TED@Intel
Maria Bezaitis: Why we need strangeness
Maria Bezaitis: Sự cần thiết đáng ngạc nhiên của "cái lạ"
Filmed:
Readability: 4.8
1,213,949 views
Trong thời đại số chúng ta đang sống, các mối quan hệ xã hội dần được trung gian hóa bằng dữ liệu. Chúng ta đang tự ngăn cản bản thân mình trước những yếu tố lạ, mà ngay cả bản thân mình cũng không nhận ra--những con người và những ý tưởng nằm ngoài những khuôn mẫu mà chúng ta đã từng được biết đến, điều mà chúng ta đã từng thích và nơi mà chúng ta từng đến. Lời kêu gọi về một công nghệ đưa chúng ta đến với những sự vật và con người chúng ta cần, ngay cả khi điều đó không hề quen thuộc với chúng ta. (Ghi hình tại TED@Intel.)
Maria Bezaitis - Computer engineer
A principal engineer at Intel, Maria Bezaitis focuses on how constellations of personal data can form new business models. Full bio
A principal engineer at Intel, Maria Bezaitis focuses on how constellations of personal data can form new business models. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
"Don't talk to strangers."
0
892
3288
"Đừng nói chuyện với người lạ"
00:16
You have heard that phrase uttered
1
4180
2039
Bạn đã từng được nghe cụm từ này
00:18
by your friends, family, schools and the media for decades.
2
6219
4313
từ bạn bè, gia đình, trường học và truyền thông từ hàng thập kỷ nay rồi
00:22
It's a norm. It's a social norm.
3
10532
2912
Đó là một quy tắc. Một quy tắc xã hội
00:25
But it's a special kind of social norm,
4
13444
2358
Nhưng là một loại quy tắc xã hội đặc biệt
00:27
because it's a social norm that wants to tell us
5
15802
2530
bởi vì quy tắc này muốn nói cho chúng ta biết rằng
00:30
who we can relate to and who we shouldn't relate to.
6
18332
4464
người nào chúng ta có thể giao kết và người nào thì không nên
00:34
"Don't talk to strangers" says,
7
22796
2504
"Đừng nói chuyện với người lạ" và
00:37
"Stay from anyone who's not familiar to you.
8
25300
4176
"Tránh xa những người mà bạn không quen biết"
00:41
Stick with the people you know.
9
29476
2415
"Hãy chỉ gắn bó với những người bạn biết.
00:43
Stick with people like you."
10
31891
2974
Hãy chỉ làm bạn với những người như bạn"
00:46
How appealing is that?
11
34865
2352
Nghe thật bùi tai làm sao?
00:49
It's not really what we do, is it, when we're at our best?
12
37217
3225
Nhưng đó không thực sự là những điều chúng ta thường làm khi chúng ta muốn làm tốt nhất có thể, phải vậy không
00:52
When we're at our best, we reach out to people
13
40442
2784
Khi chúng ta muốn làm tốt nhất có thể, chúng ta cố gắng vươn tới việc tiếp xúc với những người
00:55
who are not like us,
14
43226
1618
không như chúng ta
00:56
because when we do that, we learn from people
15
44844
2867
bởi vì khi đó, chúng ta có thể học hỏi từ những người
00:59
who are not like us.
16
47711
2269
không giống mình.
01:01
My phrase for this value of being with "not like us"
17
49980
4101
Cụm từ tôi dành để nói về giá trị của việc làm quen với những người "không giống mình"
01:06
is "strangeness,"
18
54081
1872
là "cái lạ"
01:07
and my point is that in today's digitally intensive world,
19
55953
3900
và quan điểm của tôi là trong thời đại chuyên sâu số hóa ngày nay
01:11
strangers are quite frankly not the point.
20
59853
3366
thì người lạ thực lòng mà nói không phải là vấn đề
01:15
The point that we should be worried about is,
21
63219
2183
Điều mà chúng ta nên quan tâm là
01:17
how much strangeness are we getting?
22
65402
2887
có bao nhiêu "cái lạ" mà chúng ta đang tiếp nhận?
01:20
Why strangeness? Because our social relations
23
68289
3006
Tại sao là "cái lạ"? Bởi vì các mối quan hệ xã hội của chúng ta
01:23
are increasingly mediated by data,
24
71295
2794
đang ngày càng bị trung gian bởi dữ liệu
01:26
and data turns our social relations into digital relations,
25
74089
4557
và các dữ liệu đã biến những mối quan hệ xã hội đó của chúng ta thành những mối quan hệ số
01:30
and that means that our digital relations
26
78646
2349
và điều đó có nghĩa là những mối quan hệ số này
01:32
now depend extraordinarily on technology
27
80995
3802
giờ đây phụ thuộc rất nhiều vào công nghệ
01:36
to bring to them a sense of robustness,
28
84797
2918
điều mang đến cho chúng một cảm giác mãnh liệt
01:39
a sense of discovery,
29
87715
1587
một tính chất khám phá
01:41
a sense of surprise and unpredictability.
30
89302
3270
một tính chất bất ngờ và khó đoán
01:44
Why not strangers?
31
92572
1767
Người lạ, tại sao không ?
01:46
Because strangers are part of a world
32
94339
2294
Bởi vì người lạ là một phần của thế giới
01:48
of really rigid boundaries.
33
96633
2265
với những giới hạn vô cùng cứng nhắc
01:50
They belong to a world of people I know
34
98898
2952
Họ thuộc về thế giới mà ở đó những người ta quen biết
01:53
versus people I don't know,
35
101850
2514
đối đầu những người ta không quen
01:56
and in the context of my digital relations,
36
104364
2479
và trong ngữ cảnh các mối quan hệ số của mình
01:58
I'm already doing things with people I don't know.
37
106843
4021
tôi đang làm nhiều việc với những người không quen biết.
02:02
The question isn't whether or not I know you.
38
110864
3218
Câu hỏi không phải là liệu tôi có biết bạn hay không
02:06
The question is, what can I do with you?
39
114082
2504
mà phải là liệu tôi có thể làm gì cùng bạn?
02:08
What can I learn with you?
40
116586
2609
Tôi có thể cùng bạn học điều gì?
02:11
What can we do together that benefits us both?
41
119195
4301
Chúng ta có thể làm gì cùng nhau để tôi và bạn cùng có lợi?
02:15
I spend a lot of time thinking about
42
123496
2362
Tôi đã dành rất nhiều thời gian suy nghĩ về việc
02:17
how the social landscape is changing,
43
125858
2760
bức tranh xã hội đang thay đổi như thế nào,
02:20
how new technologies create new constraints
44
128618
2472
làm cách nào mà những công nghệ mới lại tạo ra những cản trở mới
02:23
and new opportunities for people.
45
131090
2790
và cả những cơ hội mới cho mọi người.
02:25
The most important changes facing us today
46
133880
2651
Những thay đổi quan trọng nhất mà chúng ta đang đối mặt ngày nay
02:28
have to do with data and what data is doing
47
136531
2806
là phải làm việc với dữ liệu và điều mà dữ liệu đang làm
02:31
to shape the kinds of digital relations
48
139337
2105
để định hình các kiểu quan hệ số
02:33
that will be possible for us in the future.
49
141442
2464
có thể được dành cho chúng ta trong tương lai
02:35
The economies of the future depend on that.
50
143906
2233
Các nền kinh tế trong tương lai phụ thuộc vào điều đó
02:38
Our social lives in the future depend on that.
51
146139
2919
Đời sống xã hội của chúng ta trong tương lai cũng phụ thuộc vào điều đó.
02:41
The threat to worry about isn't strangers.
52
149058
3032
Mối đe dọa cần quan tâm đến không phải người lạ
02:44
The threat to worry about is whether or not
53
152090
2112
Mối đe dọa cần quan tâm đến là liệu rằng
02:46
we're getting our fair share of strangeness.
54
154202
2992
chúng ta có đang dành cho những cái lạ một phần chia công bằng không
02:49
Now, 20th-century psychologists and sociologists
55
157194
2592
Hiện nay, những nhà xã hội học và tâm lý học thế kỉ 20
02:51
were thinking about strangers,
56
159786
2153
suy nghĩ rất nhiều về người lạ
02:53
but they weren't thinking so dynamically about human relations,
57
161939
2737
nhưng họ không nghĩ một cách sâu sắc về những mối quan hệ giữa con người
02:56
and they were thinking about strangers
58
164676
1369
và họ nghĩ về người lạ
02:58
in the context of influencing practices.
59
166045
2954
trong bối cảnh nó có thể ảnh hưởng tới những thói quen.
03:00
Stanley Milgram from the '60s and '70s,
60
168999
2748
Stanley Milgram từ những năm 60, 70
03:03
the creator of the small-world experiments,
61
171747
1986
người sáng lập của những thử nghiệm thế giới nhỏ
03:05
which became later popularized as six degrees of separation,
62
173733
2954
mà sau này trở nên phổ biến như 6 cấp độ của sự riêng rẽ
03:08
made the point that any two arbitrarily selected people
63
176687
3512
đã có quan điểm rằng bất kì 2 người được chọn ngẫu nhiên nào
03:12
were likely connected from between five to seven intermediary steps.
64
180199
3722
có khả năng kết nối được với nhau sau khoảng từ 5 đến 7 bước trung gian
03:15
His point was that strangers are out there.
65
183921
3030
Quan điểm của ông là người lạ ở ngoài kia
03:18
We can reach them. There are paths
66
186951
1572
Chúng ta có thể tiếp cận họ. Có những con đường
03:20
that enable us to reach them.
67
188523
2686
cho phép chúng ta tiếp cận họ
03:23
Mark Granovetter, Stanford sociologist, in 1973
68
191209
3769
Mark Granovetter, nhà xã hội học từ Stanford, trong một bài luận của ông vào năm 1973 có tên
03:26
in his seminal essay "The Strength of Weak Ties,"
69
194978
2798
"Sức mạnh của những mối quan hệ lỏng lẻo"
03:29
made the point that these weak ties
70
197776
2826
đưa ra quan điểm rằng những mối quan hệ lỏng lẻo này
03:32
that are a part of our networks, these strangers,
71
200602
2487
thuộc một phần của hệ thống các mối quan hệ của chúng ta, những người lạ này,
03:35
are actually more effective at diffusing information to us
72
203089
2992
lại thực sự hiệu quả hơn trong việc truyền bá thông tin đến chúng ta
03:38
than are our strong ties, the people closest to us.
73
206081
4536
hơn là các mối quan hệ bền chặt, những người gần gũi với chúng ta.
03:42
He makes an additional indictment of our strong ties
74
210617
3497
Ông viết một bài lý luận bổ sung phê phán những mối quan hệ gần gũi
03:46
when he says that these people who are so close to us,
75
214114
2629
khi ông nói rằng những người này quá thân thiết với chúng ta,
03:48
these strong ties in our lives,
76
216743
1933
những mối quan hệ bền chặt này trong cuộc sống của chúng ta
03:50
actually have a homogenizing effect on us.
77
218676
3427
trên thực tế lại gây ra tác động đồng điệu hóa lên chúng ta.
03:54
They produce sameness.
78
222103
2835
Chúng tạo ra sự tương đồng.
03:56
My colleagues and I at Intel have spent the last few years
79
224938
2839
Tôi và các đồng nghiệp ở Intel đã dành một vài năm vừa qua
03:59
looking at the ways in which digital platforms
80
227777
2616
nghiên cứu các con đường mà ở đó những nền tảng số
04:02
are reshaping our everyday lives,
81
230393
1871
đang định hình lại cuộc sống hàng ngày của chúng ta,
04:04
what kinds of new routines are possible.
82
232264
2617
những loại thói quen mới nào sẽ nảy sinh.
04:06
We've been looking specifically at the kinds
83
234881
1296
Chúng tôi đặc biệt quan tâm đến những loại hình
04:08
of digital platforms that have enabled us
84
236177
2711
nền tảng số cho phép chúng ta
04:10
to take our possessions, those things that used to be
85
238888
3135
sử dụng lấy tài sản của mình, những thứ đã từng
04:14
very restricted to us and to our friends in our houses,
86
242023
3122
rất giới hạn, vốn chỉ dành cho chúng ta và bạn bè trong nhà của mình,
04:17
and to make them available to people we don't know.
87
245145
3822
và đặt chúng vào tầm với của những người không quen biết
04:20
Whether it's our clothes, whether it's our cars,
88
248967
2723
Cho dù đó là quần áo của chúng ta, xe cộ
04:23
whether it's our bikes, whether it's our books or music,
89
251690
2623
, cho dù đó là sách vở hay âm nhạc
04:26
we are able to take our possessions now
90
254313
2993
giờ đây chúng ta có thể kiểm soát những tài sản đó
04:29
and make them available to people we've never met.
91
257306
3431
và cho phép những người chúng ta chưa từng gặp sử dụng chúng
04:32
And we concluded a very important insight,
92
260737
2811
Và chúng tôi đã đi đến kết luận về một sự thực ngầm hiểu hết sức quan trọng
04:35
which was that as people's relationships
93
263548
1788
đó là khi mối quan hệ của con người
04:37
to the things in their lives change,
94
265336
2541
với những thứ trong cuộc sống của họ thay đổi,
04:39
so do their relations with other people.
95
267877
3444
thì mối quan hệ của họ với người khác cũng thay đổi.
04:43
And yet recommendation system
96
271321
1408
Và hệ thống cảnh báo
04:44
after recommendation system continues to miss the boat.
97
272729
4275
nối tiếp hệ thống cảnh báo tiếp tục để lỡ mất cơ hội
04:49
It continues to try to predict what I need
98
277004
2549
Nó tiếp tục cố gắng tiên đoán điều tôi muốn
04:51
based on some past characterization of who I am,
99
279553
3240
dựa trên một vài đặc tính trong quá khứ rằng tôi là ai
04:54
of what I've already done.
100
282793
2296
tôi đã làm những việc gì.
04:57
Security technology after security technology
101
285089
2504
Công nghệ bảo mật nối tiếp công nghệ bảo mật
04:59
continues to design data protection
102
287593
2176
tiếp tục thiết kế bảo vệ dữ liệu
05:01
in terms of threats and attacks,
103
289769
2405
trên phương diện những mối đe dọa và sự tấn công,
05:04
keeping me locked into really rigid kinds of relations.
104
292174
3595
kìm khóa tôi lại trong những kiểu quan hệ cứng nhắc
05:07
Categories like "friends" and "family"
105
295769
2496
Những mối quan hệ kiểu "bạn bè" và "gia đình"
05:10
and "contacts" and "colleagues"
106
298265
2477
và "liên lạc" và "đồng nghiệp"
05:12
don't tell me anything about my actual relations.
107
300742
3787
không nói lên được bất cứ điều gì về những mối liên hệ thực sự của tôi hiện nay.
05:16
A more effective way to think about my relations
108
304529
2244
Một cách hiệu quả hơn khi nghĩ về những mối quan hệ của tôi
05:18
might be in terms of closeness and distance,
109
306773
2692
có thể là trên phương diện sự gần gũi và khoảng cách
05:21
where at any given point in time, with any single person,
110
309465
3820
ở đó tại bất kì điểm thời gian nào, với bất kì người nào đi nữa
05:25
I am both close and distant from that individual,
111
313285
3491
tôi cũng vừa thân thiết vừa xa cách với cá nhân đó,
05:28
all as a function of what I need to do right now.
112
316776
4508
tất cả như một nhiệm vụ tôi cần làm ngay lập tức
05:33
People aren't close or distant.
113
321284
2638
Con người không thân thiết hoặc xa lạ.
05:35
People are always a combination of the two,
114
323922
3061
Con người luôn là một sự kết hợp của cả hai,
05:38
and that combination is constantly changing.
115
326983
3720
và sự kết hợp đó liên tục thay đổi
05:42
What if technologies could intervene
116
330703
2440
Giả như công nghệ có thể can thiệp làm
05:45
to disrupt the balance of certain kinds of relationships?
117
333143
3977
rối loạn sự cân bằng của một vài loại hình quan hệ?
05:49
What if technologies could intervene
118
337120
1961
Giả như công nghệ có thể can thiệp
05:51
to help me find the person that I need right now?
119
339081
4411
để giúp tôi tìm được người mà tôi cần bây giờ?
05:55
Strangeness is that calibration
120
343492
2424
Cái lạ là sự định cỡ
05:57
of closeness and distance
121
345916
2219
của thân thiết và xa cách
06:00
that enables me to find the people that I need right now,
122
348135
3903
cái mà cho phép tôi có thể tìm thấy người tôi cần ngay lúc này
06:04
that enables me to find the sources of intimacy,
123
352038
2990
cái mà cho phép tôi có thể tìm thấy nguồn ngọn của sự thân thiết
06:07
of discovery, and of inspiration that I need right now.
124
355028
4648
sự khám phá, và sự khơi gợi cảm hứng mà tôi cần lúc này.
06:11
Strangeness is not about meeting strangers.
125
359676
2309
Cái lạ không chỉ nói về việc gặp gỡ những người lạ.
06:13
It simply makes the point that we need
126
361985
2195
Nó chỉ đơn giản chỉ ra rằng chúng ta cần
06:16
to disrupt our zones of familiarity.
127
364180
3282
khuấy động những vùng quen thuộc của chúng ta.
06:19
So jogging those zones of familiarity is one way to think about strangeness,
128
367462
3657
Vì thế nhảy ra khỏi những khu vực quen thuộc này là một cách để chúng ta suy nghĩ về cái lạ,
06:23
and it's a problem faced not just by individuals today,
129
371119
2704
và đó là một vấn đề không chỉ những cá nhân phải đối mặt hiện nay
06:25
but also by organizations,
130
373823
2230
mà còn có cả các tổ chức,
06:28
organizations that are trying to embrace massively new opportunities.
131
376053
4523
những tổ chức đang cố gắng nắm lấy hàng loạt các cơ hội mới.
06:32
Whether you're a political party
132
380576
2106
Cho dù đó là một đảng phái chính trị
06:34
insisting to your detriment on a very rigid notion
133
382682
2868
đang khăng khăng bảo vệ quyền lợi của mình về một khái niệm cực kỳ khắt khe
06:37
of who belongs and who does not,
134
385550
2388
về ai phù hợp và ai không,
06:39
whether you're the government
135
387938
1493
Cho dù đó là một chính quyền
06:41
protecting social institutions like marriage
136
389431
2698
đang bảo vệ cho những lễ nghi xã hội như cưới xin
06:44
and restricting access of those institutions to the few,
137
392129
3893
và bó hẹp những lễ nghi này cho một số ít người
06:48
whether you're a teenager in her bedroom
138
396022
2408
Cho dù đó là một thiếu niên trong phòng ngủ của mình
06:50
who's trying to jostle her relations with her parents,
139
398430
3188
đang cố gắng đẩy mình ra khỏi mối quan hệ với cha mẹ,
06:53
strangeness is a way to think about how we pave the way
140
401618
3162
Cái lạ là một cách để suy nghĩ về cách chúng ta tìm con đường
06:56
to new kinds of relations.
141
404780
2474
đến với những mối quan hệ mới.
06:59
We have to change the norms.
142
407254
3358
Chúng ta phải thay đổi các quy tắc.
07:02
We have to change the norms in order to enable
143
410612
3030
Chúng ta phải thay đổi các quy tắc để có thể khởi động những
07:05
new kinds of technologies
144
413642
1938
công nghệ mới
07:07
as a basis for new kinds of businesses.
145
415580
2789
như một nền tảng cho những loại hình công việc mới.
07:10
What interesting questions lie ahead for us
146
418369
3733
Câu hỏi thú vị nào đăt ra phía trước cho chúng ta
07:14
in this world of no strangers?
147
422102
2671
trong thế giới không người lạ này?
07:16
How might we think differently about our relations with people?
148
424773
3806
Làm cách nào chúng ta có thể suy nghĩ khác đi về những mối quan hệ của mình với mọi người?
07:20
How might we think differently about our relations
149
428579
3121
Làm cách nào chúng ta có thể nghĩ khác đi về những mối quan hệ của mình
07:23
with distributed groups of people?
150
431700
2092
với những nhóm người riêng rẽ?
07:25
How might we think differently about our relations with technologies,
151
433792
4441
Làm cách nào chúng ta có thể nghĩ khác đi về những mối quan hệ của mình với công nghệ,
07:30
things that effectively become social participants
152
438233
3006
những thứ thực sự đã trở thành một phần của xã hội
07:33
in their own right?
153
441239
2074
theo cách mà nó phải như vậy?
07:35
The range of digital relations is extraordinary.
154
443313
3813
Phạm vi của những mối quan hệ số thì rộng lớn.
07:39
In the context of this broad range of digital relations,
155
447126
4557
Trong bối cảnh của mối quan hệ có phạm vi rộng như vậy,
07:43
safely seeking strangeness might very well be
156
451683
2974
việc tìm kiếm cái lạ một cách an toàn rất có thể sẽ là
07:46
a new basis for that innovation.
157
454657
2271
nền tảng mới của phát minh này.
07:48
Thank you.
158
456928
1470
Cảm ơn
07:50
(Applause)
159
458398
4893
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Maria Bezaitis - Computer engineerA principal engineer at Intel, Maria Bezaitis focuses on how constellations of personal data can form new business models.
Why you should listen
Maria Bezaitis examines the social and cultural landscape, charting new directions for technology innovation within it. At Intel, her work focuses on personal data and how it develops relationally – and what this will mean in terms of new business models, the development of new devices and interfaces, and the creation of better security technologies.
Maria joined Intel in June 2006 to direct the People and Practices Research Group. She also played a leadership role at the cutting-edge social research and design organizations, E-Lab and Sapient Corporation. A longtime literature student, Bezaitis finished her Ph.D at Duke University in French Literature.
Maria Bezaitis | Speaker | TED.com