TED2013
Stuart Firestein: The pursuit of ignorance
Stuart Firestein: Ne ndjekje te injorances
Filmed:
Readability: 3.5
2,046,254 views
Ç'pamje ka puna e vërtetë shkencore? Sikunder ben shaka neuroshkencetari Stuart Firestein: Duket shumë më pak si metode shkencore dhe shumë më tepër si "te berit gazra perreth ... në errësirë." Në këtë bisedë te mprehtë, Firestein arrin në zemër të shkencës së vërtetë dhe sugjeron se ne duhet të vlerësojmë atë që ne nuk e dimë - ose "injoranca me cilësi të lartë", - po aq sa ate që ne e dimë.
Stuart Firestein - Neuroscientist
Stuart Firestein teaches students and “citizen scientists” that ignorance is far more important to discovery than knowledge. Full bio
Stuart Firestein teaches students and “citizen scientists” that ignorance is far more important to discovery than knowledge. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
There is an ancient proverb that says
0
495
3558
Një proverb i vjetër thotë që,
00:16
it's very difficult to find a black cat in a dark room,
1
4053
4062
është shumë e vështirë të gjesh një mace të zezë në një dhomë të errët,
00:20
especially when there is no cat.
2
8115
2788
sidomos kur nuk ka mace.
00:22
I find this a particularly apt description of science
3
10903
3329
Mendoj që ky është përshkrim me vend i shkencës
00:26
and how science works --
4
14232
2136
dhe mënyrës se si shkenca funksionon --
00:28
bumbling around in a dark room, bumping into things,
5
16368
3320
shkon përrreth dhomës, përplases në gjëra
00:31
trying to figure out what shape this might be,
6
19688
2302
dhe provon të kuptosh se çfarë forme kjo mund të jetë
00:33
what that might be,
7
21990
1444
dhe çfarë mund të jetë,
00:35
there are reports of a cat somewhere around,
8
23434
2489
raportohet që ka një mace diku,
00:37
they may not be reliable, they may be,
9
25923
1793
por mund të jenë informata të pabesueshme,
00:39
and so forth and so on.
10
27716
1520
dhe kështu me rradhë.
00:41
Now I know this is different than the way most people
11
29236
1976
E di që kjo ndryshon nga mënyra se si shumica e njerëzve
00:43
think about science.
12
31212
1552
mendojnë për shkencën.
00:44
Science, we generally are told,
13
32764
1554
Shkenca, thuhet,
00:46
is a very well-ordered mechanism for
14
34318
2750
është një mekanizëm i rregulluar mire
00:49
understanding the world,
15
37068
1301
për të kuptuar botën,
00:50
for gaining facts, for gaining data,
16
38369
2286
dhe për të fituar fakte dhe të dhëna.
00:52
that it's rule-based,
17
40655
1553
Bazohet në rregulla,
00:54
that scientists use this thing called the scientific method
18
42208
3241
shkencëtarët e përdorin atë që quhet metoda shkencore
00:57
and we've been doing this for 14 generations or so now,
19
45449
2839
dhe e kemi bërë këtë per 14 gjenerata,
01:00
and the scientific method is a set of rules
20
48288
2571
dhe metoda shkencore është një listë e rregullave
01:02
for getting hard, cold facts out of the data.
21
50859
4192
për të krijuar fakte të mira nga të dhënat që kemi.
01:07
I'd like to tell you that's not the case.
22
55051
2095
Dua t'ju them që nuk është kështu.
01:09
So there's the scientific method,
23
57146
1832
Kemi metodën shkencore,
01:10
but what's really going on is this. (Laughter)
24
58978
2319
por ajo që ndodh me të vërtet është kjo. (Te qeshura)
01:13
[The Scientific Method vs. Farting Around]
25
61297
958
[Metoda Shkencore kundër Pordhjes]
01:14
And it's going on kind of like that.
26
62255
3104
Dhe ndodh kështu disi.
01:17
[... in the dark] (Laughter)
27
65359
1421
[..në errësirë] (Te qeshura)
01:18
So what is the difference, then,
28
66780
4541
Pra cili është dallimi mes mënyrës se si
01:23
between the way I believe science is pursued
29
71321
3816
unë mendoj që ndiqet shkenca,
01:27
and the way it seems to be perceived?
30
75137
2861
dhe menyrës se si e mendojnë shumica?
01:29
So this difference first came to me in some ways
31
77998
2715
E kuptova këtë dallim gjatë kohës
01:32
in my dual role at Columbia University,
32
80713
2097
kur kisha rol të dyfishtë në Universitetin Columbia,
01:34
where I'm both a professor and run a laboratory in neuroscience
33
82810
4155
ku jam profesor dhe udhëheq një laborator të neuroshkencës
01:38
where we try to figure out how the brain works.
34
86965
2195
kur mundohemi të kuptojmë se si punon truri.
01:41
We do this by studying the sense of smell,
35
89160
2371
E bëjmë këtë duke e studiuar shqisën e të nuhaturit,
01:43
the sense of olfaction, and in the laboratory,
36
91531
2531
dhe në laborator kjo është një
01:46
it's a great pleasure and fascinating work
37
94062
2634
kënaqësi e madhe dhe punë magjepese
01:48
and exciting to work with graduate students and post-docs
38
96696
2871
dhe është kënaqësi të punoj me studentë të doktoratures
01:51
and think up cool experiments to understand how this
39
99567
2611
dhe të mendoj për eksperimente të mrekullueshme për të
01:54
sense of smell works and how the brain might be working,
40
102178
2386
kuptuar se si ndjesia e erës dhe truri funksionojnë,
01:56
and, well, frankly, it's kind of exhilarating.
41
104564
2802
dhe është punë shumë gazmore.
01:59
But at the same time, it's my responsibility
42
107366
2718
Në të njejtën kohë, është përgjigjësia ime
02:02
to teach a large course to undergraduates on the brain,
43
110084
2949
të mësoj një klasë të madhe të studentëve për trurin,
02:05
and that's a big subject,
44
113033
1075
dhe kjo është një temë e madhe,
02:06
and it takes quite a while to organize that,
45
114108
2391
dhe merr shumë kohë për ta organizuar,
02:08
and it's quite challenging and it's quite interesting,
46
116499
2811
dhe është sfiduese dhe shume interesante,
02:11
but I have to say, it's not so exhilarating.
47
119310
3557
por duhet të them, nuk është dhe aq gazmore.
02:14
So what was the difference?
48
122867
1396
Cili është dallimi?
02:16
Well, the course I was and am teaching
49
124263
2069
Kursi që po u mësoj quhet
02:18
is called Cellular and Molecular Neuroscience - I. (Laughs)
50
126332
6464
Neuroshkence Qelizore dhe Molekulare. (Te qeshura)
02:24
It's 25 lectures full of all sorts of facts,
51
132796
4555
Përbëhet nga 25 ligjerata me shumë lloje të fakteve,
02:29
it uses this giant book called "Principles of Neural Science"
52
137351
4317
dhe përdorim një libër gjigand të quajtur "Parimet e Shkencës Nervore"
02:33
by three famous neuroscientists.
53
141668
2334
i cili u shkrua nga 3 neuroshkencëtarë të famshëm.
02:36
This book comes in at 1,414 pages,
54
144002
3781
Ky libër ka 1414 faqe,
02:39
it weighs a hefty seven and a half pounds.
55
147783
2736
dhe peshon 7.5 pounds (3.4 kile).
02:42
Just to put that in some perspective,
56
150519
1927
Për të kuptuar më mirë mund t'ju them që
02:44
that's the weight of two normal human brains.
57
152446
3455
kjo është pesha e 2 truve normal të njerëzve.
02:47
(Laughter)
58
155901
3283
(Te Qeshura)
02:51
So I began to realize, by the end of this course,
59
159184
3267
Fillova të kuptoj, gjatë fundit të klasës,
02:54
that the students maybe were getting the idea
60
162451
2248
që studentët mendonin se duhet të dimë
02:56
that we must know everything there is to know about the brain.
61
164699
3031
çdo gjë që mund të dime për trurin.
02:59
That's clearly not true.
62
167730
1762
Kjo nuk është e vërtetë.
03:01
And they must also have this idea, I suppose,
63
169492
2698
Ata po ashtu mund të mendojnë që
03:04
that what scientists do is collect data and collect facts
64
172190
3381
shkencëtarët grumbullojnë të dhëna dhe fakte
03:07
and stick them in these big books.
65
175571
2089
dhe i vendosin ata në libra të mëdhenj.
03:09
And that's not really the case either.
66
177660
1407
Por as kjo nuk ndodh.
03:11
When I go to a meeting, after the meeting day is over
67
179067
3303
Kur shkoj në mbledhje, dhe pasi përfundon mbledhja
03:14
and we collect in the bar over a couple of beers with my colleagues,
68
182370
3097
ne mblidhemi në një lokal dhe pijmë birra,
03:17
we never talk about what we know.
69
185467
2201
por asnjehere nuk flasim për atë që dimë.
03:19
We talk about what we don't know.
70
187668
2166
Flasim për atë që nuk dimë.
03:21
We talk about what still has to get done,
71
189834
2285
Flasim për gjërat që duhet ti përfundojmë,
03:24
what's so critical to get done in the lab.
72
192119
2825
ajo që është kritike per tu perfunduar në laborator.
03:26
Indeed, this was, I think, best said by Marie Curie
73
194944
2557
Mendoj që kjo u shpjegua më së miri nga Marie Curie
03:29
who said that one never notices what has been done
74
197501
2419
e cila tha, "Ne nuk shohim atë që është bërë
03:31
but only what remains to be done.
75
199920
1461
por atë që duhet bërë".
03:33
This was in a letter to her brother after obtaining
76
201381
2225
Kjo thuhej në një letër që i shkroi vëllait të saj pasi
03:35
her second graduate degree, I should say.
77
203606
3718
mori magjistraturën e dytë.
03:39
I have to point out this has always been one of my favorite pictures of Marie Curie,
78
207324
2813
Duhet të pranoj që kjo është një prej fotografive të mia të preferuara të Marie Curie,
03:42
because I am convinced that that glow behind her
79
210137
2303
sepse jam i sigurt që shkëlqimi prapa saj
03:44
is not a photographic effect. (Laughter)
80
212440
2738
nuk është një efekt fotografik. (Te Qeshura)
03:47
That's the real thing.
81
215178
1800
Është e vërtetë.
03:48
It is true that her papers are, to this day,
82
216978
4380
Është e vërtetë që artikujt e saj
03:53
stored in a basement room in the Bibliothèque Française
83
221358
2879
ruhen në një dhomë përdhese në Bibloteken Franceze
03:56
in a concrete room that's lead-lined,
84
224237
2197
qe eshte e veshur me shtrese plumbi,
03:58
and if you're a scholar and you want access to these notebooks,
85
226434
2652
dhe nëse je një akademik dhe dëshiron ti shikosh fletoret
04:01
you have to put on a full radiation hazmat suit,
86
229086
2749
duhet të veshës një kostum që të mbron kundër rrezatimit,
04:03
so it's pretty scary business.
87
231835
2351
kështu që është punë e frikëshme.
04:06
Nonetheless, this is what I think we were leaving out
88
234186
2796
Gjithsesi, mendoj që kjo mungonte tek
04:08
of our courses
89
236982
1626
ligjeratat tona,
04:10
and leaving out of the interaction that we have
90
238608
2526
dhe tek bashkëveprimin ynë
04:13
with the public as scientists, the what-remains-to-be-done.
91
241134
2973
me publikun si shkencëtarë, çfarë-duhet-të-bëhet.
04:16
This is the stuff that's exhilarating and interesting.
92
244107
2634
Këto janë gjërat gazmore dhe interesante.
04:18
It is, if you will, the ignorance.
93
246741
2910
Ajo për të cilën po flas është injoranca.
04:21
That's what was missing.
94
249651
979
Kjo po mungonte.
04:22
So I thought, well, maybe I should teach a course
95
250630
2860
Kështu që mendova se duhet të jap një klasë
04:25
on ignorance,
96
253490
2100
mbi injorancën,
04:27
something I can finally excel at, perhaps, for example.
97
255590
3629
diçka në të cilën mund të jem shembullor, ndoshta.
04:31
So I did start teaching this course on ignorance,
98
259219
1878
Dhe fillova të jap mësim për injorancën,
04:33
and it's been quite interesting
99
261097
1096
dhe është shumë interesante
04:34
and I'd like to tell you to go to the website.
100
262193
2086
dhe dua t'ju tregoj për një web-faqe.
04:36
You can find all sorts of information there. It's wide open.
101
264279
3636
Mund të gjeni shumë informata aty. Është e hapur për këdo.
04:39
And it's been really quite an interesting time for me
102
267915
3523
Ka qenë një kohë shumë interesante për mua
04:43
to meet up with other scientists who come in and talk
103
271438
1841
të takohem me shkencëtarë të tjerë të cilët vijnë
04:45
about what it is they don't know.
104
273279
1548
dhe flasin për atë që nuk e dinë.
04:46
Now I use this word "ignorance," of course,
105
274827
1985
E përdor fjalen "injorancë", në një mënyrë
04:48
to be at least in part intentionally provocative,
106
276812
3158
qe mund te jete edhe pjeserisht provokuese me qellim,
04:51
because ignorance has a lot of bad connotations
107
279970
2390
sepse injoranca ka një kuptim të keq
04:54
and I clearly don't mean any of those.
108
282360
2005
dhe unë nuk po flas për atë kuptim.
04:56
So I don't mean stupidity, I don't mean a callow indifference
109
284365
3505
Nuk po flas për idiotësi, apo një indiferencë të papërvojë
04:59
to fact or reason or data.
110
287870
2308
për fakte, arsye apo të dhëna.
05:02
The ignorant are clearly unenlightened, unaware,
111
290178
3271
Injorantët janë qartësisht të paedukuar, të pavetëdijëshëm,
05:05
uninformed, and present company today excepted,
112
293449
3307
të pa informuar, duke perjashtuar publikun e sotëm ketu,
05:08
often occupy elected offices, it seems to me.
113
296756
2908
shpesh herë zgjidhen si zyrtarë.
05:11
That's another story, perhaps.
114
299664
1806
Ajo është një temë tjetër ndoshta.
05:13
I mean a different kind of ignorance.
115
301470
1633
Unë po flas për një injorancë tjetër.
05:15
I mean a kind of ignorance that's less pejorative,
116
303103
2268
Flas për një injorancë më pak përbuzëse.
05:17
a kind of ignorance that comes from a communal gap in our knowledge,
117
305371
3487
Një lloj injorance që vjen nga një boshllëk i përbashkët në
05:20
something that's just not there to be known
118
308858
1865
njohuritë tona. Diç për të cilën nuk dimë mjaft
05:22
or isn't known well enough yet or we can't make predictions from,
119
310723
2821
apo nuk e njohim mjaft mirë, apo nga e cila nuk mund të krijojmë parashikime.
05:25
the kind of ignorance that's maybe best summed up
120
313544
2318
Një lloj injorance që përmblidhet më së miri
05:27
in a statement by James Clerk Maxwell,
121
315862
1845
nga një deklaratë e James Clark Maxwell,
05:29
perhaps the greatest physicist between Newton and Einstein,
122
317707
3449
ndoshta fizikanti më i madh mes Njutonit dhe Ajnshtajnit,
05:33
who said, "Thoroughly conscious ignorance
123
321156
2301
i cili tha, "Injoranca tërësisht e vetëdijshme
05:35
is the prelude to every real advance in science."
124
323457
2568
paraprin çdo avancim të vërtetë në shkencë."
05:38
I think it's a wonderful idea:
125
326025
1388
Mendoj që kjo është një ide e mrekullueshme:
05:39
thoroughly conscious ignorance.
126
327413
3147
injoranca tërësisht e vetëdijëshme.
05:42
So that's the kind of ignorance that I want to talk about today,
127
330560
2421
Kjo është injoranca për të cilën dua të flas sot,
05:44
but of course the first thing we have to clear up
128
332981
1519
por së pari duhet të kuptojmë se çfarë do
05:46
is what are we going to do with all those facts?
129
334500
2103
bëjmë me gjithë ato fakte?
05:48
So it is true that science piles up at an alarming rate.
130
336603
3674
Është e vërtetë që shkenca mblidhet në një shkallë alarmuese.
05:52
We all have this sense that science is this mountain of facts,
131
340277
2810
Të gjithë e kemi një ndjesi që shkenca është një mal me fakte,
05:55
this accumulation model of science, as many have called it,
132
343087
4036
një akumulim i modelit të shkencës, sic e kanë quajtur disa,
05:59
and it seems impregnable, it seems impossible.
133
347123
2451
dhe kjo duket e pamundëshme.
06:01
How can you ever know all of this?
134
349574
1314
Si mund të dini gjithë këtë?
06:02
And indeed, the scientific literature grows at an alarming rate.
135
350888
3581
Është e vërtetë që literatura shkencore mblidhet në një shkallë alarmuese.
06:06
In 2006, there were 1.3 million papers published.
136
354469
3654
Në 2006, kishte 1.3 milion artikuj të publikuar.
06:10
There's about a two-and-a-half-percent yearly growth rate,
137
358123
2632
Shkalla vjetore e rritjes është 2.5%
06:12
and so last year we saw over one and a half million papers being published.
138
360755
4390
kështë që vitin e kaluar përjetuam publikimIN e 1.5 milion artikujve.
06:17
Divide that by the number of minutes in a year,
139
365145
2230
Pjesto këtë me numrin e minutave në vIt,
06:19
and you wind up with three new papers per minute.
140
367375
3138
dhe do gjeni që 3 artikuj u publikuan çdo minutë.
06:22
So I've been up here a little over 10 minutes,
141
370513
1482
Qëndroj në këtë skenë që 10 minuta,
06:23
I've already lost three papers.
142
371995
1776
kështu që kam humbur 3 artikuj.
06:25
I have to get out of here actually. I have to go read.
143
373771
2840
Duhet të shkoj. Kam për të lexuar.
06:28
So what do we do about this? Well, the fact is
144
376611
3446
Çfarë mund të bëjmë rreth kësaj? E vërteta është
06:32
that what scientists do about it is a kind of a controlled neglect, if you will.
145
380057
4509
që shkencëtarët kanE një lloj të mospërfillje të kontrolluar.
06:36
We just don't worry about it, in a way.
146
384566
2664
Nuk brengosemi shumë për këtë.
06:39
The facts are important. You have to know a lot of stuff
147
387230
2243
Faktet janë të rëndësishme. Duhet të dish shumë
06:41
to be a scientist. That's true.
148
389473
1810
për të qenë shkencëtar. Është e vërtetë.
06:43
But knowing a lot of stuff doesn't make you a scientist.
149
391283
2927
Por vetëm të dish shume fakte nuk të bën shkencëtarë.
06:46
You need to know a lot of stuff to be a lawyer
150
394210
2665
Duhet të dini shumë gjëra për të qenë avokat,
06:48
or an accountant or an electrician or a carpenter.
151
396875
3892
apo kontabilist, apo elektriçist apo tavanxhi.
06:52
But in science, knowing a lot of stuff is not the point.
152
400767
3610
Por ne shkence, te diturit e shume gjerave nuk eshte kryesore.
06:56
Knowing a lot of stuff is there to help you get
153
404377
3556
Te diturit e shume gjerave te ndihmon te arrish
06:59
to more ignorance.
154
407933
1388
tek me shume injorance.
07:01
So knowledge is a big subject, but I would say
155
409321
2510
Pra, dija eshte nje subjekt mjaft i madh, por do te thosha
07:03
ignorance is a bigger one.
156
411831
2487
se injoranca eshte edhe me e madhe.
07:06
So this leads us to maybe think about, a little bit
157
414318
2194
Ndaj, kjo na con te mendojme pak,
07:08
about, some of the models of science that we tend to use,
158
416528
2883
Rreth disa prej modeleve qe perdorim ne shkence,
07:11
and I'd like to disabuse you of some of them.
159
419411
1825
dhe do desha t'ju largoja prej disa prej tyre.
07:13
So one of them, a popular one, is that scientists
160
421236
2313
Nje prej tyre, mjaft e njohur, eshte qe shkencetaret, me durim,
07:15
are patiently putting the pieces of a puzzle together
161
423549
2628
po vendosin se bashku pjeset e ndryshme te misterit duke krijuar imazhin
07:18
to reveal some grand scheme or another.
162
426177
2773
qe zbulon nje skeme a nje tjeter.
07:20
This is clearly not true. For one, with puzzles,
163
428950
2558
Kjo eshte absolutisht e pavertete. Per arsye
07:23
the manufacturer has guaranteed that there's a solution.
164
431508
3499
se me imazhet, prodhuesi e ka garantuar zgjidhjen.
07:27
We don't have any such guarantee.
165
435007
1749
Ne nuk kemi garanci te ketilla.
07:28
Indeed, there are many of us who aren't so sure about the manufacturer.
166
436756
3155
Ne te vertete ka shume prej nesh qe nuk kane dyshime persa i perket prodhuesit.
07:31
(Laughter)
167
439911
3063
(Te Qeshura)
07:34
So I think the puzzle model doesn't work.
168
442974
1757
Ndaj mendoj se modeli i imazhit nuk funksionon.
07:36
Another popular model is that science is busy unraveling things
169
444731
3514
Nje tjeter model mjaft i famshem eshte qe shkenca merret me zbulimin e gjerave
07:40
the way you unravel the peels of an onion.
170
448245
2196
ashtu sic qerojme nje qepe.
07:42
So peel by peel, you take away the layers of the onion
171
450441
2989
Pra, cipe pas cipe, ti heq shtresat e qepes
07:45
to get at some fundamental kernel of truth.
172
453430
2319
per te arritur ne thelbin e te vertetes.
07:47
I don't think that's the way it works either.
173
455749
2187
Por edhe keshtu nuk mendoj se funksionon.
07:49
Another one, a kind of popular one, is the iceberg idea,
174
457936
2934
Nje tjeter ide mjaft e njohur eshte edhe ajo e idese se akullnajes,
07:52
that we only see the tip of the iceberg but underneath
175
460870
2460
qe ne i shohim vec majen por nen uje
07:55
is where most of the iceberg is hidden.
176
463330
2185
eshte ku fshihet pjesa me e madhe e akullnajes.
07:57
But all of these models are based on the idea of a large body of facts
177
465515
3554
Por te gjitha keto ide jane te bazuara ne nje trup te madh faktesh
08:01
that we can somehow or another get completed.
178
469069
2420
qe ne nje menyre a nje tjeter mund te kompletohen.
08:03
We can chip away at this iceberg and figure out what it is,
179
471489
3343
Ne mund ta presim majen e kesaj akullnaje dhe te kuptojme c'eshte,
08:06
or we could just wait for it to melt, I suppose, these days,
180
474832
2605
ose, keshtu si po ecin gjerat, mund te presim deri sa te shkrije.
08:09
but one way or another we could get to the whole iceberg. Right?
181
477437
3227
Por ne nje menyre a nje tjeter do t'ja arrinim ne fund te akullnajes. Apo jo?
08:12
Or make it manageable. But I don't think that's the case.
182
480664
2467
Ose ta bejme te menaxhueshme. Por, qe nuk mendoj se ky eshte rasti.
08:15
I think what really happens in science
183
483131
2399
Mendoj se ajo c'ka ndodh ne shkence
08:17
is a model more like the magic well,
184
485530
1830
eshte nje model me teper si pusi magjik,
08:19
where no matter how many buckets you take out,
185
487360
1837
qe pak rendesi ka se sa kova nxjerr jashte,
08:21
there's always another bucket of water to be had,
186
489197
2112
do kete gjithnje nje tjeter kove me uje,
08:23
or my particularly favorite one,
187
491309
2127
ose e preferuara ime,
08:25
with the effect and everything, the ripples on a pond.
188
493436
2939
me efektin dhe gjithcka tjeter te gurgullimes se pellgut me uje.
08:28
So if you think of knowledge being this ever-expanding ripple on a pond,
189
496375
3127
Pra, nese e mendoni dijen si nje gurgullime qe sa vjen e zgjerohet ne nje pellg uji,
08:31
the important thing to realize is that our ignorance,
190
499502
3382
nje gje e rendesishme eshte te kuptojme se injoranca jone,
08:34
the circumference of this knowledge, also grows with knowledge.
191
502884
3382
perimetri i kesaj dije rritet se bashku me dijen vete.
08:38
So the knowledge generates ignorance.
192
506266
2763
Pra, dija gjeneron injorance.
08:41
This is really well said, I thought, by George Bernard Shaw.
193
509029
2915
Kjo me mire nga gjithkush eshte thene nga George Bernard Shaw.
08:43
This is actually part of a toast that he delivered
194
511944
2677
Faktikisht, kjo ishte pjese e nje dollie qe ai mbajti
08:46
to celebrate Einstein at a dinner celebrating Einstein's work,
195
514621
3677
ne nder te Ajnshtajnit, ne nje darke shtruar per te kremtuar punen e tij,
08:50
in which he claims that science
196
518298
1414
ku ai deklaton se shkenca
me shume se sa pergjigje krijon pyetje.
me shume se sa pergjigje krijon pyetje.
08:51
just creates more questions than it answers.
["Science is always wrong. It never solves a problem without creating 10 more."]
["Science is always wrong. It never solves a problem without creating 10 more."]
197
519712
2265
[ Shkenca eshte gjithnje gabim. Nuk zgjidh asnjehere nje problem pa krijuar 10 te tjere.]
08:53
I find that kind of glorious, and I think he's precisely right,
198
521977
3542
Sa e madherishme eshte kjo gje dhe me duket se i ka rene pikes,
08:57
plus it's a kind of job security.
199
525519
2526
plus qe te krijon dhe nje siguri per punen.
09:00
As it turns out, he kind of cribbed that
200
528045
2726
Sic rezulton, eshte frymezuar
09:02
from the philosopher Immanuel Kant
201
530771
1852
nga filozofi Immanuel Kant
09:04
who a hundred years earlier had come up with this idea
202
532623
2645
i cili ka e ka menduar kete rreth 100 vite me pare
09:07
of question propagation, that every answer begets more questions.
203
535268
3808
qe cdo pergjigje krijon me shume pyetje.
09:11
I love that term, "question propagation,"
204
539076
2199
E adhuroj termin, "shumim i pyetjeve,"
09:13
this idea of questions propagating out there.
205
541275
2739
ideja e pyetjeve qe shumohen ne vazhdimesi.
09:16
So I'd say the model we want to take is not
206
544014
1887
Me kete dua te them qe modeli qe duam te zgjedhim
09:17
that we start out kind of ignorant and we get some facts together
207
545901
3509
nuk eshte se fillojme disi injorant dhe gjate rruges mbledhim fakte
09:21
and then we gain knowledge.
208
549410
2143
e me pas dije.
09:23
It's rather kind of the other way around, really.
209
551553
2379
Ne fakt, eshte teresisht e kunderta.
09:25
What do we use this knowledge for?
210
553932
1907
Per cfare e perdorim kete dije?
09:27
What are we using this collection of facts for?
211
555839
2528
Perse po e perdorim kete grumbullim faktesh atehere?
09:30
We're using it to make better ignorance,
212
558367
2857
Po i perdorim per te bere nje injorance me te mire,
09:33
to come up with, if you will, higher-quality ignorance.
213
561224
3079
per te krijuar, le te themi nje injorance te cilesise se larte.
09:36
Because, you know, there's low-quality ignorance
214
564303
1872
Pasi, ka injorance te cilesise se ulet
09:38
and there's high-quality ignorance. It's not all the same.
215
566175
2413
dhe injorance te cilesise se larte. Nuk eshte e njejta gje.
09:40
Scientists argue about this all the time.
216
568588
2370
Shkencetaret debatojne gjithnje mbi kete teme.
09:42
Sometimes we call them bull sessions.
217
570958
1965
Ndonjehere i quajme seksion demash.
09:44
Sometimes we call them grant proposals.
218
572923
1918
Ndonjehere i quajme propozime per grante.
09:46
But nonetheless, it's what the argument is about.
219
574841
3508
Po gjithesesi, rendesi ka argumenti.
09:50
It's the ignorance. It's the what we don't know.
220
578349
1844
Eshte injoranca. Eshte ajo qe nuk dime.
09:52
It's what makes a good question.
221
580193
2690
Eshte ajo c'ka ben nje pyetje te mire.
09:54
So how do we think about these questions?
222
582883
1630
Atehere, si ndjehemi rreth ketyre pyetjeve?
09:56
I'm going to show you a graph that shows up
223
584513
1952
Dua t'ju tregoj nje grafik qe tregon
09:58
quite a bit on happy hour posters in various science departments.
224
586465
3867
disa postera qe tregojne oret e argetimit ne disa departamente shkence.
10:02
This graph asks the relationship between what you know
225
590332
4221
Ky grafik pyet per lidhjen ndermjet asaj qe ti di
10:06
and how much you know about it.
226
594553
2190
dhe se sa shume di rreth saj.
10:08
So what you know, you can know anywhere from nothing to everything, of course,
227
596743
3515
Pra, ajo qe di, mund te dish nga gjithcka te asgje, padyshim,
10:12
and how much you know about it can be anywhere
228
600258
1683
dhe se sa di per te mund te varioje nga
10:13
from a little to a lot.
229
601941
2423
shume pak ne absolutisht shume.
10:16
So let's put a point on the graph. There's an undergraduate.
230
604364
4232
Le te vendosim nje pike ne grafik. Ky eshte nje student universitar.
10:20
Doesn't know much but they have a lot of interest.
231
608596
2364
Nuk di shume por ka mjaft interes.
10:22
They're interested in almost everything.
232
610960
1691
Ka interes per pothuajse gjithcka.
10:24
Now you look at a master's student, a little further along in their education,
233
612651
3454
Te shohim tani nje student master, i cili ndodhet pak me tutje ne edukimin e tij,
10:28
and you see they know a bit more,
234
616105
1351
dhe sic e shihni ata dine pak me shume,
10:29
but it's been narrowed somewhat.
235
617456
1890
por eshte kufizuar disi.
10:31
And finally you get your Ph.D., where it turns out
236
619346
2719
Dhe ne fund doktorantet, te cilet dine absolutisht shume
10:34
you know a tremendous amount about almost nothing. (Laughter)
237
622065
5105
pothuajse per asgje. (Te qeshura)
10:39
What's really disturbing is the trend line that goes through that
238
627170
3781
Ajo qe eshte me shqetesuese eshte vija e trendit qe shkon perreth saj
10:42
because, of course, when it dips below the zero axis, there,
239
630951
3775
pasi, padyshim, kur zbret poshte aksit zero aty,
10:46
it gets into a negative area.
240
634726
2262
shkon ne nje zone negative.
10:48
That's where you find people like me, I'm afraid.
241
636988
2915
Aty gjen njerez si une, kam frike.
10:51
So the important thing here is that this can all be changed.
242
639903
3368
Gjeja me rendesishme ketu eshte qe e gjithe kjo mund te ndryshoje.
10:55
This whole view can be changed
243
643271
1804
I gjithe ky kendveshtirm mund te ndryshoje
10:57
by just changing the label on the x-axis.
244
645075
3161
vetem duke ndryshuar emertimin e segmentit te x-ve.
11:00
So instead of how much you know about it,
245
648236
1917
Pra, ne vend te asaj cka ti di rreth saj,
11:02
we could say, "What can you ask about it?"
246
650153
3541
ne mund te themi, "Cfare mund te pyesesh rreth saj?"
11:05
So yes, you do need to know a lot of stuff as a scientist,
247
653694
2867
Pra po, si shkencetar te duhet te dish shume rreth shume gjerave,
11:08
but the purpose of knowing a lot of stuff
248
656561
2629
por rendesia e te diturit shume gjera,
11:11
is not just to know a lot of stuff. That just makes you a geek, right?
249
659190
2587
nuk eshte vetem te diturit e shume gjerave apo jo. Kjo ju ben nje gik, apo jo?
11:13
Knowing a lot of stuff, the purpose is
250
661777
2138
Te diturit e shume gjerave, ka si qellim
11:15
to be able to ask lots of questions,
251
663915
1676
te dish te besh shume pyetje,
11:17
to be able to frame thoughtful, interesting questions,
252
665591
3088
te jesh i zoti qe te formosh pyetje me mend dhe interesante,
11:20
because that's where the real work is.
253
668679
1725
sepse ketu qendron puna e vertete.
11:22
Let me give you a quick idea of a couple of these sorts of questions.
254
670404
2552
Me lejoni t'ju jap nje ide te karakterit te ketyre pyetjeve.
11:24
I'm a neuroscientist, so how would we come up
255
672956
2163
Une jam nje neuroshkencetar, pra si do mund ta benim nje
11:27
with a question in neuroscience?
256
675119
1431
pyetje ne neuroshkence?
11:28
Because it's not always quite so straightforward.
257
676550
2669
Sepse jo gjithnje eshte kaq e drejtperdrejte.
11:31
So, for example, we could say, well what is it that the brain does?
258
679219
2559
Keshtuqe, per shembull, mund te themi, cfare roli ka truri yne?
11:33
Well, one thing the brain does, it moves us around.
259
681778
1814
Nje gje qe ben truri yne, eshte qe na mundeson levizjen.
11:35
We walk around on two legs.
260
683592
2005
Ne ecim mbi dy kembe.
11:37
That seems kind of simple, somehow or another.
261
685597
1851
Kjo duke disi e thjeshte nje menyre a nje tjeter.
11:39
I mean, virtually everybody over 10 months of age
262
687448
2725
Dua te them, cdonjere qe eshte 10 muajsh e siper
11:42
walks around on two legs, right?
263
690173
2172
ecen me te dyja kembet apo jo?
11:44
So that maybe is not that interesting.
264
692345
1391
Kjo ndoshta nuk eshte dhe aq shume interesante.
11:45
So instead maybe we want to choose something a little more complicated to look at.
265
693736
3148
Ndoshta, ne vend te saj, na duhet te zgjedhim dicka me shume te komplikuar per ta pare.
11:48
How about the visual system?
266
696884
2775
Si thoni per sistemin vizual?
11:51
There it is, the visual system.
267
699659
1627
Ja ku eshte sistemi vizual.
11:53
I mean, we love our visual systems. We do all kinds of cool stuff.
268
701286
3248
Dua te them, qe ne e duam sistemin vizual. Bejme shume gjera te bukura me te.
11:56
Indeed, there are over 12,000 neuroscientists
269
704534
3391
Faktikisht, jane mbi 12,000 shkencetar neuronesh
11:59
who work on the visual system,
270
707925
1580
qe punojne mbi sistemin vizual,
12:01
from the retina to the visual cortex,
271
709505
2081
nga retina deri ne korteksin vizual,
12:03
in an attempt to understand not just the visual system
272
711586
2565
ne nje perpjekje per te kuptuar jo vetem sistemin vizual
12:06
but to also understand how general principles
273
714151
3024
por qe te kuptojme gjithashtu se si funksionojne principet gjenerale
12:09
of how the brain might work.
274
717175
1951
te trurit.
12:11
But now here's the thing:
275
719126
1660
Por e verteta eshte qe
12:12
Our technology has actually been pretty good
276
720786
2480
teknologjia ka qene mjaft ndihmese
12:15
at replicating what the visual system does.
277
723266
2590
ne kopjimin e asaj c'ka ben sistemi vizual.
12:17
We have TV, we have movies,
278
725856
3023
Kemi TV, filma,
12:20
we have animation, we have photography,
279
728879
2495
kemi filma vizatiomore, fotografi,
12:23
we have pattern recognition, all of these sorts of things.
280
731374
3151
njohjen e modeleve dhe gjera te tjera si kjo.
12:26
They work differently than our visual systems in some cases,
281
734525
2646
Ato funksionojne ndryshe nga sistemi yne vizual ne shume raste,
12:29
but nonetheless we've been pretty good at
282
737171
1591
por gjithesesi ne jemi treguar te zote
12:30
making a technology work like our visual system.
283
738762
3476
te bejme qe nje teknologji te punoje si sistemi yne vizual.
12:34
Somehow or another, a hundred years of robotics,
284
742238
2936
Ne nje meyre a nje tjeter, 100 vite robotike,
12:37
you never saw a robot walk on two legs,
285
745174
2266
ende nuk e kemi pare nje robot te ece mbi dy kembe,
12:39
because robots don't walk on two legs
286
747440
2163
sepse robotet nuk ecin dot mbi dy kembe
12:41
because it's not such an easy thing to do.
287
749603
2390
pasi eshte nje gje jo e lehte kjo per tu arritur.
12:43
A hundred years of robotics,
288
751993
1528
Njeqind vite robotike,
12:45
and we can't get a robot that can move more than a couple steps one way or the other.
289
753521
3367
e ne nuk mund ta bejme dot nje robot te ece me shume se disa hapa.
12:48
You ask them to go up an inclined plane, and they fall over.
290
756888
2572
I kerkon qe te ecin ne nje rrafsh te pjerret e ata rrezohen.
12:51
Turn around, and they fall over. It's a serious problem.
291
759460
2004
I kerkon te kthehen dhe rrezohen. Nje problem mjaft serioz ky.
12:53
So what is it that's the most difficult thing for a brain to do?
292
761464
3547
Pra cila qenkerka gjeja me e veshtire per nje tru qe te beje?
12:57
What ought we to be studying?
293
765011
1623
Atehere cfare na duhet te studiojme?
12:58
Perhaps it ought to be walking on two legs, or the motor system.
294
766634
4295
Ndoshta duhet te ecin ne dy kembe, ose ne sistem motorik.
13:02
I'll give you an example from my own lab,
295
770929
1735
Po ju jap nje shembull nga laboratori im,
13:04
my own particularly smelly question,
296
772664
1725
pyetja ime vecanerisht qelbese,
13:06
since we work on the sense of smell.
297
774389
2099
pasi ne po punojme mbi sensin e nuhatjes.
13:08
But here's a diagram of five molecules
298
776488
3228
Ketu eshte nje diagram me 5 molekula
13:11
and sort of a chemical notation.
299
779716
1510
dhe nje shenim kimik.
13:13
These are just plain old molecules, but if you sniff those molecules
300
781226
2996
Keto jane thjesht nje grumbull molekulash te vjetra, te cilat nese i nuhat
13:16
up these two little holes in the front of your face,
301
784222
2470
nepermjet ketyre dy gropezave ne mes te fytyres tende,
13:18
you will have in your mind the distinct impression of a rose.
302
786692
3874
do te te vi ne mendje aroma e larget e nje trendafili.
13:22
If there's a real rose there, those molecules will be the ones,
303
790566
2158
Nese aty ka nje trendafil te vertete, ato do jene molekulat e duhura,
13:24
but even if there's no rose there,
304
792724
1560
por edhe nese nuk ka trendafil,
13:26
you'll have the memory of a molecule.
305
794284
1591
ti do te kesh memorjen e nje molekule.
13:27
How do we turn molecules into perceptions?
306
795875
3104
Por si i kthejme molekulat ne perceptime?
13:30
What's the process by which that could happen?
307
798979
1857
Cili eshte procesi qe e mundeson kete?
13:32
Here's another example: two very simple molecules, again in this kind of chemical notation.
308
800836
3960
Ja nje tjeter shembull: 2 molekula mjaft te thjeshta, ne te njejtin simbol kimik.
13:36
It might be easier to visualize them this way,
309
804796
2077
Ndoshta keshtu mund te vizualizohen me lehtesisht,
13:38
so the gray circles are carbon atoms, the white ones
310
806873
2794
rrathe gri jane atomet e karbonit, te bardhet
13:41
are hydrogen atoms and the red ones are oxygen atoms.
311
809667
2775
jane atome hidrogjeni dhe te kuqet jane atome oksigjeni.
13:44
Now these two molecules differ by only one carbon atom
312
812442
4298
Keto molekula ndryshojne nga njera tjetra vec nga nje atom karbon
13:48
and two little hydrogen atoms that ride along with it,
313
816740
2688
dhe dy atome hidrogjen qe i vine pas karbonit,
13:51
and yet one of them, heptyl acetate,
314
819428
1986
por njeri prej tyre, acetate heptyl,
13:53
has the distinct odor of a pear,
315
821414
2311
ka aromen e dardhes,
13:55
and hexyl acetate is unmistakably banana.
316
823725
3839
ndersa acetate heksyl ate te bananes.
13:59
So there are two really interesting questions here, it seems to me.
317
827564
2557
Pra, dy pyetje tejet te rendesishme lindin nga ketu.
14:02
One is, how can a simple little molecule like that
318
830121
3215
E para eshte, se si ka mundesi qe nje molekule e vogel si kjo
14:05
create a perception in your brain that's so clear
319
833336
2468
ka forcen te krijoje ne mendjen tone perceptimin
14:07
as a pear or a banana?
320
835804
1742
e dardhes a bananes?
14:09
And secondly, how the hell can we tell the difference
321
837546
3121
Dhe e dyta, si mund ta dalljme ne diferencen mes
14:12
between two molecules that differ by a single carbon atom?
322
840667
4315
dy molekulave qe ndryshojne vec nga nje atom karbon?
14:16
I mean, that's remarkable to me,
323
844982
1646
Kjo, per mua eshte e mrekullueshme,
14:18
clearly the best chemical detector on the face of the planet.
324
846628
3032
qartesisht detektori me i zote kimik ne faqen e rruzullit tokesor.
14:21
And you don't even think about it, do you?
325
849660
2776
Dhe ne as qe na shkon mendja aty, apo jo?
14:24
So this is a favorite quote of mine that takes us
326
852436
2617
Ky eshte nje nder citatet e mia te preferuara qe na con
14:27
back to the ignorance and the idea of questions.
327
855053
1746
pas tek injoranca dhe idea e pyetjeve.
14:28
I like to quote because I think dead people
328
856799
2019
Me pelqen te citoj, pasi mendoj se njerezit e vdekur
14:30
shouldn't be excluded from the conversation.
329
858818
2543
nuk duhen perjashtuar nga biseda.
14:33
And I also think it's important to realize that
330
861361
1939
Dhe gjithashtu pasi mendoj se eshte e rendesishme te kuptosh se
14:35
the conversation's been going on for a while, by the way.
331
863300
2462
qe kjo bisede ka kohe qe po zhvillohet.
14:37
So Erwin Schrodinger, a great quantum physicist
332
865762
2758
Erwin Schrodinger, nje fizicist i njohur kuantik si dhe
14:40
and, I think, philosopher, points out how you have to
333
868520
2566
filozof, ka verejtur se si eshte e nevojshme qe ne duhet ti
14:43
"abide by ignorance for an indefinite period" of time.
334
871086
3465
"permbahemi injorances per nje perudhe te pacaktuar kohe".
14:46
And it's this abiding by ignorance
335
874551
1987
Dhe eshte pikerisht kjo permbajtje ndaj injorances
14:48
that I think we have to learn how to do.
336
876538
1666
te cilen duhet te mesojme si ta bejme mire.
14:50
This is a tricky thing. This is not such an easy business.
337
878204
2977
Kjo eshte mjaft e koklavitur, Nuk eshte dicka e thjeshte.
14:53
I guess it comes down to our education system,
338
881181
1959
Kjo ka te beje me sistemin tone edukativ,
14:55
so I'm going to talk a little bit about ignorance and education,
339
883140
2457
ndaj do te flas per pak rreth injorances dhe edukimit,
14:57
because I think that's where it really has to play out.
340
885597
2268
pasi mendoj se kjo eshte shume e rendesishme.
14:59
So for one, let's face it,
341
887865
2267
Ka ardhur koha ta pranojme,
15:02
in the age of Google and Wikipedia,
342
890132
3352
ne kohen e Google dhe Wikipedia,
15:05
the business model of the university
343
893484
1793
modeli i biznesit te universiteteve
15:07
and probably secondary schools is simply going to have to change.
344
895277
3421
dhe ndoshta edhe gjimanzeve, do duhet te ndryshojne.
15:10
We just can't sell facts for a living anymore.
345
898698
1901
Nuk mundemi me qe ti shesim faktet per te siguruar jeten.
15:12
They're available with a click of the mouse,
346
900599
2050
Ato jane te disponueshme me nje trokitje ne tastiere,
15:14
or if you want to, you could probably just ask the wall
347
902649
2496
ose nese deshiron, mund te pyesesh murin
15:17
one of these days, wherever they're going to hide the things
348
905145
1712
se ku fshihen keto gjera
15:18
that tell us all this stuff.
349
906857
1417
per te na treguar te gjitha keto.
15:20
So what do we have to do? We have to give our students
350
908274
2883
Pra, cfare duhet te bejme? Duhet tu japim studenteve tane
15:23
a taste for the boundaries, for what's outside that circumference,
351
911157
3896
nje shije te kufijve, te asaj cka eshte jashte siperfaqes se rrethuar,
15:27
for what's outside the facts, what's just beyond the facts.
352
915053
4308
per ate cka eshte jashte fakteve, pertej tyre.
15:31
How do we do that?
353
919361
2157
Si mund ta bejme kete?
15:33
Well, one of the problems, of course,
354
921518
1508
Nje nga problemet baze qe kemi
15:35
turns out to be testing.
355
923026
2109
padyshim eshte menyra e testimit.
15:37
We currently have an educational system
356
925135
2649
Momentalisht kemi nje sistem edukimi qe eshte mjaft efikas
15:39
which is very efficient but is very efficient at a rather bad thing.
357
927784
3709
por efikasitetin e ka per gjerat e keqija.
15:43
So in second grade, all the kids are interested in science,
358
931493
2974
Ne klase te dyte te gjithe femijet jane te interesuar ne shkence,
15:46
the girls and the boys.
359
934467
1263
si djemte dhe vajzat.
15:47
They like to take stuff apart. They have great curiosity.
360
935730
3974
I pelqen te shperbejme gjera. Kane mjaft kuriozitet.
15:51
They like to investigate things. They go to science museums.
361
939704
2499
I pelqen te investigojne gjera. Shkojne ne muzeume shkencore.
15:54
They like to play around. They're in second grade.
362
942203
6188
Atyre u pelqen te luajne perqark, Jane ne klase te dyte.
16:00
They're interested.
363
948407
1494
Jane te interesuar.
16:01
But by 11th or 12th grade, fewer than 10 percent
364
949901
2934
Por ne vitin e 11 ose te 12 te shkollimit me pak se 10 perqind
16:04
of them have any interest in science whatsoever,
365
952835
3075
kane ndonje interes te vogel ne shkence,
16:07
let alone a desire to go into science as a career.
366
955910
2945
le te mos flasim pastaj per deshire per ta bere shkencen nje karriere.
16:10
So we have this remarkably efficient system
367
958855
2982
Ne kemi kete sistem me se te perfeksionuar
16:13
for beating any interest in science out of everybody's head.
368
961837
3973
per ti bere te gjithe aspak te interesuar ne shkence.
16:17
Is this what we want?
369
965810
1914
Kjo eshte c'ka duam?
16:19
I think this comes from what a teacher colleague of mine
370
967724
2342
Kjo vjen si rezultat i dickaje qe nje kolegu im mesues
16:22
calls "the bulimic method of education."
371
970066
2722
e quan "metoda bolemike e edukimit."
16:24
You know. You can imagine what it is.
372
972788
1373
E dini. Ose mund ta imagjinoni se cfare eshte.
16:26
We just jam a whole bunch of facts down their throats over here
373
974161
2948
Ne thjesht i ngopim me nje tufe fakte
16:29
and then they puke it up on an exam over here
374
977109
2354
te cilat ato vine dhe i vjellin te gjitha ne provim
16:31
and everybody goes home with no added intellectual heft whatsoever.
375
979463
4579
dhe gjithesecili shkon ne shtepi pa akumuluar asnje vlere intelektuale.
16:36
This can't possibly continue to go on.
376
984042
2081
Kjo nuk mund te vazhdoje me keshtu.
16:38
So what do we do? Well the geneticists, I have to say,
377
986123
2334
Por cfare bejme ne? Epo gjenetistet kane nje maksim
16:40
have an interesting maxim they live by.
378
988457
1983
te cilen e kane moto jete.
16:42
Geneticists always say, you always get what you screen for.
379
990440
5252
Gjenetistet gjithnje thone, "Ti merr ate per cfare kerkon".
16:47
And that's meant as a warning.
380
995692
2861
Dhe ky eshte nje paralajmerim.
16:50
So we always will get what we screen for,
381
998553
2319
Si rrjedhoje do te marrim gjithnje ato per cfare kerkojme,
16:52
and part of what we screen for is in our testing methods.
382
1000872
3455
dhe nje pjese e asaj per cfare kerkojme gjendet ne metodat tona te testimit.
16:56
Well, we hear a lot about testing and evaluation,
383
1004327
3243
Degjojme shume per testime dhe vleresime,
16:59
and we have to think carefully when we're testing
384
1007570
2187
dhe duhet ta mendojme me kujdes kur bejme testime
17:01
whether we're evaluating or whether we're weeding,
385
1009757
3087
nese jemi duke vleresuar ose jemi duke ciftuar,
17:04
whether we're weeding people out,
386
1012844
1459
nese jemi duke ciftuar njerez,
17:06
whether we're making some cut.
387
1014303
3134
apo jemi duke i ndare gjerat.
17:09
Evaluation is one thing. You hear a lot about evaluation
388
1017437
2641
Vleresimi ehste nje gje. Degjohet shpesh rreth vleresimit
17:12
in the literature these days, in the educational literature,
389
1020078
2910
ne studimet keto kohet e fundit, ne ato te edukimit,
17:14
but evaluation really amounts to feedback and it amounts
390
1022988
2958
por vleresimi shkon deri tek reagime dhe
17:17
to an opportunity for trial and error.
391
1025946
2154
kjo le vend per gabime.
17:20
It amounts to a chance to work over a longer period of time
392
1028100
4494
Krijon nje shanc qe te punohet per periudhe te gjate kohe
17:24
with this kind of feedback.
393
1032594
1910
me keto reagime.
17:26
That's different than weeding, and usually, I have to tell you,
394
1034504
2938
Kjo eshte ndryshe nga ciftezimi, dhe zakonisht,
17:29
when people talk about evaluation, evaluating students,
395
1037442
2726
kur njerezit flasin per vleresim, studentesh
17:32
evaluating teachers, evaluating schools,
396
1040168
2787
mesuesish, shkollash, programesh
17:34
evaluating programs, that they're really talking about weeding.
397
1042955
4161
ne fakt jane duke folur per ciftezime.
17:39
And that's a bad thing, because then you will get what you select for,
398
1047116
4210
Por kjo eshte dicka e keqe, pasi ti merr ato qe ke zgjedhur,
17:43
which is what we've gotten so far.
399
1051326
1958
c'ka eshte ajo qe kemi marre deri me tash.
17:45
So I'd say what we need is a test that says, "What is x?"
400
1053284
3441
Une do te kerkoja nje test qe kerkonte per X
17:48
and the answers are "I don't know, because no one does,"
401
1056725
3092
dhe pergjigjet ishin "nuk e di, pasi askush nuk e di,"
17:51
or "What's the question?" Even better.
402
1059817
1741
ose "Kush eshe pyetja?" Akoma me mire.
17:53
Or, "You know what, I'll look it up, I'll ask someone,
403
1061558
2390
Ose, "E di cfare, do te pyes dike, do ta gjej nje pergjigje,
17:55
I'll phone someone. I'll find out."
404
1063964
2700
do ti telefonoj dikujt, do ta gjej patjeter."
17:58
Because that's what we want people to do,
405
1066664
1550
Sepse kjo eshte c'ka duam qe njerezit te bejne,
18:00
and that's how you evaluate them.
406
1068214
1371
dhe kjo eshte se si i vleresojme.
18:01
And maybe for the advanced placement classes,
407
1069585
1943
Dhe ndoshta per klasat disi me te avancuara,
18:03
it could be, "Here's the answer. What's the next question?"
408
1071528
3714
mund te jete, " Ja pergjigja. Kush eshte pyetja e rradhes?"
18:07
That's the one I like in particular.
409
1075242
1511
Kjo eshte ajo qe preferoj vecanerisht.
18:08
So let me end with a quote from William Butler Yeats,
410
1076753
2177
Me lejoni ta mbyll me nje citim nga William Butler Yeats,
18:10
who said "Education is not about filling buckets;
411
1078930
3167
i cili ka thene, "Edukimi nuk eshte njesoj me mbushjen e kovave;
18:14
it is lighting fires."
412
1082097
2153
eshte njesoj me ndezjen e zjarreve."
18:16
So I'd say, let's get out the matches.
413
1084250
3875
Do te thoja, le te nxjerrim shkrepeset.
18:20
Thank you.
414
1088125
1208
Faleminderit.
18:21
(Applause)
415
1089333
3227
(Duartrokitje)
18:24
Thank you. (Applause)
416
1092560
3816
Faleminderit. (Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Stuart Firestein - NeuroscientistStuart Firestein teaches students and “citizen scientists” that ignorance is far more important to discovery than knowledge.
Why you should listen
You’d think that a scientist who studies how the human brain receives and perceives information would be inherently interested in what we know. But Stuart Firestein says he’s far more intrigued by what we don’t. “Answers create questions,” he says. “We may commonly think that we begin with ignorance and we gain knowledge [but] the more critical step in the process is the reverse of that.”
Firestein, who chairs the biological sciences department at Columbia University, teaches a course about how ignorance drives science. In it -- and in his 2012 book on the topic -- he challenges the idea that knowledge and the accumulation of data create certainty. Facts are fleeting, he says; their real purpose is to lead us to ask better questions.
Stuart Firestein | Speaker | TED.com