TEDxEdmonton
Cameron Herold: Let's raise kids to be entrepreneurs
کامیرۆن هێرۆڵد: با منداڵان په‌روه‌رده بکه‌ین تاکو ببن به بازرگان
Filmed:
Readability: 3
1,828,843 views
لە قوتابخانە بێزاریت، دەرناچیت، بێزاری لە وەرقە و پێنووس، ئەم منداڵە لەوانەیە بازرگان بێت، ئەمانە قسەی "کامیرۆن هیرۆڵد" ن، باس لەوە دەکات کە قوتابخانەیەک هەبێت کە یارمەتیدەربێت بۆ ئەوەی کە منداڵان و لاوان بکاتە بازرگان و بازرگانی تیایدا بدرەوشێتەوە
Cameron Herold - Entrepreneur
An entrepreneur since childhood, Cameron Herold wants parents and teachers to recognize -- and foster -- entrepreneurial talent in kids. Full bio
An entrepreneur since childhood, Cameron Herold wants parents and teachers to recognize -- and foster -- entrepreneurial talent in kids. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
I would be willing to bet that I'm the dumbest guy in the room
0
1000
3000
پێم خۆشه که گره‌و له‌سه‌ر ئه‌وه بکه‌م که من گه‌مژه‌ترین کوڕی ناو ئه‌م هۆڵه‌م
00:19
because I couldn't get through school. I struggled with school.
1
4000
2000
جونکه نه‌متوانی قوتابخانه ته‌واو بکه‌م.من زۆرانبازیم له‌گه‌ل خوێندن ده‌کرد
00:21
But what I knew at a very early age
2
6000
2000
به‌ڵام ئه‌وه‌ی هه‌ر که له مناڵیه‌وه ئه‌مزانی ئه‌وه‌بوو
00:23
was that I loved money and I loved business
3
8000
2000
که زۆرم حه‌ز له پاره و بازرگانی بوو
00:25
and I loved this entrepreneurial thing,
4
10000
2000
وه حه‌زم له کاری بازرگانی بوو
00:27
and I was raised to be an entrepreneur,
5
12000
2000
به‌وشێوه‌یه‌ش په‌روه‌رده کرام که ببمه بازرگان
00:29
and what I've been really passionate about ever since --
6
14000
2000
ئه‌وشته‌ی که له‌وسه‌رده‌مه‌وه حه‌زم لێی بوو
00:31
and I've never spoken about this ever, until now --
7
16000
3000
شتێکه که تاکو ئێستا باسم نه‌کردووه
00:34
so this is the first time anyone's ever heard it, except my wife three days ago,
8
19000
3000
که‌واته ئه‌مه شتێکه که تاکو ئێستا که‌س گوێی لێ نه‌بووه ،جگه له ژنه‌که‌م ، که سێ رۆژ له‌مه‌وبه‌ر بۆم باسکرد
00:37
because she said, "What are you talking about?" and I told her --
9
22000
3000
چونکه ئه‌و پرسی "به‌نیازی باسی چی بکه‌یت" ، منیش پێم ووت که
00:40
is that I think we miss an opportunity
10
25000
2000
وا هه‌ست ده‌که‌م خه‌ریکه هه‌لێک له ده‌ست ده‌ده‌ین
00:42
to find these kids
11
27000
2000
له دۆزینه‌وه‌ی ئه‌و مندڵانه‌ی
00:44
who have the entrepreneurial traits,
12
29000
2000
که توانای بوون به بازرگانیان تێدایه
00:46
and to groom them or show them
13
31000
2000
تاکو تێیان بگه‌یه‌نین که
00:48
that being an entrepreneur is actually a cool thing.
14
33000
2000
بوون به بازرگان له راستیدا شتێکی زۆر باشه
00:50
It's not something that is a bad thing and is vilified,
15
35000
3000
بازرگانی شتێک نیه که خراپ بێت و بۆ خەڵه‌تاندنی خه‌ڵک بێت
00:53
which is what happens in a lot of society.
16
38000
3000
که پێ ده‌چێت له زۆر کۆمه‌ڵگادا به‌و شێوه‌یه بێت
00:56
Kids, when we grow up, have dreams,
17
41000
3000
منداڵان ، کاتێک که گه‌وره ده‌بن خه‌ونیان هه‌یه
00:59
and we have passions, and we have visions,
18
44000
2000
سۆز و بینینی جیاوازمان بۆ شتەکان هه‌یه
01:01
and somehow we get those things crushed.
19
46000
2000
به‌ڵام به‌شێوه‌یه‌ک له شێوه‌کان ، تیاماندا نامێنێت
01:03
We get told that we need to study harder
20
48000
3000
هه‌میشه پێمان وتراوه که زیاتر خۆمان به خوێندنه‌وه ماندوو بکه‌ین
01:06
or be more focused or get a tutor.
21
51000
2000
یاخود زیاتر ورد ببینه‌وه یان مامۆستای تایبه‌ت بگرین
01:08
My parents got me a tutor in French,
22
53000
2000
دایک و باوکم مامۆستای فه‌ره‌نسیان بۆ گرتم
01:10
and I still suck in French.
23
55000
3000
وه تا ئێستاش له فه‌ره‌نسیدا خراپم
01:13
Two years ago, I was the highest-rated lecturer
24
58000
2000
تا دوو ساڵ له‌مه‌وبه‌ر مامۆستایه‌ک بووم خاوه‌نی به‌رز ترین پله بووم له
01:15
at MIT's entrepreneurial master's program.
25
60000
3000
وتنه‌وه‌ی وانه‌ی بازرگانی به خوێندکارانی ماسته‌ر له (میت) بووم
01:18
And it was a speaking event in front of groups of entrepreneurs from around the world.
26
63000
3000
که ئه‌وه‌ش قسه کردنه له‌به‌رده‌م چه‌ندین گروپی بازرگانی له جیهاندا
01:21
When I was in grade two, I won a city-wide speaking competition,
27
66000
3000
کاتێک که له قۆناغی دووه‌م بووم ، هه‌ڵبژێردرام به باشترین قسه‌که‌ری سیتی-واید
01:24
but nobody had ever said,
28
69000
2000
به‌ڵام هه‌رگیز که‌سێک نه‌یگوت
01:26
"Hey, this kid's a good speaker.
29
71000
2000
هێی ، ئه‌م کوره قسه‌که‌رێکی باشە
01:28
He can't focus, but he loves walking around and getting people energized."
30
73000
3000
ئه‌و ناتوانێت له شته‌کان ورد ببێته‌وه
به‌ڵام ئه‌و حه‌ز به جوڵه ده‌کات و ده‌توانێت هێز بداته خه‌ڵک
به‌ڵام ئه‌و حه‌ز به جوڵه ده‌کات و ده‌توانێت هێز بداته خه‌ڵک
01:31
No one said, "Get him a coach in speaking."
31
76000
2000
که‌س نه‌یگوت ، "مامۆستایه‌کی قسه کردنی بۆ بگره
01:33
They said, get me a tutor in what I suck at.
32
78000
2000
به‌ڵکو ده‌یانگوت ، "مامۆستای ئه‌و ده‌رسه‌م بۆ بگره که خراپم تیایدا
01:35
So as kids show these traits --
33
80000
2000
که‌واته کاتێک که منداڵان ئه‌و هێمایانه‌یان تیادا ده‌رده‌که‌وێت
01:37
and we need to start looking for them --
34
82000
2000
ده‌بیت بۆ ئه‌و هێمایانه بگه‌رێین و بایه‌خیان پێ بده‌ین
01:39
I think we should be raising kids
35
84000
2000
واهه‌ستده‌که‌م که ده‌بێت منداڵ وا گه‌وره بکرێت که
01:41
to be entrepreneurs instead of lawyers.
36
86000
2000
ببنه بازرگان له جیاتی ئه‌وەی که ببنه پارێزه‌ر
01:43
Unfortunately the school system
37
88000
2000
به‌داخه‌وه سیسته‌می قوتابخانه‌کان
01:45
is grooming this world
38
90000
2000
وا له جیهان ده‌که‌ن
01:47
to say, "Hey, let's be a lawyer or let's be a doctor,"
39
92000
2000
که بڵێن ، "هێی ، با ببین به پارێزه‌ر یان دکتۆر
01:49
and we're missing that opportunity because
40
94000
2000
ئێمه ئه‌و هه‌لانه‌مان له ده‌ست ده‌چێت ، چونکه
01:51
no one ever says, "Hey, be an entrepreneur."
41
96000
3000
که‌سێک هه‌رگیز ناڵێت ، هێی ، ببه به بازرگان
01:54
Entrepreneurs are people -- because we have a lot of them in this room --
42
99000
2000
بازرگان ئه‌و که‌سانه‌ن - چونکه ژماره‌یه‌کی زۆر بازرگان له‌م هۆڵه‌دا ئاماده‌ن
01:56
who have these ideas and these passions or see these needs in the world
43
101000
3000
ئه‌و که‌سانه‌ن که بیرۆکه‌یان هه‌یه ، سۆزیان هه‌یه ،هه‌روه‌ها ده‌زانن جیهان پێویستی به چی یه
01:59
and we decide to stand up and do it.
44
104000
2000
وه بریار ده‌ده‌ین که هه‌ستین و پێداویستیه‌کان جێبه‌چێ بکه‌ین
02:01
And we put everything on the line to make that stuff happen.
45
106000
3000
هه‌موو هه‌وڵێکیشمان ده‌خه‌ینه گه‌ڕ تاوه‌کو سه‌رکه‌وتوو ده‌بین
02:04
We have the ability to get those groups of people around us
46
109000
2000
ئێمه توانای ئه‌وه‌مان تێدایه ئه‌و خه‌ڵکانه‌ی که خه‌ونیان هه‌یه
02:06
that want to kind of build that dream with us,
47
111000
2000
له‌گه‌ڵ ئێمه بیهێنه دی و هاوکاریان بکه‌ین
02:08
and I think if we could get kids
48
113000
2000
وا هه‌سته‌که‌م ئه‌گه‌ر توانیمان منداڵانیش بهێنین
02:10
to embrace the idea at a young age of being entrepreneurial,
49
115000
3000
ده‌توانین ئه‌و بیرۆکه‌یه به‌درۆ بخه‌ینه‌وه که ده‌ڵێت: بازرگانی ده‌بێت له ته‌مه‌نی لاوێتیدا بێت
02:13
we could change everything in the world that is a problem today.
50
118000
3000
ئه‌وکاته ده‌توانین هه‌موو ئه‌وشتانه بگۆڕین که ئێستا کێشه‌ن له جیهاندا
02:16
Every problem that's out there, somebody has the idea for.
51
121000
3000
هه‌ر کێشه‌یه‌ک هه‌بێت ، که‌سێک چاره‌سه‌ری لایه
02:19
And as a young kid, nobody can say it can't happen
52
124000
2000
بۆیه منداڵانیش ، هه‌رگیز ناڵێن ئەمە مەحاڵە
02:21
because you're too dumb to realize
53
126000
2000
چونکه زۆر له‌وه گه‌مژه ترن که هه‌ست به‌وه بکه‌ن
02:23
that you couldn't figure it out.
54
128000
2000
که ناتوانن چاره‌سه‌ری بکه‌ن
02:25
I think we have an obligation as parents and a society
55
130000
3000
وابزانم ئێمه وه‌ک دایک و باوک و کۆمەڵگه ، ئه‌رکێکمان له‌سه‌ره
02:28
to start teaching our kids to fish
56
133000
2000
ئه‌ویش ئه‌وه‌یه که منداڵان فێری ڕاوه ماسی بکه‌ین
02:30
instead of giving them the fish --
57
135000
2000
له‌بری ئه‌وه‌ی ماسیان بده‌ینێ
02:32
the old parable: "If you give a man a fish, you feed him for a day.
58
137000
2000
په‌ندێکی کۆن هه‌یه ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر ماسیه‌ک بده‌یته پیاوێک ، خواردنی ڕۆژێکی دابین ده‌که‌یت
02:34
If you teach a man to fish, you feed him for a lifetime."
59
139000
3000
ئه‌گه‌ر فێری ڕاوه ماسی بکه‌یت ، خواردنی هه‌موو ژیانی دابین ده‌که‌یت
02:37
If we can teach our kids to become entrepreneurial --
60
142000
2000
ئه‌گه‌ر بتوانین منداڵه‌کانمان فێربکه‌ین ببنه بازرگان
02:39
the ones that show those traits to be --
61
144000
2000
مه‌به‌ستم ئه‌و منداڵانه‌یه که هێمای بون به بازرگانیان پێوه دیاره
02:41
like we teach the ones who have science gifts to go on in science,
62
146000
3000
هه‌روه‌ک چۆن ئه‌و منداڵانه فێر ده‌که‌ین که به‌هره‌ی زانستیان تێدایه ، بچنه بواری زانسته‌کانه‌وه
02:44
what if we saw the ones who had entrepreneurial traits
63
149000
2000
ئه‌ی چی ده‌بێت ئه‌گه‌ر ئه‌و منداڵانه‌مان بینی که هێمای بون به بازرگانیان تێدایه
02:46
and taught them to be entrepreneurs?
64
151000
2000
فێریان بکه‌ین که ببنه بازرگان ؟
02:48
We could actually have all these kids spreading businesses
65
153000
2000
ئه‌وکاته ئه‌و هه‌موو منداڵانه‌مان ده‌بێت کە بتوانن تەشەنە بە بازرگانی بکەن
02:50
instead of waiting for government handouts.
66
155000
2000
له‌بری ئه‌وه‌ی چاوه‌ڕێی حکومه‌ت بین که کارمان بداتێ
02:52
What we do is we sit and teach our kids all the things they shouldn't do:
67
157000
3000
ئه‌وه‌ی ئێمه ده‌یکه‌ین ئه‌وه‌یه که داده‌نیشین و ئه‌وه فێری منداڵه‌کانمان ده‌که‌ین که نابێ بیکه‌ن
02:55
Don't hit; don't bite; don't swear.
68
160000
2000
له‌که‌س مه‌یه ؛ گاز مه‌گره ؛ سوێند مه‌خۆ
02:57
Right now we teach our kids to go after really good jobs,
69
162000
3000
ئێسته ئێمه ئه‌وه فێری منداڵه‌کانمان ده‌که‌ین که دوای ئیشی زۆر باش بکه‌ون
03:00
you know, and the school system teaches them to go after things like
70
165000
2000
ده‌زانن، سیسته‌می قوتابخانه‌ش فێری ئه‌وه‌یان ده‌کات که :
03:02
being a doctor and being a lawyer
71
167000
2000
ببنه پزیشک و ببنه پارێزه‌ر
03:04
and being an accountant and a dentist
72
169000
2000
یاخود ببنه ژمێریار و پزیشکی ددان
03:06
and a teacher and a pilot.
73
171000
2000
یان مامۆستا و فڕۆکه‌وان
03:08
And the media says that it's really cool if we could go out
74
173000
2000
ڕاگه‌یاندنه‌کانیش ده‌ڵێن شتێکی زۆر باشه ئه‌گه‌ر ببنه
03:10
and be a model or a singer
75
175000
2000
مۆدێل یان گۆرانی بێژ
03:12
or a sports hero like Luongo, Crosby.
76
177000
3000
یاخود ببنه پاڵه‌وانی وه‌رزش وه‌کو: لۆونگۆ کرۆسبی
03:15
Our MBA programs do not teach kids to be entrepreneurs.
77
180000
3000
پڕۆگرامی خوێندنی ماسته‌ری ئێمه فێری منداڵان ناکه‌ن که ببنه بازرگان
03:18
The reason that I avoided an MBA program --
78
183000
2000
هۆکاره‌که‌ش ئه‌وه‌یه که من نه‌چومه خوێندنی ماسته‌ر
03:20
other than the fact that I couldn't get into any
79
185000
2000
یاخود ڕاستیه‌که‌ی بڵێم که من نه‌متوانی بچم
03:22
because I had a 61 percent average out of high school
80
187000
2000
چونکه نمره‌ی کۆتای خوێندنی ئاماده‌یم ته‌نها 61 بوو
03:24
and then 61 percent average at
81
189000
2000
٦١-م هێنا لەو
03:26
the only school in Canada that accepted me, Carlton --
82
191000
2000
له‌و تاکه خوێندنگایه‌ی (که‌نه‌دا) که منی وه‌رگرتبوو، کاڕڵتۆن..
03:28
but our MBA programs don't teach kids to be entrepreneurs.
83
193000
3000
به‌ڵام پڕۆگرامی خوێندنی ماسته‌رەکەمان منداڵان فێر ناکه‌ن که ببنه بازرگان
03:31
They teach them to go work in corporations.
84
196000
2000
ئه‌وان فێریان ده‌که‌ن که بچن کار له کۆمپانیادا بکه‌ن
03:33
So who's starting these companies? It's these random few people.
85
198000
3000
که‌واته کێ ئه‌م هه‌موو کۆمپانیایه داده‌مه‌زرێنێت ؟ ته‌نها ئه‌و ژماره که‌مه خه‌ڵکه‌ن
03:36
Even in popular literature, the only book I've ever found --
86
201000
3000
ته‌نانه‌ت له‌و ئه‌ده‌به به‌ناوبانگه‌ش که هه‌مانه ، تاکه کتێبێک که به‌لامه‌وه باش بێت
03:39
and this should be on all of your reading lists --
87
204000
2000
وه ده‌بێت هه‌مووتان بیخه‌نه لیستی ئه‌و کتێبانه‌ی ده‌یخوێننه‌وه
03:41
the only book I've ever found
88
206000
2000
تاکه کتێبێک که تا ئێستا بینیبێتم
03:43
that makes the entrepreneur into the hero is "Atlas Shrugged."
89
208000
2000
که باس له بازرگانێک بکات وه‌ک پاڵه‌وانێک ، کتێبی (ئه‌تڵه‌س شرێگد)ه
03:45
Everything else in the world tends to look at entrepreneurs
90
210000
2000
هه‌رچی شتی تری جیهانه وا ته‌ماشای بازرگان ده‌که‌ن
03:47
and say that we're bad people.
91
212000
2000
که ئێمه که‌سانێکی خراپ نین
03:49
I look at even my family.
92
214000
2000
ئه‌گه‌ر ته‌نانه‌ت ته‌ماشای خێزانه‌که‌م بکه‌م
03:51
Both my grandfathers were entrepreneurs. My dad was an entrepreneur.
93
216000
2000
هه‌ردوو باوه‌گه‌وره‌کانم و باوکیشم بازرگان بوون
03:53
Both my brother and sister and I, all three of us own companies as well.
94
218000
3000
هه‌ر دوو براکه‌م، هه‌روه‌ها خوشکه‌که‌شم، هه‌رسێکمان کۆمپانیای تایبه‌ت به خۆمانمان هه‌یه
03:56
And we all decided to start these things
95
221000
2000
ئێمه بڕیارمان دا که ده‌ست بکه‌ین به‌م کارانه
03:58
because it's really the only place we fit.
96
223000
2000
چونکه به ڕاستی ئه‌وه تاکه شوێنێکه که به ته‌واوی جێگه‌ی ئێمه بێت
04:00
We didn't fit in the normal work. We couldn't work for somebody else
97
225000
2000
ئێمه بۆ ئیشی ئاسایی نه‌ده‌گونجاین. نه‌مانده‌توانی بۆ که‌سی تر ئیش بکه‌ین
04:02
because we're too stubborn and we have all these other traits.
98
227000
3000
چونکه ئێمه زۆر که‌له ڕه‌قین و چه‌ندین سیفاتی ئاوهامان هه‌یه
04:05
But kids could be entrepreneurs as well.
99
230000
2000
به‌ڵام منداڵانیش ده‌توانن ببنه بازرگان
04:07
I'm a big part of a couple organizations globally
100
232000
2000
من به‌شێکی گه‌وره‌ی چه‌ند ڕێخراوێکی جیهانیم
04:09
called the Entrepreneurs' Organization and the Young Presidents' Organization.
101
234000
2000
که ناوی (رێخراوی بازرگانی و سه‌رکرده لاوه‌کان)ه
04:11
I just came back from speaking in Barcelona
102
236000
2000
من ئه‌وه‌نده نابێت له قسه‌کردن له به‌رشه‌لۆنه گه‌ڕاومه‌ته‌وه
04:13
at the YPO global conference,
103
238000
3000
له کۆنفرانسی جیهانی؛ وای - پی - ئۆو
04:16
and everyone that I met over there
104
241000
2000
به هه‌رکه‌سێک گه‌یشتم له‌وێ
04:18
who's an entrepreneur
105
243000
2000
ئه‌وانه‌ی که بازرگان بوون
04:20
struggled with school.
106
245000
2000
که‌سیان له خوێندن باش نه‌بوون
04:22
I have 18 out of the 19 signs of attention deficit disorder diagnosed.
107
247000
3000
من 18 هێما له 19 هێماکه‌ی که‌می توانای وردبونه‌وه‌م تێدایه
04:25
So this thing right here is freaking me out.
108
250000
3000
بۆیه ئه‌م شته ته‌واو من ده‌ترسێنێت
04:28
(Laughter)
109
253000
2000
(پێکه‌نین)
04:30
It's probably why I'm a little bit panicked right now --
110
255000
2000
له‌وانه‌یه هی ئه‌وه‌بێت که که‌مێک سور هه‌ڵگه‌ڕاوم
04:32
other than all the caffeine that I've had and the sugar --
111
257000
2000
به هۆی ئه‌و هه‌موو کافین و شه‌کره‌ی که خواردومه‌ته‌وه
04:34
but this is really creepy for an entrepreneur.
112
259000
3000
که شتێکی ترسناکه بۆ که‌سێکی بازرگان
04:37
Attention deficit disorder, bipolar disorder.
113
262000
2000
توشبوون به نه‌خۆشی بێئاگایی ، وه ئاژاوه‌ی دوو لایه‌نی
04:39
Do you know that bipolar disorder is nicknamed the CEO disease?
114
264000
3000
ئایا ده‌زانن که توشبوون به نه‌خؤشی بێئاگایی نازناوه‌که‌ی' سی ئی ئۆ' یه ؟
04:42
Ted Turner's got it. Steve Jobs has it.
115
267000
3000
تێد تێرنه‌ر توشبووه ، ستیڤ جۆبس توشبووه
04:45
All three of the founders of Netscape had it.
116
270000
3000
وه هه‌رسێ داهێنه‌ره‌که‌ی (نێت سکایپ) ئه‌م نه‌خؤشییه‌یان هه‌یه .
04:48
I could go on and on.
117
273000
2000
ده‌توانم که چه‌ند نمونه‌یه‌کی تریش بڵێم
04:50
Kids -- you can see these signs in kids.
118
275000
2000
منداڵان --- ئێوە ده‌توانن ئه‌و هێمایانه له منداڵاندا ببینن
04:52
And what we're doing is we're giving them Ritalin and saying,
119
277000
2000
ئه‌وه‌ی ئێمه ده‌یکه‌ین ئه‌وه‌یه که ته‌نها پێیان ده‌ڵێین
04:54
"Don't be an entrepreneurial type.
120
279000
2000
لاسایی بازرگانه‌کان مه‌که‌ره‌وه
04:56
Fit into this other system and try to become a student."
121
281000
2000
بچۆرە ناو سیسته‌مێکی تره‌وه و ببه به خوێندکار
04:58
Sorry, entrepreneurs aren't students.
122
283000
2000
به‌داخه‌وه ، بازرگانه‌کان خوێندکار نین
05:00
We fast-track. We figure out the game.
123
285000
2000
ئێمه وریاین و زوو له گه‌مه‌که تێده‌گه‌ین
05:02
I stole essays. I cheated on exams.
124
287000
2000
من چه‌ندین نوسینم دزیوه ، له تاقیکردنه‌وه‌کانیشدا غه‌شم کردووه
05:04
I hired kids to do my accounting assignments in university
125
289000
3000
مووچه‌م ده‌دایه که‌سانی تر تاوه‌کو ئه‌رکه ژمێریاریه‌کانی زانکۆم بۆ بکه‌ن
05:07
for 13 consecutive assignments.
126
292000
2000
بۆ 13 ئه‌رکی یه‌ک له دوای یه‌ک
05:09
But as an entrepreneur you don't do accounting, you hire accountants.
127
294000
3000
به‌ڵام بازرگان هه‌رگیز ئه‌رکی ژمێریاری بۆخۆی ناکات ، به‌ڵکو که‌سانی تر ئه‌گرێت به کرێ
05:12
So I just figured that out earlier.
128
297000
2000
که‌واته من زووتر له‌مه تێگه‌یشتوم
05:14
(Laughter)
129
299000
2000
(پێکه‌نین)
05:16
(Applause)
130
301000
2000
(چه‌پڵه )
05:18
At least I can admit I cheated in university; most of you won't.
131
303000
3000
لانی که‌م من دان به‌وه‌دا ده‌نێم که له تاقیکردنه‌وه‌کاندا غه‌شم کردووه
05:21
I'm also quoted -- and I told the person who wrote the textbook --
132
306000
3000
هەروەها منیش وەک ئەوان خوێندنم تەواو کرد، وه به‌و که‌سه‌شم وت که کتێبه‌که‌ی نوسیوه
05:24
I'm now quoted in that exact same university textbook
133
309000
2000
من ئێستا ناوم هه‌یه له هه‌مان کتێبی ئه‌و زانکۆیه‌دا
05:26
in every Canadian university and college studies.
134
311000
3000
له هه‌موو زانکۆیه‌کی که‌نه‌دی و کۆلێژی فێربووندا
05:29
In managerial accounting, I'm chapter eight.
135
314000
3000
له به‌رێوه بردنی زانستی ژمێریاریدا ، من هه‌شته‌م به‌شم
05:32
I open up chapter eight talking about budgeting.
136
317000
2000
ده‌چمه سه‌ر به‌شی هه‌شته‌م که باس له دابه‌ش کردنی بودجه ده‌کات
05:34
And I told the author, after they did my interview, that I cheated in that same course.
137
319000
3000
دوای ئەوەی کە چاوپێکەوتنیان لەگەڵ کردم، بە نوسەری کتێبەکەم
گووت کە من غەشم کردووە
گووت کە من غەشم کردووە
05:37
And she thought it was too funny to not include it anyway.
138
322000
3000
ئەویش دەیگوت. ئەوە زۆر کارێکی پێکەنیناویە ئەگەر لە بارەی
ئەو غەشەی منەوە شت نەنوسێت
ئەو غەشەی منەوە شت نەنوسێت
05:40
But kids, you can see these signs in them.
139
325000
3000
به‌ڵام منداڵان، ئێوه ده‌توانن ئه‌و هێمایانه له‌واندا به دی بکه‌ن
05:43
The definition of an entrepreneur is "a person who organizes, operates
140
328000
2000
پێناسه‌ی بازرگان ئه‌وه‌یه که "یاساکانی کارکردن ده‌زانێت
05:45
and assumes the risk of a business venture."
141
330000
3000
وه مه‌ترسیه‌کانی سه‌ره‌ڕۆیی بازرگانی له‌خۆ ده‌گرێت
05:48
That doesn't mean you have to go to an MBA program.
142
333000
2000
به‌ڵام مانای ئه‌وه نیه که پێویسته بڕۆیت بۆ خوێندنی ماسته‌ر له به‌رێوه بردنی کاردا
05:50
It doesn't mean you have to get through school.
143
335000
2000
وه مانای ئه‌وه‌ش نیه که پێویسته خوێندن ته‌واو بکه‌یت
05:52
It just means that those few things have to feel right in your gut.
144
337000
3000
واته ئه‌بێت هه‌ست به بوونی ئه‌و به‌هرانه بکه‌ین له ناخماندا
05:55
And we've heard those things about "is it nurture or is it nature," right?
145
340000
3000
وه ئه‌وه‌شمان بیستوه که ئه‌و به‌هرانه له‌گه‌ل مرۆڤه‌کاندا له‌دایک ده‌بێت ، وانیه ؟
05:58
Is it thing one or thing two? What is it?
146
343000
2000
به‌ڵام مرۆڤ ئاوا له‌دایک ئه‌بێت ؟ یان فێر ده‌کرێت که وا بێت ؟ کامیانه ؟
06:00
Well, I don't think it's either. I think it can be both.
147
345000
3000
به‌هه‌رحاڵ ، من وا هه‌ست ناکه‌م بە ته‌نها یه‌کێکیان بێت ، له‌وانه‌یه هه‌ردووکیان بێت .
06:03
I was groomed as an entrepreneur.
148
348000
2000
من گونجاوبوم بۆ کاری بازرگانی
06:05
When I was growing up as a young kid, I had no choice,
149
350000
2000
کاتێک که گه‌وره‌بووم ... هیچ هه‌ڵبژاردنێکم له‌به‌ر ده‌ستدا نه‌بوو
06:07
because I was taught at a very early, young age --
150
352000
2000
چونکه زۆر زوو فێر کرام ، له ته‌مه‌نێکی لاوێتیدا
06:09
when my dad realized I wasn't going to fit into
151
354000
2000
که کاتێک باوکم زانی که گونجاو نیم بۆ ئه‌وه
06:11
everything else that was being taught to me in school --
152
356000
2000
که بخوێنم له قوتابخانه و بۆ زۆر کاری تر
06:13
that he could teach me to figure out business at an early age.
153
358000
3000
هه‌ر زوو له ته‌مه‌نێکی لاوێتیدا فێری کردم ببمه بازرگان
06:16
He groomed us, the three of us,
154
361000
2000
ئێمه‌ی فێر کرد ... هه‌رسێکمان
06:18
to hate the thought of having a job
155
363000
2000
که ڕقمان له‌وه بێت کار بۆ خه‌ڵکی تر بکه‌ین
06:20
and to love the fact of creating companies that we could employ other people.
156
365000
3000
وه ئه‌و ڕاستیه‌مان خۆشبوێت که ده‌توانین کۆمپانیا دروست بکه‌ین و خه‌ڵک دابمه‌زرێنین
06:23
My first little business venture: I was seven years old, I was in Winnipeg,
157
368000
3000
یه‌که‌مین و بچوکترین کاری سه‌ره‌ڕۆیم ئه‌وه بوو که ته‌مه‌نم حه‌وت ساڵ بوو له (وینیپێگ) بووم
06:26
and I was lying in my bedroom with one of those long extension cords.
158
371000
2000
پاڵکه‌وتبوم له ژوری نوستنه‌که‌م که گوریسێکی دوور درێژیشی تێدا بوو
06:28
And I was calling all the dry cleaners in Winnipeg
159
373000
2000
وه ته‌له‌فونم بۆ هه‌موو ئه‌و دوکانی جل شتنانه کرد که له (وێنیپێگ) بوون
06:30
to find out how much would the dry cleaners
160
375000
2000
بۆئه‌وه‌ی که بزانم چه‌ندێک
06:32
pay me for coat hangers.
161
377000
2000
پاره‌م ده‌ده‌نێ بۆ عه‌لاگه‌یه‌کی جل هه‌ڵواسین .
06:34
And my mom came into the room and she said,
162
379000
2000
وه دایکم هاته ژوره‌وه و وتی
06:36
"Where are you going to get the coat hangers to sell to the dry cleaners?"
163
381000
3000
ئه‌م هه‌موو عه‌لاگانه له کوێ په‌یداده‌که‌یت ؟ که به‌ته‌مایت بیانفرۆشیت ؟
06:39
And I said, "Let's go and look in the basement."
164
384000
2000
منیش وتم : بابچین سه‌یری ژێر زه‌مینه‌که بکه‌ین
06:41
And we went down to the basement. And I opened up this cupboard.
165
386000
3000
وه چوینه خواره‌وه بۆ ژێر زه‌مینه‌که و دۆڵابێکم کرده‌وه
06:44
And there was about a thousand coat hangers that I'd collected.
166
389000
2000
وه هه‌زاره‌ها عه‌لاگه‌ی جل هه‌ڵواسینم پیشاندا که کۆم کردبونه‌وه
06:46
Because, when I told her I was going out to play with the kids,
167
391000
3000
چونکه ، کاتێک که پێم ئه‌وت ئه‌چمه ده‌ره‌وه بۆ یاری کردن له‌گه‌ڵ منداڵه‌کاندا
06:49
I was going door to door in the neighborhood to collect coat hangers
168
394000
2000
ئه‌چوم ده‌رگا به ده‌رگای ماڵه دراوسێکان ئه‌گه‌رام بۆ کۆکردنه‌وه‌ی عه‌لاگه‌ی جل هه‌ڵواسین
06:51
to put in the basement to sell.
169
396000
2000
بۆئه‌وه‌ی له ژێر زه‌مینه‌که کۆیانبکه‌مه‌وه بۆ فرۆشتن
06:53
Because I saw her a few weeks before that --
170
398000
2000
له‌به‌ر ئه‌وه‌ی چه‌ند هه‌فته‌یه‌ک پێش ئه‌وه بینیم
06:55
you could get paid. They used to pay you two cents per coat hanger.
171
400000
3000
که که‌سێک دوو سه‌نتی ده‌دا به‌رامبه‌ر هه‌ر عه‌لاگه‌یه‌کی جل هه‌ڵواسین
06:58
So I was just like, well there's all kinds of coat hangers.
172
403000
2000
منیش سه‌رسام بوم ، وه هه‌موو جۆره عه‌لاگه‌یه‌کی جل هه‌ڵواسینی لێبوو
07:00
And so I'll just go get them.
173
405000
2000
له‌به‌ر ئه‌وه ده‌رمهێنان و کۆمکردنه‌وه
07:02
And I knew she wouldn't want me to go get them, so I just did it anyway.
174
407000
3000
وه زانیم ئه‌گه‌ر به دایکم بڵێم ناهێڵێت ئه‌و کاره بکه‌م ،به‌ڵام هه‌ر کردم
07:06
And I learned that you could actually negotiate with people.
175
411000
2000
وه زانیم که چۆن ده‌توانیت په‌یوه‌ندی دروست بکه‌یت له‌گه‌ڵ خه‌ڵکدا
07:08
This one person offered me three cents and I got him up to three and a half.
176
413000
3000
ئه‌و که‌سه سێ سه‌نتی ده‌دامێ و منیش پێم به‌رز کرده‌وه بۆ سێ سه‌نت و نیو
07:11
I even knew at a seven-year-old age
177
416000
2000
له ته‌مه‌نی حه‌وت ساڵیدا بوم ئه‌وه‌م ده‌زانی
07:13
that I could actually get a fractional percent of a cent,
178
418000
3000
که ده‌توانم به‌شێکی که‌م له ڕێژه‌ی سه‌دی سەنتێک به‌ده‌ست بهێنم
07:16
and people would pay that because it multiplied up.
179
421000
2000
وه خه‌ڵک ئه‌و پاره‌یه‌یان ده‌دا چونکه دووقات زیادی ده‌کرد
07:18
At seven years old I figured it out. I got three and a half cents for a thousand coat hangers.
180
423000
3000
وه منیش له ته‌مه‌نی حه‌وت ساڵاندا بوم که ده‌متوانی هه‌زاره‌ها عه‌لاگه‌ی جل هه‌ڵواسین بفرۆشم به سێ سه‌نت و نیو
07:21
I sold license plate protectors door to door.
181
426000
2000
وه دواتر ده‌ستم کرد به فرۆشتنی تابلۆی ژماره‌ی سه‌یاره‌ی رێگه پێدراو
07:23
My dad actually made me go find someone
182
428000
2000
له ڕاستیدا باوکم وای فێر کردم که به‌دوای که‌سێکدا بگه‌ڕێم
07:25
who would sell me these things at wholesale.
183
430000
2000
که ئه‌و شتانه‌م به کۆ پێبفرۆشێت .
07:27
And at nine years old, I walked around in the city of Sudbury
184
432000
2000
له ته‌مه‌نی نۆ ساڵیدا به ناو شاری (ساودبوری)دا ده‌گه‌ڕام
07:29
selling license plate protectors door to door to houses.
185
434000
3000
ئه‌و تابلۆی ژمارانه‌م ده‌فرۆشت به هه‌موو ئه ماڵانه‌ی که به‌لایاندا ده‌ڕۆیشتم
07:32
And I remember this one customer so vividly
186
437000
3000
وه زۆر به ئاشکرا ئه‌م موشته‌ریه‌م بیره
07:35
because I also did some other stuff with these clients.
187
440000
2000
چونکه زۆر شتی ترم کردووه له‌گه‌ل ئه‌م کڕیاره‌دا .
07:37
I sold newspapers.
188
442000
2000
جه‌ریده‌م ده‌فرۆشت
07:39
And he wouldn't buy a newspaper from me ever.
189
444000
2000
وه هه‌رگیز جه‌ریده‌یه‌کی له من نه‌کریوه
07:41
But I was convinced I was going to get him to buy a license plate protector.
190
446000
3000
وه باوه‌ڕم وابوو که ده‌توانم تابلۆیه‌کی ژماره‌یه‌کی تایبه‌ت به سه‌یاره‌که‌ی پێ بفرۆشم
07:44
And he's like, "Well, we don't need one."
191
449000
1000
وتی " باشه ، پێویستمان به یه‌ک دانه نییه "
07:45
And I said, "But you've got two cars ..." -- I'm nine years old.
192
450000
3000
منیش وتم "به‌ڵام تۆ دوو سه‌یاره‌ت هه‌یه " ته‌مه‌نم نۆ ساڵ بوو
07:48
I'm like, "But you have two cars and they don't have license plate protectors."
193
453000
3000
وتم " تۆ دوو سه‌یاره‌ت هه‌یه و هیج تابلۆیه‌کی سه‌یاره‌ت نیه "
07:51
And he said, "I know."
194
456000
2000
ئه‌ویش وتی " ئه‌زانم "
07:53
And I said, "This car here's got one license plate that's all crumpled up."
195
458000
2000
وتم " تابلۆی ژماره‌ی ئه‌و سه‌یاره‌یه‌یان زۆر تێکچووه "
07:55
And he said, "Yes, that's my wife's car." And I said, "Why don't we just test one
196
460000
3000
ئه‌ویش وتی "به‌ڵێ ئه‌مه سه‌یاره‌ی ژنه‌که‌مه" وتم ئه‌ی بۆ دانه‌یه‌ک تاقیناکه‌یته‌وه
07:58
on the front of your wife's car and see if it lasts longer."
197
463000
2000
به‌پێشی سه‌یاره‌ی ژنه‌که‌ته‌وه تابزانین بۆ ماوه‌یه‌کی زیاتر به‌رگه ناگرێت "
08:00
So I knew there were two cars with two license plates on each.
198
465000
3000
ده‌مزانی که دوو سه‌یاره‌ی لێیه ... که ده‌توانم چوار تابلۆ بفرۆشم
08:03
If I couldn't sell all four, I could at least get one.
199
468000
2000
وه به‌خۆمم وت ئه‌گه‌ر نه‌توانم چوار دانه بفرؤشم ، هیچ نه‌بێت با یه‌ک دانه بفرۆشم
08:05
I learned that at a young age.
200
470000
2000
ئه‌وه فێربووم له ته‌مه‌نێکی زۆر لاوێتیدا .
08:07
I did comic book arbitrage.
201
472000
2000
وه ده‌ستم کرد به فرۆشتنی چیرۆکی کارتۆنی
08:09
When I was about 10 years old, I sold comic books
202
474000
2000
کاتێک له ته‌مه‌نی ده ساڵیدا بووم ، کتێبی کارتۆنیم ده‌فرۆشت
08:11
out of our cottage on Georgian Bay.
203
476000
2000
له خانویه‌کی یه‌ک نهۆمی له که‌نداوی (جۆرجیا)
08:13
And I would go biking up to the end of the beach
204
478000
2000
وه به پاسکیله‌که‌م ده‌ڕۆیشتم بۆ کۆتایی که‌نار ده‌ریاکه
08:15
and buy all the comics from the poor kids.
205
480000
2000
تاکو هه‌موو کتێبه کارتۆنیه‌کان بکڕم له منداڵە فه‌قیره‌کان
08:17
And then I would go back to the other end of the beach and sell them to the rich kids.
206
482000
3000
دواتر ده‌گه‌ڕامه‌وه بۆ سەرەتای که‌نار ده‌ریاکه و ده‌مفرۆشته‌وه به منداڵه ده‌وڵه‌مه‌نده‌کان
08:20
But it was obvious to me, right? Buy low, sell high.
207
485000
2000
ئیشەکە دیار بوو .. به نرخێکی که‌م ده‌مکڕی و به نرخێکی به‌رز ده‌مفرۆشته‌وه
08:22
You've got this demand over here that has money.
208
487000
2000
داخوازیه‌کی زۆری له‌سه‌ر بوو ، وه پاره‌یه‌کی زۆریش بوو
08:24
Don't try to sell to the poor kids; they don't have cash. The rich people do. Go get some.
209
489000
3000
هه‌وڵم نەئەدا که به منداڵه هه‌ژاره‌کانی بفرۆشیت چونکه پاره‌یان پێ نییه ، ته‌نها منداڵه ده‌وڵه‌مه‌نده‌که‌ن پێیانبوو
08:27
So that's obvious, right.
210
492000
2000
ئه‌مه زۆر ئاشکرابوو بۆ من ، وایه ؟
08:29
It's like a recession. So, there's a recession.
211
494000
2000
وه‌کو قه‌یرانی ئابوری وایه ، که‌واته ئه‌مه قه‌یرانی ئابورییه
08:31
There's still 13 trillion dollars circulating in the U.S. economy.
212
496000
3000
هێشتا 13 تریلیۆن دۆلار له پاشه‌که‌وتی ئه‌مه‌ریکادا هه‌یه
08:34
Go get some of that. And I learned that at a young age.
213
499000
3000
برۆ هه‌ندێک له‌وه به‌ده‌ست بهێنه ،هه‌ر له ته‌مه‌نێکی منداڵیه‌وه ئه‌وه‌م ده‌زانی
08:37
I also learned, don't reveal your source,
214
502000
2000
هه‌روه‌ها فێریشبووم که سه‌رچاوه‌ی به‌ده‌ست هێنانه‌کانم ئاشکرا نه‌که‌م
08:39
because I got beat up after about four weeks of doing this
215
504000
2000
له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که لێدانم خوارد له دوای چوار هه‌فته له‌سه‌ر ئه‌م کاره‌م
08:41
because one of the rich kids found out where I was buying my comics from,
216
506000
3000
له‌به‌ر ئه‌وه‌ی یه‌کێک له منداڵا ده‌وڵه‌مه‌نده‌کان زانی که من چۆن ئه‌و چیرۆکانه ده‌کڕم
08:44
and he didn't like the fact that he was paying a lot more.
217
509000
2000
پێی ناخۆش بوو که ئه‌و پاره‌یه‌کی زیاتر ده‌دات
08:46
I was forced to get a paper route at 10 years old.
218
511000
2000
ناچار بوم که جه‌ریده دابه‌ش بکه‌م ، ئەو کاتە تەمەنم ١٠ ساڵان بوو
08:48
I didn't really want a paper route,
219
513000
2000
لە ڕاستیدا حه‌زم له‌م کاره نه‌بوو
08:50
but at 10, my dad said, "That's going to be your next business."
220
515000
2000
باوکم له ده ساڵیدا پێی وتم : ئه‌م کاره کاری دوا ڕۆژم ئه‌بێت
08:52
So not only would he get me one, but I had to get two,
221
517000
2000
له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا که له‌سه‌ر دوو هێڵ کارم ده‌کرد نه‌ک یه‌ک هێڵ
08:54
and then he wanted me to hire someone to deliver half the papers,
222
519000
3000
وه داوای لێکردم که یه‌کێک بگرم به کرێ و نیوه‌ی جه‌ریده‌کانم له‌گه‌ڵدا دابه‌ش بکات
08:57
which I did, and then I realized that collecting tips was where you made all the money.
223
522000
3000
کردم ، دواتر زانیم که کۆکردنه‌وه‌ی به‌خشیش باشترین پاره‌یه که به ده‌ستی ده‌هێنین
09:00
So I would collect the tips and get payment.
224
525000
2000
منیش ده‌ستم کرد به کۆکردنه‌وه‌ی ئه‌و به‌خشیشانه و موچەم وەردەگرت
09:02
So I would go and collect for all the papers.
225
527000
2000
بۆیە ده‌گه‌ڕام و هه‌موو جه‌ریده‌کانم کۆ ده‌کرده‌وه
09:04
He could just deliver them.
226
529000
2000
ئه‌ویش ته‌نها جه‌ریده‌کانی دابه‌ش ده‌کرد
09:06
Because then I realized I could make the money.
227
531000
2000
چونکه زانیم به‌م شێوه‌یه ده‌توانم پاره کۆ بکه‌مه‌وه
09:08
By this point, I was definitely not going to be an employee.
228
533000
3000
له‌م خاڵه‌دا ، من نه‌ده‌بوم به کارگوزاری که‌س
09:11
(Laughter)
229
536000
2000
(پێکه‌نین)
09:13
My dad owned an automotive and industrial repair shop.
230
538000
2000
باوکم دوکانی چاککردنی پیشه‌سازی هه‌بوو
09:15
He had all these old automotive parts lying around.
231
540000
2000
زۆر پارچه‌ی سه‌یاره‌ی به‌کارهاتوی هه‌بوو که له‌ملاولا که‌وتبوون
09:17
They had this old brass and copper.
232
542000
2000
وایه‌ری مسی کۆنی زۆری لێ بوو
09:19
I asked him what he did with it, and he said he just throws it out.
233
544000
3000
منیش به باوکمم وت : چی له‌وشتانه ده‌که‌یت ؟
وتی : فرێیان ده‌ده‌م
وتی : فرێیان ده‌ده‌م
09:22
I said, "But wouldn't somebody pay you for that?" And he goes, "Maybe."
234
547000
2000
وتم : ئه‌ی که‌سێک نیه ئه‌وانه‌ی پێ بفرۆشیت ؟
وتی : له‌وانه‌یه
وتی : له‌وانه‌یه
09:24
Remember at 10 years old -- so 34 years ago
235
549000
2000
بیرمه که ده ساڵ بووم ، واتە ٣٤ ساڵ بەر لە ئێستا
09:26
I saw opportunity in this stuff.
236
551000
2000
ئەم شتانەم وەک هەلێک دەهاتە پێش چاو
09:28
I saw there was money in garbage.
237
553000
2000
له‌م پاشماوانه‌دا پاره‌م ده‌بینی
09:30
And I was actually collecting it from all the automotive shops in the area on my bicycle.
238
555000
3000
وه له راستیدا ده‌گه‌ڕام به پاسکیله‌که‌م و ئه‌و وایه‌رانه‌م کۆده‌کرده‌وه که له‌و ناوچانه‌دا بوون
09:33
And then my dad would drive me on Saturdays
239
558000
2000
باوکیشم له ڕۆژی یه‌ک شەمماندا ده‌یگه‌یاندم
09:35
to a scrap metal recycler where I got paid.
240
560000
2000
بۆ ئه‌و کارگانه‌ی که دووباره کانزا به‌کار ده‌هێننه‌وه
مەبەستم ئەو جێیەیە کە پارەیان پێ دەدام
مەبەستم ئەو جێیەیە کە پارەیان پێ دەدام
09:37
And I thought that was kind of cool.
241
562000
2000
وامده‌زانی کارێکی زۆر خۆشه
09:39
Strangely enough, 30 years later, we're building 1-800-GOT-JUNK?
242
564000
3000
سەیرە، دوای ٣٠ ساڵ کارگەیەکی تایبەت بەخۆم دادەمەزرێنم کە ئەو شتانە دەکڕمەوە
کارگەکە ناوی ١-٨٠٠ گۆت جەنک-ە
کارگەکە ناوی ١-٨٠٠ گۆت جەنک-ە
09:42
and making money off that too.
243
567000
2000
پارەم بەوەش پەیدا دەکرد
09:44
I built these little pincushions when I was 11 years old in Cubs,
244
569000
3000
هه‌ڵگری ده‌رزی ده‌مبوسم دروست ده‌کرد کاتێک که ته‌مه‌نم 11 ساڵ بو له (کوبس)
09:47
and we made these pin cushions for our moms for Mother's Day.
245
572000
2000
ئه‌م هه‌ڵگری ده‌رزی ده‌مبوسانه‌مان دروست ده‌کرد بۆ جه‌ژنی دایکان
09:49
And you made these pincushions out of wooden clothespins --
246
574000
3000
ئەم ئه‌م هه‌ڵگری ده‌رزی ده‌مبوسانه‌مان لە جل گرەی تەختەیی درووست دەکرد
09:52
when we used to hang clothes on clotheslines outside.
247
577000
2000
ئەم جل گرانەش به‌کارده‌هێنرێن بۆ ڕاگرتنی ئه‌و جلانه‌ی که له ده‌ره‌وه هه‌ڵده‌واسرێن
09:54
And you'd make these chairs.
248
579000
2000
ئه‌م کورسیانه دروست ده‌که‌ین
09:56
And I had these little pillows that I would sew up.
249
581000
2000
وه ئه‌م دۆشه‌که بچوکانه‌م پێوه ده‌دورین
09:58
And you could stuff pins in them.
250
583000
2000
که ده‌توانیت ئه‌و ده‌رزیه ده‌مبوسانه‌ی تێبکه‌یت
10:00
Because people used to sew and they needed a pin cushion.
251
585000
3000
چونکه خه‌ڵک پێویستی بوو بۆ دورین و به ئاسانی ئه‌و ده‌رزیانه بدۆزنه‌وه
10:03
But what I realized was that you had to have options.
252
588000
3000
دواتر بۆمده‌رکه‌وت که پێویسته به دڵی خۆت هه‌ڵیبژێریت
10:06
So I actually spray painted a whole bunch of them brown.
253
591000
2000
بۆیه له ڕاستیدا هه‌ندێکیانم بۆیاخی قاوه‌یی کرد
10:08
And then when I went to the door, it wasn't, "Do you want to buy one?"
254
593000
2000
وه کاتێک که ده‌چووم به یه‌کێکم ده‌فرۆشت نه‌مده‌ووت - ئه‌ته‌وێت دانه‌یه‌ک بکریت ؟
10:10
It was, "Which color would you like?"
255
595000
2000
بەڵکو دەمگوت حه‌زت له چ ڕه‌نگێکه ؟
10:12
Like I'm 10 years old; you're not going to say no to me,
256
597000
2000
وه هه‌ستم نه‌ده‌کرد که که‌سێک هه‌بێت بڵێت نامه‌وێت، کاتێک که ته‌مه‌نم ده ساڵ بوو
10:14
especially if you have two options -- you have the brown one or the clear one.
257
599000
3000
به‌تایبه‌تی کاتێک که دوو هه‌ڵبژاردنت له‌به‌ر ده‌ستدا بێت ، قاوه‌یی یان ساده
10:17
So I learned that lesson at a young age.
258
602000
2000
له‌به‌ر ئه‌وه ئه‌و ده‌رسانه هه‌ر زوو فێر بووبوم
10:19
I learned that manual labor really sucks.
259
604000
3000
دواتر بۆم ده‌رکه‌وت که ئیشی ده‌ست قورس ترین ئیشه
10:24
Right, like cutting lawns is brutal.
260
609000
2000
وایه ؟ وه‌کو بڕینی گژوگیا ، کارێکی زۆر قورسه
10:26
But because I had to cut lawns all summer for all of our neighbors and get paid to do that,
261
611000
3000
چونکه گژوگیای دراوسێکانمانم ده‌بڕی له هاویندا ، وه پاره‌م وه‌رده‌گرت له به‌رامبه‌ردا
10:29
I realized that recurring revenue
262
614000
2000
زانیم که ئه‌مه داهاتێکه و دووباره ده‌بێته‌وه
10:31
from one client is amazing.
263
616000
3000
له یه‌ک موشته‌ریدا گرنگه .
10:34
That if I land this client once,
264
619000
2000
که کاتێک گژوگیای باخی که‌سێکم ده‌بڕی
10:36
and every week I get paid by that person,
265
621000
2000
وه هه‌موو هه‌فته‌یه‌ک ده‌گه‌ڕامه‌وه بۆ لای و له به‌رامبه‌ردا پاره‌م وه‌رده‌گرت
10:38
that's way better than trying to sell
266
623000
2000
ئەمە زۆر ئاسانتر بوو وەک لەوەی
10:40
one clothespin thing to one person.
267
625000
2000
بچم دەرزی دەمبوس بفرۆشم
10:42
Because you can't sell them more.
268
627000
2000
چونکه ناتوانیت جارێکی تر پێیان بفرۆشیته‌وه
10:44
So I love that recurring revenue model I started to learn at a young age.
269
629000
3000
له‌به‌ر ئه‌وه حه‌زم له‌و داهاته بوو که دووباره ده‌بووه‌وه که له منداڵیه‌وه فێری بووبوم
10:47
Remember, I was being groomed to do this. I was not allowed to have jobs.
270
632000
3000
بیرتان بێت که له‌سه‌ر ئه‌مه په‌روه‌رده کرابووم ، رێگه‌م پێنه‌درابوو که کاری تر بکه‌م
10:50
I would caddy, I would go to the golf course and caddy for people.
271
635000
3000
وه دواتر له یاریگای گۆڵفدا کارم ده‌کرد که یارمه‌تی یاریزانی گۆڵفم ده‌دا
10:53
But I realized that there was this one hill on our golf course,
272
638000
2000
زانیم کە ئەو گردەی لێ یە بە درێژایی هەموو یاریگای گۆڵفەکە
10:55
the 13th hole that had this huge hill.
273
640000
2000
کە چاڵی ژمارە ١٣ی تیادا بوو، گردێکی بەرز بوو
10:57
And people could never get their bags up it.
274
642000
2000
خه‌ڵکیش نه‌یده‌توانی به‌و جانتا قورسانه‌یانه‌وه پیایدا سه‌ربکه‌ون
10:59
So I would sit there with a lawn chair
275
644000
2000
له‌به‌رئه‌وه له‌وێ داده‌نیشم له‌سه‌ر کورسه‌کی بچوک
11:01
and just carry up all the people who didn't have caddies.
276
646000
3000
وه چاوه‌ڕێم ده‌کردن بۆئه‌وه‌ی جانتا قورسه‌کانیان بۆ هه‌ڵگرم بۆ ئه‌وانه‌ی که یاریده‌ده‌ریان نه‌بوو
11:04
I would carry their golf bags up to the top, and they'd pay me a dollar.
277
649000
3000
جانتای گۆڵفه‌که‌م بۆ هه‌ڵده‌گرتن بۆ سه‌ر گرده به‌رزه‌که و له به‌رامبه‌ردا یه‌ک دۆلاریان ده‌دامێ
11:07
Meanwhile, my friends were working for five hours
278
652000
2000
له کاتێکدا که هاوڕێکانم بۆ ماوه‌ی پێنج سه‌عات کاریان ده‌کرد
11:09
to haul some guy's bag around and get paid 10 bucks.
279
654000
2000
له‌گه‌ڵ که‌سێکدا ده‌بوون بۆ ئه‌و ماوه‌یه ته‌نها ده دۆلاریان وه‌رده‌گرت
11:11
I'm like, "That's stupid because you have to work for five hours.
280
656000
3000
به خۆمم ده‌وت که شتێکی بێمێشکانه‌یه که بۆ ماوه‌ی پێنج سه‌عات کار بکه‌یت به‌رامبه‌ر ئه‌و پاره‌یه.
11:14
That doesn't make any sense." You just figure out a way to make more money faster.
281
659000
3000
هیچ مانای تێدا نیه ئه‌مه ، پێویست ده‌کات ڕێگه‌یه‌کی باشتر بدۆزیته‌وه بۆ به‌ده‌ست هێنانی پاره‌یه‌کی باشتر
11:17
Every week, I would go to the corner store and buy all these pops.
282
662000
3000
وه هه‌موو هه‌فته‌یه‌ک ده‌چومه دوکانێکی نزیک، ئه‌و تۆپه بچوکانه‌م ده‌کڕی
11:20
Then I would go up and deliver them to these 70-year-old women playing bridge.
283
665000
3000
ده‌گه‌ڕامه‌وه بۆ یاریگای گۆڵفه‌که و ده‌مفرۆشت به‌و پێرێژنە ٧٠ ساڵانەی کە یاریان دەکرد
11:23
And they'd give me their orders for the following week.
284
668000
2000
ئەوانێش بۆ کاری تر بۆ هەفتەی داهاتوو ڕایان دەسپاردم
11:25
And then I'd just deliver pop and I'd just charge twice.
285
670000
2000
دواتر ئه‌وه‌ی داوایان ده‌کرد بۆم ده‌هێنان و دووقات پاره‌م وه‌رده‌گرت
11:27
And I had this captured market. You didn't need contracts.
286
672000
3000
له‌گه‌ڵ فرۆشیاری تۆپه‌کاندا کارم ده‌کرد به بێ هیچ گرێبه‌ستێک
11:30
You just needed to have a supply and demand
287
675000
2000
تۆ ته‌نها پێویستت به پیشاندان و داواکاری هه‌بوو
11:32
and this audience who bought into you.
288
677000
2000
له‌و که‌سانه‌ی که له منیان ده‌کڕی
11:34
These women weren't going to go to anybody else
289
679000
2000
ئه‌و ژنانەش ته‌نها له منیان ده‌کڕی ، له که‌سی تریان نه‌ده‌کڕی
11:36
because they liked me, and I kind of figured it out.
290
681000
2000
چونکە دەمزانی منیان خۆشدەوێت
11:38
I went and got golf balls from golf courses.
291
683000
3000
کارم ده‌کرد له کۆکردنه‌وه‌ی تۆپی گۆلف له یاریگاکه‌دا
11:41
But everybody else was looking in the bush
292
686000
2000
هه‌موو که‌سێک ده‌چوو ناو داره‌کان ده‌گه‌ڕا
11:43
and looking in the ditches for golf balls.
293
688000
2000
له ساحه لمینه‌کان ده‌گه‌ڕان
11:45
I'm like, screw that. They're all in the pond
294
690000
2000
به خۆمم ده‌وت ، به‌نه‌فره‌ت بێت ، هه‌موو تۆپه‌کان له زه‌لکاوه‌که‌دان
11:47
and nobody's going into the pond.
295
692000
2000
که‌سیش نه‌ده‌چووه ناو ئه‌و زه‌لکاوانه‌وه بۆ ئه‌و تۆپانه
11:49
So I would go into the ponds and crawl around and pick them up with my toes.
296
694000
3000
منیش پێڵاوه‌که‌م داده‌که‌ند و ده‌چوومه ناو زه‌لکاوه‌که‌وه و به په‌نجه‌کانی قاچم هه‌ڵمده‌گڕتنه‌وه
11:52
You just pick them up with both feet.
297
697000
2000
به هه‌ردوو قاچم تۆپه‌کانم ده‌رده‌هێنایه‌وه
11:54
You can't do it on stage.
298
699000
2000
ناتوانم ئێستا لێره‌دا نیشانتان بده‌م
11:56
You get the golf balls, and you just throw them in your bathing suit trunks
299
701000
2000
تۆپه‌کان ده‌رده‌هێنیته‌وه و هه‌ڵیانده‌ده‌یته ناو ئه‌و جانتایه‌ی که له نزیکته‌وه‌یه
11:58
and when you're done you've got a couple hundred of them.
300
703000
3000
وه کاتێک که ته‌واو ده‌بیت دووسه‌د تۆپت ده‌دۆزیه‌وه
12:01
But the problem is that people all didn't want all the golf balls.
301
706000
3000
به‌ڵام کێشه‌که ئه‌وه‌یه که خه‌ڵک ئه‌و تۆپه کۆنانه‌یان نه‌ده‌ویست
12:04
So I just packaged them. I'm like 12, right?
302
709000
2000
له‌به‌رئه‌وه ده‌مپێچانه‌وه ، منیش 12 ساڵ بووم ، وایه ؟
12:06
I packaged them up three ways.
303
711000
2000
به سێ شێوه ده‌مپێچانه‌وه
12:08
I had the Pinnacles and DDHs and the really cool ones back then.
304
713000
2000
شێوه‌ی یه‌که‌م پیناسلێس شئوه‌ی دووه‌م دی دی ئێچ ئێس وه شێوه شازه‌کان
12:10
Those sold for two dollars each.
305
715000
2000
که هه‌ر یه‌که‌یانم به دوو دۆلار ده‌فرۆشت
12:12
And then I had all the good ones that didn't look crappy. They were 50 cents each.
306
717000
3000
وه ئه‌و تۆپانه‌ی که وا ده‌رده‌که‌وتن تۆزێک خراپ بوو بوون به نیو دۆلار ده‌مفرۆشت
12:15
And then I'd sell 50 at a time of all the crappy ones.
307
720000
3000
وه ئه‌وانه‌ی که خراپ بوون هه‌ر 50 دانه‌یه‌کم به‌یه‌که‌وه ئه‌فرۆشت
12:18
And they could use those for practice balls.
308
723000
2000
وه دواتر یاریزانه‌کان بۆ مه‌شق کردن به‌کاریان ده‌هێنا
12:20
I sold sunglasses, when I was in school,
309
725000
2000
چاویلکەی هەتاوییم ده‌فرۆشت کاتێک که له قوتابخانه بووم
12:22
to all the kids in high school.
310
727000
2000
به هه‌موو ئه‌و قوتابیانه‌ی که له ناوه‌ندی بوون
12:24
This is what really kind of gets everybody hating you
311
729000
3000
ئه‌م کاره واده‌کات که هه‌مویان ڕقیان لێت بێت
12:27
is because you're trying to extract money from all your friends all the time.
312
732000
3000
چونکه هه‌وڵده‌ده‌یت لەهەموو هاوڕێکانی ترت پاره‌ی زیاتر وه‌ربگریت له هه‌موو کاتێکدا
12:30
But it paid the bills.
313
735000
2000
به‌ڵام ئه‌م کاره کرێکانی منی ده‌رده‌هێنایه‌وه
12:32
So I sold lots and lots of sunglasses.
314
737000
2000
له‌به‌رئەوە ژمارەیەکی زۆرم لە چاویلکە هەتاوییەکان فرۆشت
12:34
Then when the school shut me down --
315
739000
2000
دواتر قوتابخانه ڕایان گرتم له‌م کاره
12:36
the school actually called me into the office and told me I couldn't do it --
316
741000
2000
وه دواتر بانگ کرام بۆ ژوری به‌ڕێوه‌به‌ر وه ئاگادار کرامه‌وه که نابێت ئه‌م کاره بکه‌م .
12:38
so I went to the gas stations and
317
743000
2000
لەبەرەئەوە چووم بۆ به‌نزینخانە
12:40
I sold lots of them to the gas stations
318
745000
2000
چاویلکەی زۆرم فرۆشت به به‌نزینخانه‌کان
12:42
and had the gas stations sell them to their customers.
319
747000
2000
وه ئه‌و به‌نزینخانانه‌ش ده‌یانفرۆشته‌وه به کڕیاره‌کانی خۆیان
12:44
That was cool because then I had retail outlets.
320
749000
2000
ئه‌م کاره زۆر باش بوو بۆ من چونکه پاره‌یه‌کی زۆرم لێوه‌ی ده‌ست ده‌که‌وت
12:46
And I think I was 14.
321
751000
2000
وابزانم 14 ساڵ بووم
12:48
Then I paid my entire way through first year university at Carlton
322
753000
3000
پاشان توانیم کرێی خوێندنم دابین بکه‌م بۆ یەکەم ساڵی خوێندنم له زانکۆی کارڵتۆن
12:51
by selling wine skins door to door.
323
756000
2000
بە فرۆشتنی مەی لە ڕێگەی دەست گێڕیەوە
12:53
You know that you can hold a 40-ounce bottle of rum
324
758000
2000
وەک دەزانن ده‌توانی 40 ئۆقه شوشه لە شه‌راب هەڵبگریت
12:55
and two bottles of coke in a wineskin? So what, right?
325
760000
2000
یان دوو قوتوی کۆلای پڕ لە مەی ، وا هه‌ست ناکه‌ن که کارێکی ئاسانه ؟
12:57
Yeah, but you know what? You stuff that down your shorts,
326
762000
2000
به‌ڵێ ، به‌ڵام ده‌زانی چۆنه ؟ ده‌توانیت له‌گه‌ڵ خۆتدا بیبه‌یته .
12:59
when you go into a football game you can get booze in for free,
327
764000
3000
ناو یاریگایه‌که‌وه و ده‌توانیت بیره‌یت دەستبکەوێت بە خۆڕایی
13:02
everybody bought them.
328
767000
2000
زۆربه‌یان ئه‌مه‌یان لێ کڕیم
13:04
Supply, demand, big opportunity.
329
769000
3000
داواکاریه‌کی زۆری له‌سه‌ر بوو وه هەلێکی گه‌وره بوو
13:07
I also branded it, so I sold them for five times the normal cost.
330
772000
2000
وه نیشانه‌یه‌کی بازرگانیم لێدابوو بە پێنج قاتی نرخی خۆی ده‌مفرۆشته‌وه
13:09
It had our university logo on it.
331
774000
2000
وه لۆگۆی زانکۆی خۆمانم لێدابوو
13:11
You know we teach our kids and we buy them games,
332
776000
2000
ده‌زانن که ئێمه منداڵه‌کانمان فێردەکه‌ین و یارییان بۆ ده‌کڕین
13:13
but why don't we get them games, if they're entrepreneurial kids,
333
778000
3000
به‌ڵام بۆچی یارییه‌کی وه‌هایان بۆ نەکڕین که هانده‌ریان بێت بۆئەوەی ببنه بازرگان
13:16
that kind of nurture the traits that you need to be entrepreneurs?
334
781000
3000
کێ دەڵێت؟ لەوانەیە لەو جۆرە بن کە پێویستیان بە مەشق و ڕاهێنان بێت بۆ ئەوەی ببن بە بازرگان؟
13:19
Why don't you teach them not to waste money?
335
784000
3000
بۆچی فێریان ناکه‌ین که پاره به فیڕۆنه‌ده‌ن ؟
13:22
I remember being told to walk out in the middle of a street in Banff, Alberta
336
787000
3000
بیرمه که پێموترا بگه‌ڕێم له ناوه‌ڕاستی شەقامی بانیف - ئه‌لبێرتا
13:25
because I'd thrown a penny out in the street,
337
790000
2000
چونکه بنسێکم فڕێداوه‌ته سه‌ر شەقامەکە
13:27
and my dad said, "Go pick it up."
338
792000
2000
وه باوکم وتی "بڕۆ به‌دوایدا بگه‌ڕێ"
13:29
He said, "I work too damn hard for my money. I'm not going to see you ever waste a penny."
339
794000
2000
وتی "من زەحمەتی زۆر دەکێشم تاکو پارەکانم دەستدەکەوێت. نامەوێت هەرگیز تۆ ببینم کە بنسێک بەفیڕۆ دەدەیت"
13:31
And I remember that lesson to this day.
340
796000
2000
هه‌تاکو ئه‌مڕۆ ئه‌و وانه‌یه‌م له‌بیره
13:33
Allowances teach kids the wrong habits.
341
798000
3000
پارەی ڕۆژانەکان منداڵەکان فێری خووی خراپیان دەکات
13:36
Allowances, by nature, are teaching kids
342
801000
2000
پارەی ڕۆژانەکان، بەشێوەیەکی سروشتی منداڵەکان فێری
13:38
to think about a job.
343
803000
2000
ئەوە دەکات کە بیر لە ئیشێک بکەنەوە
13:40
An entrepreneur doesn't expect a regular paycheck.
344
805000
3000
به‌ڵام بازرگان ڕازی نابێت به مووچه‌ی مانگانه
13:43
Allowance is breeding kids at a young age
345
808000
2000
پارەی ڕۆژانە دەبێتە هۆی ئەوەی کە منداڵەکان هەر لە تەمەنی گەنجیەوە
13:45
to expect a regular paycheck.
346
810000
2000
ڕازی بن بە مووچەی مانگانە
13:47
That's wrong, for me, if you want to raise entrepreneurs.
347
812000
2000
بەڵای منەوە ئه‌م کاره هەڵەیە، ئه‌گه‌ر بته‌وێت منداڵێکی بازرگان په‌روه‌رده بکه‌یت
13:49
What I do with my kids now -- I've got two, nine and seven --
348
814000
2000
وەک ئه‌و کاره‌ی که ئێستا من لەگەڵ منداڵه‌کانمدا ده‌یکه‌م ، دوو منداڵم هەیە که یه‌کێکیان نۆ ساڵه و ئه‌وی تریان حه‌وت ساڵه
13:51
is I teach them to walk around the house and the yard,
349
816000
2000
فێریان ده‌که‌م که بگه‌ڕێن به ناو ماڵ و حەوشەکەدا
13:53
looking for stuff that needs to get done.
350
818000
2000
به دوای شتێکدا بگەڕێن که گرنگ بێت
13:55
Come to me and tell me what it is.
351
820000
2000
دواتر بێن بۆلای من و پێم بڵێن، ئەمە چیە
13:57
Or I'll come to them and say, "Here's what I need done."
352
822000
2000
یان من ده‌چم بۆلایان و پێیان ده‌ڵێم ئەم شتانەی لێرەدایە بۆچی پێویستن
13:59
And then you know what we do? We negotiate.
353
824000
2000
دواتر دەزانن بۆچی وادەکەین؟ ڕێکدەکەوین .
14:01
They go around looking for what it is.
354
826000
2000
ئەوان دەڕۆن بۆ ئەو دەوروبەرە وسەیردەکەن تا بزانن ئەوە چیە
14:03
But then we negotiate on what they're going to get paid.
355
828000
2000
دواتر ڕێکدەکەوین و پارەی وەردەگرن لە بەرامبەر ئەو ئیشەی کردویانە
14:05
And then they don't have a regular check, but they have more opportunities to find more stuff,
356
830000
3000
ئه‌وان پاره‌یه‌کی نه‌قد وه‌رناگرن له به‌رامبه‌ردا به‌ڵام هەلی زیاتریان دەبێت تاکو شتی زیاتر بدۆزنەوە
14:08
and they learn the skill of negotiating,
357
833000
2000
ئەوان فێری کارامەیی و لێزانی دەبن لە ڕێککەوتندا
14:10
and they learn the skill of finding opportunities as well.
358
835000
2000
وە فێری ئەوە دەبن کە چۆن هەلەکان بدۆزنەوە بە باشترین شێوە
14:12
You breed that kind of stuff. Each of my kids has two piggy banks.
359
837000
3000
تۆ ده‌بیته هۆکار بۆ ئه‌و کارانه ، هه‌ردو منداڵه‌که‌م حسابی بانقیان هه‌یه
14:15
Fifty percent of all the money that they earn or get gifted,
360
840000
2000
له سه‌دا په‌نچای ئه‌و پاره‌یه وه‌رده‌گرن که په‌یدای ده‌که‌ن یان به‌ده‌ستی ده‌هێنن
14:17
50 percent goes in their house account,
361
842000
2000
وه له سه‌دا په‌نجاشی ده‌چێته سه‌ر حسابی ماڵه‌وه
14:19
50 percent goes in their toy account.
362
844000
2000
و له سه‌دا په‌نجای بۆ سه‌ر حسابی یاریه‌کانیان.
14:21
Anything in their toy account they can spend on whatever they want.
363
846000
2000
ئه‌و پاره‌یه‌ی که له‌سه‌ر حسابی یاریه‌کانه به ئاره‌زوی خۆیان ده‌توانن به‌کاری بهێنن یان خه‌رجی بکه‌ن
14:23
The 50 percent that goes in their house account, every six months, goes to the bank.
364
848000
3000
وه ئه‌و له‌سه‌دا په‌نجایه‌ی که له‌سه‌ر حسابی ماڵه‌وەیە هه‌موو شه‌ش مانگ جارێک ده‌چێته حسابی بانکیه‌وه
14:26
They walk up with me. Every year all the money in the bank goes to their broker.
365
851000
3000
له‌گه‌ڵ مندا له‌خه‌و هه‌ڵده‌ستن، وه له‌کۆتایی هه‌موو ساڵێکدا ئه‌و پاره‌یه ده‌چێت بۆ ده‌ڵاڵه‌کانیان له بانک
14:29
Both my nine- and seven-year-olds have a stock broker already.
366
854000
3000
هه‌ردوو منداڵه حه‌وت ساڵه و نۆ ساڵانه‌که‌م ده‌ڵاڵی بانکییان هه‌یه
14:33
But I'm teaching them to force that savings habit.
367
858000
2000
بەڵام فێریان دەکەم بۆ ئەوەی فێری هەڵگرتنی پارە بن
14:35
It drives me crazy that 30-year-olds are saying,
368
860000
3000
ئه‌وه‌ی که من زۆر توڕه ده‌کات ئه‌وه‌یه که خه‌ڵک هه‌یه ته‌مه‌نی 30 ساڵ زیاتره ده‌ڵێت
14:38
"Maybe I'll start contributing to my RSP now."
369
863000
2000
"له‌وانەیە دەستبکه‌م به کۆکردنه‌وه‌ی پاره"
14:40
Shit, you've missed 25 years.
370
865000
2000
به‌داخه‌وه ، تۆ ٢٥ساڵت به‌فیڕۆداوه
14:42
You can teach those habits to young kids
371
867000
2000
پێویسته ئه‌و کاره فێری منداڵه بچوکه‌کان بکه‌یت
14:44
when they don't even feel the pain yet.
372
869000
2000
که جارێ هه‌ست به هیچ ئازارێک ناکه‌ن
14:46
Don't read them bedtime stories every night.
373
871000
2000
به‌رله خه‌وتنیان چیرۆکیان بۆ مه‌خوێنه‌ره‌وه هه‌موو شه‌وێک
14:48
Maybe four nights out of the week read them bedtime stories
374
873000
2000
لەوانەیە چوار شه‌و له هه‌فته‌یه‌کدا بۆیان بخوێنه‌ره‌وه باشتره
14:50
and three nights of the week have them tell stories.
375
875000
2000
وه له سێ شه‌وه‌که‌ی تردا وایان لێ بکه که ئه‌وان چیرۆکێکت بۆ بخوێننه‌وه .
14:52
Why don't you sit down with kids and give them four items,
376
877000
3000
بۆ دانه‌نیشین له‌گه‌ڵیان و چوار پارچه شتیان به‌ینێ ،
14:55
a red shirt, a blue tie, a kangaroo and a laptop,
377
880000
3000
وه‌ک ، تیشێتێکی سور ، بۆینباخێکی شین ، که‌نغه‌رێک ، له‌گه‌ڵ لاپتۆپێک
14:58
and have them tell a story about those four things?
378
883000
2000
وه وازیان لێ بهێنه با باسی ئه‌و چوار شته‌ت بۆ بکه‌ن
15:00
My kids do that all the time.
379
885000
2000
منداڵه‌کانی من ئه‌وه ده‌که‌ن هه‌موو کات
15:02
It teaches them to sell; it teaches them creativity;
380
887000
2000
ئه‌وه فێری فرۆشتنیان ده‌کات ، فێری داهێنانیان ده‌کات
15:04
it teaches them to think on their feet.
381
889000
2000
فێریانده‌کات که پشت به خۆیان ببه‌ستن
15:06
Just do that kind of stuff and have fun with it.
382
891000
2000
به‌س بیر له‌وه‌بکه‌ره‌وه و چێژی لی وه‌ربگره .
15:08
Get kids to stand up in front of groups and talk,
383
893000
2000
با منداڵه‌کانتان له‌به‌رده‌م خه‌ڵكدا هه‌ستن و قسه بکه‌ن
15:10
even if it's just stand up in front of their friends
384
895000
2000
ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر ئه‌وخه‌ڵکانه‌ش هاوڕێکانی خۆشیانبێت
15:12
and do plays and have speeches.
385
897000
2000
با کاری شانۆیی بکه‌ن و قسه بکه‌ن
15:14
Those are entrepreneurial traits that you want to be nurturing.
386
899000
2000
ده‌بێت منداڵه کانمان له‌سه‌ر ئه‌و کارانه فێربکه‌ین .. کاری بازرگانی.
15:16
Show the kids what bad customers or bad employees look like.
387
901000
3000
نیشانی منداڵەکانتی بدە که کڕیاری خراپ یاخود فەرمانبەری خراپ چۆنە
15:19
Show them the grumpy employees.
388
904000
2000
ئەو فەرمانبەرانەیان نیشان بدە کە گلەیی و گازندە دەکەن
15:21
When you see grumpy customer service, point that out to them.
389
906000
2000
کاتێک که فه‌رمانبه‌رێکی خراپ ده‌بینیت گلەیی دەکات ئه‌وه نیشانی منداڵه‌کانت بده
15:23
Say, "By the way, that guy's a crappy employee."
390
908000
2000
بڵێ "سه‌یرکه ئه‌و کوڕە فه‌رمانبه‌رێکی خراپه"
15:25
And say, "These ones are good ones."
391
910000
3000
وه بڵی "ئه‌وه‌ش یەکێکە لە فه‌رمانبه‌رە باشەکان"
15:28
(Laughter)
392
913000
2000
(پێکه‌نین)
15:30
If you go into a restaurant and you have bad customer service,
393
915000
2000
ئه‌گه‌ر چویت بۆ رێستۆرانتێک و خزمه‌تگوزاری باش نه‌بوو
15:32
show them what bad customer service looks like.
394
917000
2000
پێیان بڵێ که کارگوزاری خراپ چۆنه
15:34
(Laughter)
395
919000
2000
(پێکه‌نین)
15:36
We have all these lessons in front of us,
396
921000
2000
هه‌موو ئه‌م ده‌رسانه له‌به‌ر ده‌ستماندایه
15:38
but we don't take those opportunities; we teach kids to go get a tutor.
397
923000
3000
به‌ڵام ئێمه ئه‌و هەلانە ناقۆزینه‌وه، ئێمه منداڵان فێرده‌که‌ین که مامۆستای تایبه‌ت بگرن
15:41
Imagine if you actually took
398
926000
2000
له‌راستیدا بیهێنه به‌رچاوی خۆت
15:43
all the kids' junk that's in the house right now,
399
928000
2000
که هه‌موو شته کۆنه‌کان کۆبکه‌یته‌وه له‌ماڵه‌که‌دا هەر ئێستا
15:45
all the toys that they've outgrown two years ago
400
930000
2000
وه هه‌موو یاریه‌کانی منداڵه‌کان که هی دوو ساڵ له‌مه‌وپێشه
15:47
and said, "Why don't we start selling some of this on Craigslist and Kijiji?"
401
932000
3000
وه پێموتن (بۆ ئه‌مانه نه‌به‌ین له بازاڕی شته‌کۆنه‌کان یان بازاڕی شته به‌کارهاتووه‌کان بیانفرۆشین)
15:50
And they can actually sell it
402
935000
2000
له‌راستیدا ده‌توانن بیفرۆشن.
15:52
and learn how to find scammers when they get email offers come in.
403
937000
2000
وه فێرده‌بن که چۆن که‌سێکی ته‌ڵه‌که‌باز ده‌ناسنه‌وه که کاتێک ئیمه‌یلی داواکارییان بۆ ده‌نێرێت
15:54
They can come into your account or a sub account or whatever.
404
939000
2000
که ده‌توانن بێنه ناو حسابه‌که‌ته‌وه یان بێنه ناو حسابی به‌شه‌که‌ته‌وه یه‌ن هه‌رشتێکی تر
15:56
But teach them how to fix the price, guess the price,
405
941000
3000
منداڵه‌کانتان فێربکه‌ن که چۆن نرخ دابنێن یان چۆن نرخ ده‌خه‌مڵێنن
15:59
pull up the photos.
406
944000
2000
وێنەکانیان ڕابكێشن
16:01
Teach them how to do that kind of stuff and make money.
407
946000
2000
فێریان بکه که چۆن پاره په‌یدابکه‌ن یان چۆن ئه‌و شتانه به‌ده‌ست بهێنن که ده‌فرۆشرێت
16:03
Then the money they get, 50 percent goes in their house account,
408
948000
2000
دواتر نیوه‌ی ئه‌وپاره‌یه‌ی که په‌یدایده‌که‌ن نیوه‌ی ده‌چێته سه‌ر حسابی ماڵه‌وه
16:05
50 percent goes in their toy account.
409
950000
2000
نیوه‌که‌ی تری ده‌چێته سه‌ر حسابی یاریه‌کان
16:07
My kids love this stuff.
410
952000
2000
منداڵه‌کانی من حه‌زیان له‌م جۆره کارانه‌یه.
16:09
Some of the entrepreneurial traits that you've got to nurture in kids:
411
954000
3000
دەبێت هه‌ندێک له خاسیه‌ته‌کانی بازرگانی فێری منداڵه‌کان بکه‌یت
16:12
attainment, tenacity, leadership, introspection, interdependence, values.
412
957000
3000
سه‌رکه‌وتن ، ده‌ست بەسەرداگرتن ، رابه‌ریکردن ، دەروون پشکنین، پشت به‌یه‌ک به‌ستن و نرخ.
16:15
All these traits you can find in young kids, and you can help nurture them.
413
960000
3000
ئه‌مانه هه‌مووی له منداڵه‌کانماندا به‌دی ده‌که‌ین ،وه ده‌توانین راهێنانیان پێ بکه‌ین
16:18
Look for that kind of stuff.
414
963000
2000
بگه‌ڕێ به دوای ئه‌و شتانه‌دا .
16:20
There's two traits that I want you to also look out for
415
965000
2000
وه دوو شتی تر هه‌یه که لە ئێوەم ده‌مه‌وێت له‌باره‌یانەوە پرسیار بکەن
16:22
that we don't kind of get out of their system.
416
967000
3000
کەچی ئێمە ئه‌ودوو شته پشت گوێ ده‌خه‌ین ، له سیسته‌می فێرکردنماندا
16:25
Don't medicate kids for attention deficit disorder
417
970000
2000
ده‌رمان مه‌ده به‌و منداڵانه‌ی که که‌م ئاگان
16:27
unless it is really, really freaking bad.
418
972000
2000
بێجگە لەوانەی کە بەڕاستی هۆشیان خراپە
16:29
(Applause)
419
974000
2000
(چه‌پڵه )
16:31
The same with the whole things on mania and stress and depression,
420
976000
3000
وه هه‌مان هەموو ئەو شتانە له‌گه‌ڵ ئەوانەشدا دەبێت بکرێت کە هیلاک بوون و ڕوخاون
16:34
unless it is so clinically brutal, man.
421
979000
2000
جگە لەوانەی نەخۆشی دڕندانەیان هەیە
16:36
Bipolar disorder is nicknamed the CEO disease.
422
981000
2000
ئاژاوه‌ی دوولایه‌نانه که ناسراوه به نه‌خۆشی به‌ڕێوه‌به‌ری جێبه جی کردن
16:38
When Steve Jurvetson and Jim Clark
423
983000
2000
کاتێک (ستیڤ جێرسۆن و جیم کلارک )
16:40
and Jim Barksdale have all got it,
424
985000
2000
وه (جیم بارکسدال ) توش بوون
16:42
and they built Netscape --
425
987000
2000
که (نێت سکایپ)یان داهێنا
16:44
imagine if they were given Ritalin.
426
989000
2000
بیهێنه به‌رچاوی خۆت ئه‌گه‌ر (ریتالین)یان بدایایه‌تێ
16:46
We wouldn't have have that stuff, right?
427
991000
2000
ئه‌وکاتە ئەو داهێنانه‌مان به‌ده‌ست نه‌ده‌گه‌یشت ، وایه ؟
16:48
Al Gore really would have had to invented the Internet.
428
993000
3000
(ئال گۆری)یش ئینته‌رنێتی داهێنا
16:51
(Laughter)
429
996000
2000
(پێکه‌نین)
16:53
These skills are the skills we should be teaching in the classroom
430
998000
2000
ئه‌م به‌هرانه‌یه که پێویسته فێربکرێین له قوتابخانه‌کاندا
16:55
as well as everything else.
431
1000000
2000
هه‌روه‌ک چۆن ئه‌وانی تر فێرده‌کرێین
16:57
I'm not saying don't get kids to want to be lawyers.
432
1002000
2000
من ناڵێم نابێت منداڵان ببن به پارێزه‌ر
16:59
But how about getting entrepreneurship
433
1004000
2000
به‌ڵام له هه‌مان کاتدا پێویسته فێریانبکه‌ین ببنه بازرگان
17:01
to be ranked right up there with the rest of them as well?
434
1006000
2000
بۆ ئەوەی پلەیەکی بەرزیان هەبێت لەگەڵ هەموو شتێکی باشدا؟
17:03
Because there's huge opportunities in that.
435
1008000
2000
چونکه هەلێکی گه‌وره هه‌یه له‌وه‌دا
17:05
I want to close with a quick little video.
436
1010000
2000
ئه‌مه‌وێت به ڤیدیۆیه‌کی کەمی خێرا کۆتایی پێبهێنم
17:07
It's a video that was done by one of the companies that I mentor.
437
1012000
3000
ئەمە ڤیدیۆیەکە کە تەواو کراوە لەلایەن کۆمپانیایەکەوە کە من ئامۆژگاریم کردوون
17:10
These guys, Grasshopper.
438
1015000
2000
ئەم کەسانە، گەشبینن
17:12
It's about kids. It's about entrepreneurship.
439
1017000
2000
ده‌رباره‌ی منداڵانه.. هەروەها ده‌رباره‌ی بازرگانیه
17:14
Hopefully this inspires you to take what you've heard from me
440
1019000
3000
هیواخوازم که سودتان له‌وه وه‌رگرتبێت که ئه‌مرۆ باسم لێوه کرد
17:17
and do something with it to change the world.
441
1022000
2000
وه یارمه‌تیم دابن که به‌کاری بهێنن وه‌ک ڕێگه‌یه‌ک بۆ گۆڕینی جیهان .
17:19
[Kid ... "And you thought you could do anything?"]
442
1024000
3000
کوڕه (وا هه‌ستدەکه‌یت که ده‌توانیت هه‌موو شتێک بکه‌یت ؟)
17:22
[You still can.]
443
1027000
2000
(هێشتا ده‌توانیت)
17:24
[Because a lot of what we consider impossible ...]
444
1029000
2000
(له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که زۆربه‌ی شت که ئێمه به مه‌حاڵی ده‌زانین)
17:26
[... is easy to overcome]
445
1031000
3000
(ده‌توانیت بە ئاسانی تەواوی بکه‌یت)
17:29
[Because in case you haven't noticed, we live in a place where]
446
1034000
3000
(له‌وانه‌یه بێ ئاگا بیت ..ئێمه له جیهانێکدا ده‌ژین)
17:32
[One individual can make a difference]
447
1037000
3000
(که تاکه که‌سێک ده‌توانێت جیاوازی دروست بکات)
17:35
[Want proof?]
448
1040000
1000
(بۆت بسه‌لمێنم ؟)
17:36
[Just look at the people who built our country;]
449
1041000
1000
(تەنها سه‌یری ئه‌وانه بکه ووڵاتەکەمانیان دروست کردووه )
17:37
[Our parents, grandparents, our aunts, uncles ...]
450
1042000
3000
(دایک و باوکمان ، باوباپیرانمان ، مامه‌کانمان ، پوره‌کانمان )
17:40
[They were immigrants, newcomers ready to make their mark]
451
1045000
3000
( ئه‌وان گه‌ڕۆک بوون ، تازه هاتوون و ئاماده بوون که جێ ده‌ستی خۆیان به‌جێ بهێڵن )
17:43
[Maybe they came with very little]
452
1048000
3000
(له‌وانه‌یه هه‌ندێکیان زۆریان به ده‌ست نه‌هێنابێت)
17:46
[Or perhaps they didn't own anything except for ...]
453
1051000
3000
یاخود له‌وانه‌یه پێشبینی هیچ شتێکیان نەکردبێت تا
17:49
[... a single brilliant idea]
454
1054000
3000
(ببێتە بیرۆکه‌یه‌کی زیره‌کانه )
17:52
[These people were thinkers, doers ...]
455
1057000
3000
( ئه‌م کەسانە بیرۆکەیان هەبوو، داهێنه‌ربوون )
17:55
[... innovators ...]
456
1060000
2000
(نوێ خواز بوون )
17:57
[... until they came up with the name ...]
457
1062000
3000
(تا دواتر ناسراون به )
18:01
[... entrepreneurs!]
458
1066000
3000
(بازرگانه‌کان )
18:04
[They change the way we think about what is possible.]
459
1069000
3000
ئەوان ئەو شێوازەیان گۆڕی کە ئێمە دەربارەی شتە مەحاڵەکان هەمانە
18:07
[They have a clear vision of how life can be better]
460
1072000
2000
(بیرۆکه‌یه‌کی سه‌ره‌کی و جوانیان هه‌بوو که چۆن ژیان باش بکه‌ن )
18:09
[for all of us, even when times are tough.]
461
1074000
3000
(بۆ هه‌موومان ، ته‌نانه‌ت که کاتیش که‌م بوو)
18:12
[Right now, it's hard to see ...]
462
1077000
2000
(هەر ئێستا ئەوە قورسه بۆ بینین)
18:14
[... when our view is cluttered with obstacles.]
463
1079000
2000
(چونکه بینینی ئێمه هه‌ڕه‌مه‌کیه و کۆسپی زۆره )
18:16
[But turbulence creates opportunities]
464
1081000
3000
(به‌ڵام شڵه‌ژان هه‌لەکان دروست ده‌کات)
18:19
[for success, achievement, and pushes us ...]
465
1084000
3000
بۆ سه‌رکه‌وتن، دەستکەوتن، وە هانمان دەدا
18:22
[to discover new ways of doing things]
466
1087000
3000
بۆ دۆزینه‌وه‌ی ڕێگه‌یه‌کی تازه بۆ بەئەنجامگەیاندنی شتەکان
18:25
[So what opportunities will you go after and why?]
467
1090000
3000
کەواتە هەلەکان چین کە دەبێت دواتر هەنگاوی بۆ بنێین و وە بۆچی؟
18:28
[If you're an entrepreneur]
468
1093000
3000
(ئه‌گه‌ر تۆ بازرگان بیت )
18:31
[you know that risk isn't the reward.]
469
1096000
3000
ئیوە دەزانن کە ئەو مەترسیە خەڵات کردن نیە
18:34
[No. The rewards are driving innovation ...]
470
1099000
2000
(نا، خەڵاتەکان ته‌نها جوڵاندنی داهێنانه )
18:36
[... changing people's lives. Creating jobs.]
471
1101000
3000
(گۆڕینی ژیانی خه‌ڵکی، و کار دۆزینه‌وه بۆیان )
18:39
[Fueling growth.]
472
1104000
2000
(بۆ گه‌شه کردنی ژیان له ده‌وروبه‌ریاندا )
18:41
[And making a better world.]
473
1106000
3000
وە دروستکردنی جیهانێکی باشتر
18:44
[Entrepreneurs are everywhere.]
474
1109000
2000
(بازرگانه‌کان له هه‌موو شوێنێکن )
18:46
[They run small businesses that support our economy,]
475
1111000
2000
(ئه‌وانه‌ن دەست دەکەن بە بازرگانی بچووک کە پاڵپشتی ئابوری وڵاته‌که‌مان ده‌که‌ن )
18:48
[design tools to help you ...]
476
1113000
2000
ئه‌وانه‌ن که که‌لوپه‌ل دروست ده‌که‌ن بۆ یارمه‌تیدانی ئێوە لە ژیانتانا
18:50
[... stay connected with friends, family and colleagues around the world.]
477
1115000
2000
(بۆ مانەوەی په‌یوه‌ندیەکانمان لەگەڵ هاوڕێکانمان، خێزانه‌کانمان و ناسیاوه‌کانمان له جیهاندا )
18:52
[And they're finding new ways of helping to solve society's oldest problems.]
478
1117000
3000
ئەوان ڕێگەی تازە دەدۆزنەوە بۆ یارمەتیدان و چارەسەرکردنی کێشە کۆنەکانی کۆمەڵگا
18:55
[Do you know an entrepreneur?]
479
1120000
2000
(ئایا بازرگانێک ده‌ناسیت ؟)
18:57
[Entrepreneurs can be anyone ...]
480
1122000
1000
هەموو کەسێک دەتوانێت ببێت بە بازرگان
18:58
[Even ... you!]
481
1123000
2000
( ته‌نانه‌ت ... تۆش )
19:00
[So seize the opportunity to create the job you always wanted]
482
1125000
3000
(که‌واته ئه‌و هه‌له بقۆزه‌ره‌وه تاوه‌کو ئه‌و کاره به‌ده‌ستی بهێنیت کە هەمیشە دەتویست )
19:03
[Help heal the economy]
483
1128000
2000
(بۆئه‌وه‌ی یارمه‌تی ئابوری وڵات بده‌یت )
19:05
[Make a difference.]
484
1130000
1000
(گۆڕانێک دروست بکه‌یت )
19:06
[Take your business to new heights.]
485
1131000
2000
(کاره‌که‌ت به‌ره‌و ئاستێکی به‌رزتر به‌ره )
19:08
[But most importantly,]
486
1133000
2000
(به‌ڵام له‌وه گرنگ تر )
19:10
[remember when you were a kid ...]
487
1135000
3000
(ئەوەت بیربێت کاتێك بوو تەنها منداڵێک بوویت )
19:13
[when everything was within you reach,]
488
1138000
3000
(کاتێک که هه‌موو شتێک له‌به‌ر ده‌ستدا بوو )
19:16
[and then say to yourself quietly, but with determination:]
489
1141000
4000
(دواتر به هێواشی بە خۆت ده‌ڵێیت .. به‌ڵام دەبێت ئەمە نه‌خشه‌ی بۆ دابنرێت )
19:22
["It still is."]
490
1147000
2000
( ئه‌وه چاره‌سه‌ره ، نه‌خشه دانان )
19:26
Thank you very much for having me.
491
1151000
2000
زۆر سوپاس بۆ میوانداریتان .
ABOUT THE SPEAKER
Cameron Herold - EntrepreneurAn entrepreneur since childhood, Cameron Herold wants parents and teachers to recognize -- and foster -- entrepreneurial talent in kids.
Why you should listen
For 20 years, Cameron Herold has been coaching entrepreneurs on five continents, helping them build their companies. He started BackPocket COO to coach and mentor young, fun companies -- and help them make their dreams happen.
Herold was a leading force behind one of the most successful new business ventures of the last decade, 1-800-GOT-JUNK?. He was Chief Operating Officer for nearly seven years. Prior to that, he was VP of Corporate Development at Ubarter.com.
Cameron Herold | Speaker | TED.com