ABOUT THE SPEAKER
Stephanie Busari - Journalist
Stephanie Busari is a journalist and editor at CNN International Digital.

Why you should listen

Stephanie Busari moved to Lagos from London in July 2016 to pioneer CNN's first digital and multimedia bureau. She also reports on-air in breaking news situations for CNN International.

In April 2016 Busari exclusively obtained the "proof of life" video that showed that the missing Chibok schoolgirls who were kidnapped in Nigeria in 2014 were still alive. She was also an instrumental member of the CNN team that won a Peabody Award in May 2015 for the network's coverage of the missing girls. Busari recently won a Gracie Award for her persistence in covering this story, and she's also a previous recipient of the Outstanding Woman in the Media Awards.

Busari is a passionate community activist who curated TEDxBrixton for three years before she left London. She founded TEDxBrixton in 2013 driven by a desire to bring disparate elements of her community together and to create a platform for those who wouldn't normally have one to share their ideas worth spreading.

A passionate and adept public speaker, Busari is regularly invited to share her insights and host panels. She has spoken at UN Women, Said Business School, Oxford, Africa Gathering among others.

Over a 15-year career, Busari has worked as a news reporter, entertainment and features writer, court reporter and columnist, and she has been published in many of the UK and international media's most influential outlets, such as the BBC and Daily Mirror.

During a six-month stint in Northern Ireland in 2003, Busari spent time in some of the worst affected areas of "The Troubles" and secured interviews with a crucifixion victim, government ministers and paramilitaries. While there, she also launched and edited an award-winning lifestyle column.

A native Yoruba speaker, Busari also speaks fluent French and is currently learning Hausa.  

More profile about the speaker
Stephanie Busari | Speaker | TED.com
TEDLagos Ideas Search

Stephanie Busari: How fake news does real harm

Stephanie Busari: Sự nguy hại của tin tức giả mạo

Filmed:
1,358,172 views

Vào ngày 14/4/2014, tổ chức khủng bố Boko Haram đã bắt cóc hơn 200 nữ sinh ở thị trấn Chibok, Nigeria. Khắp thế giới, tội ác trên được tóm tắt bằng solgan #TrảLạiNhữngBéGái -- nhưng ở Nigeria, các viên chức chính phủ gọi tội ác đó là trò lừa đảo, nhầm lẩn và trì hoãn các nỗ lực giải cứu các bé gái. Trong bài nói chuyện mạnh mẽ này, nhà báo Stephanie Busari nói để bị kịch Chibok để giải thích sự nguy hiểm chết người của tin tức giả mạo và điều chúng ta cần làm để ngăn chặn nó.
- Journalist
Stephanie Busari is a journalist and editor at CNN International Digital. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:13
I want to tell you a storycâu chuyện about a girlcon gái.
0
1072
2808
Tôi muốn kể với các bạn
câu chuyện về một cô gái.
00:16
But I can't tell you her realthực nameTên.
1
4515
2112
Nhưng tôi không nói tên thật cô ấy được.
00:19
So let's just call her HadizaHadiza.
2
7015
1913
Chúng ta cứ gọi cô ấy là Hadiza.
00:21
HadizaHadiza is 20.
3
9561
1489
Hadiza 20 tuổi.
00:23
She's shynhát,
4
11639
1151
Cô ấy nhút nhát,
00:24
but she has a beautifulđẹp smilenụ cười
that lightsđèn up her faceđối mặt.
5
12814
3234
nhưng có nụ cười đẹp
tỏa sáng khuôn mặt cô ấy.
00:28
But she's in constantkhông thay đổi painđau đớn.
6
16959
1930
Nhưng cô ấy luôn bị đau đớn.
00:32
And she will likelycó khả năng be on medicationthuốc men
for the restnghỉ ngơi of her life.
7
20643
3474
Và cần phải điều trị y tế
suốt cả quãng đời còn lại của cô ấy.
00:37
Do you want to know why?
8
25046
1505
Các bạn có biết tại sao không?
00:39
HadizaHadiza is a ChibokChibok girlcon gái,
9
27964
2857
Hadiza là một cô gái Chibok,
00:42
and on AprilTháng tư 14, 2014, she was kidnappedbắt cóc
10
30845
3233
và vào ngày 14/4/2014, cô đã bị bắt cóc
00:46
by BokoBoko HaramHaram terroristskẻ khủng bố.
11
34102
1624
bởi những tên khủng bố Boko Haram.
00:48
She managedquản lý to escapethoát khỏi, thoughTuy nhiên,
12
36470
2509
Mặc dù cô đã trốn thoát được,
00:51
by jumpingnhảy off the truckxe tải
that was carryingchở the girlscô gái.
13
39003
3197
bằng cách nhảy ra khỏi chiếc xe tải
đang chở các cô gái.
00:54
But when she landedhạ cánh,
she brokeđã phá vỡ bothcả hai her legschân,
14
42224
3293
Nhưng khi chạm đất,
cô đã bị gãy cả hai chân,
00:57
and she had to crawlthu thập thông tin on her tummybụng
to hideẩn giấu in the bushescây bụi.
15
45541
3420
và cô đã phải bò trên bụng để trốn
trong các buội cây.
01:00
She told me she was terrifiedsợ
that BokoBoko HaramHaram would come back for her.
16
48985
4078
Cô kể rằng cô đã lo sợ
Boko Haram sẽ quay lại tìm cô ấy
01:05
She was one of 57 girlscô gái who would escapethoát khỏi
by jumpingnhảy off trucksxe tải that day.
17
53704
4627
Cô là một trong 57 cô gái đã trốn thoát
bằng cách nhảy ra khỏi xe tải hôm đó.
01:10
This storycâu chuyện, quitekhá rightlyđúng, causedgây ra ripplesgợn sóng
18
58355
2541
Câu chuyện đã phần nào tạo nên làn sóng
01:12
around the worldthế giới.
19
60920
1372
khắp thế giới.
01:14
People like MichelleMichelle ObamaObama,
MalalaMalala and othersKhác
20
62316
3270
Những người như Michelle Obama, Malala
và những người khác
01:17
lentcho vay theirhọ voicestiếng nói in protestkháng nghị,
21
65610
2092
đã lên tiếng phản đối,
01:19
and at about the sametương tự time --
I was livingsống in LondonLondon at the time --
22
67726
3261
và khoảng thời gian đó
tôi đang sống ở London--
01:23
I was sentgởi from LondonLondon to AbujaAbuja
to coverche the WorldTrên thế giới EconomicKinh tế ForumDiễn đàn
23
71011
4643
Tôi được gửi từ London đến Abuja
để đưa tin về Diễn đàn kinh tế thế giới
01:27
that NigeriaNigeria was hostinglưu trữ
for the first time.
24
75678
2422
mà Nigeria đăng cai lần đầu tiên.
01:30
But when we arrivedđã đến, it was cleartrong sáng
that there was only one storycâu chuyện in townthị trấn.
25
78655
4064
Nhưng khi tôi đến, rõ ràng là
chỉ có một câu chuyện ở đây.
01:35
We put the governmentchính quyền underDưới pressuresức ép.
26
83909
1845
Chúng tôi đã gây sức ép
lên chính quyền
01:37
We askedyêu cầu toughkhó khăn questionscâu hỏi
about what they were doing
27
85778
2562
Chúng tôi đã hỏi những câu hỏi khó
rằng họ đã làm gì
01:40
to bringmang đến these girlscô gái back.
28
88364
1491
để giải cứu những cô gái này.
01:42
UnderstandablyDễ hiểu,
29
90379
1724
Dễ hiểu là,
01:44
they weren'tkhông phải too happyvui mừng
with our linehàng of questioninghỏi,
30
92127
2807
họ không vui
với những câu hỏi của chúng tôi
01:46
and let's just say we receivednhận
our fairhội chợ sharechia sẻ of "alternativethay thế factssự kiện."
31
94958
3749
và hãy nói rằng chúng ta đã nhận được
sự chia sẻ về "các tin thay thế"
01:50
(LaughterTiếng cười)
32
98731
2681
(Cười)
01:53
InfluentialẢnh hưởng NigeriansNgười Nigeria
were tellingnói us at the time
33
101436
3198
Những người Nigeria có ảnh hưởng
nói với chúng tôi lúc đó
01:56
that we were naNaïveve,
34
104658
1997
rằng chúng tôi ngây thơ
01:58
we didn't understandhiểu không
the politicalchính trị situationtình hình in NigeriaNigeria.
35
106679
3204
không hiểu về
tình hình chính trị Nigeria.
02:02
But they alsocũng thế told us
36
110900
2095
Nhưng họ cũng nói với chúng tôi
02:05
that the storycâu chuyện of the ChibokChibok girlscô gái
37
113019
2608
rằng câu chuyện những cô gái Chibok
02:07
was a hoaxchơi khăm.
38
115651
1185
là một trò lừa đảo.
02:10
SadlyĐáng buồn thay, this hoaxchơi khăm narrativetường thuật has persistedtiếp tục tồn tại,
39
118265
2700
Đáng buồn, câu chuyện ngụy biện này
đã tồn tại dai dẳng
02:12
and there are still people
in NigeriaNigeria todayhôm nay
40
120989
2290
và vẩn có nhiều người Nigeria ngày nay
02:15
who believe that the ChibokChibok girlscô gái
were never kidnappedbắt cóc.
41
123303
2763
tin rằng các cô gái Chibok
chưa bao giờ bị bắt cóc.
02:18
YetNào được nêu ra I was talkingđang nói to people like these --
42
126931
2563
Nhưng tôi đã nói chuyện
với những người như vậy
02:22
devastatedtàn phá parentscha mẹ,
43
130401
1705
Những cha mẹ bị mất mát,
02:24
who told us that on the day
BokoBoko HaramHaram kidnappedbắt cóc theirhọ daughterscon gái,
44
132130
4054
Họ nói với chúng tôi rằng vào cái ngày
Boko Haram bắt cóc con gái họ,
02:28
they ranchạy into the SambisaSambisa ForestRừng
after the trucksxe tải carryingchở theirhọ daughterscon gái.
45
136208
4574
họ đã chạy vào rừng Sambisa theo sau
chiếc xe tải đang chở con gái họ
02:32
They were armedTrang bị vũ khí with machetesDao phay,
but they were forcedbuộc to turnxoay back
46
140806
3728
Họ mang theo cả dao lớn,
nhưng đã bị buộc quay trở lại
02:36
because BokoBoko HaramHaram had gunssúng.
47
144558
1849
bới vì Boko Haram có súng.
02:39
For two yearsnăm, inevitablychắc chắn,
the newsTin tức agendachương trình nghị sự moveddi chuyển on,
48
147345
3663
Trong 02 năm, không thể tránh khỏi,
việc chương trình tin tức chuyển hướng
02:43
and for two yearsnăm,
49
151032
1730
và trong 02 năm,
02:44
we didn't hearNghe much
about the ChibokChibok girlscô gái.
50
152786
3159
chúng ta không nhiều về các cô gái Chibok
02:47
EveryoneTất cả mọi người presumedcoi they were deadđã chết.
51
155969
1869
Mọi người cho rằng họ đã chết.
02:50
But in AprilTháng tư last yearnăm,
52
158233
1987
Nhưng vào tháng 4 năm ngoái,
02:52
I was ablecó thể to obtainđạt được this videovideo.
53
160244
2205
Tôi đã có được cuốn video này.
02:55
This is a still from the videovideo
54
163036
1740
Đây là một cảnh trong video
02:56
that BokoBoko HaramHaram filmedquay phim as a proofbằng chứng of life,
55
164800
3114
mà Boko Haram đã quay phim lại
như một bằng chứng của cuộc sống
03:00
and throughxuyên qua a sourcenguồn,
I obtainedthu được this videovideo.
56
168923
2544
và thông qua một nguồn,
Tôi đã có được video này.
03:04
But before I could publishcông bố it,
57
172109
1537
Nhưng trước khi công bố,
03:05
I had to traveldu lịch
to the northeastđông bắc of NigeriaNigeria
58
173670
3025
Tôi đã phải đến vùng đông bắc Nigeria
03:08
to talk to the parentscha mẹ, to verifykiểm chứng it.
59
176719
2067
để nói chuyện với cha mẹ, để kiểm chứng.
03:11
I didn't have to wait
too long for confirmationxác nhận.
60
179317
3377
Tôi đã không phải đợi quá lâu
cho việc xác nhận
03:15
One of the mothersmẹ,
when she watchedđã xem the videovideo, told me
61
183630
3330
Một trong những người mẹ,
khi xem video này đã nói với tôi
03:18
that if she could have reachedđạt được
into the laptopmáy tính xách tay
62
186984
2700
rằng nếu bà có thể vào được trong laptop
03:21
and pulledkéo our her childđứa trẻ from the laptopmáy tính xách tay,
63
189708
4019
và kéo con gái từ laptop ra,
03:25
she would have donelàm xong so.
64
193751
1406
bà sẽ làm ngay.
03:28
For those of you who are parentscha mẹ,
like myselfriêng tôi, in the audiencethính giả,
65
196203
3222
Với những bạn đã làm cha mẹ ở đây,
như tôi đây,
03:31
you can only imaginetưởng tượng the anguishnỗi đau đớn
66
199449
2828
bạn có thể hình dung được sự đau khổ
03:34
that that mothermẹ feltcảm thấy.
67
202301
1459
mà người mẹ ấy đang hứng chịu.
03:37
This videovideo would go on to kick-startkhởi động
negotiationđàm phán talksnói chuyện with BokoBoko HaramHaram.
68
205601
6554
Video này đã dùng để khởi đầu đàm phán
với Boko Haram.
03:44
And a NigerianNigeria senatorthượng nghị sĩ told me
that because of this videovideo
69
212179
3968
Và một thượng nghị sĩ Nigeria đã nói với
tôi rằng bởi vì đoạn video đó
03:48
they enteredđã nhập into those talksnói chuyện,
70
216171
1993
họ đã bước vào các cuộc đàm phán đó,
03:50
because they had long presumedcoi
that the ChibokChibok girlscô gái were deadđã chết.
71
218188
3506
bởi vì trong thời gian dài họ đã nghĩ
các cô gái Chibok đã chết.
03:54
Twenty-one21 girlscô gái were freedgiải phóng
in OctoberTháng mười last yearnăm.
72
222639
4702
21 cô gái đã được tự do
vào tháng 10 năm ngoái.
03:59
SadlyĐáng buồn thay, nearlyGần 200 of them
still remainvẫn còn missingmất tích.
73
227365
3568
Đáng buồn, gần 200 người còn lại
vẫn đang mất tích.
04:03
I mustphải confessthú nhận that I have not been
a dispassionatethật observerngười quan sát
74
231691
4197
Tôi phải thừa nhận rằng tôi
không phải là một người quan sát vô cảm
04:07
coveringbao gồm this storycâu chuyện.
75
235912
1186
khi đưa tin
về câu chuyện
04:09
I am furiousgiận dữ when I think
about the wastedlãng phí opportunitiescơ hội
76
237122
3808
Tôi giận dữ khi nghĩ đến
các cơ hội bị bỏ qua
04:14
to rescuecứu hộ these girlscô gái.
77
242232
1189
để cứu các cô gái này.
04:15
I am furiousgiận dữ when I think about
what the parentscha mẹ have told me,
78
243445
3900
Tôi giận dữ khi nghĩ đến điều mà những
người cha mẹ đã nói với tôi,
04:19
that if these were daughterscon gái
of the richgiàu có and the powerfulquyền lực,
79
247369
2774
rằng nếu những đứa trẻ là của
những người giàu có quyền lực
04:22
they would have been foundtìm much earliersớm hơn.
80
250167
2161
họ đã sẽ tìm thấy sớm hơn nhiều
04:26
And I am furiousgiận dữ
81
254281
2008
Và tôi giận dữ
04:28
that the hoaxchơi khăm narrativetường thuật,
82
256313
1928
rằng câu chuyện ngụy biện,
04:30
I firmlyvững chắc believe,
83
258265
1878
mà tôi hoàn toàn tin
04:32
causedgây ra a delaysự chậm trễ;
84
260167
2112
đã gây ra sự chậm trễ;
04:34
it was partphần of the reasonlý do
for the delaysự chậm trễ in theirhọ returntrở về.
85
262303
2989
nó là một phần lý do
cho sự trở về chậm trễ của họ,
04:38
This illustratesminh hoạ to me
the deadlychết người dangernguy hiểm of fakegiả mạo newsTin tức.
86
266680
4515
Điều này chứng mình cho tôi sự nguy hiểm
chết người của tin tức giả mạo
04:43
So what can we do about it?
87
271219
1592
Vậy ta có thể làm gì với chúng?
04:45
There are some very smartthông minh people,
88
273883
1917
Có những người rất thông minh,
04:47
smartthông minh engineersKỹ sư at GoogleGoogle and FacebookFacebook,
89
275824
2459
những kỹ sư ở Google và Facebook,
04:50
who are tryingcố gắng to use technologyCông nghệ
to stop the spreadLan tràn of fakegiả mạo newsTin tức.
90
278307
5065
đang cố gắng sử dụng công nghệ
để ngăn chặn sự lan truyền của tin giả
04:55
But beyondvượt ra ngoài that, I think
everybodymọi người here -- you and I --
91
283396
4751
Nhưng trên hết, tôi nghĩ mọi người
ở đây, các bạn và tôi--
05:00
we have a rolevai trò to playchơi in that.
92
288171
2187
chúng ta cũng giữ vai trò ở đây.
05:02
We are the onesnhững người who sharechia sẻ the contentNội dung.
93
290382
2293
Chúng ta là những người chia sẻ nội dung.
05:04
We are the onesnhững người who sharechia sẻ
the storiesnhững câu chuyện onlineTrực tuyến.
94
292699
2511
Chúng ta là những người chia sẽ các
câu chuyện online
05:07
In this day and agetuổi tác, we're all publishersnhà xuất bản,
95
295234
2187
Ngày nay,
chúng ta đều là những nhà xuất bản,
05:10
and we have responsibilitytrách nhiệm.
96
298535
2491
và chúng ta có trách nhiệm.
05:13
In my jobviệc làm as a journalistnhà báo,
97
301050
2310
Là một nhà báo,
05:15
I checkkiểm tra, I verifykiểm chứng.
98
303384
2028
Tôi kiểm tra, tôi xác minh.
05:17
I trustLòng tin my gutruột, but I askhỏi toughkhó khăn questionscâu hỏi.
99
305436
3281
Tôi tin vào quyết tâm của mình,
nhưng tôi hỏi những câu khó.
05:21
Why is this personngười tellingnói me this storycâu chuyện?
100
309620
2876
Tại sao người này
kể cho tôi câu chuyện này?
05:24
What do they have to gainthu được
by sharingchia sẻ this informationthông tin?
101
312520
3499
Họ cần đạt được điều gì
khi chia sẻ thông tin này?
05:28
Do they have a hiddenẩn agendachương trình nghị sự?
102
316043
1808
Họ có điều gì ẩn giấu không?
05:30
I really believe that we mustphải all startkhởi đầu
to askhỏi tougherkhó khăn hơn questionscâu hỏi
103
318682
5491
Tôi thực sự tin rằng chúng ta phải bắt đầu
hỏi những câu khó hơn
05:36
of informationthông tin that we discoverkhám phá onlineTrực tuyến.
104
324197
2310
về thông tin mà chúng ta đang
khám phá online
05:41
ResearchNghiên cứu showstrình diễn that some of us
don't even readđọc beyondvượt ra ngoài headlinestiêu đề
105
329673
5731
Nghiên cứu chỉ ra rằng nhiều người chúng
ta thậm chí không đọc ngoại trừ tiêu đề
05:47
before we sharechia sẻ storiesnhững câu chuyện.
106
335428
2103
trước khi chia sẻ các câu chuyện.
05:49
Who here has donelàm xong that?
107
337555
1539
Có ai ở đây đã từng làm như vậy?
05:51
I know I have.
108
339944
1335
Tôi biết tôi đã từng.
05:54
But what if
109
342435
1359
Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu
05:57
we stoppeddừng lại takinglấy informationthông tin
that we discoverkhám phá at faceđối mặt valuegiá trị?
110
345295
4209
chúng ta không còn tin tưởng vào nội dung
bề ngoài của thông tin mà ta khám phá?
06:02
What if we stop to think
about the consequencehậu quả
111
350250
3573
Điều gì sẽ xảy ra nếu chúng ta
ngừng suy nghĩ về hậu quả
06:05
of the informationthông tin that we passvượt qua on
112
353847
2449
của thông tin mà chúng ta đang truyền đi
06:08
and its potentialtiềm năng to incitekích động
violencebạo lực or hatredsự thù ghét?
113
356320
3211
và khả năng kích động bạo lực
và thù nghịch?
06:12
What if we stop to think
about the real-lifecuộc sống thực consequenceshậu quả
114
360595
4535
Điều gì sẽ xảy ra nếu ta ngừng suy nghĩ
về hậu quả trong đời thực
06:17
of the informationthông tin that we sharechia sẻ?
115
365154
1848
của thông tin mà ta chia sẻ?
06:20
Thank you very much for listeningnghe.
116
368105
1800
Cám ơn các bạn đã lắng nghe
06:21
(ApplauseVỗ tay)
117
369929
3494
(Vỗ tay)
Translated by Thuy Nguyen Thanh
Reviewed by Thu Ha Tran

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Stephanie Busari - Journalist
Stephanie Busari is a journalist and editor at CNN International Digital.

Why you should listen

Stephanie Busari moved to Lagos from London in July 2016 to pioneer CNN's first digital and multimedia bureau. She also reports on-air in breaking news situations for CNN International.

In April 2016 Busari exclusively obtained the "proof of life" video that showed that the missing Chibok schoolgirls who were kidnapped in Nigeria in 2014 were still alive. She was also an instrumental member of the CNN team that won a Peabody Award in May 2015 for the network's coverage of the missing girls. Busari recently won a Gracie Award for her persistence in covering this story, and she's also a previous recipient of the Outstanding Woman in the Media Awards.

Busari is a passionate community activist who curated TEDxBrixton for three years before she left London. She founded TEDxBrixton in 2013 driven by a desire to bring disparate elements of her community together and to create a platform for those who wouldn't normally have one to share their ideas worth spreading.

A passionate and adept public speaker, Busari is regularly invited to share her insights and host panels. She has spoken at UN Women, Said Business School, Oxford, Africa Gathering among others.

Over a 15-year career, Busari has worked as a news reporter, entertainment and features writer, court reporter and columnist, and she has been published in many of the UK and international media's most influential outlets, such as the BBC and Daily Mirror.

During a six-month stint in Northern Ireland in 2003, Busari spent time in some of the worst affected areas of "The Troubles" and secured interviews with a crucifixion victim, government ministers and paramilitaries. While there, she also launched and edited an award-winning lifestyle column.

A native Yoruba speaker, Busari also speaks fluent French and is currently learning Hausa.  

More profile about the speaker
Stephanie Busari | Speaker | TED.com