TED2015
Aomawa Shields: How we'll find life on other planets
Aomawa Shields: Si do te gjejme jete ne planetet e tjera
Filmed:
Readability: 4.9
1,734,106 views
Astronomja Aomawa Shields kërkon për të dhëna se jeta mund të ekzistojë diku tjetër në univers duke analizuar atmosferën e ekzoplanetëve te largët. Kur ajo nuk është duke eksploruar qiejt, aktorja trajnuar dhe TED Fellow kerkon mënyra për të angazhuar gratë e reja në shkencat duke përdorur teatrin, shkrimet dhe artin vizual. "Ndoshta një ditë ata do të bashkohen me radhët e astronomëve të cilët janë plot kontradikta", thotë ajo, "dhe te përdorin njohurite e tyre për të zbuluar, një herë dhe për të gjithmonë, se ne me të vërtetë nuk jemi të vetëm në univers."
Aomawa Shields - Astronomer, astrobiologist, actor, writer
Aomawa Shields studies the climate and habitability of planets outside of the Solar System. Full bio
Aomawa Shields studies the climate and habitability of planets outside of the Solar System. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I am in search of another planet
in the universe where life exists.
in the universe where life exists.
0
856
4739
Jam në kërkim të një planeti tjetër
në universin tonë ku jeta ekziston.
në universin tonë ku jeta ekziston.
00:18
I can't see this planet
with my naked eyes
with my naked eyes
1
6426
2962
Nuk mund ta shoh këtë planet
me sy të zhveshur
me sy të zhveshur
00:21
or even with the most powerful telescopes
2
9412
2286
madje as edhe me teleskopët më të fuqishëm
00:23
we currently possess.
3
11722
1350
që posedojmë momentalisht.
00:25
But I know that it's there.
4
13787
2064
Por e di se është aty.
00:27
And understanding contradictions
that occur in nature
that occur in nature
5
15875
3143
Kuptimi i kontradiktave
që paraqiten në natyrë
që paraqiten në natyrë
00:31
will help us find it.
6
19042
1356
do të na ndihmojë që ta gjejmë atë.
00:33
On our planet,
7
21379
1151
Në planetin tonë,
00:34
where there's water, there's life.
8
22554
1973
aty ku ka ujë, ka edhe jetë.
00:36
So we look for planets that orbit
at just the right distance
at just the right distance
9
24892
2934
Andaj kërkojmë planete që sillen
pikërisht në distancën e duhur
pikërisht në distancën e duhur
00:39
from their stars.
10
27850
1299
nga yjet e tyre.
00:42
At this distance,
11
30418
1151
Në këtë distancë
00:43
shown in blue on this diagram
for stars of different temperatures,
for stars of different temperatures,
12
31593
3480
të paraqitur me të kaltër në këtë diagram,
për yjet e temperaturave të ndryshme
për yjet e temperaturave të ndryshme
00:47
planets could be warm enough
for water to flow on their surfaces
for water to flow on their surfaces
13
35097
3854
planetet mund të ngrohen mjaftueshëm që
të qarkullojnë ujin në siperfaqen e tyre
të qarkullojnë ujin në siperfaqen e tyre
00:50
as lakes and oceans
14
38975
1398
si liqene dhe oqeane
00:52
where life might reside.
15
40397
1541
ku jeta eshte e mundur.
00:54
Some astronomers focus their time
and energy on finding planets
and energy on finding planets
16
42787
3714
Disa astronautë fokusojnë kohën dhe
energjinë e tyre në gjetjen e planeteve
energjinë e tyre në gjetjen e planeteve
00:58
at these distances from their stars.
17
46525
2441
nga këto distanca prej yjeve.
01:00
What I do picks up where their job ends.
18
48990
2403
Puna ime fillon aty ku
puna e tyre përfundon.
puna e tyre përfundon.
01:03
I model the possible
climates of exoplanets.
climates of exoplanets.
19
51869
2984
Unë modeloj klima të mundshme
të ekzoplaneteve.
të ekzoplaneteve.
01:07
And here's why that's important:
20
55353
1826
Dhe ja pse kjo është e rëndësishme:
01:09
there are many factors
besides distance from its star
besides distance from its star
21
57203
3490
ka shumë faktorë pos distancës nga yjet
01:12
that control whether
a planet can support life.
a planet can support life.
22
60717
2604
që kontrollojnë nese ai planet
mundëson jetën apo jo.
mundëson jetën apo jo.
01:16
Take the planet Venus.
23
64297
1516
Merrni si shembull planetin Afërdita.
01:18
It's named after the Roman goddess
of love and beauty,
of love and beauty,
24
66646
3691
Eshtë quajtur sipas hyjneshës
romane të dashurisë dhe bukurisë,
romane të dashurisë dhe bukurisë,
01:22
because of its benign,
ethereal appearance in the sky.
ethereal appearance in the sky.
25
70361
3610
për shkak të paraqitjes së lehte eterike
të saj në qiell.
të saj në qiell.
01:26
But spacecraft measurements
revealed a different story.
revealed a different story.
26
74487
3164
Por anijet kozmike kanë shpalosur
nje histori tjetër.
nje histori tjetër.
01:30
The surface temperature is close
to 900 degrees Fahrenheit,
to 900 degrees Fahrenheit,
27
78080
3969
Temperatura e sipërfaqes është
rreth 900 gradë Fahrenheit,
rreth 900 gradë Fahrenheit,
01:34
500 Celsius.
28
82073
1499
500 gradë Celcius.
01:36
That's hot enough to melt lead.
29
84151
2388
E cila është mjaft e ngrohtë
për të shkrirë plumbin.
për të shkrirë plumbin.
01:39
Its thick atmosphere, not its distance
from the sun, is the reason.
from the sun, is the reason.
30
87115
3838
Atmosfera e tij e dendur, dhe jo distanca
e tij nga dielli, është arsyeja.
e tij nga dielli, është arsyeja.
01:42
It causes a greenhouse effect on steroids,
31
90977
3103
Ajo shkakton efekt sere në asteroidet
01:46
trapping heat from the sun
and scorching the planet's surface.
and scorching the planet's surface.
32
94104
3640
duke zënë nxehtësinë nga dielli dhe
duke djegur sipërfaqen e planetit.
duke djegur sipërfaqen e planetit.
01:50
The reality totally contradicted
initial perceptions of this planet.
initial perceptions of this planet.
33
98181
4547
Realiteti kundërshton krejtësisht
perceptimin fillestar për këtë planet.
perceptimin fillestar për këtë planet.
01:55
From these lessons
from our own solar system,
from our own solar system,
34
103728
2621
Nga këto mësime
prej sistemit tonë diellor,
prej sistemit tonë diellor,
01:58
we've learned that a planet's atmosphere
35
106373
2016
ne kemi mësuar se atmosfera e një planeti
02:00
is crucial to its climate
and potential to host life.
and potential to host life.
36
108413
3602
është thelbësore për klimën e tij dhe
potencialit për të mirëpritur jetën.
potencialit për të mirëpritur jetën.
02:04
We don't know what the atmospheres
of these planets are like
of these planets are like
37
112967
2915
Ne nuk e dimë se si janë atmosferat
e këtyre planeteve
e këtyre planeteve
02:07
because the planets are so small
and dim compared to their stars
and dim compared to their stars
38
115906
4368
sepse planetet janë aq të vogla dhe
të zbehta krahasuar me yjet e tyre
të zbehta krahasuar me yjet e tyre
02:12
and so far away from us.
39
120298
1665
dhe shumë larg prej nesh.
02:14
For example, one of the closest planets
that could support surface water --
that could support surface water --
40
122500
4291
P.sh. një nga planetet më të afërt që
do të mund të kishte ujin ne sipërfaqe
do të mund të kishte ujin ne sipërfaqe
02:18
it's called Gliese 667 Cc --
41
126815
3357
quhet Gliese 667 Cc --
02:22
such a glamorous name, right,
nice phone number for a name --
nice phone number for a name --
42
130196
3936
emër joshës, apo jo? Numër i mirë
telefoni për emër--
telefoni për emër--
02:26
it's 23 light years away.
43
134156
2435
është larg 23 vjet drite.
02:29
So that's more than 100 trillion miles.
44
137091
2770
Pra që është më shumë se
100 trilion milje.
100 trilion milje.
02:32
Trying to measure
the atmospheric composition
the atmospheric composition
45
140686
2313
Të provojmë të masim kompozimin atmosferik
02:35
of an exoplanet passing
in front of its host star is hard.
in front of its host star is hard.
46
143023
4016
e një ekzoplaneti që kalon
para yjeve të tij, është e vështirë.
para yjeve të tij, është e vështirë.
02:39
It's like trying to see a fruit fly
47
147444
1880
Është sikur të provojmë të shohim
një mizë frutash
një mizë frutash
02:41
passing in front of a car's headlight.
48
149348
2286
duke kaluar para dritave të veturës.
02:44
OK, now imagine that car
is 100 trillion miles away,
is 100 trillion miles away,
49
152126
3699
Ok, tani imagjinoni sikur vetura
është larg 100 trilion milje.
është larg 100 trilion milje.
02:47
and you want to know
the precise color of that fly.
the precise color of that fly.
50
155849
3372
dhe ju doni të dini ngjyrën
e saktë të asaj mize.
e saktë të asaj mize.
02:52
So I use computer models
51
160618
1757
Prandaj unë përdor modele kompjuterike
02:54
to calculate the kind of atmosphere
a planet would need
a planet would need
52
162399
3103
për të llogaritur llojin e atmosferës
që do t'i nevojitej planetit
që do t'i nevojitej planetit
02:57
to have a suitable climate
for water and life.
for water and life.
53
165526
2699
që të ketë klimë të përshtatshme
për ujë dhe jetë.
për ujë dhe jetë.
03:01
Here's an artist's concept
of the planet Kepler-62f,
of the planet Kepler-62f,
54
169439
4112
Ja një koncept artisti për planetin
Kepler-62f,
Kepler-62f,
03:05
with the Earth for reference.
55
173575
1483
me planetin Tokë si referencë.
03:07
It's 1,200 light years away,
56
175507
2040
Është larg 1,200 vjet drite
03:09
and just 40 percent larger than Earth.
57
177571
2227
dhe vetëm 40 përqind më i madh
se planeti Tokë.
se planeti Tokë.
03:12
Our NSF-funded work found that it
could be warm enough for open water
could be warm enough for open water
58
180313
4048
Kërkimi yne ka gjetur se mund të jetë
ngrohtë mjaftueshëm për ujin e hapur
ngrohtë mjaftueshëm për ujin e hapur
03:16
from many types of atmospheres
and orientations of its orbit.
and orientations of its orbit.
59
184385
4109
edhe me lloje te ndryshme atmosferash
dhe orientimesh të orbitës së tij.
dhe orientimesh të orbitës së tij.
03:20
So I'd like future telescopes
to follow up on this planet
to follow up on this planet
60
188518
3133
Andaj do të doja që teleskopët e ardhshëm
të vazhdojnë me këtë planet
të vazhdojnë me këtë planet
03:23
to look for signs of life.
61
191675
1571
për të kerkuar shenja jete.
03:26
Ice on a planet's surface
is also important for climate.
is also important for climate.
62
194476
3389
Akulli në sipërfaqen e planetit është
gjithashtu i rëndësishem për klimën.
gjithashtu i rëndësishem për klimën.
03:29
Ice absorbs longer,
redder wavelengths of light,
redder wavelengths of light,
63
197889
3195
Akulli thith valë më të gjata
dhe më të kuqe drite
dhe më të kuqe drite
03:33
and reflects shorter, bluer light.
64
201108
2130
dhe reflekton dritë më të shkurtër
dhe më të kaltër.
dhe më të kaltër.
03:35
That's why the iceberg
in this photo looks so blue.
in this photo looks so blue.
65
203870
2889
Kjo është pse ajsbergu në këtë foto
duket kaq i kaltër.
duket kaq i kaltër.
03:39
The redder light from the sun
is absorbed on its way through the ice.
is absorbed on its way through the ice.
66
207092
3497
Drita më e kuqe nga Dielli absorbohet
gjatë rrugës se saj përmes akullit.
gjatë rrugës se saj përmes akullit.
03:42
Only the blue light
makes it all the way to the bottom.
makes it all the way to the bottom.
67
210613
2857
Vetëm drita e kaltër ia del deri në fund.
03:45
Then it gets reflected
back to up to our eyes
back to up to our eyes
68
213947
2392
Pastaj reflektohet prapa tek sytë tanë
03:48
and we see blue ice.
69
216363
1576
dhe ne shohim akull të kaltër.
03:50
My models show that planets
orbiting cooler stars
orbiting cooler stars
70
218590
2974
Mostrat e mia tregojnë se planetet
që sillen rreth yjeve më të ftohta
që sillen rreth yjeve më të ftohta
03:53
could actually be warmer
than planets orbiting hotter stars.
than planets orbiting hotter stars.
71
221588
3168
mund të jenë më të ngrohta se planetet
që sillen rreth yjeve më të ngrohta.
që sillen rreth yjeve më të ngrohta.
03:56
There's another contradiction --
72
224780
1539
Ka edhe një kontradiktë --
03:58
that ice absorbs the longer
wavelength light from cooler stars,
wavelength light from cooler stars,
73
226343
3774
se akulli absorbon valë më të gjata drite
nga yjet e ftohta,
nga yjet e ftohta,
04:02
and that light, that energy,
heats the ice.
heats the ice.
74
230141
3108
dhe se ajo dritë, ajo energji,
e ngroh akullin.
e ngroh akullin.
04:06
Using climate models to explore
75
234622
2360
Përdorimi i mostrave klimatike
për të eksploruar
për të eksploruar
04:09
how these contradictions
can affect planetary climate
can affect planetary climate
76
237006
3105
se si këto kontradikta mund të kenë
ndikim në klimën e planetëve
ndikim në klimën e planetëve
04:12
is vital to the search for life elsewhere.
77
240135
3174
është kyç për kërkimin e jetës
diku tjetër.
diku tjetër.
04:16
And it's no surprise
that this is my specialty.
that this is my specialty.
78
244128
3177
Dhe nuk është surprize qe e kam zgjedhur
si specialitetin tim.
si specialitetin tim.
04:19
I'm an African-American female astronomer
79
247715
2785
Jam astronaute femër afriko-amerikane
04:22
and a classically trained actor
80
250524
2112
dhe aktore e trajnuar klasike.
04:24
who loves to wear makeup
and read fashion magazines,
and read fashion magazines,
81
252660
3835
që adhuron të bëj grim
dhe të lexoj revista mode,
dhe të lexoj revista mode,
04:28
so I am uniquely positioned to appreciate
contradictions in nature --
contradictions in nature --
82
256519
4833
pra jam e pozicionuar në mënyrë unike për
të vlerësuar kontradiktat në natyrë --
të vlerësuar kontradiktat në natyrë --
04:33
(Laughter)
83
261376
1112
(Te qeshura)
04:34
(Applause)
84
262512
3464
(Duartrokitje)
04:38
... and how they can inform our search
for the next planet where life exists.
for the next planet where life exists.
85
266000
4093
... dhe si mund të ndihmojnë hulumtimin
tonë për planetin tjetër ku jeta ekziston.
tonë për planetin tjetër ku jeta ekziston.
04:42
My organization, Rising Stargirls,
86
270645
2508
Organizata ime, Rising Stargirls,
04:45
teaches astronomy
to middle-school girls of color,
to middle-school girls of color,
87
273177
3428
u jep mësim astronomie vajzave
me ngjyrë të shkollave tetëvjecare
me ngjyrë të shkollave tetëvjecare
04:48
using theater, writing and visual art.
88
276629
3456
duke përdorur teatrin, shkrimin
dhe artin vizual.
dhe artin vizual.
04:52
That's another contradiction --
science and art don't often go together,
science and art don't often go together,
89
280697
3977
Një tjetër kontradikte - shkenca dhe
arti nuk shkojnë shpesh bashkë
arti nuk shkojnë shpesh bashkë
04:56
but interweaving them can help
these girls bring their whole selves
these girls bring their whole selves
90
284698
3802
por gërshetimi i tyre mund t'i ndihmojë
këto vajza që të nxjerrin veten e tyre
këto vajza që të nxjerrin veten e tyre
05:00
to what they learn,
91
288524
1199
për të mësuar
05:01
and maybe one day join
the ranks of astronomers
the ranks of astronomers
92
289747
3440
dhe ndoshta një ditë për t'ju bashkuar
listës së astronautëve,
listës së astronautëve,
05:05
who are full of contradictions,
93
293211
1754
të cilët janë plot me kontradikta,
05:06
and use their backgrounds
to discover, once and for all,
to discover, once and for all,
94
294989
3150
dhe te përdorin kualifikimin e tyre për të
zbuluar, njëherë dhe përgjithmonë,
zbuluar, njëherë dhe përgjithmonë,
05:10
that we are truly not alone
in the universe.
in the universe.
95
298163
3016
që ne me të vërtetë nuk jemi
të vetmit në univers.
të vetmit në univers.
05:14
Thank you.
96
302433
1151
Ju faleminderit
05:15
(Applause)
97
303608
8816
(Durtrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Aomawa Shields - Astronomer, astrobiologist, actor, writerAomawa Shields studies the climate and habitability of planets outside of the Solar System.
Why you should listen
Dr. Aomawa Shields received her PhD in Astronomy and Astrobiology from the University of Washington in 2014. She also received an MFA in Acting from UCLA in 2001, and a Bachelor's degree in Earth, Atmospheric, and Planetary Sciences from MIT in 1997. She is currently an NSF Astronomy and Astrophysics Postdoctoral Fellow, a UC President's Postdoctoral Program Fellow, and a 2015 TED Fellow at the University of California, Los Angeles, and the Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics.
Dr. Shields is the founder of Rising Stargirls, an organization dedicated to encouraging girls of all colors and backgrounds to explore and discover the universe using theater, writing, and visual art. She uses her theater and writing background to communicate science to the public in engaging, innovative ways.
Aomawa Shields | Speaker | TED.com