TEDSalon London Spring 2011
Jonathan Drori: The beautiful tricks of flowers
Jonathan Driori: Przepiękne sztuczki kwiatów
Filmed:
Readability: 3.6
1,073,427 views
Jonathan Driori w swoim wizualnie olśniewającym wykładzie ukazuje nam niezwykłe sposoby, na jakie rośliny okrytonasienne (blisko ćwierci miliona różnych gatunków), przyciągają owady, by rozprzestrzenić swój pyłek; kształtują swego rodzaju lądowisko, sprowadzając je tym samym do środka. Roślin, które mają również tendencję do budowania skomplikowanych pułapek, świecenia w ultrafiolecie, a nawet naśladowania innych owadów w fazie godowej.
Jonathan Drori - Educator
Jonathan Drori commissioned the BBC's very first websites, one highlight in a long career devoted to online culture and educational media -- and understanding how we learn. Full bio
Jonathan Drori commissioned the BBC's very first websites, one highlight in a long career devoted to online culture and educational media -- and understanding how we learn. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:17
Do you know
0
2000
2000
Czy zdajecie sobie sprawę,
00:19
how many species of flowering plants there are?
1
4000
3000
ile jest gatunków roślin okrytonasiennych?
00:22
There are a quarter of a million -- at least those are the ones we know about --
2
7000
3000
Jest ich ćwierć miliona -- przynajmniej tych, o których wiemy --
00:25
a quarter of a million species of flowering plants.
3
10000
3000
ćwierć miliona gatunków roślin okrytonasiennych.
00:28
And flowers are a real bugger.
4
13000
2000
Kwiaty są jednak naprawdę uciążliwe.
00:30
They're really difficult for plants to produce.
5
15000
2000
Są one bardzo trudne do wytworzenia przez rośliny.
00:32
They take an enormous amount of energy and a lot of resources.
6
17000
3000
Potrzebują niebywałej ilości energii i wielu zasobów.
00:35
Why would they go to that bother?
7
20000
2000
Jednak dlaczego rośliny zawracają sobie tym głowę?
00:37
And the answer of course, like so many things in the world,
8
22000
2000
Odpowiedzią na to pytanie, jak i na wiele innych,
00:39
is sex.
9
24000
2000
jest seks.
00:41
I know what's on your mind when you're looking at these pictures.
10
26000
3000
Wiem, o czym myślicie patrząc na te zdjęcia.
00:45
And the reason that sexual reproduction is so important --
11
30000
3000
Powodem, dla którego ta seksualna reprodukcja jest tak ważna,
00:48
there are lots of other things that plants can do to reproduce.
12
33000
3000
jest wiele innych rzeczy, które rośliny mogą zrobić by się rozmnażać.
00:51
You can take cuttings;
13
36000
2000
Weźmy na przykład sadzonki.
00:53
they can sort of have sex with themselves;
14
38000
2000
W pewnym sensie mogą one uprawiaź seks ze sobą,
00:55
they can pollinate themselves.
15
40000
2000
potrafią zapylać się samodzielnie.
00:57
But they really need to spread their genes
16
42000
2000
Ale naprawdę potrzebują rozprzestrzeniania swoich genów,
00:59
to mix with other genes
17
44000
2000
mieszania ich z innymi,
01:01
so that they can adapt to environmental niches.
18
46000
2000
tak by przystosować się do nisz środowiskowych.
01:03
Evolution works that way.
19
48000
2000
Tak właśnie działa ewolucja.
01:05
Now the way that plants transmit that information
20
50000
2000
Drogą, którą rośliny przesyłają informacje,
01:07
is through pollen.
21
52000
2000
jest pyłek.
01:09
Some of you may have seen some of these pictures before.
22
54000
2000
Wielu z was zapewne widziało niektóre z tych zdjęć wcześniej.
01:11
As I say, every home should have a scanning electron microscope
23
56000
2000
Tak jak mówiłem, w każdym domu powinien znajdować się skaningowy mikroskop elektronowy,
01:13
to be able to see these.
24
58000
2000
żeby mieć możliwość oglądania czegoś takiego.
01:15
And there is as many different kinds of pollen
25
60000
2000
Co więcej, jest tyle różnych rodzajów pyłku,
01:17
as there are flowering plants.
26
62000
2000
ile jest na świecie roślin okrytonasiennych.
01:19
And that's actually rather useful for forensics and so on.
27
64000
3000
Jest to w rzeczywistości dość przydatne w medycynie sądowej itd.
01:22
Most pollen that causes hay fever for us
28
67000
3000
Większość pyłku powodującego u nas katar sienny
01:25
is from plants that use the wind
29
70000
2000
pochodzi z roślin, które posługują się wiatrem
01:27
to disseminate the pollen,
30
72000
2000
by rozsiewać swój pyłek.
01:29
and that's a very inefficient process,
31
74000
3000
I jest to bardzo mało wydajny proces,
01:32
which is why it gets up our noses so much.
32
77000
2000
dlatego właśnie tak dużo dostaje się do naszych nosów.
01:34
Because you have to chuck out masses and masses of it,
33
79000
2000
U roślin konieczne jest wydalanie dużej ilości pyłku;
01:36
hoping that your sex cells, your male sex cells,
34
81000
3000
mają one nadzieję, że ich męskie komórki płciowe,
01:39
which are held within the pollen,
35
84000
2000
które mieszczą się pośród pyłku,
01:41
will somehow reach another flower just by chance.
36
86000
2000
jakoś dosięgną innego kwiatka przez zwykły przypadek.
01:43
So all the grasses, which means all of the cereal crops,
37
88000
3000
Tak więc wszelkie trawy, gwoli ścisłości - wszystkie zboża,
01:46
and most of the trees
38
91000
2000
i większość drzew
01:48
have wind-borne pollen.
39
93000
2000
posiada pyłek, który jest roznoszony przez wiatr.
01:50
But most species
40
95000
2000
W rzeczywistości jednak, większość gatunków
01:52
actually use insects to do their bidding,
41
97000
2000
posługuje się owadami, by rozprzestrzeniały ich pyłek.
01:54
and that's more intelligent in a way,
42
99000
3000
Jest to pod pewnym względem bardziej inteligentne,
01:57
because the pollen, they don't need so much of it.
43
102000
3000
ponieważ rośliny nie potrzebują go aż tak dużo.
02:00
The insects
44
105000
2000
Owady
02:02
and other species
45
107000
3000
i inne gatunki
02:05
can take the pollen,
46
110000
2000
mogą zbierać pyłek,
02:07
transfer it directly to where it's required.
47
112000
2000
i przenieść go dokładnie tam, gdzie jest potrzebny.
02:09
So we're aware, obviously, of the relationship
48
114000
3000
Jesteśmy więc bez wątpienia świadomi relacji
02:12
between insects and plants.
49
117000
2000
pomiędzy owadami i roślinami.
02:14
There's a symbiotic relationship there,
50
119000
2000
Występuje tu symbiotyczna relacja -
02:16
whether it's flies or birds or bees,
51
121000
3000
bez względu na to, czy chodzi o muchy, ptaki czy pszczoły,
02:19
they're getting something in return,
52
124000
2000
otrzymują one coś w zamian,
02:21
and that something in return is generally nectar.
53
126000
3000
i tym czymś jest zazwyczaj nektar.
02:24
Sometimes that symbiosis
54
129000
2000
Czasami ta symbioza
02:26
has led to wonderful adaptations --
55
131000
2000
prowadzi do wspaniałych zastosowań --
02:28
the hummingbird hawk-moth
56
133000
2000
Fruczak gołąbek na przykład
02:30
is beautiful in its adaptation.
57
135000
2000
jest piękny w swojej adaptacji.
02:32
The plant gets something,
58
137000
2000
Roślina dostaje coś w zamian,
02:34
and the hawk-moth spreads the pollen somewhere else.
59
139000
3000
a fruczak gołąbek rozprzestrzenia pyłek gdzie indziej.
02:38
Plants have evolved
60
143000
2000
Rośliny rozwinęły możliwość
02:40
to create little landing strips here and there
61
145000
2000
tworzenia małych pasów do lądowania tu i tam,
02:42
for bees that might have lost their way.
62
147000
2000
dla pszczół, które mogły się zgubić.
02:44
There are markings on many plants
63
149000
2000
Na wielu roślinach są ubarwienia,
02:46
that look like other insects.
64
151000
3000
które wyglądają zupełnie jak inne owady.
02:49
These are the anthers of a lily,
65
154000
2000
To są pylniki lilii,
02:51
cleverly done
66
156000
2000
bardzo inteligentnie wytworzone --
02:53
so that when the unsuspecting insect
67
158000
2000
kiedy nic nie podejrzewający owad
02:55
lands on it,
68
160000
2000
ląduje na nich,
02:57
the anther flips up and whops it on the back
69
162000
2000
a pylnik zacieśnia się i zwija na tyłach,
02:59
with a great load of pollen that it then goes to another plant with.
70
164000
3000
z dużą ilością pyłku który właśnie wtedy wędruje na inną roślinę.
03:02
And there's an orchid
71
167000
3000
Tutaj mamy orchideę
03:05
that might look to you as if it's got jaws,
72
170000
2000
która może wyglądać jakby miała szczęki.
03:07
and in a way, it has; it forces the insect to crawl out,
73
172000
3000
W pewnym sensie je ma - nakłania ona owada do wypełznięcia,
03:10
getting covered in pollen that it takes somewhere else.
74
175000
3000
pokrywając go tym samym pyłkiem, który owad zabiera ze sobą.
03:14
Orchids: there are 20,000, at least,
75
179000
2000
Orchidee: jest przynajmniej 20 000
03:16
species of orchids --
76
181000
2000
gatunków orchidei
03:18
amazingly, amazingly diverse.
77
183000
2000
niesamowicie, niesamowicie różnorodnych.
03:20
And they get up to all sorts of tricks.
78
185000
2000
Wykorzystują one wszelkie rodzaje sztuczek.
03:22
They have to try and attract pollinators
79
187000
3000
Próbują przyciągać zapylaczy,
03:25
to do their bidding.
80
190000
2000
by rozprzestrzeniali oni ich pyłek.
03:27
This orchid, known as Darwin's orchid,
81
192000
3000
Ta orchidea, zwana jako orchidea Darwina,
03:30
because it's one that he studied
82
195000
2000
ponieważ to właśnie ją badał,
03:32
and made a wonderful prediction when he saw it --
83
197000
2000
i zapowiedział coś niesamowitego, kiedy ją zobaczył.
03:34
you can see that there's a very long nectar tube
84
199000
3000
Możecie zobaczyć że posiada ona bardzo długą rurkę do pobierania nektaru,
03:37
that descends down
85
202000
2000
która schodzi
03:39
from the orchid.
86
204000
2000
do orchidei.
03:41
And basically what the insect has to do --
87
206000
2000
Jedyne, co musi zrobić insekt,
03:43
we're in the middle of the flower --
88
208000
2000
będąc w środku kwiatu,
03:45
it has to stick its little proboscis
89
210000
2000
to wetknąć swoją małą ssawkę
03:47
right into the middle of that
90
212000
2000
dokładnie w środek,
03:49
and all the way down that nectar tube
91
214000
2000
w dół nektarowej rurki,
03:51
to get to the nectar.
92
216000
2000
by dostać się do nektaru.
03:53
And Darwin said, looking at this flower,
93
218000
3000
Patrząc na ten kwiat, Darwin powiedzieł:
03:56
"I guess something has coevolved with this."
94
221000
2000
"Wydaje mi się, że coś ewoluowało wspólnie z tym."
03:58
And sure enough,
95
223000
2000
Najbardziej pewny jednak
04:00
there's the insect.
96
225000
2000
jest insekt.
04:02
And I mean, normally it kind of rolls it away,
97
227000
2000
Normalnie owad to zwija,
04:04
but in its erect form,
98
229000
2000
ale w swojej wyprostowanej formie,
04:06
that's what it looks like.
99
231000
3000
wygląda to właśnie tak.
04:09
Now you can imagine
100
234000
2000
Teraz możecie sobie wyobrazić,
04:11
that if nectar
101
236000
2000
że skoro nektar
04:13
is such a valuable thing
102
238000
3000
jest tak bardzo wartościowy,
04:16
and expensive for the plant to produce
103
241000
2000
i drogi do wyprodukowania przez rośliny,
04:18
and it attracts lots of pollinators,
104
243000
3000
i przyciąga mnóstwo zapylaczy,
04:21
then, just as in human sex,
105
246000
2000
więc, tak samo jak ludzki seks,
04:23
people might start to deceive.
106
248000
2000
ludzie mogą zacząć oszukiwać.
04:25
They might say, "I've got a bit of nectar. Do you want to come and get it?"
107
250000
3000
Mogą mówic: "Mam trochę nektaru! Chcesz przyjść i spróbować?"
04:28
Now this is a plant.
108
253000
3000
Ale tu mamy roślinę.
04:31
This is a plant here
109
256000
2000
Tę tutaj
04:33
that insects in South Africa just love,
110
258000
4000
wprost uwielbiają owady w południowej Afryce.
04:37
and they've evolved with a long proboscis
111
262000
3000
Wykształciły długie ssawki,
04:40
to get the nectar at the bottom.
112
265000
2000
by zbierać nektar z dołu.
04:42
And this is the mimic.
113
267000
2000
To jest mimikra.
04:44
So this is a plant that is mimicking the first plant.
114
269000
3000
Więc to jest roślina, która naśladuje tą pierwszą.
04:47
And here is the long-probosced fly
115
272000
3000
A tu mamy muchę z długą ssawką,
04:50
that has not gotten any nectar from the mimic,
116
275000
3000
która nie zdobyła ani trochę nektaru z powodu naśladownictwa.
04:53
because the mimic doesn't give it any nectar. It thought it would get some.
117
278000
3000
Ponieważ kopia nie daje żadnego nektaru. Mucha pomyślała, że może jednak...
04:56
So not only has the fly
118
281000
2000
Więc nie tylko ta mucha
04:58
not got the nectar from the mimic plant,
119
283000
2000
nie dostała nektaru z rośliny
05:00
it's also -- if you look very closely
120
285000
2000
ale również - jeśli się przyjrzycie -
05:02
just at the head end, you can see that it's got a bit of pollen
121
287000
3000
że na czubku głowy ma trochę pyłku
05:05
that it would be transmitting to another plant,
122
290000
2000
który przeniosiłaby na inną roślinę,
05:07
if only some botanist hadn't come along
123
292000
2000
gdyby tylko nie nadszedł jakiś botanik
05:09
and stuck it to a blue piece of card.
124
294000
2000
i nie przykleił jej do niebieskiej kartki.
05:11
(Laughter)
125
296000
5000
(Śmiech)
05:16
Now deceit carries on through the plant kingdom.
126
301000
3000
Oszustwo rozprzestrzenia się w królestwie roślin.
05:19
This flower with its black dots:
127
304000
2000
Ten kwiat z czarnymi kropkami:
05:21
they might look like black dots to us,
128
306000
2000
dla nas mogą one wyglądać jak czarne kropki,
05:23
but if I tell you, to a male insect of the right species,
129
308000
3000
ale jeśli powiedziałbym, że dla insekta płci męskiej z konkretnego gatunku,
05:26
that looks like two females
130
311000
2000
wyglądają jak dwa osobniki żeńskie
05:28
who are really, really hot to trot.
131
313000
2000
które są naprawdę, naprawdę napalone.
05:30
(Laughter)
132
315000
2000
(Śmiech)
05:32
And when the insect gets there and lands on it,
133
317000
3000
Kiedy owad dostaje się tam i ląduje,
05:35
dousing itself in pollen, of course, that it's going to take to another plant,
134
320000
3000
oczywiście pokrywając się pyłkiem, który zostanie później przeniesiony na inną roślinę,
05:38
if you look at the every-home-should-have-one scanning electron microscope picture,
135
323000
4000
jeśliby spojrzeć na mikroskopowy obraz typu na każdy-dom-powinien-to-mieć,
05:42
you can see that there are actually some patterning there,
136
327000
2000
możecie zaobserwować że są tutaj jakieś wzory,
05:44
which is three-dimensional.
137
329000
2000
które są trójwymiarowe.
05:46
So it probably even feels good for the insect,
138
331000
3000
Więc pewnie jest to nawet miłe w dotyku dla owada,
05:49
as well as looking good.
139
334000
3000
jak i dobrze wygląda.
05:52
And these electron microscope pictures --
140
337000
2000
Te obrazy spod mikroskopu elektronowego --
05:54
here's one of an orchid mimicking an insect --
141
339000
3000
tutaj mamy jedną z orchidei, która naśladuje owada --
05:57
you can see that different parts of the structure
142
342000
3000
możecie zobaczyć, że różne części struktury
06:00
have different colors and different textures to our eye,
143
345000
3000
mają różne kolory oraz teksturę dla naszych oczu,
06:03
have very, very different textures
144
348000
2000
bardzo, bardzo dużo różnych tekstur,
06:05
to what an insect might perceive.
145
350000
3000
które może dostrzec insekt.
06:08
And this one is evolved to mimic
146
353000
2000
Ta natomiast rozwinęła zdolność naśladowania
06:10
a glossy metallic surface
147
355000
3000
lśniącej, metalicznej powierzchni,
06:13
you see on some beetles.
148
358000
2000
którą możecie zobaczyć na niektórych żukach.
06:15
And under the scanning electron microscope,
149
360000
3000
Za pomocą skaningowego mikroskopu elektronowego
06:18
you can see the surface there --
150
363000
3000
możecie tutaj zobaczyć powierzchnię --
06:21
really quite different from the other surfaces we looked at.
151
366000
4000
zupełnie różną od innych, które widzieliśmy wcześniej.
06:25
Sometimes the whole plant
152
370000
2000
Czasami cała roślina
06:27
mimics an insect, even to us.
153
372000
3000
naśladuje owada, nawet dla nas.
06:30
I mean, I think that looks like some sort of flying animal or beast.
154
375000
3000
Myślę, że wygląda to jak jakiś rodzaj latającego zwierzęcia lub bestii.
06:33
It's a wonderful, amazing thing.
155
378000
3000
To wspaniałe i niesamowite.
06:36
This one's clever. It's called obsidian.
156
381000
3000
Ta jest mądra. Nazywa się obsydian.
06:39
I think of it as insidium sometimes.
157
384000
2000
Czasem myślę o nim jak o insydium.
06:41
To the right species of bee,
158
386000
3000
Dla konkretnego gatunku pszczół
06:44
this looks like another very aggressive bee,
159
389000
2000
wygląda to jak inna bardzo agresywna pszczoła,
06:46
and it goes and bonks it on the head lots and lots of times to try and drive it away,
160
391000
3000
uderza ona ją w głowę i wiele, wiele razy próbuje ją odsunąć,
06:49
and, of course, covers itself with pollen.
161
394000
2000
oczywiście, pokrywając się tym samym pyłkiem.
06:51
The other thing it does
162
396000
2000
Co innego robi?
06:53
is that this plant mimics another orchid
163
398000
3000
Otóż ta roślina naśladuje inną orchideę,
06:56
that has a wonderful store
164
401000
3000
która zawiera w sobie wspaniały zapas
06:59
of food for insects.
165
404000
2000
jedzenia dla owadów.
07:01
And this one doesn't have anything for them.
166
406000
2000
Ta nie ma dla nich nic.
07:03
So it's deceiving on two levels --
167
408000
2000
Mamy tu do czynienia ze zwodzeniem na dwóch poziomach --
07:05
fabulous.
168
410000
2000
niesamowite.
07:07
(Laughter)
169
412000
2000
(Śmiech)
07:09
Here we see ylang ylang,
170
414000
2000
Tutaj możemy zobaczyć Jagodlin wonny (ylang ylang),
07:11
the component of many perfumes.
171
416000
2000
który jest składnikiem wielu perfum.
07:13
I actually smelt someone with some on earlier.
172
418000
3000
Wcześniej poczułem, jak ktoś nim pachniał.
07:16
And the flowers don't really have to be that gaudy.
173
421000
2000
Kwiaty naprawdę nie muszą być aż tak krzykliwe.
07:18
They're sending out a fantastic array of scent
174
423000
3000
Wytwarzają one fantastyczną strefę zapachu,
07:21
to any insect that'll have it.
175
426000
3000
którym pachniał będzie każdy owad.
07:24
This one doesn't smell so good.
176
429000
2000
Ten jednak nie pachnie tak pięknie.
07:26
This is a flower
177
431000
2000
Ten kwiat
07:28
that really, really smells pretty nasty
178
433000
3000
pachnie naprawdę, naprawdę okropnie
07:31
and is designed, again, evolved,
179
436000
3000
i jest zaprojektowany, to znaczy - rozwinął się,
07:34
to look like carrion.
180
439000
3000
by wyglądać jak padlina.
07:37
So flies love this.
181
442000
2000
Muchy to uwielbiają.
07:39
They fly in and they pollinate.
182
444000
3000
Wlatują do środka i zapylają.
07:42
This, which is helicodiceros,
183
447000
4000
Ta roślina, czyli helicodiceros,
07:46
is also known as dead horse arum.
184
451000
3000
jest również znany jako obrazek zdechłego konia.
07:49
I don't know what a dead horse actually smells like,
185
454000
2000
Nie wiem jak dokładnie pachnie martwy koń,
07:51
but this one probably smells pretty much like it.
186
456000
2000
ale to coś prawdopodobnie pachnie dokładnie jak to.
07:53
It's really horrible.
187
458000
2000
Pachnie okropnie.
07:55
And blowflies just can't help themselves.
188
460000
2000
Muchy plujki naprawdę nie mogą się oprzeć.
07:57
They fly into this thing,
189
462000
2000
Podlatują do niej,
07:59
and they fly all the way down it.
190
464000
2000
i zaczynają krążyć.
08:01
They lay their eggs in it,
191
466000
2000
Składają w niej jajeczka,
08:03
thinking it's a nice bit of carrion,
192
468000
2000
myśląc że to niezły kawał padliny,
08:05
and not realizing that there's no food for the eggs, that the eggs are going to die,
193
470000
3000
nie orientują się że nie ma tu jedzenia dla jajeczek - że jajeczka obumrą,
08:08
but the plant, meanwhile, has benefited,
194
473000
3000
ale roślina, w międzyczasie, skorzystała,
08:11
because the bristles release
195
476000
2000
ponieważ wyłaniają się włoski,
08:13
and the flies disappear
196
478000
2000
a wtedy muchy znikają
08:15
to pollinate the next flower -- fantastic.
197
480000
3000
by zapylać następny kwiat - fantastyczne.
08:18
Here's arum, arum maculatum,
198
483000
2000
Tutaj mamy arum maculatum,
08:20
"lords and ladies," or "cuckoo-pint" in this country.
199
485000
3000
albo, proszę państwa, zwane w tym kraju obrazkami plamistymi.
08:23
I photographed this thing last week in Dorset.
200
488000
2000
Temu zrobiłem zdjęcie w tamtym tygodniu, będąc w Dorset.
08:25
This thing heats up
201
490000
2000
Ta roślina nagrzewa się
08:27
by about 15 degrees above ambient temperature --
202
492000
2000
do około 15 stopni ponad temperaturę otoczenia --
08:29
amazing.
203
494000
2000
niesamowite.
08:31
And if you look down into it,
204
496000
2000
Jeśli spojrzycie na to,
08:33
there's this sort of dam past the spadix,
205
498000
3000
to coś w rodzaju tamy kolbowej,
08:36
flies get attracted by the heat --
206
501000
2000
muchy są przyciągane ciepłem --
08:38
which is boiling off volatile chemicals, little midges --
207
503000
2000
które wytwarza ulotne chemikalia, jak małe muszki --
08:40
and they get trapped underneath in this container.
208
505000
3000
i zostają uwięzione w tym zbiorniku.
08:43
They drink this fabulous nectar
209
508000
3000
Piją ten znakomity nektar
08:46
and then they're all a bit sticky.
210
511000
2000
i wszystkie stają się odrobinę lepkie.
08:48
At night they get covered in pollen,
211
513000
3000
W nocy pokrywane są pyłkiem,
08:51
which showers down over them,
212
516000
2000
który spada na nie niczym prysznic,
08:53
and then the bristles that we saw above,
213
518000
2000
i wtedy wyłania się to, co widzieliśmy wcześniej,
08:55
they sort of wilt and allow all these midges out, covered in pollen --
214
520000
3000
więdną i wyzwalają te muchy pokryte pyłkiem --
08:58
fabulous thing.
215
523000
2000
niesamowite.
09:00
Now if you think that's fabulous, this is one of my great favorites.
216
525000
3000
Teraz kiedy już wiecie, że jest to niesamowite, oto jeden z moich faworytów.
09:03
This is the philodendron selloum.
217
528000
3000
To jest Filodendron selloum.
09:06
For anyone here from Brazil, you'll know about this plant.
218
531000
3000
Każdy z Brazylii zna tą roślinę.
09:09
This is the most amazing thing.
219
534000
2000
Jest jedną z najwspanialszych.
09:11
That sort of phallic bit there
220
536000
2000
Ten falliczny kawałek tutaj
09:13
is about a foot long.
221
538000
2000
ma około stopę długości.
09:15
And it does something
222
540000
2000
Robi coś,
09:17
that no other plant that I know of does,
223
542000
3000
o czym żadna inna roślina nie ma pojęcia,
09:20
and that is that when it flowers --
224
545000
2000
kiedy kwitnie --
09:22
that's the spadix in the middle there --
225
547000
2000
wtedy ta kolba na środku --
09:24
for a period of about two days,
226
549000
3000
przez okres około dwóch dni,
09:27
it metabolizes in a way
227
552000
2000
metabolizuje w sposób,
09:29
which is rather similar to mammals.
228
554000
2000
którym bardziej przypomina ssaki.
09:31
So instead of having starch,
229
556000
2000
Zamiast produkowania skrobii,
09:33
which is the food of plants,
230
558000
2000
która jest pożywieniem roślin,
09:35
it takes something rather similar to brown fat
231
560000
2000
tworzy raczej coś podobnego do tłuszczu brunatnego
09:37
and burns it at such a rate
232
562000
2000
i spala go w takim tempie,
09:39
that it's burning fat, metabolizing,
233
564000
3000
w jakim spalałby go
09:42
about the rate of a small cat.
234
567000
3000
mały kot.
09:45
And that's twice the energy output, weight for weight,
235
570000
3000
I jest to podwójna produkcja energii, w tym samym stopniu
09:48
than a hummingbird --
236
573000
2000
co koliber --
09:50
absolutely astonishing.
237
575000
2000
absolutnie zapiera dech w piersiach.
09:52
This thing does something else which is unusual.
238
577000
2000
Ta roślina robi również coś innego, co jest nietypowe.
09:54
Not only will it raise itself to 115 Fahrenheit,
239
579000
3000
Nie tylko podgrzewa się do 115 stopni Fahrenheita,
09:57
43 or 44 degrees Centigrade, for two days,
240
582000
3000
43 lub 44 stopni w skali Celsjusza, przez dwa dni,
10:00
but it keeps constant temperature.
241
585000
3000
ale utrzymuje stałą temperaturę.
10:03
There's a thermoregulation mechanism in there
242
588000
2000
Ma w sobie mechanizm termoregulacji,
10:05
that keeps constant temperature.
243
590000
2000
który utrzymuje w nim stałą temperaturę.
10:07
"Now why does it do this," I hear you ask.
244
592000
2000
Dlaczego tak robi, zapewne pytacie.
10:09
Now wouldn't you know it,
245
594000
2000
Pewnie nie wiecie, że
10:11
there's some beetles that just love to make love at that temperature.
246
596000
4000
niektóre chrząszcze uwielbiają kochać się w takiej temperaturze.
10:15
And they get inside, and they get it all on.
247
600000
3000
Dostają się do środka, i idą na całość.
10:18
(Laughter)
248
603000
2000
(Śmiech)
10:20
And the plant showers them with pollen,
249
605000
2000
I wtedy roślina pokrywa je pyłkiem,
10:22
and off they go and pollinate.
250
607000
3000
a kiedy odlatują, zapylają.
10:25
And what a wonderful thing it is.
251
610000
3000
To wspaniałe zjawisko.
10:28
Now most pollinators
252
613000
3000
Większość zapylaczy,
10:31
that we think about are insects,
253
616000
2000
o których mowa, to insekty.
10:33
but actually in the tropics,
254
618000
2000
Ale w tropikach,
10:35
many birds and butterflies pollinate.
255
620000
3000
wiele ptaków i motyli również zapyla.
10:38
And many of the tropical flowers are red,
256
623000
2000
Dużo tropikalnych roślin jest koloru czerwonego,
10:40
and that's because butterflies and birds
257
625000
2000
ponieważ zarówno ptaki, jak i motyle,
10:42
see similarly to us, we think,
258
627000
2000
widzą podobnie do nas --
10:44
and can see the color red very well.
259
629000
3000
bardzo dobrze rozróżniają kolor czerwony.
10:47
But if you look at the spectrum,
260
632000
3000
Jeśli jednak popatrzeć na spektrum,
10:50
birds and us, we see red, green and blue
261
635000
3000
ptaki, tak jak i my, widzą czerwony, zielony i niebieski,
10:53
and see that spectrum.
262
638000
2000
i mogą zobaczyć to spektrum.
10:55
Insects see green, blue and ultraviolet,
263
640000
2000
Owady widzą w zieleni, błękicie i ultrafiolecie,
10:57
and they see various shades of ultraviolet.
264
642000
2000
i są w stanie zobaczyć jego różne odcienie.
10:59
So there's something that goes on off the end there.
265
644000
3000
Więc jest tutaj coś, co kończy się tutaj.
11:02
"And wouldn't it be great if we could somehow see what that is," I hear you ask.
266
647000
3000
"Czy nie byłoby cudownie, jeśli moglibyśmy zobaczyć, jak to jest?" Pytacie.
11:05
Well yes we can.
267
650000
2000
Cóż - możemy to zrobić.
11:07
So what is an insect seeing?
268
652000
3000
Więc jak widzi owad?
11:10
Last week I took these pictures of rock rose,
269
655000
2000
W ostatnim tygodniu, będąc w Dorset, zrobiłem zdjęcia posłonkowi,
11:12
helianthemum, in Dorset.
270
657000
2000
helianthemum.
11:14
These are little yellow flowers like we all see,
271
659000
3000
Posiada on małe, żółte kwiatki,
11:17
little yellow flowers all over the place.
272
662000
2000
dosłownie wszędzie.
11:19
And this is what it looks like with visible light.
273
664000
3000
Tak wygląda w świetle widzialnym.
11:22
This is what it looks like if you take out the red.
274
667000
3000
A tak wygląda, kiedy usunie się kolor czerwony.
11:25
Most bees don't perceive red.
275
670000
3000
Większość pszczół nie dostrzega czerwieni.
11:28
And then I put some ultraviolet filters on my camera
276
673000
4000
Przyłożyłem trochę filtru ultrafioletowego na mój aparat,
11:32
and took a very, very long exposure
277
677000
3000
i bardzo, bardzo długo naświetlałem,
11:35
with the particular frequencies of ultraviolet light
278
680000
3000
z określoną frekwencją ultrafioletu,
11:38
and this is what I got.
279
683000
2000
i oto, co otrzymałem.
11:40
And that's a real fantastic bull's eye.
280
685000
3000
To jest naprawdę fantastyczny strzał w dziesiątkę.
11:43
Now we don't know
281
688000
2000
Nie wiemy dokładnie,
11:45
exactly what a bee sees,
282
690000
2000
co widzi pszczoła,
11:47
any more than you know what I'm seeing
283
692000
2000
tak samo jak wy nie wiecie co ja widzę,
11:49
when I call this red.
284
694000
3000
kiedy nazywam to czerwienią.
11:52
We can't know what's going on in -- let alone an insect's --
285
697000
3000
Nie wiemy, co dzieje się, powiedzmy w umyśle owada,
11:55
another human being's mind.
286
700000
3000
ani w umyśle człowieka.
11:58
But the contrast will look something like that,
287
703000
3000
Ale tak mógłby wyglądać ten kontrast.
12:02
so standing out a lot from the background.
288
707000
2000
W dużym stopniu wyróżniając się z tła.
12:04
Here's another little flower --
289
709000
2000
Tutaj mamy następny mały kwiatek,
12:06
different range of ultraviolet frequencies,
290
711000
3000
w innym zakresie częstotliwości ultrafioletu,
12:09
different filters
291
714000
2000
z innym filtrem,
12:11
to match the pollinators.
292
716000
2000
by przypodobać się zapylaczom.
12:13
And that's the sort of thing that it would be seeing.
293
718000
3000
To właśnie widziałby zapylacz.
12:16
Just in case you think
294
721000
2000
W wypadku, gdybyście uważali
12:18
that all yellow flowers have this property --
295
723000
3000
że wszystkie żółte kwiatki posiadają taką własność --
12:21
no flower was damaged in the process of this shot;
296
726000
3000
żaden kwiatek nie ucierpiał podczas robienia tego zdjęcia --
12:24
it was just attached to the tripod,
297
729000
3000
został on tylko zamocowany do trójnoga,
12:27
not killed --
298
732000
2000
nie zabity --
12:29
then under ultraviolet light,
299
734000
2000
a w świetle ultrafioletowym
12:31
look at that.
300
736000
2000
proszę spojrzeć.
12:33
And that could be the basis of a sunscreen
301
738000
2000
Może jest to spowodowane filtrem słonecznym,
12:35
because sunscreens work by absorbing ultraviolet light.
302
740000
2000
ponieważ filtry pochłaniają światło ultrafioletowe.
12:37
So maybe the chemical in that would be useful.
303
742000
3000
Więc może jego składnik przydałby się nam.
12:41
Finally, there's one of evening primrose
304
746000
3000
Na koniec, jest to jeden z wiesiołków,
12:44
that Bjorn Rorslett from Norway sent me --
305
749000
2000
który przysłał mi Bjorn Rorslett z Norwegii --
12:46
fantastic hidden pattern.
306
751000
2000
posiada cudowny, ukryty wzór.
12:48
And I love the idea of something hidden.
307
753000
2000
Uwielbiam, kiedy coś jest ukryte.
12:50
I think there's something poetic here,
308
755000
2000
Myślę, że ma to coś z poezji.
12:52
that these pictures taken with ultraviolet filter,
309
757000
3000
Te obrazki, zrobione z filtrem ultrafioletu --
12:55
the main use of that filter
310
760000
2000
głównym zastosowaniem tego filtra
12:57
is for astronomers to take pictures of Venus --
311
762000
3000
jest robienie zdjęć Wenus przez astronomów --
13:00
actually the clouds of Venus.
312
765000
3000
właściwie, to chmur Wenus.
13:03
That's the main use of that filter.
313
768000
2000
To właśnie główne zastosowanie tego filtra.
13:05
Venus, of course, is the god of love and fertility,
314
770000
3000
Wenus, oczywiście, jest boginią miłości i płodności,
13:08
which is the flower story.
315
773000
2000
tworzy także historię kwiatów.
13:10
And just as flowers spend a lot of effort
316
775000
2000
Tak jak kwiaty muszą się bardzo postarać,
13:12
trying to get pollinators to do their bidding,
317
777000
3000
by przywołać do siebie zapylaczy, by rozprzestrzeniali pyłek,
13:15
they've also somehow managed to persuade us to plant great fields full of them
318
780000
3000
również jakoś przekonały nas, byśmy zasadzali ogromne pola, pełne ich samych,
13:18
and give them to each other
319
783000
2000
oraz rozdawali je każdemu,
13:20
at times of birth and death,
320
785000
4000
przy okazji urodzin, śmierci,
13:24
and particularly at marriage,
321
789000
2000
z okazji małżeństwa,
13:26
which, when you think of it,
322
791000
2000
które, jeśliby się zastanowić,
13:28
is the moment that encapsulates
323
793000
2000
jest chwilą, która zawiera w sobie
13:30
the transfer of genetic material
324
795000
3000
przeniesienie materiału genetycznego
13:33
from one organism to another.
325
798000
2000
z jednego organizmu, na inny.
13:35
Thank you very much.
326
800000
2000
Dziękuję serdecznie.
13:37
(Applause)
327
802000
5000
(Aplauz)
ABOUT THE SPEAKER
Jonathan Drori - EducatorJonathan Drori commissioned the BBC's very first websites, one highlight in a long career devoted to online culture and educational media -- and understanding how we learn.
Why you should listen
Jonathan Drori has dedicated his career to media and learning. As the Head of Commissioning for BBC Online, he led the effort to create bbc.co.uk, the online face of the BBC (an effort he recalls fondly). He came to the web from the TV side of the BBC, where as an editor and producer he headed up dozens of television series on science, education and the arts.
After almost two decades at the BBC, he's now a director at Changing Media Ltd., a media and education consultancy, and is a visiting professor at University of Bristol, where he studies educational media and misperceptions in science. He continues to executive produce the occasional TV series, including 2004's award-winning "The DNA Story" and 2009's "Great Sperm Race." He is on the boards of the Royal Botanic Gardens and the Woodland Trust.
(Photo: Lloyd Davis/flickr)
Jonathan Drori | Speaker | TED.com