-formal səviyyə də vardı
13:32
And the informal level --
230
800000
3000
və qeyri-formal səviyyə --
13:35
I learned about people, and what we do and how we are.
231
803000
6000
insanlar haqqında öyrəndiklərim idi, biz nə edir və biz necəyik
13:41
And environment changed from just being about trees and birds
232
809000
3000
və ətraf mühit təkcə ağaclar və quşlara görə deyil,
13:44
and endangered species to being about how we treated each other.
233
812000
6000
və təhlükədə olan növlərə deyil, bizim bir-birimizə münasibətimizə görə dəyişib
13:50
Because if we are the environment,
234
818000
2000
və əgər biz ətraf mühitiksə
13:52
then all we need to do is look around us
235
820000
2000
bu zaman hamımız ətrafımıza baxıb
13:54
and see how we treat ourselves and how we treat each other.
236
822000
5000
özümüzə və bir-birimizə qarşı davranışımızı görərik
13:59
And so that’s the message that I had.
237
827000
4000
və bu da çatdırmaq istədiyim ismarıc idi
14:03
And I said, "Well, I'm going to have to spread that message."
238
831000
2000
və mən "bu ismarıcı digərlərinə də çatdırmalıyam" dedim
14:05
And I got in my sailboat, sailed all the way through the Caribbean --
239
833000
4000
yelkənli qayığıma oturub, Karib boyu üzdüm --
14:09
it wasn't really my sailboat, I kind of worked on that boat --
240
837000
4000
bu mənim öz qayığım idi və onun üzərində işləmişdim --
14:13
got to Venezuela and I started walking.
241
841000
4000
Venesuelaya gəldim və gəzməyə başladım.
14:17
This is the last part of this story, because it’s how I got here,
242
845000
3000
Bu hekayənin sonudur, və oraya gəlməyimi anladım
14:20
because I still didn't ride in motorized vehicles.
243
848000
3000
hələ də avtomobildən istifadə etmədiyimə görə
14:23
I was walking through El Dorado -- it's a prison town, famous prison,
244
851000
7000
El Dorado boyunca dolaşırdım -- bura tanınmış həbsxana şəhəridir
14:30
or infamous prison -- in Venezuela, and I don’t know what possessed me,
245
858000
5000
və ya rüsvayçı həbsxana -- Venesuelada, və bilmirəm mənə nə olmuşdu
14:35
because this was not like me.
246
863000
2000
çünki heç özümdə deyildim
14:37
There I am, walking past the guard gate and the guard stops and says,
247
865000
7000
mühafizə zolağını keçərkən keşikçi məni saxlayıb dedi -
14:44
"Pasaporte, pasaporte," and with an M16 pointed at me.
248
872000
5000
"Pasaporte, pasaporte" və M16-nı üzərimə tuşladı
14:49
And I looked at him and I said, "Passport, huh?
249
877000
4000
ona baxıb dedim - "Passport?
14:53
I don't need to show you my passport. It’s in the back of my pack.
250
881000
3000
Sənə pasport göstərmək məcburiyyətində deyiləm, o mənim çantamdadır.
14:56
I'm Dr. Francis; I'm a U.N. Ambassador and I'm walking around the world."
251
884000
6000
Mən BMT Səfiri - doktor Francis və mən dünyanı dolaşıram
15:02
And I started walking off.
252
890000
2000
və oranı tərk etdim.
15:04
What possessed me to say this thing?
253
892000
2000
Mənu bunu deməyə nə məcbur etdi?
15:09
The road turned into the jungle.
254
897000
2000
Yol cəngəlliyə tərəf döndü.
15:11
I didn’t get shot.
255
899000
2000
Məni güllələməmişdilər.
15:13
And I got to -- I start saying, "Free at last --
256
901000
4000
Nəhayət azad idim və
15:17
thank God Almighty, I’m free at last."
257
905000
3000
Tanrıya azad olduğuma görə təşəkkür edirdim
15:24
"What was that about," I’m saying. What was that about?
258
912000
3000
Mən nə deyirəm?
15:27
It took me 100 miles to figure out that, in my heart, in me,
259
915000
8000
150 km yol qət etdikdən sonra anladım ki, mən ürəyimdə, daxildə
15:35
I had become a prisoner.
260
923000
3000
məhbusa çevrilmişdim,
15:38
I was a prisoner and I needed to escape.
261
926000
4000
mən həbsxanada idim və oradan qaçmalı idim.
15:42
The prison that I was in was the fact that I did not drive
262
930000
6000
Mühərrikli nəqliyyat vasitələrindən istifadə etməməyim
15:48
or use motorized vehicles.
263
936000
2000
mənim içində olduğum həbsxana idi
15:50
Now how could that be?
264
938000
2000
Necə olur axı?
15:52
Because when I started, it seemed very appropriate to me
265
940000
4000
Çünkü başladığım anda mənə avtomobildən istifadə
15:56
not to use motorized vehicles.
266
944000
2000
etməmək uyğun kimi görsənirdi.
15:58
But the thing that was different
267
946000
2000
Lakin fərq o idi ki,
16:00
was that every birthday, I asked myself about silence,
268
948000
3000
mən hər ad günümdə özümdən sükut istəmişəm,
16:03
but I never asked myself about my decision to just use my feet.
269
951000
8000
lakin heç zaman özümdən ayaqlarımdan istifadə qərarımı istəməmişəm.
16:11
I had no idea I was going to become a U.N. Ambassador.
270
959000
3000
BMT Səfiri olacağım ağlıma belə gəlməzdi,
16:14
I had no idea I would have a Ph.D.
271
962000
4000
Professor olmacağım ağlıma gəlməzdi
16:18
And so I realized that I had a responsibility to more than just me,
272
966000
6000
və beləliklə anladım ki, sadəcə sırf özümdən başqa digər məsuliyyətlərim də var
16:24
and that I was going to have to change.
273
972000
2000
və buna görə də dəyişməli idim
16:26
You know, we can do it.
274
974000
3000
Bilirsiz, biz bunu edə bilərik.
16:29
I was going to have to change.
275
977000
2000
Mən dəyişmək məcburiyyətində idim
16:31
And I was afraid to change,
276
979000
2000
və dəyişməkdən qorxurdum
16:33
because I was so used to the guy who only just walked.
277
981000
3000
çünki, hər zaman gəzib-dolaşan olmağa öyrəşmişdim
16:36
I was so used to that person that I didn’t want to stop.
278
984000
6000
çünki, sonunu istəməyən həbsxanaya öyrəşmişdim.
16:42
I didn’t know who I would be if I changed.
279
990000
3000
Dəyişdiyimdə kim olacağımı bilmirdim
16:45
But I know I needed to.
280
993000
3000
Amma bunun lazımlı olduğunu bilirdim
16:48
I know I needed to change, because it would be the only way
281
996000
4000
bilirdim ki, dəyişməliyəm. Çünki bu gün burada olmağım üçün
16:52
that I could be here today.
282
1000000
2000
bu yeganə yol idi
16:56
And I know that a lot of times
283
1004000
3000
və bilirəm ki, çox zaman
16:59
we find ourselves in this wonderful place where we’ve gotten to,
284
1007000
4000
biz özümüzü həmişə qalmaq istədiyimiz bir yerdə tapırıq
17:03
but there’s another place for us to go.
285
1011000
3000
amma bizim üçün gedəsi başqa yerlər də var
17:06
And we kind of have to leave behind the security of who we’ve become,
286
1014000
6000
və hazırda sahib olduğumuz kimliyimizin sabitliyini arxada qoyub
17:12
and go to the place of who we are becoming.
287
1020000
7000
yeni kimliyimizə sahib olacağımız yerə getməliyik
17:19
And so, I want to encourage you to go to that next place,
288
1027000
9000
və mən sizləri o növbəti yerə getməyiniz üçün həvəsləndirmək istəyirəm --
17:28
to let yourself out of any prison that you might find yourself in,
289
1036000
5000
özünüzü içində gördüyünüz həbsxanadan çıxa biləcəyiniz yerə götürün
17:33
as comfortable as it may be, because we have to do something now.
290
1041000
8000
o yerə ki, ola bildiyi qədər rahatdır. Bu gün, bu yolda bir şeylər etməliyik.
17:41
We have to change now.
291
1049000
3000
Biz indi dəyişməliyik.
17:47
As our former Vice President said,
292
1055000
5000
Keçmiş Vitse Prezidentimiz dediyi kimi
17:52
we have to become activists.
293
1060000
2000
biz fəal olmalıyıq
17:56
So if my voice can touch you,
294
1064000
4000
və əgər mənim səsim sizə təsir edirsə,
18:00
if my actions can touch you, if my being here can touch you,
295
1068000
4000
əgər mənim yaşadıqlarım sizə təsir edirsə, əgər mənim burda olduğum sizə təsir edirsə
18:04
please let it be.
296
1072000
2000
xahiş edirəm bunu edin.
18:06
And I know that all of you have touched me
297
1074000
5000
Bilirəm ki, burada olduğumda sizlər hamınız mənə
18:11
while I’ve been here.
298
1079000
3000
təsir edə bilərsiniz.
18:16
So, let’s go out into the world
299
1084000
3000
Gəlin bayıra - dünyaya çıxaq
18:19
and take this caring, this love, this respect
300
1087000
3000
bu qayğını, bu sevgini, bu hörməti özümüzlə götürək --
18:22
that we’ve shown each other right here at TED,
301
1090000
5000
burada TED zamanı bir-birimizə göstərdiyimiz münasibəti
18:27
and take this out into the world.
302
1095000
2000
özümüzlə dünyaya çıxaraq,
18:29
Because we are the environment,
303
1097000
5000
çünki bizlər ətraf mühitik
18:34
and how we treat each other
304
1102000
3000
və bizim qarşılıqlı davranışımız
18:37
is really how we’re going to treat the environment.
305
1105000
5000
bizim ətraf mühitə olan davranışımız deməkdir.
18:42
So I want to thank you for being here
306
1110000
4000
Beləliklə burada olduğunuza görə sizlərə minnətdaram
18:46
and I want to end this in five seconds of silence.
307
1114000
5000
və burada çıxışımı beş saniyəlik sükutla bitirmək istəyirəm.
18:59
Thank you.
308
1127000
2000
Təşəkkür edirəm
19:01
(Applause)
309
1129000
18000
(Alqışlar)
ABOUT THE SPEAKER
John Francis - Planet walkerJohn Francis walks the Earth, carrying a message of careful, truly sustainable development and respect for our planet.
Why you should listen
One day in 1983, John Francis stepped out on a walk. For the next 22 years, he trekked and sailed around North and South America, carrying a message of respect for the Earth -- for 17 of those years, without speaking. During his monumental, silent trek, he earned
an MA in environmental studies and a PhD in land resources.
Today his Planetwalk foundation consults on sustainable development and works with educational groups to teach kids about the environment.
John Francis | Speaker | TED.com