TEDLagos Ideas Search
Stephanie Busari: How fake news does real harm
Stephanie Busari: Sahte haberler nasıl zarar verir
Filmed:
Readability: 3.9
1,358,172 views
14 Nisan 2014'de, Boko Haram adlı terör örgütü Nijerya'nın Chibok kentinde 200'den fazla kız öğrenciyi kaçırdı. Suç, dünya çapında #BringBackOurGirls sloganıyla temsil edildi -- fakat Nijerya'da devlet görevlileri, bu suçu bir oyun olarak adlandırdılar ve kızları kurtarma adına yapılacak herhangi bir eylemi engellediler ve ertelediler. Bu etkili konuşmada gazeteci Stephanie Busari, sahte haberlerin ölümcül tehlikelerini ve bunu durdurmak için ne yapabileceğimizi açıklamak adına, Chibok trajedisine değiniyor.
Stephanie Busari - Journalist
Stephanie Busari is a journalist and editor at CNN International Digital. Full bio
Stephanie Busari is a journalist and editor at CNN International Digital. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
I want to tell you a story about a girl.
0
1072
2808
Size bir kızın
hikâyesini anlatmak istiyorum.
hikâyesini anlatmak istiyorum.
00:16
But I can't tell you her real name.
1
4515
2112
Fakat gerçek adını söyleyemiyorum.
00:19
So let's just call her Hadiza.
2
7015
1913
Ona Hadiza diyelim.
00:21
Hadiza is 20.
3
9561
1489
Hadiza 20 yaşında.
00:23
She's shy,
4
11639
1151
Utangaç,
00:24
but she has a beautiful smile
that lights up her face.
that lights up her face.
5
12814
3234
fakat yüzünü aydınlatan güzel bir
gülümsemeye sahip.
gülümsemeye sahip.
00:28
But she's in constant pain.
6
16959
1930
Fakat durmadan acı çekiyor.
00:32
And she will likely be on medication
for the rest of her life.
for the rest of her life.
7
20643
3474
Muhtemelen yaşamının
geri kalanını da tedaviyle geçirecek.
geri kalanını da tedaviyle geçirecek.
00:37
Do you want to know why?
8
25046
1505
Neden biliyor musunuz?
00:39
Hadiza is a Chibok girl,
9
27964
2857
Hadiza Chibok'lu bir kız
00:42
and on April 14, 2014, she was kidnapped
10
30845
3233
ve 14 Nisan 2014'de, Boko Haram
00:46
by Boko Haram terrorists.
11
34102
1624
teröristleri tarafından kaçırıldı.
00:48
She managed to escape, though,
12
36470
2509
Fakat, kızları taşıyan kamyondan
00:51
by jumping off the truck
that was carrying the girls.
that was carrying the girls.
13
39003
3197
atlayarak, kaçmayı başardı.
00:54
But when she landed,
she broke both her legs,
she broke both her legs,
14
42224
3293
Yere düştüğünde, her iki
bacağını da kırdı ve çalılıklarda
bacağını da kırdı ve çalılıklarda
00:57
and she had to crawl on her tummy
to hide in the bushes.
to hide in the bushes.
15
45541
3420
saklanmak için karnı
üzerinde sürüklenmek zorunda kaldı.
üzerinde sürüklenmek zorunda kaldı.
01:00
She told me she was terrified
that Boko Haram would come back for her.
that Boko Haram would come back for her.
16
48985
4078
Boko Haram'ın onun için
geri dönmesinden korktuğunu söyledi.
geri dönmesinden korktuğunu söyledi.
01:05
She was one of 57 girls who would escape
by jumping off trucks that day.
by jumping off trucks that day.
17
53704
4627
O gün kamyondan
atlayarak kaçan 57 kızdan birisi oydu.
atlayarak kaçan 57 kızdan birisi oydu.
01:10
This story, quite rightly, caused ripples
18
58355
2541
Bu hikâye, haklı olarak, dünya çapında
01:12
around the world.
19
60920
1372
ses getirdi.
01:14
People like Michelle Obama,
Malala and others
Malala and others
20
62316
3270
Michelle Obama, Malala ve
diğerleri gibi insanlar protestolarda
diğerleri gibi insanlar protestolarda
01:17
lent their voices in protest,
21
65610
2092
seslerini yükselttiler ve o zamanlar
01:19
and at about the same time --
I was living in London at the time --
I was living in London at the time --
22
67726
3261
-- olay zamanı Londra'da
yaşıyordum -- Londra'dan Abuja'ya,
yaşıyordum -- Londra'dan Abuja'ya,
01:23
I was sent from London to Abuja
to cover the World Economic Forum
to cover the World Economic Forum
23
71011
4643
Nijerya'nın ilk kez ev sahipliği
yaptığı Dünya Ekonomik Forumu'nda
yaptığı Dünya Ekonomik Forumu'nda
01:27
that Nigeria was hosting
for the first time.
for the first time.
24
75678
2422
görev almak için gönderilmiştim.
01:30
But when we arrived, it was clear
that there was only one story in town.
that there was only one story in town.
25
78655
4064
Oraya vardığımda, şehirde
yalnızca bir hikâyenin dolaştığı açıktı.
yalnızca bir hikâyenin dolaştığı açıktı.
01:35
We put the government under pressure.
26
83909
1845
Devleti baskı altında bıraktık.
01:37
We asked tough questions
about what they were doing
about what they were doing
27
85778
2562
O kızları geri getirmek
için ne yaptıklarına dair
için ne yaptıklarına dair
01:40
to bring these girls back.
28
88364
1491
sert sorular sorduk.
01:42
Understandably,
29
90379
1724
Anlaşıldığı üzere,
01:44
they weren't too happy
with our line of questioning,
with our line of questioning,
30
92127
2807
soru yağmurumuz
onları memnun etmemişti ve
onları memnun etmemişti ve
01:46
and let's just say we received
our fair share of "alternative facts."
our fair share of "alternative facts."
31
94958
3749
"alternatif gerçekler"
payımızı aldık diyelim.
payımızı aldık diyelim.
01:50
(Laughter)
32
98731
2681
(Gülüşmeler)
01:53
Influential Nigerians
were telling us at the time
were telling us at the time
33
101436
3198
Etkili Nijeryalılar bizlerin toy olduğunu,
01:56
that we were naïve,
34
104658
1997
Nijerya'daki politik durumu
01:58
we didn't understand
the political situation in Nigeria.
the political situation in Nigeria.
35
106679
3204
anlamadığımızı söylüyorlardı.
02:02
But they also told us
36
110900
2095
Ayrıca bize Chibok kızları
02:05
that the story of the Chibok girls
37
113019
2608
hikâyesinin sahte haber olduğunu da
02:07
was a hoax.
38
115651
1185
söylediler.
02:10
Sadly, this hoax narrative has persisted,
39
118265
2700
Ne yazık ki bu sahte anlatı devam etti
02:12
and there are still people
in Nigeria today
in Nigeria today
40
120989
2290
ve bugün Nijerya'da
Chibok kızlarının aslında
Chibok kızlarının aslında
02:15
who believe that the Chibok girls
were never kidnapped.
were never kidnapped.
41
123303
2763
hiç kaçırılmadığına
hâlâ inanan insanlar var.
hâlâ inanan insanlar var.
02:18
Yet I was talking to people like these --
42
126931
2563
Oysa tersini söyleyen
insanlarla konuştum --
insanlarla konuştum --
02:22
devastated parents,
43
130401
1705
Boko Haram kızlarını
02:24
who told us that on the day
Boko Haram kidnapped their daughters,
Boko Haram kidnapped their daughters,
44
132130
4054
kaçırdığı gün, kızlarını taşıyan
kamyonların ardından
kamyonların ardından
02:28
they ran into the Sambisa Forest
after the trucks carrying their daughters.
after the trucks carrying their daughters.
45
136208
4574
Sambisa ormanına koştuklarını anlatan,
harap edilmiş aileler.
harap edilmiş aileler.
02:32
They were armed with machetes,
but they were forced to turn back
but they were forced to turn back
46
140806
3728
Palaları varmış, fakat
Boko Haram'ın silahları olduğundan,
Boko Haram'ın silahları olduğundan,
02:36
because Boko Haram had guns.
47
144558
1849
geri dönmeye zorlanmışlar.
02:39
For two years, inevitably,
the news agenda moved on,
the news agenda moved on,
48
147345
3663
Haber gündemi iki yıl
boyunca kaçınılmaz olarak değişti
boyunca kaçınılmaz olarak değişti
02:43
and for two years,
49
151032
1730
ve iki yıl boyunca
02:44
we didn't hear much
about the Chibok girls.
about the Chibok girls.
50
152786
3159
Chibok kızları hakkında
çok fazla şey duymadık.
çok fazla şey duymadık.
02:47
Everyone presumed they were dead.
51
155969
1869
Herkes öldüklerini düşündü.
02:50
But in April last year,
52
158233
1987
Fakat geçen sene Nisan'da
02:52
I was able to obtain this video.
53
160244
2205
bu video elime geçti.
02:55
This is a still from the video
54
163036
1740
Bu, Boko Haram'ın kızların
02:56
that Boko Haram filmed as a proof of life,
55
164800
3114
yaşam kanıtı olarak çektiği
bir videonun görüntüsü
bir videonun görüntüsü
03:00
and through a source,
I obtained this video.
I obtained this video.
56
168923
2544
ve bir kaynaktan bu videoyu edindim.
03:04
But before I could publish it,
57
172109
1537
Yayınlamadan önce, ailelerle
03:05
I had to travel
to the northeast of Nigeria
to the northeast of Nigeria
58
173670
3025
konuşup doğrulamak için,
Nijerya'nın kuzeydoğusuna
Nijerya'nın kuzeydoğusuna
03:08
to talk to the parents, to verify it.
59
176719
2067
seyahat etmem gerekti.
03:11
I didn't have to wait
too long for confirmation.
too long for confirmation.
60
179317
3377
Onay için uzun süre beklememeliydim.
03:15
One of the mothers,
when she watched the video, told me
when she watched the video, told me
61
183630
3330
Annelerden birisi videoyu
izlediğinde bana bilgisayarın
izlediğinde bana bilgisayarın
03:18
that if she could have reached
into the laptop
into the laptop
62
186984
2700
içerisine ulaşıp çocuğunu oradan
03:21
and pulled our her child from the laptop,
63
189708
4019
çekip alabilecek olsa,
03:25
she would have done so.
64
193751
1406
bunu yapacağını söyledi.
03:28
For those of you who are parents,
like myself, in the audience,
like myself, in the audience,
65
196203
3222
Seyirciler arasında
benim gibi ebeveyn olanlar,
benim gibi ebeveyn olanlar,
03:31
you can only imagine the anguish
66
199449
2828
bu annenin hissettiği ızdırabı
03:34
that that mother felt.
67
202301
1459
yalnızca hayal edebilirler.
03:37
This video would go on to kick-start
negotiation talks with Boko Haram.
negotiation talks with Boko Haram.
68
205601
6554
Bu video, Boko Haram ile
anlaşma konuşmalarının başlangıcı oldu.
anlaşma konuşmalarının başlangıcı oldu.
03:44
And a Nigerian senator told me
that because of this video
that because of this video
69
212179
3968
Nijeryalı bir senatör bana
bu video sayesinde konuşmalara
bu video sayesinde konuşmalara
03:48
they entered into those talks,
70
216171
1993
başladıklarını, çünkü uzun zamandır
03:50
because they had long presumed
that the Chibok girls were dead.
that the Chibok girls were dead.
71
218188
3506
Chibok kızlarının aslında ölmüş
olduklarını düşündüklerini söyledi.
olduklarını düşündüklerini söyledi.
03:54
Twenty-one girls were freed
in October last year.
in October last year.
72
222639
4702
Geçen sene Ekim ayında
yirmi bir kız serbest bırakıldı.
yirmi bir kız serbest bırakıldı.
03:59
Sadly, nearly 200 of them
still remain missing.
still remain missing.
73
227365
3568
Ne yazık ki,
ortalama 200 kız hâlâ kayıp.
ortalama 200 kız hâlâ kayıp.
04:03
I must confess that I have not been
a dispassionate observer
a dispassionate observer
74
231691
4197
Bu hikâyeyi ele alırken
tarafsız bir gözlemci olmadığımı
tarafsız bir gözlemci olmadığımı
04:07
covering this story.
75
235912
1186
itiraf etmem gerek.
04:09
I am furious when I think
about the wasted opportunities
about the wasted opportunities
76
237122
3808
Kızları kurtarmak için
kaçırılan o fırsatları düşündüğümde
kaçırılan o fırsatları düşündüğümde
04:14
to rescue these girls.
77
242232
1189
öfkeleniyorum.
04:15
I am furious when I think about
what the parents have told me,
what the parents have told me,
78
243445
3900
Ailelerin söylediklerini,
bu kızlar eğer zengin ve güçlü ailelerin
bu kızlar eğer zengin ve güçlü ailelerin
04:19
that if these were daughters
of the rich and the powerful,
of the rich and the powerful,
79
247369
2774
kızları olsaydı çok daha
önceden bulunurlardı deyişlerini
önceden bulunurlardı deyişlerini
04:22
they would have been found much earlier.
80
250167
2161
düşündüğümde öfkeleniyorum.
04:26
And I am furious
81
254281
2008
Sahte anlatının
04:28
that the hoax narrative,
82
256313
1928
kesin olarak bir ertelenmeye
04:30
I firmly believe,
83
258265
1878
neden olduğunu düşününce
04:32
caused a delay;
84
260167
2112
öfkeleniyorum;
04:34
it was part of the reason
for the delay in their return.
for the delay in their return.
85
262303
2989
çünkü karşılık verilmesini
erteleyen nedenin bir kısmı da bu.
erteleyen nedenin bir kısmı da bu.
04:38
This illustrates to me
the deadly danger of fake news.
the deadly danger of fake news.
86
266680
4515
Bu, sahte haberlerin
ölümcül tehlikelerini sergiliyor.
ölümcül tehlikelerini sergiliyor.
04:43
So what can we do about it?
87
271219
1592
Peki bunun için ne yapabiliriz?
04:45
There are some very smart people,
88
273883
1917
Google ve Facebook'ta sahte haberlerin
04:47
smart engineers at Google and Facebook,
89
275824
2459
yayılmasını engellemek için teknolojiyi
04:50
who are trying to use technology
to stop the spread of fake news.
to stop the spread of fake news.
90
278307
5065
kullanmayı deneyen bazı
zeki insanlar, zeki mühendisler var.
zeki insanlar, zeki mühendisler var.
04:55
But beyond that, I think
everybody here -- you and I --
everybody here -- you and I --
91
283396
4751
Bunun da ötesinde,
buradaki herkesin -- sizin ve benim --
buradaki herkesin -- sizin ve benim --
05:00
we have a role to play in that.
92
288171
2187
bunda bir rolünün olduğunu düşünüyorum.
05:02
We are the ones who share the content.
93
290382
2293
İçeriği paylaşanlar bizleriz.
05:04
We are the ones who share
the stories online.
the stories online.
94
292699
2511
İnternet üzerinde
hikâyeleri paylaşan biziz.
hikâyeleri paylaşan biziz.
05:07
In this day and age, we're all publishers,
95
295234
2187
Bugünlerde ve bu çağda hepimiz yayıncıyız
05:10
and we have responsibility.
96
298535
2491
ve sorumluluğumuz var.
05:13
In my job as a journalist,
97
301050
2310
Gazeteci olarak ben kontrol ediyor
05:15
I check, I verify.
98
303384
2028
ve onaylıyorum.
05:17
I trust my gut, but I ask tough questions.
99
305436
3281
Cesaretliyim, fakat
sert sorular soruyorum.
sert sorular soruyorum.
05:21
Why is this person telling me this story?
100
309620
2876
Bu insan bana bu hikâyeyi neden anlatıyor?
05:24
What do they have to gain
by sharing this information?
by sharing this information?
101
312520
3499
Bu bilgiyi paylaşarak ne elde edecekler?
05:28
Do they have a hidden agenda?
102
316043
1808
Gizli bir gündemleri mi var?
05:30
I really believe that we must all start
to ask tougher questions
to ask tougher questions
103
318682
5491
İnternette keşfettiğimiz şeylere
daha sert sorular sorarak yaklaşmaya
daha sert sorular sorarak yaklaşmaya
05:36
of information that we discover online.
104
324197
2310
başlamamız gerektiğine inanıyorum.
05:41
Research shows that some of us
don't even read beyond headlines
don't even read beyond headlines
105
329673
5731
Araştırmalar, kimimizin hikâyeyi
paylaşmadan önce başlığın ötesini
paylaşmadan önce başlığın ötesini
05:47
before we share stories.
106
335428
2103
bile okumadığını gösteriyor.
05:49
Who here has done that?
107
337555
1539
Bunu yapan var mı?
05:51
I know I have.
108
339944
1335
Ben yaptım, biliyorum.
05:54
But what if
109
342435
1359
Peki eğer ilk bakışta
05:57
we stopped taking information
that we discover at face value?
that we discover at face value?
110
345295
4209
keşfettiğimiz bilgileri
almayı bıraksak ne olur?
almayı bıraksak ne olur?
06:02
What if we stop to think
about the consequence
about the consequence
111
350250
3573
Paylaştığımız bilginin
sonucunu ve onun şiddet
sonucunu ve onun şiddet
06:05
of the information that we pass on
112
353847
2449
veya öfke oluşturma
06:08
and its potential to incite
violence or hatred?
violence or hatred?
113
356320
3211
potansiyelini düşünmeyi bıraksak ne olur?
06:12
What if we stop to think
about the real-life consequences
about the real-life consequences
114
360595
4535
Paylaştığımız bilginin
gerçek hayattaki sonuçlarını
gerçek hayattaki sonuçlarını
06:17
of the information that we share?
115
365154
1848
düşünmeyi bırakırsak ne olur?
06:20
Thank you very much for listening.
116
368105
1800
Dinlediğiniz için teşekkür ederim.
06:21
(Applause)
117
369929
3494
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Stephanie Busari - JournalistStephanie Busari is a journalist and editor at CNN International Digital.
Why you should listen
Stephanie Busari moved to Lagos from London in July 2016 to pioneer CNN's first digital and multimedia bureau. She also reports on-air in breaking news situations for CNN International.
In April 2016 Busari exclusively obtained the "proof of life" video that showed that the missing Chibok schoolgirls who were kidnapped in Nigeria in 2014 were still alive. She was also an instrumental member of the CNN team that won a Peabody Award in May 2015 for the network's coverage of the missing girls. Busari recently won a Gracie Award for her persistence in covering this story, and she's also a previous recipient of the Outstanding Woman in the Media Awards.
Busari is a passionate community activist who curated TEDxBrixton for three years before she left London. She founded TEDxBrixton in 2013 driven by a desire to bring disparate elements of her community together and to create a platform for those who wouldn't normally have one to share their ideas worth spreading.
A passionate and adept public speaker, Busari is regularly invited to share her insights and host panels. She has spoken at UN Women, Said Business School, Oxford, Africa Gathering among others.
Over a 15-year career, Busari has worked as a news reporter, entertainment and features writer, court reporter and columnist, and she has been published in many of the UK and international media's most influential outlets, such as the BBC and Daily Mirror.
During a six-month stint in Northern Ireland in 2003, Busari spent time in some of the worst affected areas of "The Troubles" and secured interviews with a crucifixion victim, government ministers and paramilitaries. While there, she also launched and edited an award-winning lifestyle column.
A native Yoruba speaker, Busari also speaks fluent French and is currently learning Hausa.
Stephanie Busari | Speaker | TED.com