TEDSalon NY2011
Barry Schwartz: Using our practical wisdom
Barry Schwartz: Używając zdrowego rozsądku
Filmed:
Readability: 3.9
1,136,541 views
W swojej bardzo osobistej wypowiedzi Barry Schwartz'a podąża tropem pytania "Jak robimy to co należy?". Z pomocą współpracownika Kennetha Sharpe'a dzieli się opowieściami, które obrazują różnice pomiędzy stosowaniem się do zasad a wybieraniem mądrze.
Barry Schwartz - Psychologist
Barry Schwartz studies the link between economics and psychology, offering startling insights into modern life. Lately, working with Ken Sharpe, he's studying wisdom. Full bio
Barry Schwartz studies the link between economics and psychology, offering startling insights into modern life. Lately, working with Ken Sharpe, he's studying wisdom. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:00
The first thing I want to do is say thank you to all of you.
0
0
3000
Najpierw chcę wam podziękować.
00:03
The second thing I want to do is introduce my co-author
1
3000
3000
Następnie chcę przedstawić współautora,
00:06
and dear friend and co-teacher.
2
6000
2000
bliskiego przyjaciela i nauczyciela.
00:08
Ken and I have been working together
3
8000
2000
Ken i ja pracujemy razem
00:10
for almost 40 years.
4
10000
2000
prawie 40 lat.
00:12
That's Ken Sharpe over there.
5
12000
2000
Oto Ken Sharpe.
00:14
(Applause)
6
14000
2000
(Brawa)
00:16
So there is among many people --
7
16000
3000
Jest wśród nas wielu ludzi --
00:19
certainly me and most of the people I talk to --
8
19000
2000
szczególnie wśród mnie i moich znajomych --
00:21
a kind of collective dissatisfaction
9
21000
3000
pewne zbiorowe niezadowolenie
00:24
with the way things are working,
10
24000
2000
z tego co się dzieje,
00:26
with the way our institutions run.
11
26000
3000
z tego jak działają instytucje.
00:29
Our kids' teachers seem to be failing them.
12
29000
4000
Nauczyciele zawodzą nasze dzieci.
00:33
Our doctors don't know who the hell we are,
13
33000
3000
Lekarze nie wiedzą kim do cholery jesteśmy
00:36
and they don't have enough time for us.
14
36000
2000
i nie mają dla nas dość czasu.
00:38
We certainly can't trust the bankers,
15
38000
2000
Nie możemy ufać bankowcom
00:40
and we certainly can't trust the brokers.
16
40000
3000
a już na pewno brokerom.
00:43
They almost brought the entire financial system down.
17
43000
3000
Prawie zniszczyli cały system finansowy.
00:46
And even as we do our own work,
18
46000
3000
Nawet w naszej własnej pracy,
00:49
all too often,
19
49000
2000
zbyt często,
00:51
we find ourselves having to choose
20
51000
3000
jesteśmy zmuszeni wybierać
00:54
between doing what we think is the right thing
21
54000
3000
pomiędzy robieniem, tego co uważamy za słuszne,
00:57
and doing the expected thing,
22
57000
2000
a robieniem tego, czego się od nas oczekuje,
00:59
or the required thing,
23
59000
2000
czy też wymaga
01:01
or the profitable thing.
24
61000
2000
lub co daje zyski.
01:03
So everywhere we look,
25
63000
2000
Gdziekolwiek spojrzymy
01:05
pretty much across the board,
26
65000
2000
praktycznie w każdej dziedzinie
01:07
we worry that the people we depend on
27
67000
3000
martwimy się, że ludzie, na których polegamy
01:10
don't really have our interests at heart.
28
70000
3000
mają gdzieś nasze sprawy,
01:14
Or if they do have our interests at heart,
29
74000
3000
a jeśli nasze sprawy leżą im na sercu,
01:17
we worry that they don't know us well enough
30
77000
2000
że nie znają nas dość dobrze,
01:19
to figure out what they need to do
31
79000
2000
by wiedzieć co mają zrobić
01:21
in order to allow us
32
81000
2000
by umożliwić nam
01:23
to secure those interests.
33
83000
2000
załatwienie tych spraw.
01:25
They don't understand us.
34
85000
2000
Nie rozumieją nas.
01:27
They don't have the time to get to know us.
35
87000
2000
Nawet nie mają czasu by nas poznać.
01:29
There are two kinds of responses
36
89000
2000
Są dwa rodzaje reakcji,
01:31
that we make
37
91000
2000
które okazujemy w odpowiedzi
01:33
to this sort of general dissatisfaction.
38
93000
3000
na tego rodzaju niezadowolenie.
01:37
If things aren't going right,
39
97000
2000
Gdy źle się dzieje
01:39
the first response is:
40
99000
2000
pierwszą reakcją jest:
01:41
let's make more rules,
41
101000
2000
ustanówmy więcej zasad,
01:43
let's set up a set
42
103000
2000
ustalmy zbiór
01:45
of detailed procedures
43
105000
2000
szczegółowych procedur
01:47
to make sure that people will do the right thing.
44
107000
3000
by upewnić się, że inni postąpią właściwie.
01:50
Give teachers scripts
45
110000
2000
Dajmy nauczycielom skrypty
01:52
to follow in the classroom,
46
112000
2000
do przerobienia w klasach
01:54
so even if they don't know what they're doing
47
114000
2000
by nawet gdy nie będą wiedzieli co robią
01:56
and don't care about the welfare of our kids,
48
116000
3000
i nie będzie ich obchodzić dobro naszych dzieci,
01:59
as long as they follow the scripts,
49
119000
2000
tak długo jak przerabiają skrypt
02:01
our kids will get educated.
50
121000
2000
nasze dzieci zostaną wykształcone.
02:03
Give judges a list of mandatory sentences
51
123000
3000
Dajmy sędziom listę wyroków
02:06
to impose for crimes,
52
126000
2000
do nakładania za przestępstwa
02:08
so that you don't need to rely
53
128000
2000
by nie musieli polegać
02:10
on judges using their judgment.
54
130000
3000
na swoich własnych osądach.
02:13
Instead, all they have to do
55
133000
2000
Zamiast tego niech tylko
02:15
is look up on the list
56
135000
2000
znajdą na liście
02:17
what kind of sentence goes with what kind of crime.
57
137000
3000
wyrok odpowiedni dla danego przestępstwa.
02:20
Impose limits
58
140000
2000
Nałóżmy ograniczenia
02:22
on what credit card companies can charge in interest
59
142000
3000
na limity na kartach kredytowych
02:25
and on what they can charge in fees.
60
145000
2000
oraz ile firmy mogą na tym zarabiać.
02:27
More and more rules
61
147000
2000
Coraz więcej zasad
02:29
to protect us
62
149000
2000
by nas chronić
02:31
against an indifferent, uncaring
63
151000
2000
przed obojętnymi i nieczułymi instytucjami,
02:33
set of institutions we have to deal with.
64
153000
3000
z którymi musimy sobie radzić.
02:36
Or -- or maybe and --
65
156000
2000
Albo -- albo może i --
02:38
in addition to rules,
66
158000
2000
oprócz zasad
02:40
let's see if we can come up
67
160000
2000
może będziemy w stanie wymyślić
02:42
with some really clever incentives
68
162000
2000
naprawdę mądre zachęty,
02:44
so that, even if the people we deal with
69
164000
2000
by w interesie ludzi,
02:46
don't particularly want to serve our interests,
70
166000
3000
którym nie zależy na nas,
02:49
it is in their interest
71
169000
2000
by w ich interesie leżało
02:51
to serve our interest --
72
171000
2000
służenie naszemu dobru --
02:53
the magic incentives
73
173000
2000
magiczne bodźce,
02:55
that will get people to do the right thing
74
175000
2000
by ludzie postępowali dobrze
02:57
even out of pure selfishness.
75
177000
3000
nawet z czystego egoizmu.
03:00
So we offer teachers bonuses
76
180000
2000
Dajemy nauczycielom premie
03:02
if the kids they teach
77
182000
2000
jeśli dzieci, które uczą
03:04
score passing grades on these big test scores
78
184000
3000
osiągną dobry wynik w testach końcowych,
03:07
that are used to evaluate
79
187000
2000
które są używane do oszacowania
03:09
the quality of school systems.
80
189000
2000
jakości systemu edukacji.
03:12
Rules and incentives --
81
192000
2000
Zasady i zachęty --
03:14
"sticks" and "carrots."
82
194000
2000
kije i marchewki.
03:16
We passed a bunch of rules
83
196000
2000
Ustaliliśmy zbiór zasad
03:18
to regulate the financial industry
84
198000
2000
by regulować sektor finansowy
03:20
in response to the recent collapse.
85
200000
2000
w odpowiedzi na ostatni kryzys.
03:22
There's the Dodd-Frank Act,
86
202000
2000
Mamy akt Dodda-Frank'a
03:24
there's the new Consumer Financial Protection Agency
87
204000
3000
nową Agencję do Spraw Ochrony Finansowej Konsumenta,
03:27
that is temporarily being headed through the backdoor
88
207000
3000
która jest tymczasowo sekretnie kierowana
03:30
by Elizabeth Warren.
89
210000
2000
przez Elizabeth Warren.
03:32
Maybe these rules
90
212000
2000
Może te zasady
03:34
will actually improve
91
214000
3000
ulepszą sposób
03:37
the way these financial services companies behave.
92
217000
4000
w jaki instytucje finansowe się zachowują.
03:41
We'll see.
93
221000
2000
Zobaczymy.
03:43
In addition, we are struggling
94
223000
2000
Oprócz tego staramy się
03:45
to find some way to create incentives
95
225000
3000
odnaleźć sposób jak zachęcić
03:48
for people in the financial services industry
96
228000
3000
osoby oferujące usługi finansowe
03:51
that will have them more interested
97
231000
2000
do zainteresowania się
03:53
in serving the long-term interests
98
233000
2000
osiąganiem celów długoterminowych
03:55
even of their own companies,
99
235000
2000
nawet dla własnych firm,
03:57
rather than securing short-term profits.
100
237000
3000
zamiast osiągania krótkotrwałych zysków.
04:01
So if we find just the right incentives,
101
241000
2000
Zatem jeśli znajdziemy dobre zachęty
04:03
they'll do the right thing -- as I said -- selfishly,
102
243000
3000
żeby robili co należy -- nawet samolubnie,
04:06
and if we come up with the right rules and regulations,
103
246000
3000
i jeśli wymyślimy odpowiednie regulacje i zasady
04:09
they won't drive us all over a cliff.
104
249000
3000
nie doprowadzą nas do zguby.
04:12
And Ken [Sharpe] and I certainly know
105
252000
3000
Ken i ja z pewnością wiemy,
04:15
that you need to reign in the bankers.
106
255000
3000
że musicie panować nad bankowcami.
04:18
If there is a lesson to be learned from the financial collapse
107
258000
3000
Jeśli można się czegoś nauczyć z kryzysu finansowego
04:21
it is that.
108
261000
2000
to właśnie tego.
04:23
But what we believe,
109
263000
2000
Jednak wierzymy
04:25
and what we argue in the book,
110
265000
2000
i udowadniamy to w książce,
04:27
is that there is no set of rules,
111
267000
3000
że nie ma takiego zbioru zasad,
04:30
no matter how detailed,
112
270000
2000
nieważne jak szczegółowych,
04:32
no matter how specific,
113
272000
2000
nieważne jak precyzyjnych,
04:34
no matter how carefully monitored
114
274000
2000
nieważne jak ściśle monitorowanych
04:36
and enforced,
115
276000
2000
i egzekwowanych,
04:38
there is no set of rules
116
278000
2000
nie ma takiego zbioru zasad,
04:40
that will get us what we need.
117
280000
2000
który da nam to, czego potrzebujemy.
04:42
Why? Because bankers are smart people.
118
282000
3000
Dlaczego? Ponieważ bankowcy są sprytni.
04:46
And, like water,
119
286000
2000
I jak woda
04:48
they will find cracks
120
288000
2000
znajdą szczeliny
04:50
in any set of rules.
121
290000
3000
w jakimkolwiek zbiorze zasad.
04:53
You design a set of rules that will make sure
122
293000
3000
Ustalasz reguły gwarantujące,
04:56
that the particular reason
123
296000
2000
że ten szczególny powód,
04:58
why the financial system "almost-collapse"
124
298000
2000
przez który system finansowy prawie się załamał
05:00
can't happen again.
125
300000
2000
nigdy się nie powtórzy.
05:02
It is naive beyond description
126
302000
2000
Jest niebywale naiwne by sądzić,
05:04
to think that having blocked
127
304000
2000
że przez zablokowanie
05:06
this source of financial collapse,
128
306000
2000
tego źródła załamania finansowego
05:08
you have blocked all possible sources of financial collapse.
129
308000
3000
zablokujemy wszystkie możliwe źródła kryzysu.
05:11
So it's just a question of waiting for the next one
130
311000
3000
Wystarczy tylko poczekać na następny
05:14
and then marveling at how we could have been so stupid
131
314000
3000
i potem zastanawiać się jak mogliśmy być tak głupi,
05:17
as not to protect ourselves against that.
132
317000
3000
by się przed tym nie uchronić.
05:20
What we desperately need,
133
320000
2000
Desperacko potrzebujemy --
05:22
beyond, or along with, better rules
134
322000
3000
poza lub wraz z lepszymi zasadami
05:25
and reasonably smart incentives,
135
325000
2000
i możliwe sprytnymi zachętami --
05:27
is we need virtue.
136
327000
3000
potrzebujemy cnót,
05:30
We need character.
137
330000
2000
potrzebujemy charakteru
05:32
We need people who want to do the right thing.
138
332000
3000
oraz ludzi, którzy chcą postępować właściwie.
05:35
And in particular,
139
335000
2000
W szczególności cnotą,
05:37
the virtue that we need most of all
140
337000
3000
której potrzebujemy przede wszystkim
05:40
is the virtue that Aristotle called
141
340000
2000
jest - jak to Arystoteles nazywał --
05:42
"practical wisdom."
142
342000
3000
zdrowy rozsądek.
05:45
Practical wisdom
143
345000
2000
Zdrowy rozsądek
05:47
is the moral will
144
347000
2000
to moralna chęć
05:49
to do the right thing
145
349000
2000
do postępowania właściwie
05:51
and the moral skill
146
351000
2000
i moralna umiejętność
05:53
to figure out what the right thing is.
147
353000
3000
zauważania co jest właściwe.
05:56
So Aristotle was very interested in watching
148
356000
3000
Arystoteles bardzo lubił
05:59
how the craftsmen around him worked.
149
359000
3000
obserwować rzemieślników podczas pracy.
06:02
And he was impressed
150
362000
2000
Był pod wielkim wrażeniem tego,
06:04
at how they would improvise
151
364000
2000
jak improwizując byli w stanie
06:06
novel solutions to novel problems --
152
366000
2000
znaleźć innowacyjne rozwiązania problemów,
06:08
problems that they hadn't anticipated.
153
368000
2000
których się nie spodziewali.
06:10
So one example is he sees these stonemasons
154
370000
2000
Dla przykładu, oglądał kamieniarzy
06:12
working on the Isle of Lesbos,
155
372000
3000
pracujących na wyspach Lesbos.
06:15
and they need to measure out
156
375000
2000
Musieli oni zmierzyć
06:17
round columns.
157
377000
2000
okrągłe kolumny.
06:19
Well if you think about it,
158
379000
2000
Gdy się nad tym zastanowić
06:21
it's really hard to measure out round columns using a ruler.
159
381000
3000
bardzo trudno jest zmierzyć okrągłe kolumny linijką.
06:24
So what do they do?
160
384000
2000
Więc co zrobili?
06:26
They fashion a novel solution to the problem.
161
386000
3000
Wypracowali nowatorskie rozwiązanie problemu.
06:29
They created a ruler that bends,
162
389000
3000
Stworzyli linijkę, która się wygina,
06:32
what we would call these days a tape measure --
163
392000
3000
co nazwalibyśmy dziś metrówką --
06:35
a flexible rule,
164
395000
2000
elastyczną linijką,
06:37
a rule that bends.
165
397000
2000
którą można wyginać.
06:39
And Aristotle said,
166
399000
2000
Arystoteles powiedział,
06:41
"Hah, they appreciated that sometimes
167
401000
3000
że doceniali to, że czasem
06:44
to design rounded columns,
168
404000
3000
by zaprojektować okrągłą kolumnę
06:47
you need to bend the rule."
169
407000
3000
trzeba naginać zasady.
06:50
And Aristotle said
170
410000
2000
Arystoteles powiedział,
06:52
often in dealing with other people,
171
412000
3000
że często w kontaktach z ludźmi
06:55
we need to bend the rules.
172
415000
3000
musimy naginać zasady.
06:58
Dealing with other people
173
418000
2000
Porozumiewanie się z innymi
07:00
demands a kind of flexibility
174
420000
3000
wymaga pewnej elastyczności,
07:03
that no set of rules can encompass.
175
423000
3000
której żaden zbiór zasad nie obejmie.
07:06
Wise people know when and how
176
426000
2000
Mądrzy ludzie wiedzą kiedy i jak
07:08
to bend the rules.
177
428000
2000
naginać zasady.
07:10
Wise people know how to improvise.
178
430000
3000
Mądrzy ludzie wiedzą jak improwizować.
07:13
The way my co-author , Ken, and I talk about it,
179
433000
3000
Jak to z Ken'em mówimy --
07:16
they are kind of like jazz musicians.
180
436000
2000
są jak muzycy jazzowi;
07:18
The rules are like the notes on the page,
181
438000
2000
zasady są jak nuty na kartce
07:20
and that gets you started,
182
440000
2000
dzięki nim wiesz jak zacząć
07:22
but then you dance around the notes on the page,
183
442000
3000
ale później tańczysz wśród tych nut
07:25
coming up with just the right combination
184
445000
2000
wymyślając kombinację właściwą
07:27
for this particular moment
185
447000
2000
dla tego szczególnego momentu
07:29
with this particular set of fellow players.
186
449000
3000
uwzględniając innych muzyków.
07:32
So for Aristotle,
187
452000
2000
Więc dla Arystotelesa
07:34
the kind
188
454000
3000
pewnego rodzaju
07:37
of rule-bending,
189
457000
3000
naginanie zasad,
07:40
rule exception-finding and improvisation
190
460000
3000
znajdywanie wyjątku od reguł i improwizacja,
07:43
that you see in skilled craftsmen
191
463000
2000
którą widzieliśmy u rzemieślników
07:45
is exactly what you need
192
465000
2000
jest właśnie tym czego trzeba
07:47
to be a skilled moral craftsman.
193
467000
3000
by zręcznie parać się "moralnym rzemiosłem".
07:50
And in interactions with people,
194
470000
2000
W relacjach z innymi ludźmi,
07:52
almost all the time,
195
472000
2000
prawie cały czas,
07:54
it is this kind of flexibility that is required.
196
474000
2000
ta elastyczność jest konieczna.
07:56
A wise person knows when to bend the rules.
197
476000
3000
Mądra osoba wie kiedy naginać zasady.
07:59
A wise person knows when to improvise.
198
479000
2000
Mądra osoba wie kiedy improwizować.
08:01
And most important,
199
481000
2000
I co najważniejsze
08:03
a wise person does this improvising and rule-bending
200
483000
3000
mądra osoba improwizuje i nagina zasady
08:06
in the service of the right aims.
201
486000
3000
w służbie słucznym celom.
08:10
If you are a rule-bender and an improviser
202
490000
3000
Jeśli naginasz zasady bądź improwizujesz
08:13
mostly to serve yourself,
203
493000
2000
tylko dla swojej korzyści
08:15
what you get is ruthless manipulation of other people.
204
495000
3000
po prostu manipulujesz innymi osobami.
08:18
So it matters that you do this wise practice
205
498000
2000
Więc ważne jest byś czynił mądrze
08:20
in the service of others
206
500000
2000
w służbie innym
08:22
and not in the service of yourself.
207
502000
2000
a nie tylko sobie.
08:24
And so the will to do the right thing
208
504000
3000
Chęć robienia właściwych rzeczy
08:27
is just as important as the moral skill
209
507000
2000
jest tak ważną umiejętnością moralną
08:29
of improvisation
210
509000
2000
jak improwizacja
08:31
and exception-finding.
211
511000
2000
lub dostrzeganie wyjątków.
08:33
Together they comprise practical wisdom,
212
513000
3000
Razem tworzą zdrowy rozsądek,
08:36
which Aristotle thought
213
516000
2000
który Arystoteles uznawał
08:38
was the master virtue.
214
518000
2000
za cnotę mistrzów.
08:40
So I'll give you an example
215
520000
2000
Dam wam przykład
08:42
of wise practice in action.
216
522000
2000
zdrowego rozsądku w działaniu.
08:44
It's the case of Michael.
217
524000
3000
Opowiem wam o Michael'u.
08:47
Michael's a young guy.
218
527000
2000
Michael jest młodym facetem.
08:49
He had a pretty low-wage job.
219
529000
2000
Miał nisko płatną prace.
08:51
He was supporting his wife and a child,
220
531000
3000
Utrzymywał swoją żonę i dziecko,
08:54
and the child was going to parochial school.
221
534000
2000
dziecko chodziło do szkoły parafialnej.
08:56
Then he lost his job.
222
536000
3000
Nagle stracił pracę.
08:59
He panicked
223
539000
2000
Spanikował nie wiedząc
09:01
about being able to support his family.
224
541000
3000
czy da rade utrzymać rodzinę.
09:04
One night, he drank a little too much,
225
544000
3000
Jednej nocy wypił trochę za dużo
09:07
and he robbed a cab driver --
226
547000
2000
i obrabował taksówkarza --
09:09
stole 50 dollars.
227
549000
2000
ukradł $50.
09:11
He robbed him at gunpoint.
228
551000
2000
Obrabował go grożąc bronią.
09:13
It was a toy gun.
229
553000
3000
Był to zabawkowy pistolet.
09:16
He got caught. He got tried.
230
556000
3000
Złapali go, osądzili
09:19
He got convicted.
231
559000
2000
i skazali.
09:21
The Pennsylvania sentencing guidelines
232
561000
3000
Wytyczne odnośnie wyroków w Pensylwanii
09:24
required a minimum sentence for a crime like this
233
564000
3000
dla tego typu przestępstwa wymagają
09:27
of two years, 24 months.
234
567000
2000
kary co najmniej 2 lat, 24 miesięcy.
09:29
The judge on the case, Judge Lois Forer
235
569000
3000
Sędzia Lois Forer, która sądziła tą sprawę,
09:32
thought that this made no sense.
236
572000
3000
uznała że to bez sensu.
09:35
He had never committed a crime before.
237
575000
3000
Michael nigdy wcześniej nie popełnił przestępstwa.
09:38
He was a responsible husband and father.
238
578000
3000
Był odpowiedzialnym mężem i ojcem.
09:41
He had been faced with desperate circumstances.
239
581000
2000
Musiał się z mierzyć z beznadziejną sytuacją.
09:43
All this would do is wreck a family.
240
583000
3000
To wszystko mogłoby zniszczyć rodzinę.
09:46
And so she improvised a sentence -- 11 months,
241
586000
3000
Więc zaimprowizowała z wyrokiem -- 11 miesięcy.
09:49
and not only that,
242
589000
2000
Co więcej, przyznała mu przepustkę
09:51
but release every day to go to work.
243
591000
2000
by każdego dnia mógł pójść do pracy.
09:53
Spend your night in jail, spend your day holding down a job.
244
593000
3000
Spędzał noc w więzieniu, a dzień w pracy.
09:56
He did. He served out his sentence.
245
596000
3000
Zrobił to. Odsiedział swój wyrok.
09:59
He made restitution
246
599000
2000
Zapłacił za swój błąd
10:01
and found himself a new job.
247
601000
2000
i znalazł sobie nową pracę.
10:03
And the family was united.
248
603000
3000
Rodzina została zjednoczona.
10:06
And it seemed on the road
249
606000
2000
Wyglądało to na drogę
10:08
to some sort of a decent life --
250
608000
3000
do przyzwoitego życia --
10:11
a happy ending to a story
251
611000
3000
historii z szczęśliwym zakończeniem
10:14
involving wise improvisation
252
614000
2000
zawierającej mądrą improwizację
10:16
from a wise judge.
253
616000
3000
mądrego sędziego.
10:19
But it turned out
254
619000
3000
Ale okazało się,
10:22
the prosecutor was not happy
255
622000
3000
że prokurator nie był szczęśliwy,
10:25
that Judge Forer ignored the sentencing guidelines
256
625000
3000
bo Sędzia Forer zignorowała wytyczne
10:28
and sort of invented her own,
257
628000
2000
i niejako wymyśliła własne zasady,
10:30
and so he appealed.
258
630000
3000
więc złożył apelację.
10:33
And he asked for the mandatory minimum sentence
259
633000
3000
Zażądał minimalnej kary przewidzianej
10:36
for armed robbery.
260
636000
2000
za napad z bronią w ręku --
10:38
He did after all have a toy gun.
261
638000
3000
mimo wszystko miał zabawkowy pistolet.
10:41
The mandatory minimum sentence for armed robbery
262
641000
2000
Minimalna kara za napad z bronią w ręku
10:43
is five years.
263
643000
3000
to 5 lat.
10:46
He won the appeal.
264
646000
2000
Wygrał apelację.
10:48
Michael was sentenced to five years in prison.
265
648000
3000
Michael został skazany na 5 lat więzienia.
10:52
Judge Forer had to follow the law.
266
652000
3000
Sędzia Forer musiała przestrzegać prawa.
10:56
And by the way, this appeal went through
267
656000
2000
Przy okazji, apelacja miała miejsce
10:58
after he had finished serving his sentence,
268
658000
2000
po tym jak skończył odsiadywać wyrok,
11:00
so he was out and working at a job
269
660000
3000
znalazł nową pracę i pracował,
11:03
and taking care of his family
270
663000
2000
utrzymywał swoją rodzinę,
11:05
and he had to go back into jail.
271
665000
2000
ale musiał wrócić do więzienia.
11:07
Judge Forer did what she was required to do,
272
667000
3000
Sędzia Forer zrobiła co musiała,
11:10
and then she quit the bench.
273
670000
3000
a potem odeszła z sądu.
11:14
And Michael disappeared.
274
674000
3000
Michael zniknął.
11:18
So that is an example,
275
678000
2000
Jest to przykład
11:20
both of wisdom in practice
276
680000
2000
zarówno mądrości w praktyce
11:22
and the subversion of wisdom
277
682000
2000
jak i jej odwrotności --
11:24
by rules that are meant, of course, to make things better.
278
684000
3000
zasad, którą mają oczywiście wszystko polepszyć.
11:27
Now consider Ms. Dewey.
279
687000
2000
Teraz pomyślcie o pani Dewey.
11:29
Ms. Dewey's a teacher in a Texas elementary school.
280
689000
3000
Jest nauczycielką w szkole podstawowej w Teksasie.
11:32
She found herself listening to a consultant one day
281
692000
3000
Słuchała pewnego dnia doradcy,
11:35
who was trying to help teachers
282
695000
2000
który chciał pomóc nauczycielom
11:37
boost the test scores of the kids,
283
697000
2000
podnieść wyniki testów
11:39
so that the school
284
699000
2000
by szkoła
11:41
would reach the elite category
285
701000
3000
dostała się do elitarnej kategorii
11:44
in percentage of kids passing big tests.
286
704000
2000
wyników testów końcowych.
11:46
All these schools in Texas compete with one another
287
706000
2000
Wszystkie szkoły rywalizują ze sobą
11:48
to achieve these milestones,
288
708000
2000
by osiągnąć te wymagania,
11:50
and there are bonuses and various other treats
289
710000
3000
są również premie i inne zachęty,
11:53
that come if you beat the other schools.
290
713000
3000
które dostają gdy pokonają inne szkoły.
11:56
So here was the consultant's advice:
291
716000
3000
Oto rada doradcy:
11:59
first, don't waste your time on kids
292
719000
3000
po pierwsze, nie marnujcie czasu na dzieci,
12:02
who are going to pass the test no matter what you do.
293
722000
3000
które i tak zdadzą niezależnie od tego, co zrobicie.
12:06
Second, don't waste your time
294
726000
2000
Po drugie, nie marnujcie czasu
12:08
on kids who can't pass the test
295
728000
3000
na dzieci,
12:11
no matter what you do.
296
731000
2000
które i tak obleją.
12:13
Third, don't waste your time
297
733000
2000
Po trzecie, nie marnujcie czasu na dzieci,
12:15
on kids who moved into the district
298
735000
3000
które właśnie przeniosły się do was,
12:18
too late for their scores to be counted.
299
738000
3000
bo za późno by ich wyniki były uwzględnione.
12:21
Focus all of your time and attention
300
741000
3000
Skupcie cały czas i uwagę na dzieciach,
12:24
on the kids who are on the bubble,
301
744000
3000
które ledwo zdają,
12:27
the so-called "bubble kids" --
302
747000
2000
tak zwanych średniaków --
12:29
kids where your intervention
303
749000
2000
przy których wasza interwencja
12:31
can get them just maybe over the line
304
751000
2000
może podciągnąć ich ponad próg,
12:33
from failing to passing.
305
753000
2000
by nie oblały.
12:35
So Ms. Dewey heard this,
306
755000
2000
Gdy pani Dewey to usłyszała
12:37
and she shook her head in despair
307
757000
3000
potrząsnęła głową z rozpaczy,
12:40
while fellow teachers were sort of cheering each other on
308
760000
3000
gdy inni nauczyciele jakby zachęcali się wzajemnie
12:43
and nodding approvingly.
309
763000
2000
i aprobująco potakiwali.
12:45
It's like they were about to go play a football game.
310
765000
2000
Jakby mieli iść grać w piłkę nożną.
12:47
For Ms. Dewey,
311
767000
2000
Według pani Dewey
12:49
this isn't why she became a teacher.
312
769000
3000
nie po to została nauczycielką.
12:52
Now Ken and I are not naive,
313
772000
2000
Ken i ja nie jesteśmy naiwni --
12:54
and we understand that you need to have rules.
314
774000
3000
wiemy, że trzeba mieć zasady.
12:57
You need to have incentives.
315
777000
2000
Trzeba mieć też zachęty.
12:59
People have to make a living.
316
779000
2000
Ludzie muszą z czegoś żyć.
13:01
But the problem
317
781000
2000
Ale problem
13:03
with relying on rules and incentives
318
783000
2000
z poleganiem na zasadach i zachętach
13:05
is that they demoralize
319
785000
3000
polega na tym, że demoralizuje
13:08
professional activity,
320
788000
2000
aktywność zawodową.
13:10
and they demoralize professional activity
321
790000
2000
Demoralizuje ją
13:12
in two senses.
322
792000
2000
w dwojaki sposób.
13:14
First, they demoralize the people
323
794000
2000
Po pierwsze, demoralizuje ludzi,
13:16
who are engaged in the activity.
324
796000
2000
którzy są związani z pracą.
13:18
Judge Forer quits,
325
798000
2000
Sędzia Forer odeszła
13:20
and Ms. Dewey in completely disheartened.
326
800000
2000
a pani Dewey kompletnie straciła zapał.
13:22
And second,
327
802000
2000
A po drugie,
13:24
they demoralize the activity itself.
328
804000
2000
demoralizuje pracę samą w sobie.
13:26
The very practice is demoralized,
329
806000
3000
Sama praktyka jest demoralizowana
13:29
and the practitioners are demoralized.
330
809000
2000
i praktykujący również.
13:31
It creates people --
331
811000
2000
Tworzy to ludzi --
13:33
when you manipulate incentives to get people to do the right thing --
332
813000
3000
gdy manipulujesz zachętami by robili właściwe rzeczy --
13:36
it creates people
333
816000
2000
tworzy to ludzi
13:38
who are addicted to incentives.
334
818000
2000
uzależnionych od zachęt.
13:40
That is to say, it creates people
335
820000
2000
To znaczy, tworzy to ludzi,
13:42
who only do things for incentives.
336
822000
2000
którzy robią wszystko tylko dla zachęt.
13:44
Now the striking thing about this
337
824000
2000
Uderzający jest fakt,
13:46
is that psychologists have known this
338
826000
2000
że psychologowie wiedzieli o tym
13:48
for 30 years.
339
828000
2000
od 30 lat.
13:50
Psychologists have known
340
830000
2000
Psychologowie wiedzieli
13:52
about the negative consequences of incentivizing everything
341
832000
3000
o negatywnych konsekwencjach zachęt do wszystkiego
13:55
for 30 years.
342
835000
2000
od 30 lat.
13:57
We know that if you reward kids for drawing pictures,
343
837000
3000
Wiemy, że jeśli nagradzamy dzieci za malowanie obrazków
14:00
they stop caring about the drawing
344
840000
2000
stracą zainteresowanie malowaniem
14:02
and care only about the reward.
345
842000
2000
i zaczną myśleć tylko o nagrodzie.
14:04
If you reward kids for reading books,
346
844000
2000
Jeśli nagradzamy dzieci za czytanie książek
14:06
they stop caring about what's in the books
347
846000
3000
stracą zainteresowanie ich treścią
14:09
and only care about how long they are.
348
849000
2000
a będą tylko zwracać uwagę na ich długość.
14:11
If you reward teachers for kids' test scores,
349
851000
3000
Jeśli nagradzamy nauczycieli za wyniki testów dzieci
14:14
they stop caring about educating
350
854000
2000
przestaną interesować się uczeniem ich,
14:16
and only care about test preparation.
351
856000
2000
będą myśleć tylko o przygotowaniach do testu.
14:18
If you were to reward doctors
352
858000
2000
Gdybyśmy nagradzali lekarzy
14:20
for doing more procedures --
353
860000
2000
za przeprowadzanie większej ilości zabiegów
14:22
which is the current system -- they would do more.
354
862000
2000
co dzieje się obecnie -- będą robili więcej.
14:24
If instead you reward doctors for doing fewer procedures,
355
864000
3000
Ale gdybyśmy nagradzali lekarzy za przeprowadzanie
14:27
they will do fewer.
356
867000
2000
mniejszej ilości zabiegów robili by mniej.
14:29
What we want, of course,
357
869000
2000
Oczywiście chcemy
14:31
is doctors who do just the right amount of procedures
358
871000
2000
by lekarze wykonywali odpowiednią ilość zabiegów
14:33
and do the right amount for the right reason --
359
873000
3000
i robili ich odpowiednio dużo w dobrym celu --
14:36
namely, to serve the welfare of their patients.
360
876000
3000
mianowicie w służbie dobrobytu pacjentów.
14:39
Psychologists have known this for decades,
361
879000
2000
Psychologowie wiedzieli o tym od wieków.
14:41
and it's time for policymakers
362
881000
3000
Nadszedł czas by decydenci
14:44
to start paying attention
363
884000
2000
zaczęli słuchać
14:46
and listen to psychologists a little bit,
364
886000
3000
również psychologów,
14:49
instead of economists.
365
889000
3000
a nie tylko ekonomistów.
14:52
And it doesn't have to be this way.
366
892000
2000
To nie musi działać w ten sposób.
14:54
We think, Ken and I, that there are real sources of hope.
367
894000
3000
Wraz z Ken'em uważamy, że jest nadzieja.
14:57
We identify one set of people
368
897000
2000
Zidentyfikowaliśmy grupę ludzi
14:59
in all of these practices
369
899000
2000
wśród osób czynnych zawodowo,
15:01
who we call canny outlaws.
370
901000
2000
których nazywamy sprytnymi banitami.
15:03
These are people
371
903000
2000
Są to ludzie,
15:05
who, being forced to operate
372
905000
3000
którzy będąc zmuszeni do pracy
15:08
in a system that demands rule-following
373
908000
2000
w systemie wymagającym przestrzegania zasad
15:10
and creates incentives,
374
910000
2000
i tworzącym zachęty
15:12
find away around the rules,
375
912000
2000
potrafią obejść zasady,
15:14
find a way to subvert the rules.
376
914000
3000
znajdują sposób ich zniesienia.
15:17
So there are teachers who have these scripts to follow,
377
917000
2000
Nauczyciele muszą uczyć zgodnie z programem,
15:19
and they know that if they follow these scripts, the kids will learn nothing.
378
919000
3000
ale wiedzą, że przez to dzieci nic się nie nauczą.
15:22
And so what they do is they follow the scripts,
379
922000
3000
Dlatego wykonują program, który muszą,
15:25
but they follow the scripts at double-time
380
925000
3000
ale robią to w zdwojonym tempie
15:28
and squirrel away little bits of extra time
381
928000
3000
dzięki czemu zyskują trochę dodatkowego czasu,
15:31
during which they teach in the way
382
931000
2000
w którym uczą je w sposób,
15:33
that they actually know is effective.
383
933000
3000
który jest skuteczny.
15:36
So these are little ordinary, everyday heroes,
384
936000
3000
Są oni zwyczajnymi, codziennymi bohaterami,
15:39
and they're incredibly admirable,
385
939000
2000
którzy są godni podziwu,
15:41
but there's no way that they can sustain this kind of activity
386
941000
3000
ale nie ma szans by mogli kontynuować taką działalność
15:44
in the face of a system
387
944000
2000
w obliczu systemu,
15:46
that either roots them out
388
946000
2000
który albo ich wykończy
15:48
or grinds them down.
389
948000
2000
albo ich zdołuje.
15:50
So canny outlaws are better than nothing,
390
950000
2000
Więc sprytni banici są lepsi niż nic,
15:52
but it's hard to imagine any canny outlaw
391
952000
2000
ale ciężko wyobrazić sobie,
15:54
sustaining that for an indefinite period of time.
392
954000
3000
by wytrzymali przez długi okres czasu.
15:57
More hopeful
393
957000
2000
Na szczęście są jeszcze ludzie,
15:59
are people we call system-changers.
394
959000
2000
których nazywamy zmieniającymi system.
16:01
These are people who are looking
395
961000
2000
Ci ludzie nie bawią się
16:03
not to dodge the system's rules and regulations,
396
963000
3000
w omijanie zasad i praw,
16:06
but to transform the system,
397
966000
2000
ale chcą zmienić system,
16:08
and we talk about several.
398
968000
2000
omówimy kilku z nich.
16:10
One in particular
399
970000
2000
Wyjątkowym przypadkiem
16:12
is a judge named Robert Russell.
400
972000
3000
jest sędzia Robert Russell.
16:15
And one day he was faced
401
975000
2000
Pewnego dnia miał do czynienia
16:17
with the case of Gary Pettengill.
402
977000
3000
ze sprawą Gary'ego Pettengill.
16:20
Pettengill was a 23-year-old vet
403
980000
3000
Pettengill był 23 letnim pielęgniarzem,
16:23
who had planned to make the army a career,
404
983000
2000
który planował zrobić karierę w armii,
16:25
but then he got a severe back injury in Iraq,
405
985000
2000
ale został poważnie ranny w Iraku
16:27
and that forced him to take a medical discharge.
406
987000
3000
co zmusiło go do wzięcia zwolnienia lekarskiego.
16:30
He was married, he had a third kid on the way,
407
990000
3000
Był żonaty, trzecie dziecko w drodze,
16:33
he suffered from PTSD, in addition to the bad back,
408
993000
3000
cierpiał z powodu zespołu stresu pourazowego,
16:36
and recurrent nightmares,
409
996000
2000
problemów z plecami i nawracających koszmarów.
16:38
and he had started using marijuana
410
998000
2000
Zaczął palić marihuanę
16:40
to ease some of the symptoms.
411
1000000
3000
by złagodzić niektóre objawy.
16:43
He was only able to get part-time work because of his back,
412
1003000
3000
Pracował w niepełnym wymiarze godzin z powodu pleców
16:46
and so he was unable to earn enough to put food on the table
413
1006000
3000
nie był w stanie zarobić na jedzenie
16:49
and take care of his family.
414
1009000
2000
ani utrzymanie swojej rodziny.
16:51
So he started selling marijuana.
415
1011000
2000
Zaczął handlować marihuaną.
16:53
He was busted in a drug sweep.
416
1013000
3000
Został złapany.
16:56
His family was kicked out of their apartment,
417
1016000
2000
Jego rodzinę wyrzucono z mieszkania,
16:58
and the welfare system
418
1018000
2000
a system opieki społecznej
17:00
was threatening to take away his kids.
419
1020000
2000
groził odebraniem dzieci.
17:02
Under normal sentencing procedures,
420
1022000
2000
Według standardowych procedur
17:04
Judge Russell would have had little choice
421
1024000
3000
sędzia Russell nie miałby wyboru
17:07
but to sentence Pettengill to serious jail-time
422
1027000
2000
i musiałby skazać Pettengill'a na długą odsiadkę
17:09
as a drug felon.
423
1029000
3000
za handel narkotykami.
17:12
But Judge Russell did have an alternative.
424
1032000
3000
Ale sędzia Russell miał inną opcję.
17:15
And that's because he was in a special court.
425
1035000
3000
A miał dzięki temu, że był w specjalnym sądzie --
17:18
He was in a court called the Veterans' Court.
426
1038000
3000
Sądzie dla Weteranów.
17:21
In the Veterans' Court --
427
1041000
2000
W Sądzie dla Weteranów --
17:23
this was the first of its kind in the United States.
428
1043000
3000
to był pierwszy taki sąd w Stanach Zjednoczonych.
17:26
Judge Russell created the Veterans' Court.
429
1046000
2000
Sędzia Russel założył Sąd dla Weteranów.
17:28
It was a court only for veterans
430
1048000
2000
Był on przeznaczony dla weteranów,
17:30
who had broken the law.
431
1050000
3000
którzy złamali prawo.
17:33
And he had created it exactly because
432
1053000
2000
Został on założony właśnie dlatego,
17:35
mandatory sentencing laws
433
1055000
2000
że wytyczne dla wyroków
17:37
were taking the judgment out of judging.
434
1057000
3000
wiązały sędziom ręce.
17:40
No one wanted non-violent offenders --
435
1060000
3000
Nikt nie chce by nieagresywni przestępcy --
17:43
and especially non-violent offenders who were veterans to boot --
436
1063000
3000
zwłaszcza jeśli byli weteranami --
17:46
to be thrown into prison.
437
1066000
2000
trafili do więzienia.
17:48
They wanted to do something about what we all know,
438
1068000
3000
Chcieli zrobić coś co jest dla nas oczywiste, mianowicie --
17:51
namely the revolving door of the criminal justice system.
439
1071000
3000
stworzyć drzwi obrotowe systemu sądownictwa karnego.
17:54
And what the Veterans' Court did,
440
1074000
2000
Sąd dla Weteranów
17:56
was it treated each criminal as an individual,
441
1076000
3000
traktował każdy przypadek jako wyjątkowy,
17:59
tried to get inside their problems,
442
1079000
3000
starał się dotrzeć do sedna problemów,
18:02
tried to fashion responses to their crimes
443
1082000
3000
dopasować do popełnionych przestępstw
18:05
that helped them to rehabilitate themselves,
444
1085000
2000
co pomagało się im zrehabilitować
18:07
and didn't forget about them once the judgment was made.
445
1087000
3000
i nie zapominał o nich po wydaniu wyroku.
18:10
Stayed with them, followed up on them,
446
1090000
3000
Zostawał z nimi, podążał za nimi,
18:13
made sure that they were sticking to whatever plan
447
1093000
2000
upewniał się, że stosują się do planu,
18:15
had been jointly developed
448
1095000
2000
który wspólnie stworzyli
18:17
to get them over the hump.
449
1097000
2000
by wydobyli się z tego dołka.
18:19
There are now 22 cities
450
1099000
2000
Takie Sądy dla Weteranów
18:21
that have Veterans' Courts like this.
451
1101000
2000
działają obecnie w 22 miastach.
18:23
Why has the idea spread?
452
1103000
3000
Dlaczego ta myśl się rozprzestrzeniła?
18:26
Well, one reason is
453
1106000
2000
Jednym z powodów jest to,
18:28
that Judge Russell
454
1108000
2000
że sędzia Russell
18:30
has now seen 108 vets
455
1110000
2000
widział 108 weteranów
18:32
in his Veterans' Court
456
1112000
2000
w Sądzie Weteranów
18:34
as of February of this year,
457
1114000
2000
do lutego tego roku
18:36
and out of 108,
458
1116000
2000
i spośród 108
18:38
guess how many have gone back through
459
1118000
2000
zgadnijcie ilu przeszło z powrotem
18:40
the revolving door of justice
460
1120000
2000
przez obrotowe drzwi sprawiedliwości
18:42
into prison.
461
1122000
2000
do więzienia?
18:44
None. None.
462
1124000
2000
Żaden.
18:46
Anyone would glom onto
463
1126000
3000
Gdy się na to spojrzy
18:49
a criminal justice system
464
1129000
2000
jest to swoisty rekord
18:51
that has this kind of a record.
465
1131000
2000
w systemie karnym.
18:53
So here's is a system-changer, and it seems to be catching.
466
1133000
3000
Mamy zmieniających system i wydaje się to być zaraźliwe.
18:56
There's a banker
467
1136000
2000
Pewien bankowiec
18:58
who created a for-profit community bank
468
1138000
2000
stworzył prywatny bank spółdzielczy,
19:00
that encouraged bankers -- I know this is hard to believe --
469
1140000
3000
który zachęcał bankowców -- trudno w to uwierzyć --
19:03
encouraged bankers who worked there to do well
470
1143000
3000
zachęcał ich by zarabiali
19:06
by doing good for their low-income clients.
471
1146000
3000
przez dbanie o klientów z niskim dochodem.
19:09
The bank helped finance the rebuilding
472
1149000
3000
Bank ten pomógł finansować odbudowę tego,
19:12
of what was otherwise a dying community.
473
1152000
3000
co byłoby zamierającą częścią społeczeństwa.
19:15
Though their loan recipients were high-risk by ordinary standards,
474
1155000
3000
Mimo, że pożyczkobiorcy należeli do grupy wysokiego ryzyka
19:18
the default rate was extremely low.
475
1158000
3000
stopa niewypłacalności był wyjątkowo niska.
19:21
The bank was profitable.
476
1161000
3000
Bank przynosił dochód.
19:24
The bankers stayed with their loan recipients.
477
1164000
2000
Bankowcy zostali ze swoimi pożyczkobiorcami.
19:26
They didn't make loans and then sell the loans.
478
1166000
2000
Nie dawali pożyczek, a potem nie sprzedawali.
19:28
They serviced the loans.
479
1168000
2000
Zaczęli świadczyć usługi pożyczkowe.
19:30
They made sure that their loan recipients
480
1170000
2000
Upewniali się, że ich pożyczkobiorcy
19:32
were staying up with their payments.
481
1172000
3000
będą płacić na czas.
19:35
Banking hasn't always been
482
1175000
3000
Usługi bankowe nie zawsze były takie,
19:38
the way we read about it now in the newspapers.
483
1178000
4000
jak czytamy o nich teraz w gazetach.
19:42
Even Goldman Sachs
484
1182000
2000
Nawet Goldman Sachs
19:44
once used to serve clients,
485
1184000
3000
kiedyś służył klientom
19:47
before it turned into an institution
486
1187000
3000
zanim zamienił się w instytucję,
19:50
that serves only itself.
487
1190000
2000
która służy tylko sobie.
19:52
Banking wasn't always this way,
488
1192000
2000
Usługi bankowe nie zawsze takie były
19:54
and it doesn't have to be this way.
489
1194000
3000
i nie muszą takie być.
19:59
So there are examples like this in medicine --
490
1199000
3000
Mamy również przykłady w medycynie --
20:02
doctors at Harvard
491
1202000
2000
lekarze w Harvardzie
20:04
who are trying to transform medical education,
492
1204000
2000
starają się zmienić system nauczania medycyny,
20:06
so that you don't get a kind of ethical erosion
493
1206000
2000
by nie było takiej etycznej erozji
20:08
and loss of empathy,
494
1208000
2000
i utraty empatii,
20:10
which characterizes most medical students
495
1210000
2000
która dopada większość studentów medycyny
20:12
in the course of their medical training.
496
1212000
2000
w toku nauczania.
20:14
And the way they do it is to give third-year medical students
497
1214000
3000
Studentom 3 roku przydzielają pacjentów,
20:17
patients who they follow for an entire year.
498
1217000
2000
którymi opiekują się przez cały rok.
20:19
So the patients are not organ systems,
499
1219000
2000
Więc pacjenci nie są systemem narządów,
20:21
and they're not diseases;
500
1221000
2000
nie są też chorobą;
20:23
they're people, people with lives.
501
1223000
2000
są ludźmi, żywymi ludźmi.
20:25
And in order to be an effective doctor,
502
1225000
2000
By być skutecznym lekarzem
20:27
you need to treat people who have lives and not just disease.
503
1227000
3000
musisz leczyć żywych ludzi a nie tylko choroby.
20:30
In addition to which there's an enormous amount of back and forth,
504
1230000
3000
Dodatkowo jest tam bardzo dużo współpracy,
20:33
mentoring of one student by another,
505
1233000
2000
mentorowania jednego studenta przez innego
20:35
of all the students by the doctors,
506
1235000
3000
i wszystkich studentów przez lekarzy
20:38
and the result is a generation -- we hope -- of doctors
507
1238000
3000
czego skutkiem -- mamy nadzieję -- będzie pokolenie lekarzy,
20:41
who do have time for the people they treat.
508
1241000
2000
mających czas dla pacjentów.
20:43
We'll see.
509
1243000
2000
Zobaczymy.
20:45
So there are lots of examples like this that we talk about.
510
1245000
3000
Przytaczamy wiele takich przykładów.
20:48
Each of them shows that it is possible
511
1248000
2000
Każdy z nich pokazuje, że jest możliwe
20:50
to build on and nurture character
512
1250000
3000
zbudowanie i zachowanie charakteru
20:53
and keep a profession
513
1253000
2000
i utrzymanie zawodu,
20:55
true to its proper mission --
514
1255000
2000
który spełnia swoje prawdziwe zadanie --
20:57
what Aristotle would have called its proper telos.
515
1257000
3000
Arystoteles nazwałby to właściwym telos.
21:01
And Ken and I believe
516
1261000
2000
Ken i ja wierzymy,
21:03
that this is what practitioners actually want.
517
1263000
3000
że właśnie tego pragną praktycy.
21:06
People want to be allowed
518
1266000
2000
Ludzie chcą by pozwolono im
21:08
to be virtuous.
519
1268000
2000
być cnotliwymi.
21:10
They want to have permission to do the right thing.
520
1270000
3000
Chcą mieć pozwolenie na robienie tego co właściwe.
21:13
They don't want to feel
521
1273000
2000
Nie chcą się czuć
21:15
like they need to take a shower
522
1275000
2000
jakby musieli brać prysznic,
21:17
to get the moral grime off their bodies everyday
523
1277000
3000
by zmyć z siebie brud moralny
21:20
when they come home from work.
524
1280000
3000
codziennie po powrocie z pracy.
21:23
Aristotle thought that practical wisdom
525
1283000
2000
Arystoteles uważał, że zdrowy rozsądek
21:25
was the key to happiness,
526
1285000
2000
jest kluczem do szczęścia
21:27
and he was right.
527
1287000
3000
i miał rację.
21:30
There's now a lot of research being done in psychology
528
1290000
3000
W psychologii przeprowadza się wiele badań
21:33
on what makes people happy,
529
1293000
2000
nad szczęściem
21:35
and the two things that jump out in study after study --
530
1295000
3000
i są 2 rzeczy obecne we wszystkich badaniach --
21:38
I know this will come as a shock to all of you --
531
1298000
2000
wiem, że może was to zaskoczyć --
21:40
the two things that matter most to happiness
532
1300000
3000
2 rzeczy, którą liczą się najbardziej
21:43
are love and work.
533
1303000
3000
to miłość i praca.
21:46
Love: managing successfully
534
1306000
3000
Miłość: tworzenie i utrzymywanie
21:49
relations with the people who are close to you
535
1309000
2000
relacji z ludźmi, którzy są ci bliscy
21:51
and with the communities of which you are a part.
536
1311000
3000
w społecznościach, których jesteś częścią.
21:54
Work: engaging in activities
537
1314000
3000
Praca: angażowanie się w aktywności,
21:57
that are meaningful and satisfying.
538
1317000
3000
które mają znaczenie i są satysfakcjonujące.
22:00
If you have that, good close relations with other people,
539
1320000
3000
Gdy masz dobre i bliskie relacje z innymi ludźmi
22:03
work that's meaningful and fulfilling,
540
1323000
3000
oraz pracę mającą sens, w której się spełniasz
22:06
you don't much need anything else.
541
1326000
3000
nie trzeba ci wiele więcej.
22:09
Well, to love well and to work well,
542
1329000
3000
Jednakże by dobrze kochać i dobrze pracować
22:12
you need wisdom.
543
1332000
2000
potrzebujesz mądrości.
22:14
Rules and incentives don't tell you
544
1334000
2000
Zasady i zachęty nie mówią ci
22:16
how to be a good friend, how to be a good parent,
545
1336000
3000
jak być dobrym przyjacielem, rodzicem,
22:19
how to be a good spouse,
546
1339000
2000
jak być dobrym małżonkiem
22:21
or how to be a good doctor or a good lawyer
547
1341000
2000
albo dobrym lekarzem czy prawnikiem,
22:23
or a good teacher.
548
1343000
2000
lub dobrym nauczycielem.
22:25
Rules and incentives
549
1345000
2000
Zasady i zachęty
22:27
are no substitutes for wisdom.
550
1347000
2000
nie zastąpią mądrości.
22:29
Indeed, we argue,
551
1349000
2000
Naprawdę uważamy,
22:31
there is no substitute for wisdom.
552
1351000
3000
że nie ma substytutu mądrości.
22:34
And so practical wisdom
553
1354000
2000
Zatem zdrowy rozsądek
22:36
does not require
554
1356000
2000
nie wymaga
22:38
heroic acts of self-sacrifice
555
1358000
3000
heroicznego aktu poświęcania się
22:41
on the part of practitioners.
556
1361000
3000
ze strony pracujących.
22:44
In giving us the will and the skill
557
1364000
2000
Daje nam chęci i umiejętności
22:46
to do the right thing -- to do right by others --
558
1366000
3000
by robić to co właściwe -- przez innych --
22:49
practical wisdom also gives us
559
1369000
2000
zdrowy rozsądek daje nam
22:51
the will and the skill
560
1371000
2000
chęć i umiejętności
22:53
to do right by ourselves.
561
1373000
3000
do czynienia dobrze samemu.
22:56
Thanks.
562
1376000
2000
Dziękuję.
22:58
(Applause)
563
1378000
3000
(Oklaski)
ABOUT THE SPEAKER
Barry Schwartz - PsychologistBarry Schwartz studies the link between economics and psychology, offering startling insights into modern life. Lately, working with Ken Sharpe, he's studying wisdom.
Why you should listen
In his 2004 book The Paradox of Choice, Barry Schwartz tackles one of the great mysteries of modern life: Why is it that societies of great abundance — where individuals are offered more freedom and choice (personal, professional, material) than ever before — are now witnessing a near-epidemic of depression? Conventional wisdom tells us that greater choice is for the greater good, but Schwartz argues the opposite: He makes a compelling case that the abundance of choice in today's western world is actually making us miserable.
Infinite choice is paralyzing, Schwartz argues, and exhausting to the human psyche. It leads us to set unreasonably high expectations, question our choices before we even make them and blame our failures entirely on ourselves. His relatable examples, from consumer products (jeans, TVs, salad dressings) to lifestyle choices (where to live, what job to take, who and when to marry), underscore this central point: Too much choice undermines happiness.
Schwartz's previous research has addressed morality, decision-making and the varied inter-relationships between science and society. Before Paradox he published The Costs of Living, which traces the impact of free-market thinking on the explosion of consumerism -- and the effect of the new capitalism on social and cultural institutions that once operated above the market, such as medicine, sports, and the law.
Both books level serious criticism of modern western society, illuminating the under-reported psychological plagues of our time. But they also offer concrete ideas on addressing the problems, from a personal and societal level.
Schwartz is the author of the TED Book, Why We Work.
Barry Schwartz | Speaker | TED.com