TEDSalon NY2011
Kathryn Schulz: Don't regret regret
Kathryn Schulz: Mos u pendo për pendime
Filmed:
Readability: 3.8
2,286,421 views
Ne jemi mësuar të jetojmë një jetë pa pendime. Pse? Duke përdorur tatuazhin e saj si një shembull, Kethryn Schulz jep një fjalim të jashtëzakonshëm dhe prekës që na bind se duhet të përvetësojmë pendimet tona.
Kathryn Schulz - Wrongologist
Kathryn Schulz is a staff writer for the New Yorker and is the author of "Being Wrong: Adventures in the Margin of Error." Full bio
Kathryn Schulz is a staff writer for the New Yorker and is the author of "Being Wrong: Adventures in the Margin of Error." Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
So that's Johnny Depp, of course.
0
0
3000
Ky është Johnny Depp, sigurisht.
00:19
And that's Johnny Depp's shoulder.
1
4000
3000
Dhe ky është krahu i Johnny Depp-it.
00:22
And that's Johnny Depp's famous shoulder tattoo.
2
7000
3000
Dhe ky është tatuazhi i famshëm i Johnny Depp-it.
00:26
Some of you might know that, in 1990,
3
11000
2000
Disa prej jush mund të jeni në dijeni, që në 1990,
00:28
Depp got engaged to Winona Ryder,
4
13000
2000
Depp u fejua me Winona Ryder,
00:30
and he had tattooed on his right shoulder
5
15000
2000
dhe vizatoi një tatuazhë në krahun e tij të djathte,
00:32
"Winona forever."
6
17000
3000
"Përgjithmonë Winona".
00:35
And then three years later --
7
20000
2000
Pas tri viteve --
00:37
which in fairness, kind of is forever by Hollywood standards --
8
22000
3000
që në Hollywood do te thotë gati përgjithmonë,
00:40
they broke up,
9
25000
2000
ata u ndanë,
00:42
and Johnny went and got a little bit of repair work done.
10
27000
2000
dhe Johnny riparoj tatuazhin.
00:44
And now his shoulder says, "Wino forever."
11
29000
4000
Tani krahu i tij thotë "Wino përgjithmonë."
00:48
(Laughter)
12
33000
3000
(Të qeshura)
00:51
So like Johnny Depp,
13
36000
2000
Ashtu si Johnny Depp,
00:53
and like 25 percent of Americans
14
38000
2000
dhe ashtu sikur 25% e amerikanëve
00:55
between the ages of 16 and 50,
15
40000
4000
në moshën nga 16 deri në 50 vjeç,
00:59
I have a tattoo.
16
44000
3000
edhe unë kam një tatuazh.
01:02
I first started thinking about getting it in my mid-20s,
17
47000
3000
Fillova të mendoj për një tatuazh kur isha në të 20-tat,
01:05
but I deliberately waited a really long time.
18
50000
3000
por prita për një kohë të gjatë me qëllim.
01:08
Because we all know people
19
53000
2000
Sepse të gjithë ne njohim njerëz
01:10
who have gotten tattoos when they were 17
20
55000
2000
të cilët vizatuan tatuazh kur ishin 17 vjeç
01:12
or 19 or 23
21
57000
2000
ose 19, ose 23
01:14
and regretted it by the time they were 30.
22
59000
3000
dhe u penduan për të përpara se t'i mbushin 30 vjeç.
01:18
That didn't happen to me.
23
63000
3000
Kjo nuk më ndodhi mua.
01:21
I got my tattoo when I was 29,
24
66000
3000
Unë e vizatova tatuazhin tim kur isha 29 vjeç,
01:24
and I regretted it instantly.
25
69000
3000
dhe u pendova menjëherë.
01:27
And by "regretted it,"
26
72000
2000
Kur them "u pendova"
01:29
I mean that I stepped outside of the tattoo place --
27
74000
3000
dua të them që dola nga dyqani i tatuazheve --
01:32
this is just a couple miles from here
28
77000
2000
i cili është vetëm dy milje larg nga ketu
01:34
down on the Lower East Side --
29
79000
2000
në anën Lindore të Ulët --
01:36
and I had a massive emotional meltdown in broad daylight
30
81000
3000
dhe, në mes të ditës, përjetova një shkrirje të madhe emocionale
01:39
on the corner of East Broadway and Canal Street.
31
84000
2000
në kënd të East Broadway dhe Rruges Canal.
01:41
(Laughter)
32
86000
2000
(Të qeshura)
01:43
Which is a great place to do it because nobody cares.
33
88000
2000
Ishte një vend i mirë për këtë përvojë, sepse askush nuk lodhet për ty.
01:45
(Laughter)
34
90000
2000
(Të qeshura)
01:47
And then I went home that night, and I had an even larger emotional meltdown,
35
92000
3000
Pastaj shkova në shtëpi, dhe përjetova një shkrirje edhe më të madhe ndjenjash,
01:50
which I'll say more about in a minute.
36
95000
3000
për të cilën do t'iu tregoj pas pak.
01:53
And this was all actually quite shocking to me,
37
98000
2000
E gjithë kjo ishte shumë tronditëse për mua,
01:55
because prior to this moment,
38
100000
2000
sepse para këtij momenti
01:57
I had prided myself
39
102000
2000
unë krenohesha
01:59
on having absolutely no regrets.
40
104000
2000
me faktin që nuk kisha asnjë pendim.
02:01
I made a lot of mistakes
41
106000
2000
Unë kam bërë shumë gabime
02:03
and dumb decisions, of course.
42
108000
2000
dhe vendime të marra, sigurisht.
02:05
I do that hourly.
43
110000
2000
Une marr vendime të tilla çdo orë.
02:07
But I had always felt like, look, you know,
44
112000
3000
Por gjithmonë kam menduar që
02:10
I made the best choice I could make
45
115000
2000
e kam marrur vendimin më të mirë të mundshëm
02:12
given who I was then,
46
117000
2000
duke marrur parasysh se kush isha atëherë,
02:14
given the information I had on hand.
47
119000
2000
dhe informacionet që kisha.
02:16
I learned a lesson from it.
48
121000
2000
Mësova diçka prej këtyre vendimeve.
02:18
It somehow got me to where I am in life right now.
49
123000
2000
Disi, më ndihmuan të arrij këtu ku jam sot.
02:20
And okay, I wouldn't change it.
50
125000
3000
Nuk do të ndërroja shumë gjëra.
02:25
In other words, I had drunk our great cultural Kool-Aid about regret,
51
130000
4000
Me fjalë të tjera, une e kam pirë pijën kulturore për pendime,
02:29
which is that lamenting things that occurred in the past
52
134000
3000
që na mëson që vajtimi për gjëra që kanë ndodhur në të kaluarën
02:32
is an absolute waste of time,
53
137000
2000
është një humbje kohe.
02:34
that we should always look forward and not backward,
54
139000
3000
Ne duhet të shikojmë para, dhe jo prapa,
02:37
and that one of the noblest and best things we can do
55
142000
2000
dhe një prej gjërave më të mira që mund të bëjmë
02:39
is strive to live a life free of regrets.
56
144000
3000
është të mundohemi të jetojmë një jetë pa pendime.
02:42
This idea is nicely captured by this quote:
57
147000
3000
Kjo ide është e përmbledhur mirë në këtë thënje:
02:45
"Things without all remedy
58
150000
2000
"Nuk duhet t'iu kushtojmë vëmendje
02:47
should be without regard;
59
152000
3000
gjërave që nuk kanë ilaç;
02:50
what's done is done."
60
155000
2000
ajo që ka ndodhur, ka ndodhur."
02:52
And it seems like kind of an admirable philosophy at first --
61
157000
3000
Kjo duket si një filozofi e admirueshme në fillim,
02:55
something we might all agree to sign onto ...
62
160000
3000
diçka me të cilën të gjithë mund të pajtohemi...
02:58
until I tell you who said it.
63
163000
3000
derisa t'iu tregoj se kush e ka thënë.
03:02
Right, so this is Lady MacBeth
64
167000
2000
Ja, kjo është Zonja MakBeth
03:04
basically telling her husband to stop being such a wuss
65
169000
3000
e cila i thotë burrit të saj që ai duhet të ndalonte së qenuri kaq i dobët
03:07
for feeling bad about murdering people.
66
172000
3000
kur ky i fundit ndihej keq ngase kishte vrarë njerëz.
03:10
And as it happens, Shakespeare was onto something here,
67
175000
3000
Si çdo herë tjetër, Shekspiri
03:13
as he generally was.
68
178000
2000
donte të thoshte diçka me këtë.
03:15
Because the inability to experience regret
69
180000
3000
Për shkak se paafteësia për të përjetuar pendim
03:18
is actually one of the diagnostic characteristics
70
183000
2000
është një prej karakteristikave
03:20
of sociopaths.
71
185000
3000
të sociopatëve.
03:23
It's also, by the way, a characteristic of certain kinds of brain damage.
72
188000
3000
Kjo është gjithashtu, një karakteristikë e disa dëmtimeve trurore.
03:26
So people who have damage
73
191000
2000
Njerëzit të cilët vuajnë prej lëndimeve
03:28
to their orbital frontal cortex
74
193000
2000
në korteksin orbital të parmë
03:30
seem to be unable to feel regret
75
195000
2000
duket që nuk janë në gjendje të ndjejnë pendim
03:32
in the face of even obviously very poor decisions.
76
197000
3000
edhe kur marrin vendime qartësisht jo të mira.
03:36
So if, in fact, you want to live a life free of regret,
77
201000
2000
Kështu që, nëse dëshironi të jetoni një jetë pa pendime
03:38
there is an option open to you.
78
203000
3000
ka një zgjidhje për ju.
03:41
It's called a lobotomy.
79
206000
3000
Quhet lobotomi.
03:44
But if you want to be fully functional
80
209000
2000
Por nëse dëshironi të funksiononi si duhet
03:46
and fully human
81
211000
2000
dhe të jeni një njeri komplet
03:48
and fully humane,
82
213000
3000
dhe human,
03:51
I think you need to learn to live, not without regret, but with it.
83
216000
3000
unë mendoj që duhet të mësoheni të jetoni, jo pa pendime, por me pendime.
03:54
So let's start off by defining some terms.
84
219000
2000
Le të fillojmë duke i definuar disa terma.
03:56
What is regret?
85
221000
2000
Çka është pendimi?
03:58
Regret is the emotion we experience
86
223000
2000
Pendimi është një emocion të cilin e përjetojmë
04:00
when we think that our present situation
87
225000
2000
kur mendojmë që situata e tanishme
04:02
could be better or happier
88
227000
2000
mund të ishte më e mirë ose më e lumtur
04:04
if we had done something different in the past.
89
229000
2000
nëse do të kishim bërë diçka ndryshe në të kaluarën.
04:06
So in other words, regret requires two things.
90
231000
2000
Pendimi kërkon dy gjera.
04:08
It requires, first of all, agency -- we had to make a decision in the first place.
91
233000
3000
Së pari, kërkon veprim -- ne duhet të kemi pasë marrë një vendim.
04:11
And second of all, it requires imagination.
92
236000
3000
Së dyti, kërkon imagjinatë.
04:14
We need to be able to imagine going back and making a different choice,
93
239000
3000
Ne duhet të jemi të aftë të imagjinojmë që mund të kthehemi në të kaluarën dhe të vendosim ndryshe.
04:17
and then we need to be able to kind of spool this imaginary record forward
94
242000
3000
Pastaj e përdorim imagjinatën për të paramenduar
04:20
and imagine how things would be playing out in our present.
95
245000
4000
se si do të ishin gjërat tani nëse do të kishim vepruar ndryshe në të kaluarën.
04:24
And in fact, the more we have of either of these things --
96
249000
2000
Në fakt, sa më shumë që të kemi nga këto dy gjëra,
04:26
the more agency and the more imagination
97
251000
3000
sa më shumë veprim dhe imagjinatë
04:29
with respect to a given regret,
98
254000
2000
në lidhje me një pendim të caktuar,
04:31
the more acute that regret will be.
99
256000
3000
më i rëndë ai pendim do të jetë.
04:34
So let's say for instance
100
259000
2000
Të themi që jeni duke shkuar
04:36
that you're on your way to your best friend's wedding
101
261000
2000
në dasmen e shoqës suaj të ngushtë
04:38
and you're trying to get to the airport and you're stuck in terrible traffic,
102
263000
3000
dhe ngeceni në trafik rrugës për në aeroport.
04:41
and you finally arrive at your gate
103
266000
2000
Kur, më në fund arrini tek porta juaj
04:43
and you've missed your flight.
104
268000
2000
e kuptoni që e keni humbur fluturimin.
04:45
You're going to experience more regret in that situation
105
270000
2000
Ju do të pendoheni më shumë nëse
04:47
if you missed your flight by three minutes
106
272000
2000
e humbni fluturimin për 3 minuta
04:49
than if you missed it by 20.
107
274000
3000
se sa nëse e humbni fluturimin për 20 minuta.
04:52
Why?
108
277000
2000
Pse?
04:54
Well because, if you miss your flight by three minutes,
109
279000
2000
Sepse, nëse e humbni fluturimin për 3 minuta,
04:56
it is painfully easy to imagine
110
281000
2000
është shumë lehtë të imagjinosh
04:58
that you could have made different decisions
111
283000
2000
se vendime të ndryshme nga ato që i morrët
05:00
that would have led to a better outcome.
112
285000
2000
do të rezultonin në një përfundim më të mirë.
05:02
"I should have taken the bridge and not the tunnel.
113
287000
2000
"Unë duhet të shkoja nga ura, dhe jo nga tuneli.
05:04
I should have gone through that yellow light."
114
289000
3000
Duhet të kaloja nëpër dritën e verdhë të semaforit."
05:07
These are the classic conditions that create regret.
115
292000
3000
Këto janë kushte klasike të cilat krijojnë pendim.
05:10
We feel regret when we think we are responsible
116
295000
3000
Ne pendohemi kur mendojmë që jemi të përgjegjshëm
05:13
for a decision that came out badly,
117
298000
2000
për një vendim i cili doli keq,
05:15
but almost came out well.
118
300000
3000
por për pak sa të rezultonte në një përfundim më të mirë.
05:18
Now within that framework,
119
303000
2000
Në këto rrethana,
05:20
we can obviously experience regret about a lot of different things.
120
305000
3000
ne do të përjetojmë pendim për shumë gjëra të ndryshme.
05:23
This session today is about behavioral economics.
121
308000
3000
Seanca e sodit ka të bëj me ekonominë e sjelljes.
05:26
And most of what we know about regret
122
311000
3000
Ajo që ne tashmë dimë në lidhje me pendimin
05:29
comes to us out of that domain.
123
314000
2000
vjen nga kjo degë e studimeve.
05:31
We have a vast body of literature
124
316000
3000
Kemi një mori të literaturës
05:34
on consumer and financial decisions
125
319000
2000
që ka të bëj me vendimet e konsumatorëve,
05:36
and the regrets associated with them --
126
321000
2000
dhe pendimet që janë të lidhura më këto vendime.
05:38
buyer's remorse, basically.
127
323000
2000
Kjo njihet si keqardhja e blerësit.
05:40
But then finally, it occurred to some researchers to step back
128
325000
3000
Më në fund, disa hulumtuesve iu shkoi ndër mend të pyesnin,
05:43
and say, well okay, but overall,
129
328000
2000
se cilat janë gjërat për të cilat
05:45
what do we regret most in life?
130
330000
3000
pendohemi më së shumti në jetë.
05:48
Here's what the answers turn out to look like.
131
333000
2000
Këto janë përgjigjet që nxorrën.
05:50
So top six regrets --
132
335000
2000
Pra gjashtë gjërat e para për të cilat
05:52
the things we regret most in life:
133
337000
2000
pendohemi më së shumti në jetë:
05:54
Number one by far, education.
134
339000
2000
Numri një është shkollimi.
05:56
33 percent of all of our regrets
135
341000
2000
33% e pendimeve tona
05:58
pertain to decisions we made about education.
136
343000
2000
i takojnë vendimeve që kane të bëjnë me shkollimin tonë.
06:00
We wish we'd gotten more of it.
137
345000
2000
Ne dëshirojmë që të kishim një shkollim më të mirë.
06:02
We wish we'd taken better advantage of the education that we did have.
138
347000
3000
Dëshirojmë të kishim shfrytëzuar më shumë mundësinë për shkollim.
06:05
We wish we'd chosen to study a different topic.
139
350000
3000
Dëshirojmë të kishim vendosur të studiojmë një degë tjetër.
06:08
Others very high on our list of regrets
140
353000
2000
Gjërat tjera të cilat janë në listën tonë të pendimeve
06:10
include career, romance, parenting,
141
355000
3000
përfshijnë karrieren, romancën, aftësitë prindërore,
06:13
various decisions and choices about our sense of self
142
358000
3000
disa vendime dhe zgjedhje që kanë të bëjne me kuptimin e vetëvetës
06:16
and how we spend our leisure time --
143
361000
2000
dhe se si vendosim të kalojmë kohën e lirë --
06:18
or actually more specifically,
144
363000
2000
ose më specifikisht,
06:20
how we fail to spend our leisure time.
145
365000
2000
se si dështojmë të kalojmë kohën tonë të lirë.
06:22
The remaining regrets
146
367000
2000
Pendimet tjera
06:24
pertain to these things:
147
369000
2000
ju takojnë këtyre gjërave:
06:26
finance, family issues unrelated to romance or parenting,
148
371000
3000
financat, problemeve familjare që nuk
06:29
health, friends,
149
374000
2000
janë të lidhura me romancë ose aftësitë prindërore,
06:31
spirituality and community.
150
376000
3000
shëndeti, shoqëria, natyra shpirterore, dhe komuniteti.
06:34
So in other words, we know most of what we know about regret
151
379000
3000
Kështu që, ne i dijmë të gjitha këto gjëra për pendim
06:37
by the study of finance.
152
382000
2000
për shkak të studimit të financave.
06:39
But it turns out, when you look overall at what people regret in life,
153
384000
2000
Por duket që kur ju analizoni gjërat për të cilat njerëzit pendohen,
06:41
you know what, our financial decisions don't even rank.
154
386000
3000
vendimet tona financiare nuk janë në krye të listës.
06:44
They account for less than three percent of our total regrets.
155
389000
4000
Ato shkaktojnë më pak se 3% të pendimeve totale.
06:48
So if you're sitting there stressing
156
393000
2000
Kështu që, nëse jeni ulur dhe stresoheni
06:50
about large cap versus small cap,
157
395000
2000
për një kapelë të madhe apo të vogël,
06:52
or company A versus company B,
158
397000
2000
ose për kompaninë A apo kompaninë B,
06:54
or should you buy the Subaru or the Prius,
159
399000
2000
ose nëse duhet të bleni një Subaru apo një Prius,
06:56
you know what, let it go.
160
401000
3000
mos u shqetësoni më për këto.
06:59
Odds are, you're not going to care in five years.
161
404000
3000
Shanset janë që ju nuk do të lodheni për këto gjëra pas 5 viteve.
07:02
But for these things that we actually do really care about
162
407000
3000
Por si ndihemi kur pendohemi thellësisht
07:05
and do experience profound regret around,
163
410000
2000
për gjërat të cilat
07:07
what does that experience feel like?
164
412000
3000
kanë domethënje të madhe për ne?
07:11
We all know the short answer.
165
416000
2000
Të gjithë e dimë përgjigjen e shkurtër.
07:13
It feels terrible. Regret feels awful.
166
418000
2000
Ndihemi tmerrshëm. Pendimi është një ndjenjë e keqe.
07:15
But it turns out that regret feels awful
167
420000
2000
Ne tani e dimë që pendimi është i tmerrshëm
07:17
in four very specific and consistent ways.
168
422000
3000
në katër mënyra specifike dhe të qëndrueshme.
07:20
So the first consistent component of regret
169
425000
2000
Përbërësi i parë i pendimit
07:22
is basically denial.
170
427000
3000
është mohimi.
07:25
When I went home that night after getting my tattoo,
171
430000
3000
Kur u ktheva në shtëpi atë natë, pasi a kisha vizatuar tatuazhin
07:28
I basically stayed up all night.
172
433000
2000
unë nuk fjeta gjithë natën.
07:30
And for the first several hours,
173
435000
2000
Gjatë orëve të para
07:32
there was exactly one thought in my head.
174
437000
2000
unë mendoja vetëm për një gjë.
07:34
And the thought was,
175
439000
2000
Mendimi ishte
07:36
"Make it go away!"
176
441000
3000
"Bëj që të largohet!"
07:39
This is an unbelievably primitive emotional response.
177
444000
4000
Kjo është një përgjigje shumë primitive ndjenjash.
07:43
I mean, it's right up there with, "I want my mommy!"
178
448000
3000
Është njejtë sikur thirrja "Dua nënen!"
07:46
We're not trying to solve the problem.
179
451000
2000
Ne nuk po mundohemi të zgjedhim një problem
07:48
We're not trying to understand how the problem came about.
180
453000
3000
Ne nuk po mundohemi të kuptojmë se nga erdhi ky problem.
07:51
We just want it to vanish.
181
456000
3000
Ne dëshirojmë që problemi të zhduket.
07:54
The second characteristic component of regret
182
459000
2000
Karakteristika e dytë e pendimit
07:56
is a sense of bewilderment.
183
461000
2000
është një ndjenjë e hutimit.
07:58
So the other thing I thought about there in my bedroom that night
184
463000
3000
Gjëja tjetër për të cilen mendova atë natë në dhomën time
08:01
was, "How could I have done that?
185
466000
3000
ishte "Si mund ta bëja këtë?
08:04
What was I thinking?"
186
469000
3000
Cfarë po mendoja?"
08:07
This real sense of alienation
187
472000
2000
Kjo është një ndjenjë e tjetërsimit
08:09
from the part of us that made a decision we regret.
188
474000
2000
nga pjesa jonë e cila e morri këtë vendim për të cilin pendohemi,
08:11
We can't identify with that part.
189
476000
2000
Ne nuk mund të identifikohemi me këtë pjesë tonën.
08:13
We don't understand that part.
190
478000
2000
Ne nuk e kuptojmë atë pjesë tonën.
08:15
And we certainly don't have any empathy for that part --
191
480000
2000
Dhe, sigurisht, nuk kemi mirëkuptim për këtë pjesë
08:17
which explains the third consistent component of regret,
192
482000
3000
ndjenjë e cila e shpjegon përbërësin e tretë të pendimit,
08:20
which is an intense desire to punish ourselves.
193
485000
2000
që është një dëshirë e fortë për të ndëshkuar veten.
08:22
That's why, in the face of our regret,
194
487000
2000
Kjo shpjegon pse, kur ballafaqohemi me pendim,
08:24
the thing we consistently say is, "I could have kicked myself."
195
489000
3000
ajo që e themi gjithmonë është "Unë mund të kisha shkelmuar vetëveten."
08:28
The fourth component here
196
493000
2000
Përbërësi i katërt këtu
08:30
is that regret is what psychologists call perseverative.
197
495000
2000
është ajo që psikologët e quajnë perservativë.
08:32
To perseverate means to focus obsessively and repeatedly
198
497000
3000
Të prezervosh do të thotë të përqëndrohesh në
08:35
on the exact same thing.
199
500000
2000
një gjë mënyrë të përsëritur dhe obsesive.
08:37
Now the effect of perseveration
200
502000
2000
Efekti i preservimit
08:39
is to basically take these first three components of regret
201
504000
2000
është që t'i lidh tre përbërësit e parë të pendimit
08:41
and put them on an infinite loop.
202
506000
3000
dhe t'i vendosë në një qark pa kufi.
08:44
So it's not that I sat there in my bedroom that night,
203
509000
3000
Kështu që, unë nuk isha në dhomën time
08:47
thinking, "Make it go away."
204
512000
3000
duke menduar "Bëj që kjo të largohet."
08:50
It's that I sat there and I thought,
205
515000
2000
U ula aty dhe mendova
08:52
"Make it go away. Make it go away.
206
517000
2000
"Bëj që të largohet. Bëj që të largohet.
08:54
Make it go away. Make it go away."
207
519000
3000
Bëj që të largohet. Bëj që të largohet."
08:57
So if you look at the psychological literature,
208
522000
2000
Kështu që, nëse lexoni literaturen psikologjike
08:59
these are the four consistent defining components of regret.
209
524000
4000
këta janë katër përbërësit kryesor që e definojnë pendimin.
09:03
But I want to suggest that there's also a fifth one.
210
528000
3000
Por, unë dua të sygjeroj që ka edhe një përbërës të pestë.
09:06
And I think of this
211
531000
2000
Unë e konsideroj këtë si një
09:08
as a kind of existential wake-up call.
212
533000
3000
thirrje zgjimi ekzistenciale.
09:11
That night in my apartment,
213
536000
2000
Atë natë, në apartamentin tim,
09:13
after I got done kicking myself and so forth,
214
538000
3000
pasi e shqelmova veten,
09:16
I lay in bed for a long time,
215
541000
2000
u shtriva në shtrat për një kohë shumë të gjatë
09:18
and I thought about skin grafts.
216
543000
4000
dhe mendova për pjesët e lëkures të cilat i tërheqim dhe i vendosim në pjesë tjera të trupit.
09:22
And then I thought about how,
217
547000
2000
Pastaj mendova se si,
09:24
much as travel insurance doesn't cover acts of God,
218
549000
3000
ashtu sikur sigurimi i udhëtimeve nuk i mbulon aktet e Zotit,
09:27
probably my health insurance did not cover acts of idiocy.
219
552000
4000
edhe sigurimi im shëndetësor nuk i mbulon veprimet e mia idiotike.
09:32
In point of fact, no insurance covers acts of idiocy.
220
557000
3000
Në të vertete, asnjë sigurim nuk i mbulon veprat e idiotësisë.
09:35
The whole point of acts of idiocy
221
560000
2000
Gjëja interesante për veprat e idiotësisë
09:37
is that they leave you totally uninsured;
222
562000
2000
është që të lënë të pasiguruar;
09:39
they leave you exposed to the world
223
564000
2000
të lënë të pambrojtur prej botës
09:41
and exposed to your own vulnerability and fallibility
224
566000
3000
dhe të zbuluar ndaj dobësisë dhe pasaktësisë tënde
09:44
in face of, frankly, a fairly indifferent universe.
225
569000
4000
para një universi krejtësisht indiferent.
09:49
This is obviously an incredibly painful experience.
226
574000
3000
Kjo është një përvojë shumë e dhimbshme.
09:52
And I think it's particularly painful for us now in the West
227
577000
3000
Është veqanerisht e dhimbëshme për ne që jetojmë në Perëndim
09:55
in the grips of what I sometimes think of
228
580000
2000
nën mbërthimin e asaj që unë e quaj
09:57
as a Control-Z culture --
229
582000
3000
kultura Kontrol-Z --
10:00
Control-Z like the computer command,
230
585000
2000
Kontrol-Z si kamanda në kompjuter,
10:02
undo.
231
587000
2000
zhbëj.
10:04
We're incredibly used to not having to face
232
589000
3000
Ne jemi mësuar të mos përballemi
10:07
life's hard realities, in a certain sense.
233
592000
2000
me realitetin e vështirë të jetës.
10:09
We think we can throw money at the problem
234
594000
2000
Mendojmë që mund të përdorim të holla
10:11
or throw technology at the problem --
235
596000
2000
ose teknologjinë për të zgjidhur problemet tona --
10:13
we can undo and unfriend
236
598000
2000
ne mund të zhbëjmë, të prishim shoqëri,
10:15
and unfollow.
237
600000
3000
të ndelemi së ndjekuri.
10:18
And the problem is that there are certain things that happen in life
238
603000
3000
Problemi është që janë disa gjëra që ndodhin në jetë
10:21
that we desperately want to change
239
606000
3000
të cilat dëshirojmë t'i ndërrojmë
10:24
and we cannot.
240
609000
2000
dhe nuk mundemi.
10:26
Sometimes instead of Control-Z,
241
611000
2000
Ndonjëherë, në vend të Kontrol-Z,
10:28
we actually have zero control.
242
613000
2000
ne nuk kemi aspak kontrol.
10:30
And for those of us who are control freaks and perfectionists --
243
615000
4000
Për ata të cilet jemi fanatik kontrolli dhe përfeksionista --
10:34
and I know where of I speak --
244
619000
2000
dhe unë e di se për kë flas --
10:36
this is really hard,
245
621000
2000
kjo është shumë e vështirë,
10:38
because we want to do everything ourselves and we want to do it right.
246
623000
3000
sepse ne dëshirojmë të bëjmë çdo gjë vetë dhe si duhet.
10:42
Now there is a case to be made
247
627000
2000
Mund të themi që fanatikët e kontrollit
10:44
that control freaks and perfectionists should not get tattoos,
248
629000
3000
dhe përfeksionistët nuk duhet të bëjnë tatuazhe,
10:47
and I'm going to return to that point in a few minutes.
249
632000
3000
dhe do t'i kthehem kësaj çështje pas pak.
10:50
But first I want to say
250
635000
2000
Së pari dua të them
10:52
that the intensity and persistence
251
637000
2000
që intensiteti dhe këmbëngulja me të cilat
10:54
with which we experience these emotional components of regret
252
639000
3000
i përjetojmë këta përbërës emocional të pendimit
10:57
is obviously going to vary
253
642000
2000
do të ndryshojnë varësisht
10:59
depending on the specific thing that we're feeling regretful about.
254
644000
3000
prej rasteve specifike për të cilat pendohemi.
11:02
So for instance, here's one of my favorite
255
647000
2000
Për shembull, kjo është një prej gjeneratoreve
11:04
automatic generators of regret in modern life.
256
649000
4000
automatik të pendimit në jetën moderne.
11:08
(Laughter)
257
653000
2000
(Të qeshura)
11:10
Text: Relpy to all.
258
655000
2000
Mesazh: Përgjigjju të gjithëve.
11:12
And the amazing thing
259
657000
2000
Gjëja e mrekullueshme për këtë
11:14
about this really insidious technological innovation
260
659000
3000
risi tinëzare teknologjike
11:17
is that even just with this one thing,
261
662000
2000
është që edhe kjo gjë e vogël,
11:19
we can experience a huge range of regret.
262
664000
3000
mund të na bëj të përjetojmë pendime të niveleve të ndryshme.
11:22
You can accidentally hit "reply all" to an email
263
667000
3000
Mund të shtypni "përgjigjju të gjithëve" aksidentalisht
11:25
and torpedo a relationship.
264
670000
3000
dhe të shkatërroni një lidhje.
11:28
Or you can just have an incredibly embarrassing day at work.
265
673000
3000
Apo mund të keni një ditë shumë të turpshme në punë.
11:31
Or you can have your last day at work.
266
676000
4000
Apo mund të keni ditën e fundit në punë.
11:35
And this doesn't even touch
267
680000
2000
Kjo as nuk fillon të prekë
11:37
on the really profound regrets of a life.
268
682000
3000
pendimet e thella në jetë.
11:40
Because of course, sometimes we do make decisions
269
685000
2000
Sepse nganjëherë marrim vendime
11:42
that have irrevocable and terrible consequences,
270
687000
4000
që kanë pasoja të tmerrëshme dhe të pakthyeshme,
11:46
either for our own or for other people's
271
691000
3000
për shëndetin, lumturinë,
11:49
health and happiness and livelihoods,
272
694000
2000
dhe jetesën tonë apo të të tjerëve.
11:51
and in the very worst case scenario, even their lives.
273
696000
4000
Në skenarin më të keq, mund të ju kushtoj edhe vetë jetën.
11:55
Now obviously, those kinds of regrets
274
700000
3000
Qartë, këto lloje të pendimit
11:58
are incredibly piercing and enduring.
275
703000
4000
janë therrëse dhe afatgjata.
12:02
I mean, even the stupid "reply all" regrets
276
707000
3000
Dua të them që edhe pendimit qe keni dërguar një "përgjigje të gjithëve"
12:05
can leave us in a fit of excruciating agony for days.
277
710000
4000
mund të na kushtoj disa ditë torturuese.
12:10
So how are we supposed to live with this?
278
715000
3000
Si mund të jetojmë me këtë pendim?
12:13
I want to suggest that there's three things
279
718000
2000
Dua të sugjeroj që ka tri gjëra
12:15
that help us to make our peace with regret.
280
720000
3000
që na ndihmojnë të tejkalojmë pendimin.
12:18
And the first of these
281
723000
2000
E para është që të ngushëllohemi
12:20
is to take some comfort in its universality.
282
725000
3000
me universalitetin e tij.
12:24
If you Google regret and tattoo,
283
729000
4000
Nëse e kërkoni në Google "pendim dhe tatuazh"
12:28
you will get 11.5 million hits.
284
733000
2000
ju do të gjeni 11.5 milion klikime.
12:30
(Laughter)
285
735000
2000
(Të qeshura)
12:32
The FDA estimates
286
737000
2000
Administrata për Ushqim dhe Barna vlerëson
12:34
that of all the Americans who have tattoos,
287
739000
2000
që prej të gjithë amerikanëve të cilët kanë tatuazhe,
12:36
17 percent of us regret getting them.
288
741000
3000
17% prej nesh pendohemi që i kemi bërë.
12:39
That is Johnny Depp and me
289
744000
2000
Këtu përfshihen Johnny Depp dhe unë
12:41
and our seven million friends.
290
746000
2000
dhe 7 milion shokë të tjerë.
12:43
And that's just regret about tattoos.
291
748000
3000
Kjo shifër i takon vetëm pendimeve për tatuazhe.
12:46
We are all in this together.
292
751000
3000
Ne të gjithë ballafaqohemi me këtë së bashku.
12:50
The second way that we can help make our peace with regret
293
755000
2000
Mënyra e dytë e cila na ndihmon të tejkalojmë pendimin
12:52
is to laugh at ourselves.
294
757000
3000
është të qeshemi më vetëveten.
12:55
Now in my case, this really wasn't a problem,
295
760000
2000
Në rastin tim, kjo nuk ishte një problem,
12:57
because it's actually very easy to laugh at yourself
296
762000
3000
sepse është shumë lehtë të qeshesh me veten
13:00
when you're 29 years old and you want your mommy
297
765000
2000
kur je 29 vjeç dhe e kërkon nënën
13:02
because you don't like your new tattoo.
298
767000
3000
sepse nuk të pëlqen tatuazhi i ri.
13:05
But it might seem like a kind of cruel or glib suggestion
299
770000
4000
Mund të duket si një sugjerim mizor apo i lehtë
13:09
when it comes to these more profound regrets.
300
774000
3000
kur bëhet fjalë për pendime më të thella.
13:12
I don't think that's the case though.
301
777000
3000
Unë nuk mendoj që kjo është e vërtetë.
13:15
All of us who've experienced regret
302
780000
3000
Të gjithë ne që kemi përjetuar pendim
13:18
that contains real pain and real grief
303
783000
4000
i cili ka dhimbje të vërtetë dhe pikëllim real
13:22
understand that humor and even black humor
304
787000
3000
e kuptojmë që humori, edhe humori i zi,
13:25
plays a crucial role in helping us survive.
305
790000
3000
na ndihmon të mbijetojmë.
13:28
It connects the poles of our lives back together,
306
793000
2000
Humori i lidh polet e jetës tonë së bashku,
13:30
the positive and the negative,
307
795000
2000
pozitiven dhe negativen,
13:32
and it sends a little current of life back into us.
308
797000
4000
dhe e dërgon një rrjedhë të jetës tek ne.
13:36
The third way that I think we can help make our peace with regret
309
801000
3000
Mënyra e tretë për të ndihmuar veten të bëjmë paqe me pendimet tona
13:39
is through the passage of time,
310
804000
3000
është nëpërmjet kalimit të kohës,
13:42
which, as we know, heals all wounds --
311
807000
2000
e cila, siq e dimë, i shëron të gjitha plagët --
13:44
except for tattoos, which are permanent.
312
809000
3000
përveq tatuazheve, të cilat janë të përherëshme.
13:48
So it's been several years
313
813000
2000
Kanë kaluar disa vjet
13:50
since I got my own tattoo.
314
815000
3000
që prej kohës kur e bëra këtë tatuazh.
13:54
And do you guys just want to see it?
315
819000
4000
Dëshironi ta shihni?
13:58
All right.
316
823000
2000
Në rregull.
14:00
Actually, you know what, I should warn you,
317
825000
3000
Duhet të ju paralajmëroj që
14:03
you're going to be disappointed.
318
828000
2000
do të dëshpëroheni,
14:05
Because it's actually not that hideous.
319
830000
3000
sepse nuk është edhe aq i keq.
14:08
I didn't tattoo Marilyn Manson's face
320
833000
3000
Unë nuk e kam një tatuazh me fytyren e Marilyn Mason-it
14:11
on some indiscreet part of myself or something.
321
836000
2000
në vend e pa vend.
14:13
When other people see my tattoo,
322
838000
2000
Shumica e njerëzve të cilët
14:15
for the most part they like how it looks.
323
840000
2000
e shohin tatuazhin tim, e pëlqejnë atë.
14:17
It's just that I don't like how it looks.
324
842000
2000
Problemi është që mua nuk më pëlqen.
14:19
And as I said earlier, I'm a perfectionist.
325
844000
3000
Siç thash më parë, une jam një përfeksioniste.
14:22
But I'll let you see it anyway.
326
847000
3000
Por do të ju lejoj ta shihni sidoqoftë.
14:29
This is my tattoo.
327
854000
3000
Ky është tatuazhi im.
14:33
I can guess what some of you are thinking.
328
858000
3000
Unë mund të ja qëlloj se çfarë po mendoni.
14:36
So let me reassure you about something.
329
861000
3000
Kështu që më lejoni të ju siguroj për diçka.
14:39
Some of your own regrets
330
864000
2000
Disa prej pendimive tuaja
14:41
are also not as ugly as you think they are.
331
866000
4000
nuk janë aq të shëmtuara sa mendoni ju.
14:45
I got this tattoo
332
870000
2000
Unë e bëra këtë tatuazh
14:47
because I spent most of my 20s
333
872000
2000
sepse i kalova të shumtat e të 20-tave të mia
14:49
living outside the country and traveling.
334
874000
2000
duke jetuar jashtë shtetit dhe duke udhëtuar.
14:51
And when I came and settled in New York afterward,
335
876000
2000
Kur u vendosa në New York më pas,
14:53
I was worried that I would forget
336
878000
2000
u brengosa që do t'i harroja
14:55
some of the most important lessons that I learned during that time.
337
880000
3000
disa prej mësimeve më të rëndesishme të asaj kohe.
14:58
Specifically the two things I learned about myself
338
883000
3000
Në mënyrë specifike, dy prej gjërave të cilat i mësova për veten time
15:01
that I most didn't want to forget
339
886000
2000
dhe nuk desha t'i harroj
15:03
was how important it felt to keep exploring
340
888000
3000
ishin rëndësia e eksplorimit
15:06
and, simultaneously, how important it is
341
891000
3000
dhe, në të njejtën kohë, rëndesia e të
15:09
to somehow keep an eye on your own true north.
342
894000
3000
diturit se ku dëshirojmë të shkojmë.
15:12
And what I loved about this image of the compass
343
897000
2000
Gjëja që më pëlqente tek ky imazh i busulles
15:14
was that I felt like it encapsulated both of these ideas
344
899000
2000
është që u ndjeva sikur i portretizonte këto ide
15:16
in one simple image.
345
901000
3000
në një imazh të thjeshtë.
15:19
And I thought it might serve as a kind of permanent mnemonic device.
346
904000
3000
Mendova që do te ishte si një pajisje e përherëshme e kujtesës.
15:23
Well it did.
347
908000
2000
Dhe këtë e bëri.
15:25
But it turns out, it doesn't remind me of the thing I thought it would;
348
910000
3000
Rrezulton që nuk më kujton për gjënë të cilën mendova që do të më kujtoj.
15:28
it reminds me constantly of something else instead.
349
913000
4000
Më kujton diçka tjetër.
15:32
It actually reminds me
350
917000
2000
Më kujton
15:34
of the most important lesson regret can teach us,
351
919000
3000
një prej mësimeve më të rëndësishme që na mëson pendimi,
15:37
which is also one of the most important lessons life teaches us.
352
922000
3000
që është po ashtu njëri prej mësimeve më të rëndësishme që na mëson jeta.
15:40
And ironically, I think it's probably the single most important thing
353
925000
3000
Ironokisht, mendoj që është mësimi më i rëndësishëm,
15:43
I possibly could have tattooed onto my body --
354
928000
3000
që mund të kisha bërë tatauzh në trupin tim -
15:46
partly as a writer,
355
931000
2000
pjesërisht si një shkrimtare,
15:48
but also just as a human being.
356
933000
2000
por edhe si një qenje njerëzore.
15:50
Here's the thing,
357
935000
4000
Ja ku është: Nëse kemi
15:54
if we have goals
358
939000
2000
qëllime
15:56
and dreams,
359
941000
2000
dhe ëndërra
15:58
and we want to do our best,
360
943000
4000
dhe dëshirojmë të japim më të mirën,
16:02
and if we love people
361
947000
2000
dhe nëse i duam njerezit,
16:04
and we don't want to hurt them or lose them,
362
949000
2000
dhe nuk kemi dëshirë t'i lëndojmë apo t'i humbasim,
16:06
we should feel pain when things go wrong.
363
951000
4000
ne duhet të ndjejmë dhimbje kur gjërat nuk shkojnë mirë.
16:10
The point isn't to live without any regrets.
364
955000
4000
Nuk do të thotë që duhet të jetojmë pa pendime.
16:14
The point is to not hate ourselves for having them.
365
959000
4000
Duhet të mos e urrejmë vetëveten që i kemi këto pendime.
16:18
The lesson that I ultimately learned from my tattoo
366
963000
2000
Mesimi që e morra nga tatuazhi im
16:20
and that I want to leave you with today
367
965000
2000
dhe me të cilin dua t'iu lë sot
16:22
is this:
368
967000
2000
është ky:
16:24
We need to learn to love
369
969000
2000
Ne duhet të mësojmë të dashurojmë
16:26
the flawed, imperfect things
370
971000
2000
gjërat me të meta, gjërat imperfekte,
16:28
that we create
371
973000
2000
të cilat i krijojmë.
16:30
and to forgive ourselves for creating them.
372
975000
3000
Dhe duhet të falim veten që i kemi krijuar këto gjëra.
16:34
Regret doesn't remind us that we did badly.
373
979000
3000
Pendimi nuk na kujton që kemi bërë keq.
16:37
It reminds us that we know we can do better.
374
982000
3000
Na kujton që ne mund të përmirësohemi.
16:40
Thank you.
375
985000
2000
Faleminderit!
16:42
(Applause)
376
987000
3000
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Kathryn Schulz - WrongologistKathryn Schulz is a staff writer for the New Yorker and is the author of "Being Wrong: Adventures in the Margin of Error."
Why you should listen
Kathryn Schulz is a journalist, author, and public speaker with a credible (if not necessarily enviable) claim to being the world's leading wrongologist. She is the author of Being Wrong: Adventures in the Margin of Error. She was previously the book critic for New York Magazine; her writing has also appeared in the New York Times Magazine, Rolling Stone, TIME Magazine, the Boston Globe, the "Freakonomics" blog of The New York Times, The Nation, Foreign Policy, and the New York Times Book Review, among other publications. She is the former editor of the online environmental magazine Grist, and a former reporter and editor for The Santiago Times, of Santiago, Chile, where she covered environmental, labor, and human rights issues. She was a 2004 recipient of the Pew Fellowship in International Journalism (now the International Reporting Project), and has reported from throughout Central and South America, Japan, and, most recently, the Middle East. A graduate of Brown University and a former Ohioan, Oregonian and Brooklynite, she currently lives in New York's Hudson Valley.
Kathryn Schulz | Speaker | TED.com