INK Conference
Arvind Gupta: Turning trash into toys for learning
Arvind Gupta: သင်ကြားရေးအတွက် အမှိုက်များကို ကစားစရာများအဖြစ် ပြောင်းလဲခြင်း။
Filmed:
Readability: 2.8
1,714,028 views
INK Conference ကွန်ဖရင့်တွင်၊ Arvind Gupta က ရိုးရိုးလေးလို့ ထင်ရပေမဲ့ တကယ့်ကို အံ့အားသင့်စရာ အမှိုက်များကို စိတ်ဝင်စားဖွယ်ရာ၊ ဒီဇိုင်းလှတဲ့ ကစားစရာများ အဖြစ် ကလေးများ ကိုယ်တိုင် တည်ဆာက်ရင်း သိပ္ပံပညာနှင့် ဒီဇိုင်းဆိုင်ရာ အခြေခံမူတွေကို သင်ယူနိုင်ကြပုံကို ရှင်းပြထားပါတယ်။
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
My name is Arvind Gupta, and I'm a toymaker.
0
0
3000
ကျွန်တော်က Arvind Gupta ပါ၊
ကစားစရာ ထုတ်လုပ်သူပါ။
ကစားစရာ ထုတ်လုပ်သူပါ။
00:18
I've been making toys for the last 30 years.
1
3000
3000
ကစားစရာတွေကို ကျွန်တော် လုပ်လာခဲ့တာ
နှစ် ၃၀ ရှိသွားပါပြီ။
နှစ် ၃၀ ရှိသွားပါပြီ။
00:21
The early '70s, I was in college.
2
6000
2000
၇၀ ပြည့်လွန် အစောပိုင်း ကောလိပ်မှာပါ။
00:23
It was a very revolutionary time.
3
8000
2000
သိပ်ကို တော်လှန်ရေးကာလမျိုး ဖြစ်ခဲ့တယ်။
00:25
It was a political ferment, so to say --
4
10000
3000
နိုင်ငံရေး အချဉ်ဖောက်မှုနဲ့ တူခဲ့တယ်
00:28
students out in the streets of Paris,
5
13000
2000
ပါရီမြို့မှာ ကျောင်းသားတွေ လမ်းတွေပေါ်မှာ၊
00:30
revolting against authority.
6
15000
2000
အစိုးရကို ပုန်ကန်လာခဲ့ကြတယ်။
00:32
America was jolted
7
17000
2000
အမေရိကလည်း လှုပ်လာတယ်
00:34
by the anti-Vietnam movement, the Civil Rights movement.
8
19000
3000
ဗီယက်နမ် ဆန့်ကျင်ရေး လှုပ်ရှားမှု၊
လူ့အခွင့်မရေး လှုပ်ရှားမှု။
လူ့အခွင့်မရေး လှုပ်ရှားမှု။
00:37
In India, we had the Naxalite movement,
9
22000
3000
အိန္ဒိယမှာက Naxalites
လှုပ်ရှားမှု ရှိခဲ့တယ်၊
လှုပ်ရှားမှု ရှိခဲ့တယ်၊
00:40
the [unclear] movement.
10
25000
2000
ကိုယ်ပိုင် လှုပ်ရှားမှုဆိုပါစို့။
00:42
But you know, when there is a political churning of society,
11
27000
2000
လူ့အဖွဲ့အစည်း နိုင်ငံရေး အုံကြွနေချိန်မှာ၊
00:44
it unleashes a lot of energy.
12
29000
3000
စွမ်းအင်တွေ အများကြီး ထွက်ပေါ်လာတတ်ပါတယ်။
00:47
The National Movement of India
13
32000
2000
အိန္ဒိယအမျိုးသားလှုပ်ရှားမှု ဆိုရင်
00:49
was testimony to that.
14
34000
2000
အဲဒါကို သက်သေခံနေတဲ့ အချက်ပါပဲ။
00:51
Lots of people resigned from well-paid jobs
15
36000
4000
လူအများအပြားတို့ဟာ လစာကောင်းတဲ့
အလုပ်တွေမှ ထွက်လာလျက်
အလုပ်တွေမှ ထွက်လာလျက်
00:55
and jumped into the National Movement.
16
40000
2000
အမျိုးသားလှုပ်ရှားမှုထဲ ခုန်ဝင်ခဲ့ကြတယ်။
00:57
Now in the early '70s,
17
42000
2000
ခုနက ပြောတဲ့ ၇၀ ပြည့်လွန် အစောပိုင်းတွင်
00:59
one of the great programs in India
18
44000
2000
အိန္ဒိယအတွက် အရေးကြီဆုံး အစီအစဉ်တစ်ခုက
01:01
was to revitalize
19
46000
2000
ရွာများထဲက ကျောင်းတွေမှာ
01:03
primary science in village schools.
20
48000
2000
မူလတန်း သိပ္ပံပညာကို ပြန်အသက်သွင်းရန်ပါပဲ။
01:05
There was a person, Anil Sadgopal, did a Ph.D. from Caltech
21
50000
3000
အဲဒီတုန်းက Anil Sadgopal ဟာ Caltechမှာ
Ph.D ဘွဲ့ကိုယူခဲ့တဲ့နောက်
Ph.D ဘွဲ့ကိုယူခဲ့တဲ့နောက်
01:08
and returned back as a molecular biologist
22
53000
2000
မော်လီကျူး ဇီဝဗေဒပညာရှင်
အဖြစ် အိန္ဒိယထဲက
အဖြစ် အိန္ဒိယထဲက
01:10
in India's cutting-edge research institute, the TIFR.
23
55000
3000
ထိပ်ဆုံး TIFR သုတေသနဌာနတွင် စပြီး
အမှုထမ်းလာခဲ့တယ်။
အမှုထမ်းလာခဲ့တယ်။
01:13
At 31, he was not able
24
58000
2000
အသက် ၃၁ နှစ်ရှိခဲ့တဲ့ သူဟာ
01:15
to relate the kind of [unclear] research,
25
60000
2000
သူ လုပ်ကိုင်နေခဲ့တဲ့ သူ့သုတေသန လုပ်ငန်းကို
01:17
which he was doing with the lives of the ordinary people.
26
62000
3000
သာမန်လူတွေရဲ့ ဘဝတွေနဲ့
ဘယ်လို ဆက်နွှယ်မှန်း မပြောနိုင်ခဲ့ပါ။
ဘယ်လို ဆက်နွှယ်မှန်း မပြောနိုင်ခဲ့ပါ။
01:20
So he designed and went and started a village science program.
27
65000
3000
အဲဒါနဲ့ သူဟာ ရွာတစ်ရွာကို သွားပြီး
သိပ္ပံအစီအစဉ်ကို စတင်ခဲ့တယ်။
သိပ္ပံအစီအစဉ်ကို စတင်ခဲ့တယ်။
01:23
Many people were inspired by this.
28
68000
2000
လူအတော်များများ အဲဒါကို
သိပ်အားကျခဲ့ကြတယ်။
သိပ်အားကျခဲ့ကြတယ်။
01:25
The slogan of the early '70s
29
70000
2000
၇၀ ပြည့်လွန် အစောပိုင်းရဲ့ ဆောင်ပုဒ်က
01:27
was "Go to the people.
30
72000
2000
‘‘ပြည်သူတွေဆီကို သွားကြစို့။
01:29
Live with them; love them.
31
74000
2000
သူတို့နှင့်အတူ နေ၊ သူတို့ကို ချစ်ကြပါစို့၊
01:31
Start from what they know. Build on what they have."
32
76000
3000
သူတို့သိတာနဲ့ စတင်၊ သူတို့မှာ ရှိတာကို
အခြေခံ ဆောက်ကြပါစို့"။
အခြေခံ ဆောက်ကြပါစို့"။
01:34
This was kind of the defining slogan.
33
79000
2000
အရေးကြီးဆုံး ဆောင်ပုဒ်က
အဲဒီလို ရှိခဲ့တယ
အဲဒီလို ရှိခဲ့တယ
01:36
Well I took one year.
34
81000
2000
ကျွန်တော် တစ်နှစ် ခွင့်ယူလိုက်တယ်။
01:38
I joined Telco, made TATA trucks, pretty close to Pune.
35
83000
3000
Telco ရဲ့ Pune အနီးရှိ
TATA ကုန်တင်ကားတွေကို ထုတ်လုပ်ခဲ့တယ်။
TATA ကုန်တင်ကားတွေကို ထုတ်လုပ်ခဲ့တယ်။
01:41
I worked there for two years,
36
86000
2000
အဲဒီမှာ နှစ်နှစ် လုပ်ကိုင်ခဲ့လို့
01:43
and I realized that I was not born to make trucks.
37
88000
3000
ကုန်တင်ကား ထုတ်လုပ်ရေးဟာ
ကိုယ့်အလုပ် မဟုတ်တာကို နားလည်လာတယ်။
ကိုယ့်အလုပ် မဟုတ်တာကို နားလည်လာတယ်။
01:46
Often one doesn't know what one wants to do,
38
91000
2000
ကျွန်တော်တို့ ဘာလုပ်ချင်မှန်း မသိကြပါ၊
01:48
but it's good enough to know what you don't want to do.
39
93000
2000
ဒါပေမဲ့ ကိုယ်မလုပ်ချင်တာကို သိတတ်ကြတယ်။
01:50
So I took one year off, and I went to this village science program.
40
95000
3000
အဲဒါနဲ့ တစ်နှစ်ခွင့်ယူပြီး ကျေးရွာ
သိပ္ပံအစီအစဉ်ကို သွားခဲ့တယ်။
သိပ္ပံအစီအစဉ်ကို သွားခဲ့တယ်။
01:53
And it was a turning point.
41
98000
2000
အဲဒါက ဘဝကို ပြောင်းလဲပစ်ခဲ့တယ်။
01:55
It was a very small village --
42
100000
2000
အဲဒီရွာဟာ သေးသေးလေးပါ-
01:57
a weekly bazaar
43
102000
2000
အပတ်စဉ်စျေး နေရာပါ၊
01:59
where people, just once in a week, they put in all the vats.
44
104000
3000
တစ်ပတ်တစ်ကြိမ် လူတွေက ရောင်းစရာတွေကို
ချပြ ရောင်းကြတာပါ။
ချပြ ရောင်းကြတာပါ။
02:02
So I said, "I'm going to spend a year over here."
45
107000
2000
"ဒီမှာတစ်နှစ်နေရမှာ" စဉ်းစားမိတယ်။
02:04
So I just bought one specimen
46
109000
2000
အဲဒါနဲ့ လမ်းဘေးမှာ ရောင်းနေကြတဲ့
02:06
of everything which was sold on the roadside.
47
111000
2000
ပစ္စည်းတွေ တစ်ခုစီကို ကျွန်တော် ဝယ်ယူတယ်။
02:08
And one thing which I found
48
113000
2000
အဲဒီမှာ ကျွန်တော်တွေ့ရှိခဲ့တဲ့ အရာတစ်ခုက
02:10
was this black rubber.
49
115000
2000
အနက်ရောင် ဒီရာဘာပြွန်ပါ။
02:12
This is called a cycle valve tube.
50
117000
2000
အဲဒါက စက်ဘီး အဆို့ရှင်ပြွန်ပါ။
02:14
When you pump in air in a bicycle, you use a bit of this.
51
119000
3000
စက်ဘီး ဘီးထဲကို လေထိုးတဲ့အခါမှာ
အဲဒါကို သုံးရပါတယ်။
အဲဒါကို သုံးရပါတယ်။
02:17
And some of these models --
52
122000
2000
အဲဒီစက်ဘီး အဆို့ရှင်ပြွန်ကို ယူပြီး--
02:19
so you take a bit of this cycle valve tube,
53
124000
2000
ဒီပုံစံအမျိုးမျိုးဟာ စိတ်ဝင်စားစရာကြီးပါ၊
02:21
you can put two matchsticks inside this, and you make a flexible joint.
54
126000
3000
ပြွန်ထဲ မီးခြစ်ဆံ ထည့်သွင်းလိုက်ရင်
ချိုးနိုင်တဲ့ အဆက်ရပါမယ်။
ချိုးနိုင်တဲ့ အဆက်ရပါမယ်။
02:24
It's a joint of tubes. You start by teaching angles --
55
129000
3000
ဒါက ပြွန်တွေကို ချိတ်ဆက်ထားတာ။
ထောင့်တွေ အကြောင်း သင်နိုင်ပြီ။
ထောင့်တွေ အကြောင်း သင်နိုင်ပြီ။
02:27
an acute angle, a right angle, an obtuse angle, a straight angle.
56
132000
2000
ထောင့်ကျဉ်း၊ ထောင့်မှန်၊
ထောင့်ကျယ်၊ထောင့်ဖြောင့်
ထောင့်ကျယ်၊ထောင့်ဖြောင့်
02:29
It's like its own little coupling.
57
134000
2000
အဲဒါက ချိတ်တွဲပေးတဲ့ နည်းလေးပါ။
02:31
If you have three of them, and you loop them together,
58
136000
2000
သုံးခုရှိရင် ကွင်းဆက်လို့ ဆက်ပေးလိုက်လို့၊
02:33
well you make a triangle.
59
138000
2000
တြိဂံ တစ်ခုကို လုပ်ြပနိုင်တယ်။
02:35
With four, you make a square,
60
140000
2000
လေးခုဆိုရင် စတုရန်းကို လုပ်ြပနိုင်တယ်။
02:37
you make a pentagon, you make a hexagon,
61
142000
2000
ဆက်ပြီး ပဉ္စဂံ၊ ဆဌဂံ စသဖြင့်
02:39
you make all these kind of polygons.
62
144000
2000
ဒီလိုပုံစံမျိုးစုံကို လုပ်နိုင်ပါတယ်။
02:41
And they have some wonderful properties.
63
146000
2000
အားလုံးမှာ အံ့အားသင့်စရာ အချက်တွေ ရှိတယ်။
02:43
If you look at the hexagon, for instance,
64
148000
2000
ဥပမာ၊ ဆဌဂံကို ယူကြည့်မယ်ဆိုရင်၊
02:45
it's like an amoeba, which is constantly changing its own profile.
65
150000
3000
အဲဒါ အမီးဗားနဲ့တူပြီး တချိန်လုံး
ပုံစံကို ပြောင်းလဲနိုင်ပါတယ်။
ပုံစံကို ပြောင်းလဲနိုင်ပါတယ်။
02:48
You can just pull this out, this becomes a rectangle.
66
153000
2000
ဒီလို ဆွဲယူရင် ထောင့်မှန်စတုဂံ ဖြစ်လာတယ်။
02:50
You give it a push, this becomes a parallelogram.
67
155000
2000
တွန်းလိုက်ရင် အနားပြိုင်စတုဂံ ဖြစ်လာတယ်။
02:52
But this is very shaky.
68
157000
2000
ဒါပေမဲ့ တုန်နေပြီး မတည်ငြိမ်လှပါ။
02:54
Look at the pentagon, for instance,
69
159000
2000
ဥပမာအားဖြင့် ပဉ္စဂံကို ယူကြည့်ကြပါစို့၊
02:56
pull this out -- it becomes a boat shape trapezium.
70
161000
2000
ဒီနေရာမှ ဆွဲထုတ်လိုက်ရင်
တြာပီဇီယံကို ရမယ်။
တြာပီဇီယံကို ရမယ်။
02:58
Push it and it becomes house shaped.
71
163000
2000
အထဲကိုတွန်းရင် အိမ်ပုံစံ ပြောင်းသွားတယ်။
03:00
This becomes an isosceles triangle --
72
165000
2000
ဒါက အနားတူတြိဂံပါ --
03:02
again, very shaky.
73
167000
2000
ဒါကလည်း မတည်ငြိမ်လှပါ။
03:04
This square might look very square and prim.
74
169000
2000
ဒီစတုရန်းက စတုရန်းပုံ ဆောင်တာမှန်ပေမဲ့၊
03:06
Give it a little push -- this becomes a rhombus.
75
171000
2000
နည်းနည်းလေး တွန်းလိုက်ရင် ရွမ်းဗတ်ပုံပါ။
03:08
It becomes kite-shaped.
76
173000
2000
စွန်ရဲ့ ပုံနဲ့ သိပ်တူပါတယ်။
03:10
But give a child a triangle,
77
175000
2000
ဒါပေမဲ့ ကလေးကို တြိဂံကို ပေးကြည့်ပါ၊
03:12
he can't do a thing to it.
78
177000
2000
သူဟာ အဲဒါကို ဘာမှလုပ် မရနိုင်ပါ။
03:14
Why use triangles?
79
179000
2000
တြိဂံကို ဘာလုံ့ သုံးနေကြတာလဲ?
03:16
Because triangles are the only rigid structures.
80
181000
2000
တြိဂံတွေဟာ တစ်ခုတည်းသော
ကျစ်လစ်တဲ့ ပုံစံပါ။
ကျစ်လစ်တဲ့ ပုံစံပါ။
03:18
We can't make a bridge with squares
81
183000
2000
စတုရန်းတွေကို သုံးပြီး
တံတား ဆောက်မရနိုင်ပါ။
တံတား ဆောက်မရနိုင်ပါ။
03:20
because the train would come, it would start doing a jig.
82
185000
3000
ရထားမောင်းလာရင်၊ တံတားဟာ လှုပ်ခါလာပါမယ်။
03:23
Ordinary people know about this
83
188000
2000
သာမန်လူတွေက အဲဒီအကြောင်းကိုသိကြတယ်၊
03:25
because if you go to a village in India,
84
190000
2000
အိန္ဒိယနိုင်ငံထဲက ရွာတွေကို သွားမယ်ဆိုရင်၊
03:27
they might not have gone to engineering college,
85
192000
2000
အဲလူတွေ အင်ဂျင်နီယာ ကောလိပ်
မတက်ခဲ့ကြပေမဲ့၊
မတက်ခဲ့ကြပေမဲ့၊
03:29
but no one makes a roof placed like this.
86
194000
2000
ဒီလိုအမိုးကို ဘသူမှာမှ မဆောက်ကြပါဘူး။
03:31
Because if they put tiles on top, it's just going to crash.
87
196000
3000
အုပ်ကြွပ်ကို ဒီလိုထိပ်မှာ တင်ပေးထားရင်
ပြိုလဲမှာ သေချာပါတယ်။
ပြိုလဲမှာ သေချာပါတယ်။
03:34
They always make a triangular roof.
88
199000
2000
လူတွေ အမိုးကို အစဉ်ပဲ တြိဂံပုံ ဆောက်ကြတယ်။
03:36
Now this is people science.
89
201000
2000
အဲဒါက ပြည်သူ့သိပ္ပံပညာပါပဲ။
03:38
And if you were to just poke a hole over here
90
203000
2000
ကိုယ်က ဒီနေရာမှာ အပေါက်ဖောက်ပေးလိုက်ပြီး
03:40
and put a third matchstick,
91
205000
2000
တတိယ မီးခြစ်ဆံကို ထည့်လိုက်ရင်၊
03:42
you'll get a T joint.
92
207000
2000
T ပုံစံ အဆက်ကို ရရှိပါမယ်။
03:44
And if I were to poke all the three legs of this
93
209000
2000
တကယ်လို့ ကျွန်တော်က ဒါရဲ့ ထောက်သုံးခုကို
03:46
in the three vertices of this triangle,
94
211000
2000
တြိဂံရဲ့ ထိပ်တွေထဲ ထိုးဖောက်ထည့်ပေးရင်၊
03:48
I would make a tetrahedron.
95
213000
2000
ဒီလို ဖင်လေးဖက်ပါတဲ့ tetrahedron ရလာပါမယ်။
03:50
So you make all these 3D shapes.
96
215000
2000
ဒီတော့ ဒီလို 3Dပုံစံမျိုးစုံ လုပ်နိုင်တယ်။
03:52
You make a tetrahedron like this.
97
217000
3000
ဒီလိုပုံရှိတဲ့ tetrahedron
ကို ပြုလုပ်နိုင်တယ်။
ကို ပြုလုပ်နိုင်တယ်။
03:55
And once you make these,
98
220000
4000
အဲဒါတွေကို လုပ်နိုင်တဲ့ နောက်မှာတော့၊
03:59
you make a little house.
99
224000
2000
အိမ်ကလေးကို ဆောက်နိုင်ပါပြီ။
အမိုးနေရာမှာ ဒါကို တင်ပေးလိုက်ပါ။
04:03
Put this on top.
100
228000
2000
လေးချောင်း ခြောက်ချောင်းပါ
အဆက်ကို လုပ်နိုင်တယ်။
အဆက်ကို လုပ်နိုင်တယ်။
04:05
You can make a joint of four. You can make a joint of six.
101
230000
2000
04:07
You just need a ton.
102
232000
3000
စိတ်ကြိုက် ပုံစံကို လုပ်နိုင်ပါတယ်။
04:10
Now this was -- you make a joint of six,
103
235000
2000
ခုနက ခြောက်ချောင်းပါတဲ့ အဆက်ကို ယူပြီး
04:12
you make an icosahedron.
104
237000
2000
ဒီလို icosahedron ကို လုပ်ယူနိုင်တယ်။
04:14
You can play around with it.
105
239000
2000
အဲဒါကို အမျိုးမျိုး ကစားလို့ ရနိုင်ပါတယ်။
04:16
This makes an igloo.
106
241000
2000
ဒါက တဲအိမ်ပုံစံ တစ်ခုပါ။
04:18
Now this is in 1978.
107
243000
2000
ဒါတွေက ၁၉၇၈ ခုနှစ်တုန်းကပါ။
04:20
I was a 24-year-old young engineer.
108
245000
3000
ကျွန်တော်ဟာ အသက် ၂၄ နှစ်ရှိ
လူငယ် အင်ဂျင်နီယာ ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။
လူငယ် အင်ဂျင်နီယာ ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။
04:23
And I thought this was so much better than making trucks.
109
248000
4000
အဲဒါဟာ ကုန်တင်ကားတွေ ထုတ်လုပ်ရတာထက်
များစွာမှ ပိုကောင်းပါကလားလို့ ထင်မိပါတယ်။
များစွာမှ ပိုကောင်းပါကလားလို့ ထင်မိပါတယ်။
04:27
(Applause)
110
252000
5000
(လက်ခုပ်သံများ)
04:32
If you, as a matter of fact, put four marbles inside,
111
257000
3000
တကယ်လို့များ အထဲမှာ ခဲလုံးလေးတွေ
လေးလုံးကို ထည့်ပေးလိုက်ရင်၊
လေးလုံးကို ထည့်ပေးလိုက်ရင်၊
04:35
you simulate the molecular structure of methane, CH4.
112
260000
3000
မီသိန်း CH4 ရဲ့ မော်လီကျူး တည်ဆောက်ပုံကို
ဖန်တီးနိုင်တယ်။
ဖန်တီးနိုင်တယ်။
tetrahedron အချွန်က
ဟိုက်ဒရိုဂျင် အက်တမ်လေးခုပါ၊
ဟိုက်ဒရိုဂျင် အက်တမ်လေးခုပါ၊
04:38
Four atoms of hydrogen, the four points of the tetrahedron,
113
263000
2000
04:40
which means the little carbon atom.
114
265000
2000
ကာဗွန် အက်တမ် အသေးကို ဆိုလိုပါတယ်။
04:42
Well since then,
115
267000
2000
အဲဒီအချိန်ကစလျက်၊
04:44
I just thought that I've been really privileged
116
269000
3000
ကျွန်တော်ဟာ အတော့်ကို
ကံကောင်းခဲ့တယ်လို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။
ကံကောင်းခဲ့တယ်လို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။
04:47
to go to over 2,000 schools in my country --
117
272000
4000
ကျွန်တော်ရဲ့ နိုင်ငံထဲက ကျောင်းပေါင်း
၂၀၀၀ ကို သွားခဲ့ပါတယ်၊
၂၀၀၀ ကို သွားခဲ့ပါတယ်၊
04:51
village schools, government schools,
118
276000
2000
ရွာကျောင်းတွေ၊ အစိုးရကျောင်းတွေ၊
04:53
municipal schools, Ivy League schools --
119
278000
2000
မြူနီစီပယ် ကျောင်း Ivy League ကျောင်း -
04:55
I've been invited by most of them.
120
280000
2000
အများစုက ကျွန်တော့ကို ဖိတ်ကြားခဲ့ကြတယ်။
04:57
And every time I go to a school,
121
282000
2000
ကျောင်းတစ်ကျောင်းကို သွားတိုင်းမှာ၊
04:59
I see a gleam in the eyes of the children.
122
284000
2000
ကလေးမျက်လုံးတွေ
ဝင်းလက်နေတာ သတိထားမိတယ်။
ဝင်းလက်နေတာ သတိထားမိတယ်။
05:01
I see hope. I see happiness in their faces.
123
286000
3000
မျှော်လင့်ချက်ကို၊ သူတို့ရဲ့ မျက်နှာတွေ
ရွှင်လန်းနေတာ မြင်ရတယ်။
ရွှင်လန်းနေတာ မြင်ရတယ်။
05:04
Children want to make things. Children want to do things.
124
289000
3000
ကလေးတွေဟာ ဒါတွေကို ပြုလုပ်လိုကြတယ်။
ဒါတွေကို လုပ်ကိုင်လိုကြတယ်။
ဒါတွေကို လုပ်ကိုင်လိုကြတယ်။
05:07
Now this, we make lots and lots of pumps.
125
292000
3000
အခုဒါကို ကြည့်ကြပါ၊ ကျွန်တော်တို့
အများကြီးပဲ ပြုလုပ်ကြပါတယ်။
အများကြီးပဲ ပြုလုပ်ကြပါတယ်။
05:10
Now this is a little pump
126
295000
2000
ဒါက လေမှုတ်စက်ကလေးပါ၊
05:12
with which you could inflate a balloon.
127
297000
2000
အဲဒါဖြင့် ပူဖောင်းကို လေထိုးပေးနိုင်ပါတယ်။
05:14
It's a real pump. You could actually pop the balloon.
128
299000
3000
ဒါဟာ တကယ့်လေမှုတ်စက်ပါပဲ။ တကယ်
ပူဖောင်းကို လေထိုးပေးနိုင်ပါတယ်။
ပူဖောင်းကို လေထိုးပေးနိုင်ပါတယ်။
05:17
And we have a slogan
129
302000
2000
ပြီးတော့ ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ ဆောင်ပုဒ်က
05:19
that the best thing a child can do with a toy is to break it.
130
304000
3000
ကလေးက အကောင်းဆုံး လုပ်နိုင်တာက
ကစားစရာကို ရိုက်ချိုးမှုပါပဲ။
ကစားစရာကို ရိုက်ချိုးမှုပါပဲ။
05:22
So all you do is --
131
307000
2000
ဒီတော့ ကိုယ်ကလည်း ဒီလို လုပ်နိုင်ပါတယ်--
05:24
it's a very kind of provocative statement --
132
309000
2000
ဒီလိုကြေညာမှုဟာ အန္တရာယ်ရှိနိုင်ပါတယ်--
05:26
this old bicycle tube and this old plastic [unclear]
133
311000
2000
စက်ဘီး ကျွတ်အဟောင်းနဲ့ ပလပ်စတစ်ပြွန်လေးပါ။
05:28
This filling cap will go very snugly into an old bicycle tube.
134
313000
3000
ဒီလို သွင်းလို့ရတဲ့ ပြွန်ဟာ
စက်ဘီးကျွတ်နဲ့ အံဝင်ခွင်ကျပါပဲ။
စက်ဘီးကျွတ်နဲ့ အံဝင်ခွင်ကျပါပဲ။
05:31
And this is how you make a valve.
135
316000
2000
အဆို့ရှင်ကို ဒီလိုပုံစံ လုပ်နိုင်ပါတယ်။
05:33
You put a little sticky tape.
136
318000
2000
တိတ်ပြားကို ကပ်ပေးရုံပါပဲ။
05:37
This is one-way traffic.
137
322000
3000
အဲဒါက လေကို တစ်ဖက်ကိုပဲ သွားခွင့်ပြုပါတယ်။
05:41
Well we make lots and lots of pumps.
138
326000
2000
လေမှုတ်စက်တွေကို တပုံကြီး ထုတ်လုပ်ကြပါတယ်။
05:43
And this is the other one --
139
328000
2000
နောက်ပုံစံ တမျိုးကို ပြပါဦးမယ်--
05:45
that you just take a straw, and you just put a stick inside
140
330000
2000
စုပ်တံထဲကို တုတ်ချောင်းကို ထည့်လိုက်ပါ၊
05:47
and you make two half-cuts.
141
332000
2000
ပြီးတော့ အစွန်းနှစ်ဖက်
တစ်ဝက်အထိ ဖြတ်ပစ်ပါ။
တစ်ဝက်အထိ ဖြတ်ပစ်ပါ။
05:49
Now this is what you do,
142
334000
2000
အဲဒီနောက်မှာ ဒီလို လုပ်ပေးရုံပါပဲ။
05:51
is you bend both these legs into a triangle,
143
336000
2000
ထောက်နှစ်ခုကို ကွေးပြီး
တြိဂံပုံ လုပ်လိုက်
တြိဂံပုံ လုပ်လိုက်
05:53
and you just wrap some tape around.
144
338000
2000
တိတ်တစ်ခုခုနဲ့ ရစ်ပတ်လိုက်ပါ။
05:55
And this is the pump.
145
340000
2000
အဲဒီ ရေစုပ်စက်က ဒီလိုမျိုးပါ။
05:57
And now, if you have this pump,
146
342000
3000
အဲဒီလို ရေစုပ်စက် ကိုယ့်ဆီမှာ ရှိနေရင်၊
06:00
it's like a great, great sprinkler.
147
345000
3000
တကယ့် အံ့အားသင့်စရာ ရေပန်းပါပဲ။
06:03
It's like a centrifuge.
148
348000
2000
ဒါဟာ စက်ဒလက်နဲ့ တူပါတယ်။
06:05
If you spin something, it tends to fly out.
149
350000
3000
ကိုယ်က တစ်ခုခုကို ဒီလိုလှည့်ပေးရင်
ရေတွေပန်းထွက်လာမှာပါ။
ရေတွေပန်းထွက်လာမှာပါ။
06:08
(Applause)
150
353000
2000
(လက်ခုပ်သံများ)
06:10
Well in terms of -- if you were in Andhra Pradesh,
151
355000
2000
ဒီကစားစရာကို Andhra Pradesh မှာ ဆိုရင်၊
06:12
you would make this with the palmyra leaf.
152
357000
2000
ထန်းရွက်နဲ့ အဲဒါကို လုပ်လို့ရမှာပါ။
06:14
Many of our folk toys
153
359000
2000
ရိုးရာကစားစရာ အတော်များများထဲမှာ
06:16
have great science principles.
154
361000
2000
သိပ္ပံဆိုင်ရာ အခြေခံမူတွေ ရှိနေပါတယ်။
06:18
If you spin-top something, it tends to fly out.
155
363000
2000
ကစားစရာကို လှည့်ပေးရင် ဘေးကို ကန်ထွက်မယ်။
06:20
If I do it with both hands, you can see this fun Mr. Flying Man.
156
365000
3000
ဒီလို လက်နှစ်ဖက်စလုံးနှင့် လှည့်ပေးရင်၊
လူပျံတော် မြင်ကြရမှာပါ။
လူပျံတော် မြင်ကြရမှာပါ။
06:25
Right.
157
370000
2000
ဟုတ်တယ်နော်။
06:29
This is a toy which is made from paper. It's amazing.
158
374000
3000
ဒါက စက္ကူနဲ့ လုပ်ထားတဲ့ ကစားစရာပါ၊
အံ့ဩစရာပါပဲ။
အံ့ဩစရာပါပဲ။
06:32
There are four pictures.
159
377000
2000
အဲဒီမှာ ပုံလေးပုံ ပါရှိပါတယ်။
06:34
You see insects,
160
379000
2000
အင်းဆက်ပိုးမွှားတွေကို မြင်နိုင်တယ်၊
06:36
you see frogs, snakes, eagles, butterflies,
161
381000
2000
ဖားတွေ၊ မြွေတွေ၊ လင်းတ၊ လိပ်ပြာတွေ
06:38
frogs, snakes, eagles.
162
383000
2000
ဖားတွေ၊ မြွေတွေ၊ လင်းတတွေ။
စက္ကူနဲ့ ခင်ဗျားတို့လည်း လုပ်နိုင်မှာပါ--
06:40
Here's a paper which you could [unclear] --
163
385000
2000
၁၉၂၈ တွင် Harvard သင်္ချာပညာရှင်
ဒီဇိုင်းထုတ်ခဲ့တာ၊
ဒီဇိုင်းထုတ်ခဲ့တာ၊
06:42
designed by a mathematician at Harvard in 1928,
164
387000
2000
06:44
Arthur Stone,
165
389000
2000
အမည်က Arthur Stone ပါ၊
06:46
documented by Martin Gardner in many of his many books.
166
391000
3000
Martin Gardner ရဲ့ စာအုပ်တွေထဲမှာ
အဲဒါကို မှတ်တမ်းတင်ထားပါတယ်။
အဲဒါကို မှတ်တမ်းတင်ထားပါတယ်။
06:49
But this is great fun for children.
167
394000
2000
ဒါကလေးတွေအတွက်
သိပ်ကို စိတ်ဝင်စားစရာပါပဲ။
သိပ်ကို စိတ်ဝင်စားစရာပါပဲ။
06:51
They all study about the food chain.
168
396000
2000
သူတို့ အစားအစာကွင်းဆက်
အကြောင်း သင်ကြရတယ်။
အကြောင်း သင်ကြရတယ်။
06:53
The insects are eaten by the frogs; the frogs are eaten by the snakes;
169
398000
2000
အင်းဆက်တွေ ဖါးတွေကိုစား၊
ဖားတွေကို မြွေတွေစား၊
ဖားတွေကို မြွေတွေစား၊
06:55
the snakes are eaten by the eagles.
170
400000
2000
မြွေတွေကို လင်းတငှက်တွေ စားပေါ့။
06:57
And this can be, if you had a whole photocopy paper --
171
402000
2000
ပုံကို စာရွက်ကြီးဖြင့် ရိုက်ယူနိုင်ရင်--
06:59
A4 size paper --
172
404000
2000
A4 အရွယ်အစားကို လုပ်ယူနိုင်တယ်--
07:01
you could be in a municipal school, you could be in a government school --
173
406000
3000
မြူနီစပါယ်ကျောင်း၊ အစိုးရကျောင်း
ဘယ်မှာမဆို လုပ်နိုင်ပါတယ်--
ဘယ်မှာမဆို လုပ်နိုင်ပါတယ်--
07:04
a paper, a scale and a pencil -- no glue, no scissors.
174
409000
3000
စက္ကူတစ်ချပ်၊ ပေတံနဲ့ ခဲတံပဲ လိုတယ်၊
ကော်မလို၊ ကပ်ကျေးမလို။
ကော်မလို၊ ကပ်ကျေးမလို။
07:07
In three minutes, you just fold this up.
175
412000
3000
သုံးမိနစ် အတွင်းမှာ
အခုလို ခေါက်ယူရုံလေးပါပဲ။
အခုလို ခေါက်ယူရုံလေးပါပဲ။
07:10
And what you could use it for is just limited by your imagination.
176
415000
3000
ကိုယ့်စိတ်ကူးရှိသလို နည်းအမျိုးမျိုးနဲ့
သုံးလို့ ရနိုင်ပါတယ်။
သုံးလို့ ရနိုင်ပါတယ်။
07:13
If you take a smaller paper, you make a smaller flexagon.
177
418000
3000
ကိုယ်ယူလိုက်တဲ့ စက္ကူက သေးရင်၊
သေးတဲ့ flexagon ရပါမယ်။
သေးတဲ့ flexagon ရပါမယ်။
07:16
With a bigger one, you make a bigger one.
178
421000
3000
စက္ကူပိုကြီးရင် ကစားစရာဟာလည်း
ပိုကြီးလာပါမယ်။
ပိုကြီးလာပါမယ်။
07:21
Now this is a pencil with a few slots over here.
179
426000
2000
နောက်တစ်ခုက မြောင်းလေးတွေ ပါတဲ့ ခဲတံပါ။
07:23
And you put a little fan here.
180
428000
2000
အဲဒါရဲ့ ထိပ်မှာ ပန်ကာရွက်ကို တပ်ဆင်ထားတယ်။
07:25
And this is a hundred-year-old toy.
181
430000
2000
ဒီကစားစရာဟာ နှစ်တစ်ရာ ရှိပါပြီ
07:27
There have been six major research papers on this.
182
432000
3000
ဒါကို အခြေခံပြီး သုတေသန စာတမ်းကြီး
ခြောက်ခုကို ပြုစုထားတယ်။
ခြောက်ခုကို ပြုစုထားတယ်။
07:30
There's some grooves over here, you can see.
183
435000
2000
ဟောဒီမှာ မြောင်းလေးကို မြင်နိုင်ကြပါတယ်။
07:32
And if I take a reed -- if I rub this,
184
437000
2000
တစ်ခုခုကိုယူပြီး
ဒီနေရာကို ပွတ်မယ်ဆိုရင်၊
ဒီနေရာကို ပွတ်မယ်ဆိုရင်၊
07:34
something very amazing happens.
185
439000
2000
မယုံနိုင်ဖွယ်ရာ တစ်ခုခု ဖြစ်ပျက်လာပါမယ်။
07:36
Six major research papers on this.
186
441000
2000
သုတေသန စာတမ်းကြီး ခြောက်ခုတောင်နော်။
07:38
As a matter of fact, Feynman, as a child, was very fascinated by this.
187
443000
2000
Feynman ငယ်စဉ် အဲဒါကို အရမ်းသဘောကျခဲ့တယ်။
07:40
He wrote a paper on this.
188
445000
2000
သူလည်း ဒီအကြောင်း စာတမ်းကို ရေးခဲ့တယ်။
စမ်းသပ်ဖို့ ဒေါ်လာ သုံးဘီလျံတန်
Hadron Collider
Hadron Collider
07:42
And you don't need the three billion-dollar Hadron Collider
189
447000
2000
07:44
for doing this. (Laughter) (Applause)
190
449000
2000
မလိုအပ်ပါဘူး။ (ရယ်သံများ) (လက်ခုပ်သံများ)
07:46
This is there for every child,
191
451000
2000
ဒါကို ကလေးတိုင်း ကစားနိုင်တယ်၊
07:48
and every child can enjoy this.
192
453000
2000
ကလေးတိုင်း အဲဒါကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
07:50
If you want to put a colored disk,
193
455000
3000
ခင်ဗျားတို့က ရောင်စုံ အပြားကို
ဒီလို အရောင် ခုနစ်မျိုး
ဒီလို အရောင် ခုနစ်မျိုး
07:53
well all these seven colors coalesce.
194
458000
2000
စလုံးပါတဲ့ အပြားကို တပ်ပေးကြည့်ပါ။
07:55
And this is what Newton talked about 400 years back,
195
460000
3000
နယူတန်က လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း
၄၀၀ တုန်းက ပြောခဲ့တာဟာပါ၊
၄၀၀ တုန်းက ပြောခဲ့တာဟာပါ၊
07:58
that white light's made of seven colors,
196
463000
2000
အဖြူရောင်ဟာ အရောင်ခုနစ်မျိုး ပါဝင်တာကို
08:00
just by spinning this around.
197
465000
2000
ဒါကို လှည့်ပေးရင် သိလာရမှာပါ။
08:02
This is a straw.
198
467000
3000
ဟောဒါဟာ စုပ်တံပါ။
08:05
What we've done, we've just sealed both the ends with tape,
199
470000
3000
စုပ်တံရဲ့ အစွန်းနှစ်ခုစလုံး တိတ်ပြားနဲ့
ဆီးပိတ်လိုက်တယ်၊
ဆီးပိတ်လိုက်တယ်၊
08:08
nipped the right corner and the bottom left corner,
200
473000
2000
ညာဘက်စွန်းနဲ့ ဘယ်ဘက်စွန်း ညှပ်ပိတ်ထားတယ်၊
08:10
so there's holes in the opposite corners, there's a little hole over here.
201
475000
3000
ဒီပြွန်ကျတော့ အစွန်းနှစ်ခုမှာ အပေါက်ပါတယ်၊
အလယ်မှာ အပေါက်ဖောက်ထားတယ်။
အလယ်မှာ အပေါက်ဖောက်ထားတယ်။
08:13
This is a kind of a blowing straw.
202
478000
2000
ဒါက လေကိုမှုတ်ရနိုင်တဲ့ စုပ်တံပါ။
08:15
I just put this inside this.
203
480000
2000
ကျွန်တော် အဲဒါ ဒီထဲထည့်သွင်းပေးလိုက်တယ်။
08:17
There's a hole here, and I shut this.
204
482000
3000
ဟောဒီမှာရှိနေတဲ့ အပေါက်ကို
ကျွန်တော် ဒီလို ပိတ်လိုက်တယ်။
ကျွန်တော် ဒီလို ပိတ်လိုက်တယ်။
08:25
And this costs very little money to make --
205
490000
2000
ဒါကို ပြုလုပ်ဖို့ ငွေနည်းနည်းပဲ လိုပါတယ်--
08:27
great fun for children to do.
206
492000
2000
ကလေးတွေအတွက် တကယ့်ပျော်စရာကြီးပါ။
08:29
What we do
207
494000
2000
ဆက်ပြီး ကျွန်တော်တို့ လုပ်ကြမှာက
08:31
is make a very simple electric motor.
208
496000
2000
သိပ်ရိုးရှင်းတဲ့ လျှပ်စစ်မော်တာ လုပ်ကြမယ်။
08:33
Now this is the simplest motor on Earth.
209
498000
3000
ဟောဒါက ကမ္ဘာပေါ်က
အရိုးရှင်းဆုံး မော်တာပါပဲ။
အရိုးရှင်းဆုံး မော်တာပါပဲ။
အထဲမှာ စျေးအကြီးဆုံး အရာကတော့ ဘက်ထရီပါပဲ။
08:37
The most expensive thing is the battery inside this.
210
502000
3000
ခင်ဗျားတို့မှာ ဘက်ထရီ ရှိနေရင်၊
ဒါကို ငါးဆင့်နဲ့ လုပ်နိုင်တယ်။
ဒါကို ငါးဆင့်နဲ့ လုပ်နိုင်တယ်။
08:40
If you have a battery, it costs five cents to make it.
211
505000
3000
ဒါက စက်ဘီးထဲက ကျွတ်ဟောင်းပါ၊
08:43
This is an old bicycle tube,
212
508000
2000
၎င်းမှနေပြီး ရော်ဘာအဝိုင်းရမယ်၊
တွယ်အပ်နှစ်ခုလိုတယ်။
တွယ်အပ်နှစ်ခုလိုတယ်။
08:45
which gives you a broad rubber band, two safety pins.
213
510000
2000
08:47
This is a permanent magnet.
214
512000
2000
ဒါက အမြဲတမ်းသံလိုက် ဖြစ်ပါတယ်။
08:49
Whenever current flows through the coil, this becomes an electromagnet.
215
514000
3000
ကွိုင်ကို ဖြတ်ပြီး လျှပ်စစ်စီးရင်
ဒါလျှပ်စစ်သံလိုက် ဖြစ်လာတယ်။
ဒါလျှပ်စစ်သံလိုက် ဖြစ်လာတယ်။
08:52
It's the interaction of both these magnets
216
517000
2000
သံလိုက်နှစ်ခုရဲ့ အားတုံ့ပြန်မှုကြောင့်
08:54
which makes this motor spin.
217
519000
2000
ဒီမော်တာဟာ လည်လာရတာပါ။
08:56
We made 30,000.
218
521000
2000
ကျွန်တော်တို့ အဲဒါ ၃၀၀၀၀
ထုတ်လုပ်ခဲ့ကြပြီ။
ထုတ်လုပ်ခဲ့ကြပြီ။
08:58
Teachers who have been teaching science for donkey years,
219
523000
3000
ဆရာတွေဟာ သိပ္ပံကို ပို့ချလာခဲ့ကြတာ
နှစ်ပေါင်း များလှပါပြီ၊
နှစ်ပေါင်း များလှပါပြီ၊
09:01
they just muck up the definition and they spit it out.
220
526000
3000
အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်တွေကို
ရှင်းပြောပြရုံ ပြောခဲ့ကြတာပါ။
ရှင်းပြောပြရုံ ပြောခဲ့ကြတာပါ။
09:04
When teachers make it, children make it.
221
529000
2000
ဆရာတွေ လုပ်ပြရင် ကလေးတွေလည်း လုပ်နိုင်တယ်။
09:06
You can see a gleam in their eye.
222
531000
2000
ကလေးမျက်လုံး အရောင်လက်လာတာ မြင်နိုင်ပါတယ်။
09:08
They get a thrill
223
533000
3000
သူတို့ဟာ သိပ္ပံဆိုတာနဲ့
09:11
of what science is all about.
224
536000
2000
ပတ်သက်ပြီး စိတ်တုန်လှုပ်ကြရပါတယ်။
09:13
And this science is not a rich man's game.
225
538000
2000
ဒီသိပ္ပံပညာဟာ
သူဌေးတွေရဲ့ ကစားစရာ မဟုတ်ပါ။
သူဌေးတွေရဲ့ ကစားစရာ မဟုတ်ပါ။
09:15
In a democratic country,
226
540000
2000
ဒီမိုကရေစီ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံမှာ
09:17
science must reach to our most oppressed,
227
542000
3000
သိပ္ပံပညာဟာ အဆင်းရဲဆုံးသူတွေ အထိ၊
09:20
to the most marginalized children.
228
545000
2000
ဘေးပန်းရှိ လေးတွေအထိ ရောက်ရှိသင့်ပါတယ်။
09:22
This program started with 16 schools
229
547000
3000
ဒီပရိုဂရမ်ကို
ကျောင်း ၁၆ ကျောင်းနဲ့ စတင်ခဲ့တယ်။
ကျောင်း ၁၆ ကျောင်းနဲ့ စတင်ခဲ့တယ်။
09:25
and spread to 1,500 government schools.
230
550000
3000
အခုတော့ အစိုးရကျောင်း
၁၅၀၀ အထိကို ပျံ့နှံ့လာပါပြီ။
၁၅၀၀ အထိကို ပျံ့နှံ့လာပါပြီ။
09:28
Over 100,000 children learn science this way.
231
553000
4000
ကလေး ၁၀၀၀၀၀ ကျော်တို့ဟာ ဒီလိုနည်းဖြင့်
သိပ္ပံကို သင်ယူနေကြပါတယ်။
သိပ္ပံကို သင်ယူနေကြပါတယ်။
09:32
And we're just trying to see possibilities.
232
557000
2000
အလားအလာတွေ မြင်ရရုံပဲ ရှိသေးတယ်။
09:34
Look, this is the tetrapak --
233
559000
2000
ကြည့်ကြပါ၊ ဒါက tetrapak ပါ--
09:36
awful materials from the point of view of the environment.
234
561000
3000
ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အမြင်အရ
အရမ်းကို ဆိုးဝါးတဲ့ အရာပါ။
အရမ်းကို ဆိုးဝါးတဲ့ အရာပါ။
09:39
There are six layers -- three layers of plastic, aluminum --
235
564000
3000
အဲဒီထဲမှာ ပလပ်စတစ်သုံးလွှာ၊
အလူမီနီယံ ပါပြီး--
အလူမီနီယံ ပါပြီး--
09:42
which are are sealed together.
236
567000
2000
အားလုံးကို ချိပ်ပိတ်ထားပါတယ်။
09:44
They are fused together, so you can't separate them.
237
569000
2000
ပေါင်းစပ်ထားလို့ တစ်ခုချင်း ခွဲမရနိုင်ပါ။
09:46
Now you can just make a little network like this
238
571000
2000
အဲဒီထဲကနေပြီး ဒီလိုပုံစံနဲ့ ညှပ်ယူထားပြီး
09:48
and fold them and stick them together
239
573000
2000
ခေါက်လျက် အတူတူ ကပ်ပေးလိုက်ရင်
09:50
and make an icosahedron.
240
575000
2000
ဒီလို icosahedron ကို ပြုလုပ်နိုင်ပါမယ်။
09:52
So something which is trash,
241
577000
2000
ဒီလိုနည်းဖြင့် အမှိုက်သရိုက်ဖြစ်တဲ့ အရာ၊
09:54
which is choking all the seabirds,
242
579000
3000
ငှက်တွေအတွက်
အန္တရာယ်ကြီးဖြစ်တဲ့ အရာကို သုံးပြီး
အန္တရာယ်ကြီးဖြစ်တဲ့ အရာကို သုံးပြီး
09:57
you could just recycle this into a very, very joyous --
243
582000
3000
ကျွန်တော်တို့ဟာ သိပ်ကို ပျော်စရာကောင်းပြီး
10:00
all the platonic solids can be made with things like this.
244
585000
3000
ဒီလို ချစ်စရာ ကောင်းတဲ့ အရာတွေကို
ထုတ်လုပ်ပေးနိုင်ကြပါတယ်။
ထုတ်လုပ်ပေးနိုင်ကြပါတယ်။
10:03
This is a little straw,
245
588000
3000
ဒါက စုပ်တံလေး တစ်ခုပါ၊
10:06
and what you do is you just nip two corners here,
246
591000
4000
ဒီလိုပုံစံမျိုးဖြင့် အစွန်းကို
ဒီနေရာမှာ ဖြတ်ပေးပါ၊
ဒီနေရာမှာ ဖြတ်ပေးပါ၊
10:10
and this becomes like a baby crocodile's mouth.
247
595000
4000
မိကျောင်း ပါးစပ်နဲ့တူတဲ့
ဒီလိုပုံစံကို ရရှိပါမယ်။
ဒီလိုပုံစံကို ရရှိပါမယ်။
10:14
You put this in your mouth, and you blow.
248
599000
2000
အဲဒါ ပါးစပ်ထဲ ထည့်လိုက်ပြီး မှုတ်ကြည့်ပါ။
10:16
(Honk)
249
601000
2000
(ဘဲငန်းအော်သံမျိုး)
10:18
It's children's delight, a teacher's envy, as they say.
250
603000
4000
ဒါကို ကလေးတွေ သဘောကျပေမဲ့၊
ဆရာတွေကတော့ မုန်းကြတယ်။
ဆရာတွေကတော့ မုန်းကြတယ်။
10:22
You're not able to see how the sound is produced,
251
607000
2000
ဒီအသံမျိုး ဘယ်လို ပေါ်လာတာ မြင်မရနိုင်ပါ၊
10:24
because the thing which is vibrating goes inside my mouth.
252
609000
3000
တုန်ခါတဲ့ အရာက ပါးစပ်ထဲမှာ ရှိနေလို့ပါ။
10:27
I'm going to keep this outside, to blow out. I'm going to suck in air.
253
612000
3000
အဲဒါကြောင့် အဲဒါကို အပြင်မှာထားပြီး
မှုတ်ြပမယ်၊ လေကို စုပ်ယူမယ်။
မှုတ်ြပမယ်၊ လေကို စုပ်ယူမယ်။
10:30
(Honk)
254
615000
2000
(ဘဲငန်းအော်သံမျိုး)
10:32
So no one actually needs to muck up the production of sound
255
617000
3000
ဒါကြောင့် တုန်ခါမှုအသံကို ဖြစ်ပေါ်လာရန်
ခက်ရာခက်ဆစ် အမျှင်တွေကို
ခက်ရာခက်ဆစ် အမျှင်တွေကို
10:35
with wire vibrations.
256
620000
2000
အသုံးပြုဖို့ မလိုပါဘူး။
10:37
The other is that you keep blowing at it,
257
622000
2000
နောက် စိတ်ဝင်စားစရာက အဲဒါကို မှုတ်နေစဉ်၊
10:39
keep making the sound,
258
624000
2000
အသံထွက်အောင် လုပ်ပေးနေရင်းနဲ့၊
10:41
and you keep cutting it.
259
626000
2000
စုပ်တံကို ဖြတ်တောက် ပစ်ြခင်းပါပဲ။
10:43
And something very, very nice happens.
260
628000
2000
သိပ်ကို အံ့အားသင့်စရာ
ဖြစ်လာတာ မြင်ကြရမယ်။
ဖြစ်လာတာ မြင်ကြရမယ်။
10:45
(Honk)
261
630000
12000
(ဘဲငန်းအော်သံမျိုး)
10:57
(Applause)
262
642000
3000
(လက်ခုပ်သံများ)
11:00
And when you get a very small one --
263
645000
2000
အဲဒါဟာ တိုတိုလေးပဲ ကျန်လာချိန်မှာ--
11:02
(Honk)
264
647000
3000
(ဘဲငန်းအော်သံမျိုး)
11:05
This is what the kids teach you. You can also do this.
265
650000
3000
ကလေးတွေ သင်သင်ပေးတဲ့ အရာတွေပါ။
ခင်ဗျားတို့ စမ်းကြည့်နိုင်တယ်။
ခင်ဗျားတို့ စမ်းကြည့်နိုင်တယ်။
11:08
Well before I go any further,
266
653000
2000
ကျွန်တော် ရှေ့ဆက်မသွားခင်၊
11:10
this is something worth sharing.
267
655000
2000
မျှဝေပေးချင်တာ တစ်ခု ရှိပါတယ်။
11:12
This is a touching slate meant for blind children.
268
657000
2000
မျက်မမြင်များအတွက် တို့ထိမှု သင်ပုန်းပါ။
11:14
This is strips of Velcro, this is my drawing slate,
269
659000
3000
ဟောဒါက ကပ်ခွာအပိုင်းနဲ့
လုပ်ထားတဲ့ ပုံဆွဲရန်သင်ပုန်းပါ၊
လုပ်ထားတဲ့ ပုံဆွဲရန်သင်ပုန်းပါ၊
11:17
and this is my drawing pen,
270
662000
2000
ဒါက ပုံဆွဲရန် ကလောင်တံပါ၊
11:19
which is basically a film box.
271
664000
2000
ဒီဘူးက ဖလင်ဘူးလေးပါ။
11:21
It's basically like a fisherman's line,
272
666000
4000
အဲဒါက အခြေခံအားဖြင့်
ငါးမျှားကြိုးနဲ့တူပါတယ်၊
ငါးမျှားကြိုးနဲ့တူပါတယ်၊
11:25
a fishing line.
273
670000
2000
သိုးမွေးလိုင်းလိုဟာမျိုးပါ။
11:27
And this is wool over here.
274
672000
2000
အဲဒီသိုးမွေးကို ဒီမှာ ရစ်ပတ်ထားတယ်။
11:29
If I crank the handle, all the wool goes inside.
275
674000
3000
လက်ကိုင်ကို လှည့်လိုက်ရင်
သိုးမွှေးဟာ အတွင်းကို ဝင်သွားမယ်။
သိုးမွှေးဟာ အတွင်းကို ဝင်သွားမယ်။
11:32
And what a blind child can do is to just draw this.
276
677000
3000
မျက်မမြင်ကလေးကတော့
အဲဒါကို သုံးပြီး ပုံဆွဲနိုင်ပါတယ်။
အဲဒါကို သုံးပြီး ပုံဆွဲနိုင်ပါတယ်။
11:36
Wool sticks on Velcro.
277
681000
2000
သိုးမွေးဟာ ကပ်ခွာပေါ်မှာ ကပ်ကျန်ရစ်ခဲ့မယ်။
11:40
There are 12 million blind children in our country --
278
685000
3000
ကျွန်တော်တို့နိုင်ငံမှာ မျက်မမြင်သူ
၁၂ သန်းကျော်ပါတယ်--
၁၂ သန်းကျော်ပါတယ်--
11:43
(Applause)
279
688000
2000
(လက်ခုပ်သံများ)
11:45
who live in a world of darkness.
280
690000
2000
မှောင်နေတဲ့ လောကထဲ သူတို့ နေထိုင်ကြရတယ်။
11:47
And this has come as a great boon to them.
281
692000
3000
ဒီတီထွင်မှုဟာ သူတို့အတွက်
တကယ့်ကောင်းကျိုးကြီးပါ။
တကယ့်ကောင်းကျိုးကြီးပါ။
11:50
There's a factory out there making our children blind,
282
695000
3000
ကလေးတွေကို မျက်စိကန်း
သွားအောင် လုပ်နေတဲ့ စက်ရုံတွေ ရှိတယ်၊
သွားအောင် လုပ်နေတဲ့ စက်ရုံတွေ ရှိတယ်၊
11:53
not able to provide them with food,
283
698000
2000
သူတို့ကို အစားရေစာ
ဖြည့်တင်းရန် မလွယ်ပါ၊
ဖြည့်တင်းရန် မလွယ်ပါ၊
11:55
not able to provide them with vitamin A.
284
700000
2000
သူတို့ကို ဗီတာမင်အေ ဖြည့်တင်းမပေးနိုင်ပါ။
11:57
But this has come as a great boon for them.
285
702000
2000
ဒါပေမဲ့ ဒီတီထွင်မှုဟာ သူတို့အတွက်
တကယ့်ကို ကောင်းကျိုးကြီးပါ။
တကယ့်ကို ကောင်းကျိုးကြီးပါ။
11:59
There are no patents. Anyone can make it.
286
704000
3000
ဒါ့အတွက် မူပိုင်ခွင့်မရှိပါ၊ ဘယ်သူမဆို
ထုတ်လုပ်နိုင်ပါတယ်။
ထုတ်လုပ်နိုင်ပါတယ်။
12:03
This is very, very simple.
287
708000
2000
ဒါဟာ သိပ်ကိုရိုးရှင်းပါတယ်။
12:05
You can see, this is the generator. It's a crank generator.
288
710000
3000
ခင်ဗျားတို့ မြင်ကြရသလို ဒါက ဂျင်နရေတာပါ။
လက်လှည့် ဂျင်နရေတာပါ။
လက်လှည့် ဂျင်နရေတာပါ။
12:08
These are two magnets.
289
713000
2000
ဒါက သံလိုက်နှစ်ခုပါ။
12:10
This is a large pulley made by sandwiching rubber between two old CDs.
290
715000
3000
CD နှစ်ချပ်အကြားမှာ ရော်ဘာ ညှပ်ထည့်ပေးပြီး
စက်သီးကို လုပ်ထားတယ်။
စက်သီးကို လုပ်ထားတယ်။
12:13
Small pulley and two strong magnets.
291
718000
2000
စက်သီးအသေးနဲ့ အားကောင်းတဲ့ သံလိုက်ရှိတယ်။
12:15
And this fiber turns a wire attached to an LED.
292
720000
3000
ဟောဒီအမျှင်က LED မီးလုံးနဲ့
ချိတ်ထားတဲ့ ဝါယာကြိုးပါ။
ချိတ်ထားတဲ့ ဝါယာကြိုးပါ။
12:18
If I spin this pulley, the small one's going to spin much faster.
293
723000
2000
စက်သီးကို လှည့်ရင်၊ အသေးဟာ
ပိုမြန်စွာ လည်မယ်။
ပိုမြန်စွာ လည်မယ်။
12:20
There will be a spinning magnetic field.
294
725000
2000
လည်ပတ်မှု သံလိုက်စက်ကွင်း ပေါ်လာမယ်။
12:22
Lines, of course, would be cut, the force will be generated.
295
727000
3000
လိုင်းတွေဟာ ပြတ်ချင်ပြတ်နိုင်ပေမဲ့၊
ဓာတ်အား ပေါ်ထွက်လာပါမယ်။
ဓာတ်အား ပေါ်ထွက်လာပါမယ်။
12:25
And you can see, this LED is going to glow.
296
730000
2000
ဒီ LED မီးလုံး တောက်လာမှာကို မြင်ကြရပါမယ်။
12:27
So this is a small crank generator.
297
732000
3000
အဲဒါက လက်လှည့်ဂျင်နရေတာ အသေးလေးပါ။
12:31
Well, this is, again,
298
736000
3000
ကောင်းပြီ၊ နောက်တစ်ခုကို ပြမယ်၊
12:34
it's just a ring, a steel ring with steel nuts.
299
739000
3000
ဒါက သံမဏိ ကွင်းတစ်ကွင်းပါ၊
အဲဒီမှာ သံမဏိ အစွပ်တွေရှိပါတယ်။
အဲဒီမှာ သံမဏိ အစွပ်တွေရှိပါတယ်။
12:37
And what you can do
300
742000
2000
ဒါနဲ့ ကျွန်တော်တို့ လုပ်ပြနိုင်တာက
12:39
is just, if you give it a twirl,
301
744000
3000
ကိုယ်က အရှိန်နဲ့ လှုပ်ခါပေးလိုက်ရင်၊
12:42
well they just keep going on.
302
747000
3000
၎င်းတို့ဟာ သူတို့ဘာသာသူတို့
ဆက်ပြီး သွားနေမှာပါ။
ဆက်ပြီး သွားနေမှာပါ။
12:48
And imagine a bunch of kids
303
753000
2000
ကလေးတွေ တစ်ပုံကြီးက
12:50
standing in a circle
304
755000
2000
ဝိုင်းလျက် စောင့်နေကြတာ စိတ်ကူးကြည့်ပါ
12:52
and just waiting for the steel ring to be passed on.
305
757000
2000
သံမဏိကွင်း သူတို့ဆီရောက်လာမှာ စောင့်ကြတယ်။
12:54
And they'd be absolutely joyous playing with this.
306
759000
4000
သူတို့ဟာ ဒါနဲ့ ကစားရတာကို
အရမ်းကို ပျော်ကြမှာပါ။
အရမ်းကို ပျော်ကြမှာပါ။
12:59
Well in the end, what we can also do:
307
764000
2000
နိဂုံးပိုင်းမှာ နောက် ဘာများ လုပ်နိုင်လဲ-
13:01
we use a lot of old newspapers
308
766000
3000
ကျွန်တော်တို့ဟာ သတင်းစာဟောင်းတွေကို
အသုံးပြုပြီး
အသုံးပြုပြီး
13:04
to make caps.
309
769000
2000
ဦးုထုပ်တွေ ပြုလုပ်ကြပါတယ်။
13:06
This is worthy of Sachin Tendulkar.
310
771000
2000
ဒါက Sachin Tendulkar နဲ့
ထိုက်တန်တဲ့ဟာပါ။
ထိုက်တန်တဲ့ဟာပါ။
13:08
It's a great cricket cap. (Laughter) (Applause)
311
773000
3000
ခရစ်ကက် ဦးထုပ်ကြီးပါပဲ။
(ရယ်သံများ) (လက်ခုပ်သံများ)
(ရယ်သံများ) (လက်ခုပ်သံများ)
13:11
When first you see Nehru and Gandhi,
312
776000
2000
ခင်ဗျားတို့ နေရူးနဲ့ဂန္ဒီကို မြင်မြင်ချင်း
13:13
this is the Nehru cap -- just half a newspaper.
313
778000
3000
သတိထားမိမှာက နေရူး ဦးထုပ်ပါ၊
သတင်းစာ တစ်ပိုင်းစာပါ။
သတင်းစာ တစ်ပိုင်းစာပါ။
သတင်းစာတွေနဲ့ ပြုလုပ်ကြတဲ့
ကစားစရာတွေ အများကြီးပဲ၊
ကစားစရာတွေ အများကြီးပဲ၊
13:16
We make lots of toys with newspapers,
314
781000
2000
13:18
and this is one of them.
315
783000
2000
ဒါက တစ်ခုပါ။
13:20
And this is -- you can see --
316
785000
2000
ဒါကတော့-- ခင်ဗျားတို့ မြင်နိုင်သလို--
13:22
this is a flapping bird.
317
787000
3000
အတောင်ခပ်တဲ့ ငှက်ပါ။
13:25
All of our old newspapers, we cut them into little squares.
318
790000
3000
သတင်းစာဟောင်းတွေထဲကနေပြီး
စတုရန်းပုံစံ အကွက်တွေကို ဖြတ်ယူကြမယ်။
စတုရန်းပုံစံ အကွက်တွေကို ဖြတ်ယူကြမယ်။
13:28
And if you have one of these birds --
319
793000
2000
ဒီလို ငှက်တွေထဲက တစ်ကောင် ရပါမယ်--
13:30
children in Japan have been making this bird for many, many years.
320
795000
4000
ဒီငှက်ကလေးကို ဂျပန်ကလေးတွေ လုပ်လာခဲ့ကြတာ
နှစ်တွေ များစွာ ကြာသွားပါပြီ။
နှစ်တွေ များစွာ ကြာသွားပါပြီ။
13:35
And you can see,
321
800000
2000
ဒီမှာ ခင်ဗျားတို့ မြင်နိုင်တာက
13:37
this is a little fantail bird.
322
802000
3000
ဒါက ယပ်တောင်ပုံစံ ငှက်မြီးပါ။
13:41
Well in the end, I'll just end with a story.
323
806000
3000
အဆုံးပိုင်းမှာ ကျွန်တော်ဟာ
ပုံပြင်တစ်ခုနဲ့ အဆုံးသတ်ပါမယ်။
ပုံပြင်တစ်ခုနဲ့ အဆုံးသတ်ပါမယ်။
13:44
This is called "The Captain's Hat Story."
324
809000
2000
"ရေယာဉ်မှူး ဦးထုပ်ပုံပြင်" ပါပဲ။
13:46
The captain was a captain of a sea-going ship.
325
811000
2000
ပင်လယ်ကူးသင်္ဘောရဲ့ ရေယာဉ်မှူးပါ။
13:48
It goes very slowly.
326
813000
2000
နှေးကွေးစွာ ခရီးသွားနေခဲ့တယ်။
13:50
And there were lots of passengers on the ship,
327
815000
2000
သင်္ဘောပေါ်မှာ ခရီးသည်တွေ အများကြီးပဲ။
13:52
and they were getting bored, so the captain invited them on the deck.
328
817000
2000
ငြီးငွေ့နေကြသူတွေကို
ကုန်းပတ်ပေါ် ခေါ်တယ်။
ကုန်းပတ်ပေါ် ခေါ်တယ်။
13:54
"Wear all your colorful clothes and sing and dance,
329
819000
2000
"ရောင်စုံဝတ်စုံတွေနဲ့
သီချင်းဆိုကခုန်ကြပါ၊
သီချင်းဆိုကခုန်ကြပါ၊
13:56
and I'll provide you with good food and drinks."
330
821000
2000
ကျွန်တော်က စားဖွယ်ရာများ သောက်စရာများနဲ့
ဧည့်ခံမယ်။"
ဧည့်ခံမယ်။"
13:58
And the captain would wear a cap everyday
331
823000
2000
ရေယာဉ်မှူးက နေ့စဉ် ဦးထုပ်ဆောင်းကာ
14:00
and join in the regalia.
332
825000
2000
အခမ်းအနားတွေထဲမှာ ပါဝင်မယ်။
14:02
The first day, it was a huge umbrella cap,
333
827000
2000
ပထမဦးဆုံးနေ့မှာ ဧရာမ ထီးဦးထုပ်ပါ။
14:04
like a captain's cap.
334
829000
2000
ရေယာဉ်မှူးရဲ့ ဦးထုပ်မျိုးပါ။
14:06
That night, when the passengers would be sleeping,
335
831000
3000
ညမှာ ခရီးသည်တွေ အိပ်ချင်လာကြရင်
14:09
he would give it one more fold,
336
834000
2000
သူဟာ နောက်တစ်ခါ ခေါက်လိုက်ပါမယ်၊
14:11
and the second day, he would be wearing a fireman's cap --
337
836000
2000
ဒုတိယနေ့တွင် မီးသတ်သမား ဦးထုပ်ဝတ်မယ်--
14:13
with a little shoot just like a designer cap,
338
838000
2000
အထူးဦးထုပ်၊ နောက်မှာ ထိုးထွက်နေတယ်။
14:15
because it protects the spinal cord.
339
840000
3000
အဲဒါက ကျောရိုးကို ကာကွယ်ပေးဖို့ပါ။
14:18
And the second night, he would take the same cap
340
843000
2000
နောက်တစ်ညမှာ သူဟာ ခုနက ဦးထုပ်ကိုပဲ ယူပြီး
14:20
and give it another fold.
341
845000
2000
နောက် တစ်ခါ ခေါက်လိုက်ပါမယ်။
14:22
And the third day, it would be a Shikari cap --
342
847000
2000
တတိယနေ့မှာ မုဆိုးဖို ဦးထုပ်ဝတ်ဆင်မယ်--
14:24
just like an adventurer's cap.
343
849000
3000
စွန့်စားရေး ခရီးထွက်သူနဲ့ တူပါတယ်။
14:27
And the third night, he would give it two more folds --
344
852000
3000
အဲဒီနောက်မှာ သူဟာ နှစ်ကြိမ် ခေါက်ပေးမယ်--
14:30
and this is a very, very famous cap.
345
855000
2000
ဒါနဲ့ နာမည်ကြီး ဦးထုပ်ကို ရရှိကြပါမယ်။
14:32
If you've seen any of our Bollywood films,
346
857000
2000
ကျွန်တော်တို့ရဲ့ Bollywood ရုပ်ရှင်ထဲကပါ၊
14:34
this is what the policeman wears,
347
859000
2000
ဒါက ပုလိပ်တွေ ဆောင်တဲ့ ဦးထုပ်ပါပဲ။
14:36
it's called a zapalu cap.
348
861000
2000
အဲဒါကို zapalu ဦးထုပ်လို့ ခေါ်ပါတယ်။
14:38
It's been catapulted to international glory.
349
863000
3000
အဲဒါဟာ အခုတော့ နိုင်ငံတကာမှာ
နာမည်ကြီးလာပါပြီ။
နာမည်ကြီးလာပါပြီ။
14:41
And we must not forget that he was the captain of the ship.
350
866000
3000
သင်္ဘောရဲ့ ရေယာဉ်မှူးဖြစ်ခဲ့တာ
မမေ့ကြနဲ့နော်။
မမေ့ကြနဲ့နော်။
14:44
So that's a ship.
351
869000
2000
ဒါက သင်္ဘောပေါ်မှာ ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။
14:46
And now the end:
352
871000
2000
အခု အဆုံးသတ်ပါတော့မယ်-
14:48
everyone was enjoying the journey very much.
353
873000
2000
ခရီးထွက်ရတာကို လူတိုင်း
လွန်စွာ ပျော်နေတယ်။
လွန်စွာ ပျော်နေတယ်။
14:50
They were singing and dancing.
354
875000
2000
သူတို့ဟာ သီဆိုကခုန်နေခဲ့ကြတယ်။
14:52
Suddenly there was a storm and huge waves.
355
877000
3000
ရုတ်တရက် မုန်တိုင်းကြီးကျလာပြီး
လှိုင်းကြမ်းလာတယ်။
လှိုင်းကြမ်းလာတယ်။
14:55
And all the ship can do is to dance and pitch along with the waves.
356
880000
3000
အဲဒါနဲ့ သင်္ဘောဟာလည်း လှိုင်းတွေနဲ့အတူ
လူးလိမ့် ကခုန်နေခဲ့ရတယ်။
လူးလိမ့် ကခုန်နေခဲ့ရတယ်။
14:58
A huge wave comes and slaps the front
357
883000
2000
လှိုင်းကြီးဝင်တိုက်လို့
ရှေ့ပိုင်း ပြတ်သွား။
ရှေ့ပိုင်း ပြတ်သွား။
15:00
and knocks it down.
358
885000
2000
အောက်ဘက်ကို မှောက်လဲသွား။
15:02
And another one comes and slaps the aft and knocks it down.
359
887000
3000
နောက်လှိုင်း တစ်ခုလာခဲ့ရာ
နောက်တစ်ဘက်ကို လှဲချလိုက်တယ်။
နောက်တစ်ဘက်ကို လှဲချလိုက်တယ်။
15:05
And there's a third one over here.
360
890000
2000
တတိယလှိုင်းလည်း ဝင်ရိုက်လိုက်ပါသေးတယ်။
15:07
This swallows the bridge and knocks it down.
361
892000
2000
အဲဒါ ကုန်းပတ်တံတားကို ရိုက်ချိုးလိုက်တယ်။
15:09
And the ship sinks,
362
894000
2000
အဲဒါနဲ့ သင်္ဘောဟာ နစ်မြုပ်ပါတော့တယ်၊
15:11
and the captain has lost everything,
363
896000
2000
ရေယာဉ်မှူးဟာ အရာတိုင်းကို ဆုံးရှုံးရပေမဲ့
15:13
but for a life jacket.
364
898000
3000
အသက်ကယ်ရေး အင်္ကျီတော့ ကျန်ရစ်ခဲ့ပါတယ်။
15:16
Thank you so much.
365
901000
2000
ကျေးဇူးအများကြီးတင်ပါတယ်။
15:18
(Applause)
366
903000
6000
(လက်ခုပ်သံများ)
ABOUT THE SPEAKER
Arvind Gupta - ToymakerScience educator Arvind Gupta uses simple toys to teach.
Why you should listen
Arvind Gupta is an Indian toy inventor and popularizer of science for kids. Creating simple toys out of trash and everyday goods, he illustrates principles of science and design in a memorably hands-on fashion. He works at the Children's Science Centre in Pune, India.
He's the author of numerous books available in English, Hindi and other Indian languages, including Little Toys, Amazing Activities, Science from Scrap, and Science Skills & Thrills: The Best of Arvind Gupta. His Low-Cost Equipment for Science and Technology Eduction is available as a PDF download through UNESCO. Many of his toy designs are explained in one-minute films >>
Arvind Gupta | Speaker | TED.com