Stephanie Busari: How fake news does real harm
Stephanie Busari: သတင်းတုများက တကယ့် အန္တရာယ်ပြုပုံ
Stephanie Busari is a journalist and editor at CNN International Digital. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
ပြောပြချင်ပါတယ်။
that lights up her face.
လှပတဲ့ အပြုံးကလေးနဲ့သူပါ။
for the rest of her life.
ဖြစ်နိုင်ခြေရှိတယ်။
အကြမ်းဖက်သမားတွေရဲ့
ကုန်တင်ကားကနေ
that was carrying the girls.
လုပ်နိုင်ခဲ့တယ်။
she broke both her legs,
ခြေထောက်နှစ်ဖက်လုံး ကျိုးသွားပြီး
to hide in the bushes.
သူမဝမ်းဗိုက်နဲ့ ဝမ်းလျားထိုးသွားခဲ့ရတယ်။
that Boko Haram would come back for her.
လန့်တယ်လို့ ကျွန်မကို ပြောပြတယ်။
by jumping off trucks that day.
မိန်းကလေး ၅၇ ဦးထဲက တစ်ဦးပါ။
Malala and others
ပုဂ္ဂိုလ်တွေက ဆန့်ကျင်ပွဲမှာ
I was living in London at the time --
ကျွန်မက London မှာ နေနေတုန်းမှာ
to cover the World Economic Forum
Nigeria ကနေ ပထမဆုံး ကျင်းပနေတဲ့
for the first time.
သတင်းယူဖို့ စေလွှတ်ခံရတယ်။
that there was only one story in town.
အဖြစ်ကတစ်ခုတည်းဆိုတာ ရှင်းနေတယ်။
about what they were doing
ဘာတွေလုပ်နေလဲလို့
with our line of questioning,
သူတို့ ဘဝင်မကျကြဘူး။
our fair share of "alternative facts."
အတော်ကြီး ရခဲ့တယ်ပဲ ဆိုပါတော့။
were telling us at the time
သြဇာရှိတဲ့ နိုက်ဂျီးရီးယန်းတွေက
the political situation in Nigeria.
နားမလည်ကြဘူးလို့ ပြောနေကြတယ်။
ဇာတ်လမ်းဟာ
ဇာတ်လမ်းက ဆက်လက်ရှိနေပြီး
in Nigeria today
ပြန်ပေးဆွဲမခံရဘူးလို့
were never kidnapped.
နိုက်ဂျီးရီးယား မှာ ယနေ့ထိ ရှိဆဲပါ။
Boko Haram kidnapped their daughters,
သမီးတွေကို ပြန်ပေးဆွဲသွားတယ်၊
after the trucks carrying their daughters.
သစ်တောထဲ ပြေးဝင်သွားတယ်လို့္ပေပြာသူတွေပါ။
but they were forced to turn back
တိုက်ဖို့ပြင်ခဲ့ပေမဲ့ Boko Haram တွေမှာ
အတင်းပြန်ဆုတ်ခဲ့ရတယ်။
the news agenda moved on,
သတင်းအစီအစဉ် ဆက်ရှိနေပြီး
about the Chibok girls.
သိပ် မကြားရဘူး။
သက်သေအဖြစ် ရိုက်ကူးခဲ့တာဖြစ်ပြီး
I obtained this video.
ဒီဗီဒီယိုကို ကျွန်မရယူခဲ့တာပါ။
to the northeast of Nigeria
နိုက်ဂျီးရီးယား
too long for confirmation.
မစောင့်ခဲ့ရပါဘူး။
when she watched the video, told me
ကျွန်မကို ပြောတာက
into the laptop
like myself, in the audience,
မိဘဖြစ်သူတွေအတွက်တော့
ဝေဒနာကို စိတ်ကူးကြည့်လို့ပဲ
negotiation talks with Boko Haram.
နွေးပွဲတွေ နှိုးဆွဖို့ ဆက်ဖြစ်စေလိမ့်မယ်။
that because of this video
ကျွန်မကိုပြောတာက ဒီဗီဒီယိုကြောင့်
that the Chibok girls were dead.
သေပြီလို့ ယူဆခဲ့ကြလို့တဲ့လေ။
in October last year.
မိန်းကလေး နှစ်ဆယ့်တစ်ဦး လွတ်ခဲ့တယ်။
still remain missing.
၂၀၀ နီးပါးက ပျောက်နေတုန်းပါ။
a dispassionate observer
ဖော်ပြရာမှာ ဓမ္မဓိဌာန်ကျတဲ့ အကဲခတ်သူ
about the wasted opportunities
ဖြုန်းတီးလိုက်တဲ့ အခွင့်အလမ်းတွေကို
what the parents have told me,
သမီးတွေသာဆိုရင်ဒီထက်ကို
of the rich and the powerful,
မိဘတွေ ကျွန်မကို ပြောတာ
for the delay in their return.
နှောင့်နှေးတဲ့ အကြောင်းရဲ့ အပိုင်းဆိုတာပါ
the deadly danger of fake news.
အန္တရာယ်ကို မီးထိုးပြလိုက်တယ်။
နည်းပညာသုံးပြီး သတင်းတုတွေ
to stop the spread of fake news.
တော်တဲ့ အင်ဂျင်နီယာတွေပါ။
everybody here -- you and I --
ဒီကလူတိုင်း ရှင်တို့ရော ကျွန်မပါ
မျှဝေသူတွေပါ။
the stories online.
မျှဝေသူတွေပါ။
ထုတ်ပြန်သူတွေပါ၊
ခက်ခဲတဲ့ မေးခွန်းတွေတေ့ မေးပါတယ်။
ကျွန်မကို ပြောနေတာလဲ။
by sharing this information?
သူတို့ ဘာတွေရဖို့ လိုတာလဲ။
to ask tougher questions
သတင်းအချက်အလက်တွေ အကြောင်း
စတင် မေးခွန်းထုတ်ကြရပါမယ်။
don't even read beyond headlines
ဇာတ်လမ်းတွေကို မမျှဝေခင်
that we discover at face value?
ယူတာ ရပ်လိုက်ရင်ရော။
about the consequence
သတင်းအချက်အလက်ရဲ့ အကျိုးဆက်နဲ့
အမုန်းတရာကို
violence or hatred?
တွေးဖို့ ရပ်လိုက်မယ်ဆိုရင်ရော။
about the real-life consequences
လက်တွေ့ဘဝ အကျိုးဆက်တွေအကြောင်းကို
ကျေးဇူးအများကြီးပါ။
ABOUT THE SPEAKER
Stephanie Busari - JournalistStephanie Busari is a journalist and editor at CNN International Digital.
Why you should listen
Stephanie Busari moved to Lagos from London in July 2016 to pioneer CNN's first digital and multimedia bureau. She also reports on-air in breaking news situations for CNN International.
In April 2016 Busari exclusively obtained the "proof of life" video that showed that the missing Chibok schoolgirls who were kidnapped in Nigeria in 2014 were still alive. She was also an instrumental member of the CNN team that won a Peabody Award in May 2015 for the network's coverage of the missing girls. Busari recently won a Gracie Award for her persistence in covering this story, and she's also a previous recipient of the Outstanding Woman in the Media Awards.
Busari is a passionate community activist who curated TEDxBrixton for three years before she left London. She founded TEDxBrixton in 2013 driven by a desire to bring disparate elements of her community together and to create a platform for those who wouldn't normally have one to share their ideas worth spreading.
A passionate and adept public speaker, Busari is regularly invited to share her insights and host panels. She has spoken at UN Women, Said Business School, Oxford, Africa Gathering among others.
Over a 15-year career, Busari has worked as a news reporter, entertainment and features writer, court reporter and columnist, and she has been published in many of the UK and international media's most influential outlets, such as the BBC and Daily Mirror.
During a six-month stint in Northern Ireland in 2003, Busari spent time in some of the worst affected areas of "The Troubles" and secured interviews with a crucifixion victim, government ministers and paramilitaries. While there, she also launched and edited an award-winning lifestyle column.
A native Yoruba speaker, Busari also speaks fluent French and is currently learning Hausa.
Stephanie Busari | Speaker | TED.com