TED2013
Lisa Bu: How books can open your mind
Lisa Bu: Những cuốn sách giúp bạn mở mang trí óc như thế nào.
Filmed:
Readability: 4.1
4,963,279 views
Điều gì sảy ra khi một giấc mơ bạn ấp ủ từ thuở bé... không thành hiện thực? Khi Lisa Bu thích nghi với cuốc sống mới ở nước Mỹ, cô đã tìm đến những cuốn sách để mở rộng tâm trí và tạo một con đường mới cho cô. Cô chia sẻ phương pháp tiếp cận độc đáo của mình về sự kỳ diệu cua những cuốn sách trong bài nói sinh động và chân thực này.
Lisa Bu - Passionate reader
Lisa Bu has built a career helping people find great stories to listen to. Now she tells her own story. Full bio
Lisa Bu has built a career helping people find great stories to listen to. Now she tells her own story. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
So I was trained to become a gymnast
0
607
2712
Tôi đã được huấn luyện để trở thành một vận động viên thể dục
00:15
for two years in Hunan, China in the 1970s.
1
3319
3656
trong vòng 2 năm ở Hunan, Trung Quốc vào những năm 1970.
00:18
When I was in the first grade, the government
2
6975
2545
Khi tôi còn học lớp 1, chính phủ
00:21
wanted to transfer me to a school for athletes,
3
9520
2607
muốn chuyển tôi đến một trường dành cho vận động viên,
00:24
all expenses paid.
4
12127
2048
chịu tất cả chi phí.
00:26
But my tiger mother said, "No."
5
14175
2648
Nhưng mẹ tôi nói, "Không"
00:28
My parents wanted me to become
6
16823
2136
Bố mẹ tôi muốn tôi trở thành
00:30
an engineer like them.
7
18959
2104
một kỹ sư như họ.
00:33
After surviving the Cultural Revolution,
8
21063
2087
Sau khi sống sót qua cuộc Cách mạng văn hóa,
00:35
they firmly believed there's only one sure way to happiness:
9
23150
3809
họ chắc chắn rằng chỉ có một con đường duy nhất dẫn đến hạnh phúc:
00:38
a safe and well-paid job.
10
26959
2933
một công việc an toàn và lương cao.
00:41
It is not important if I like the job or not.
11
29892
2795
Việc tôi thích hay không thích công việc đó không quan trọng.
00:44
But my dream was to become a Chinese opera singer.
12
32687
5280
Nhưng ước mơ của tôi là trở thành một ca sĩ opera.
00:49
That is me playing my imaginary piano.
13
37967
3648
Đây là hình ảnh tôi chơi đàn piano trong tưởng tượng.
00:53
An opera singer must start training young
14
41615
2184
Một ca sĩ opera phải được tập luyện từ sớm
00:55
to learn acrobatics,
15
43799
1584
để học cách điều chỉnh tông giọng,
00:57
so I tried everything I could to go to opera school.
16
45383
2944
thế nên tôi đã thử làm mọi thứ có thể để được đi học tại trường opera.
01:00
I even wrote to the school principal
17
48327
2267
Tôi thậm chí còn viết thư cho hiệu trưởng trường
01:02
and the host of a radio show.
18
50594
2761
và chủ một chương trình radio.
01:05
But no adults liked the idea.
19
53355
3806
Nhưng người lớn không thích ý tưởng đó.
01:09
No adults believed I was serious.
20
57161
2723
Không ai tin rằng tôi nghiêm túc.
01:11
Only my friends supported me, but they were kids,
21
59884
3244
Chỉ có bạn bè ủng hộ tôi, nhưng họ cũng chỉ là những đứa trẻ,
01:15
just as powerless as I was.
22
63128
2756
cũng bất lực như tôi.
01:17
So at age 15, I knew I was too old to be trained.
23
65884
5765
Khi tôi 15 tuổi, tôi biết tôi đã quá già để được tập luyện.
01:23
My dream would never come true.
24
71649
2967
Ước mơ của tôi sẽ không bao giờ trở thành hiện thực.
01:26
I was afraid that for the rest of my life
25
74616
3308
Tôi lo ngại rằng trong suốt quãng đời còn lại của mình
01:29
some second-class happiness
26
77924
2037
một hạnh phúc hạng hai nào đó
01:31
would be the best I could hope for.
27
79961
2537
sẽ là điều duy nhất tôi có thể hy vọng.
01:34
But that's so unfair.
28
82498
2428
Nhưng điều đó thật không công bằng.
01:36
So I was determined to find another calling.
29
84926
3802
Nên tôi đã quyết tâm để tìm một cái nghiệp khác.
01:40
Nobody around to teach me? Fine.
30
88728
2737
Không ai bên cạnh để dạy tôi? Không sao.
01:43
I turned to books.
31
91465
2232
Tôi tìm đến sách.
01:45
I satisfied my hunger for parental advice
32
93697
3642
Tôi thỏa mãn sự thèm khát những lời khuyên sâu sắc
01:49
from this book by a family of writers and musicians.["Correspondence in the Family of Fou Lei"]
33
97339
4877
bằng cách đọc cuốn sách này, được viết bởi các nhà văn và nhạc sĩ ["Nét tương đồng trong gia đình Fou Lei"]
["Thư từ trong gia đình nhà Fou Lei"]
["Thư từ trong gia đình nhà Fou Lei"]
01:54
I found my role model of an independent woman
34
102216
3073
Tôi tìm thấy hình mẫu của một người phụ nữ độc lập
01:57
when Confucian tradition requires obedience.["Jane Eyre"]
35
105289
3844
khi truyền thống Khổng Tử đòi hỏi sự vâng lời ["Jane Eyre"]
02:01
And I learned to be efficient from this book.["Cheaper by the Dozen"]
36
109133
3697
Và tôi đã học được cách làm việc hiệu quả từ cuốn sách này ["Nhà có một tá con"]
02:04
And I was inspired to study abroad after reading these.
37
112830
3965
Và tôi cũng được truyền cảm hứng đi học nước ngoài sau khi đọc chúng.
02:08
["Complete Works of Sanmao" (aka Echo Chan)] ["Lessons From History" by Nan Huaijin]
38
116795
2071
["Các tác phẩm hoàn chỉnh của Snmao (Echo Chan)]
["Những bài học từ lịch sử" bởi Nan Huaijin]
["Những bài học từ lịch sử" bởi Nan Huaijin]
02:10
I came to the U.S. in 1995,
39
118866
3191
Tôi đến Mỹ vào năm 1995,
02:14
so which books did I read here first?
40
122057
2881
thế đầu tiên tôi đã đọc những cuốn nào?
02:16
Books banned in China, of course.
41
124938
3525
Những cuốn sách bị cấm ở Trung Quốc, tất nhiên.
02:20
"The Good Earth" is about Chinese peasant life.
42
128463
3670
"Đất Lành" là một cuốn sách kể về đời sống nông dân Trung Quốc.
02:24
That's just not convenient for propaganda. Got it.
43
132133
4102
Cuốn sách không chỉ thuận tiện trong việc tuyên truyền.
02:28
The Bible is interesting, but strange.
44
136235
3725
Kinh thánh rất thú vị, nhưng lạ lùng.
02:31
(Laughter)
45
139960
2485
(Cười)
02:34
That's a topic for a different day.
46
142445
3471
Nó là chủ đề cho một ngày khác.
02:37
But the fifth commandment gave me an epiphany:
47
145916
3295
Nhưng lời răn dạy thứ 5 đã mang lại cho tôi một sự hiển linh:
02:41
"You shall honor your father and mother."
48
149211
2979
"Người sẽ tôn kính cha và mẹ."
02:44
"Honor," I said. "That's so different,
49
152190
2950
"Tôn kính," tôi tự nhủ. "Thật khác lạ,
02:47
and better, than obey."
50
155140
1739
và tốt hơn, là vâng lời."
02:48
So it becomes my tool to climb out
51
156879
2504
Thế nên nó trở thành một công cụ giúp tôi thoát khỏi
02:51
of this Confucian guilt trap
52
159383
2116
cái bẫy tội lỗi của đạo Khổng
02:53
and to restart my relationship with my parents.
53
161499
4272
và để bắt đầu lại mối quan hệ của tôi với cha mẹ.
02:57
Encountering a new culture also started my habit
54
165771
3022
Trải nghiệm một nền văn hóa mới cũng khiến tôi bắt đầu thói quen
03:00
of comparative reading.
55
168793
1772
đọc theo lối so sánh.
03:02
It offers many insights.
56
170565
1855
Nó giúp tôi có những cái nhìn sâu sắc hơn.
03:04
For example, I found this map out of place at first
57
172420
4780
Ví dụ, đầu tiên tôi thấy cái bản đồ này chẳng phù hợp
03:09
because this is what Chinese students grew up with.
58
177200
4885
bởi vì đây là những gì học sinh Trung Quốc lớn lên cùng.
03:14
It had never occurred to me,
59
182085
1501
Chưa bao giờ tôi nhận thức được,
03:15
China doesn't have to be at the center of the world.
60
183586
3135
Trung Quốc không cần phải là trung tâm của thế giới.
03:18
A map actually carries somebody's view.
61
186721
4253
Một tấm bản đồ thực sự thể hiện cái nhìn của người thể hiện nó.
03:22
Comparative reading actually is nothing new.
62
190974
2408
Đọc so sánh thực sự không phải là điều gì mới mẻ.
03:25
It's a standard practice in the academic world.
63
193382
3304
Nó là một tiêu chuẩn trong thế giới học thuật.
03:28
There are even research fields
64
196686
1468
Thậm chí có cả những lĩnh vực nghiên cứu
03:30
such as comparative religion and comparative literature.
65
198154
3945
ví dụ như tôn giáo so sánh và văn học so sánh.
03:34
Compare and contrast gives scholars
66
202099
2235
So sánh và đối chiếu khiến cho nhiều học giả
03:36
a more complete understanding of a topic.
67
204334
3006
có một cái nhìn toàn diện hơn về một chủ đề.
03:39
So I thought, well, if comparative reading
68
207340
1753
Nên tôi cho rằng, nếu đọc so sánh
03:41
works for research, why not do it in daily life too?
69
209093
3836
hiệu quả với việc nghiên cứu, tại sao lại không hiệu quả trong cuộc sống thường ngày?
03:44
So I started reading books in pairs.
70
212929
3375
Vì thế tôi bắt đầu đọc sách theo cặp.
03:48
So they can be about people --
71
216304
1214
Chúng có thể nói về con người --
03:49
["Benjamin Franklin" by Walter Isaacson]["John Adams" by David McCullough] --
72
217518
883
["Benjamin Franklin" bởi Walter Isaacson] ["John Adams" bởi David McCullough] --
03:50
who are involved in the same event,
73
218401
2508
những người liên quan đến cùng một sự kiện,
03:52
or friends with shared experiences.
74
220909
2679
hoặc những người bạn với cùng trải nghiệm.
03:55
["Personal History" by Katharine Graham]["The Snowball: Warren Buffett and the Business of Life," by Alice Schroeder]
75
223588
1400
[Lịch sử cá nhân" bởi Katharine Graham] ["Quả cầu tuyết: Warren Buffett và sự nghiệp," bởi Alice Schroeder]
03:56
I also compare the same stories in different genres -- (Laughter)
76
224988
4398
Tôi cũng so sánh những câu chuyện giống nhau theo những thể loại khác nhau (Cười)
04:01
[Holy Bible: King James Version]["Lamb" by Chrisopher Moore] --
77
229386
2112
[Kinh thánh: Phiên bản King James] ["Con cừu" bởi Chrisopher Moore] --
04:03
or similar stories from different cultures,
78
231498
3137
hoặc những câu chuyện tương đương nhau từ những nền văn hóa khác nhau,
04:06
as Joseph Campbell did in his wonderful book.["The Power of Myth" by Joseph Campbell]
79
234635
2881
như Joseph Campbell đã làm trong cuốn sách tuyệt vời của ông. ["Sức mạnh của sự hoang đường" bởi Joseph Campbell]
04:09
For example, both the Christ and the Buddha
80
237516
3393
Ví dụ, cả chúa Kito và Phật
04:12
went through three temptations.
81
240909
2433
đều trải qua 3 sự cám dỗ.
04:15
For the Christ, the temptations
82
243342
1802
Đối với Kito, những sự cám dỗ
04:17
are economic, political and spiritual.
83
245144
3975
đều thuộc về kinh tế, chính trị và linh hồn.
04:21
For the Buddha, they are all psychological:
84
249119
4326
Đối với Phật, chúng đều là tâm lý:
04:25
lust, fear and social duty -- interesting.
85
253445
7318
dục vọng, sự sợ hãi và trách nhiệm xã hội -- rất thú vị.
04:32
So if you know a foreign language, it's also fun
86
260763
3039
Nên nếu bạn biết một ngôn ngữ nước ngoài, sẽ rất thú vị
04:35
to read your favorite books in two languages.
87
263802
1897
khi đọc những cuốn sách yêu thích của bạn qua 2 ngôn ngữ.
04:37
["The Way of Chuang Tzu" Thomas Merton]["Tao: The Watercourse Way" Alan Watts]
88
265699
1252
["Con đường của Trang Tử" bởi Thomas Merton] ["Dòng chảy của Đạo" Alan Watts]
04:38
Instead of lost in translation, I found there is much to gain.
89
266951
3560
Thay vì đắm chìm trong việc dịch, tôi thấy có rất nhiều thứ mình học được.
04:42
For example, it's through translation that I realized
90
270527
4208
Ví dụ, qua việc dịch tôi mới thấy rằng
04:46
"happiness" in Chinese literally means "fast joy." Huh!
91
274735
5973
"hạnh phúc" trong tiếng Trung nghĩa đen là "niềm vui nhanh chóng"
04:52
"Bride" in Chinese literally means "new mother." Uh-oh.
92
280708
5289
"Cô dâu" trong tiếng Trung nghĩa là "người mẹ mới"
04:57
(Laughter)
93
285997
3261
(Cười)
05:01
Books have given me a magic portal to connect with people
94
289258
5387
Những cuốn sách như một cổng thông tin kỳ diệu giúp tôi kết nối với
05:06
of the past and the present.
95
294645
2645
con người của quá khứ và hiện tại.
05:09
I know I shall never feel lonely or powerless again.
96
297290
4235
Tôi biết tôi sẽ không bao giờ cảm thấy cô đơn hay bất lực nữa.
05:13
Having a dream shattered really is nothing
97
301525
2677
Một giấc mơ tan vỡ không là gì cả
05:16
compared to what many others have suffered.
98
304202
2936
so với những gì mà nhiều người đang phải chịu đựng.
05:19
I have come to believe that coming true
99
307138
2728
Tôi dần tin rằng một giấc mơ
05:21
is not the only purpose of a dream.
100
309866
3280
không nhất thiết phải trở thành hiện thực.
05:25
Its most important purpose is to get us in touch
101
313146
3901
Mục đích quan trọng nhất là mang chúng ta đến gần hơn
05:29
with where dreams come from,
102
317047
2115
với nơi khởi nguồn của giấc mơ đó,
05:31
where passion comes from, where happiness comes from.
103
319162
2904
nơi bắt đầu của niềm đam mê, của hạnh phúc.
05:34
Even a shattered dream can do that for you.
104
322066
4222
Thậm chí một giấc mơ tan vỡ có thể mang điều đó cho bạn.
05:38
So because of books, I'm here today,
105
326288
2254
Nhờ có những cuốn sách, mà tôi được đứng tại đây hôm nay,
05:40
happy, living again with a purpose and a clarity,
106
328542
3660
hạnh phúc, sống lại với mục tiêu và sự rõ ràng,
05:44
most of the time.
107
332202
1750
hầu hết mọi lúc.
05:45
So may books be always with you.
108
333952
3561
Mong là những cuốn sách luôn ở bên các bạn.
05:49
Thank you.
109
337513
1478
Cảm ơn.
05:50
(Applause)
110
338991
1848
(vỗ tay)
05:52
Thank you. (Applause)
111
340839
3645
Cảm ơn. (Vỗ tay)
05:56
Thank you. (Applause)
112
344484
5093
Cảm ơn. (Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Lisa Bu - Passionate readerLisa Bu has built a career helping people find great stories to listen to. Now she tells her own story.
Why you should listen
At TED's annual staff retreat, everyone has to get up and talk about something -- either about work, or about something interesting from their own lives. In fall 2012, our own Lisa Bu prepared a talk about her love of reading. And our quiet, funny and efficient Content Distribution Manager simply brought down the house, with a story that's too good not to share. We are thrilled and proud that Lisa is the first TED staffer ever to be invited to speak on the mainstage at the TED Conference.
Born and raised in Hunan, China, Lisa Bu has been with TED since 2011. Before that, she spent seven years as a talk show producer and a digital media content director at Wisconsin Public Radio. She's also a computer programmer, with a PhD in journalism and an MBA in information systems from the University of Wisconsin-Madison, as well as a BA in Chinese from Nanjing University in China.
Lisa Bu | Speaker | TED.com