TEDxPSU
Julia Galef: Why you think you're right -- even if you're wrong
Julia Galef: Đây là lí do tại sao bạn cho mình đúng kể cả khi sai.
Filmed:
Readability: 4.5
4,082,284 views
Quan điểm là tất cả, đặc biệt khi nói đến việc kiểm tra niềm tin của bạn. Liệu bạn là một người lính thường muốn bảo vệ quan điểm của mình bằng mọi giá, hay là một người do thám luôn bị óc tò mò kích thích? Bên cạnh việc phân tích những động cơ đằng sau 2 lối tư duy và cách chúng điều khiển phương pháp lý thông tin của chúng ta, Julia Galef còn lồng chúng vào một bài học lịch sử đầy thuyết phục lấy bối cảnh nước Pháp thế kỷ 19. Khi kiểm chứng những quan niệm kiên định của ta, Galef đặt câu hỏi: "Bạn khao khát điều gì nhất? Là bảo vệ niềm tin của mình, hay là sự hiểu biết thế giới càng rõ càng tốt?
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
So I'd like you to imagine for a moment
0
826
2643
Bạn hãy thử tưởng tượng
00:15
that you're a soldier
in the heat of battle.
in the heat of battle.
1
3493
2380
mình là một người lính đang
trong trận chiến.
trong trận chiến.
00:18
Maybe you're a Roman foot soldier
or a medieval archer
or a medieval archer
2
6730
3531
Bạn có thể là một đấu sĩ La Mã,
một xạ thủ thời trung cổ
một xạ thủ thời trung cổ
00:22
or maybe you're a Zulu warrior.
3
10285
1880
hay một chiến binh Zulu.
00:24
Regardless of your time and place,
there are some things that are constant.
there are some things that are constant.
4
12189
4254
Dù là ở thời nào, ở đâu,
có những thứ không hề thay đổi.
có những thứ không hề thay đổi.
Khi nồng độ adrenaline của bạn tăng lên,
00:28
Your adrenaline is elevated,
5
16467
1894
00:30
and your actions are stemming
from these deeply ingrained reflexes,
from these deeply ingrained reflexes,
6
18385
4809
những phản xạ học được sẽ dẫn đến
hành động của bạn,
hành động của bạn,
00:35
reflexes rooted in a need
to protect yourself and your side
to protect yourself and your side
7
23218
4356
chúng nói rằng bạn phải
bảo vệ bản thân và đồng đội
bảo vệ bản thân và đồng đội
00:39
and to defeat the enemy.
8
27598
1689
và đánh bại kẻ thù.
00:42
So now, I'd like you to imagine
playing a very different role,
playing a very different role,
9
30826
3537
Còn bây giờ, bạn hãy hình dung
mình đang đóng vai
mình đang đóng vai
00:46
that of the scout.
10
34387
1601
một người do thám xem nào.
00:48
The scout's job is not
to attack or defend.
to attack or defend.
11
36012
3389
Một nhà do thám không có
nhiệm vụ tấn công hay phòng thủ.
nhiệm vụ tấn công hay phòng thủ.
00:51
The scout's job is to understand.
12
39425
2395
Họ cần phải thông đạt sự việc.
00:54
The scout is the one going out,
13
42233
2061
Họ sẽ là người ra ngoài,
00:56
mapping the terrain,
identifying potential obstacles.
identifying potential obstacles.
14
44318
4063
vẽ lại địa hình, định vị
những chặng đường hiểm trở.
những chặng đường hiểm trở.
01:00
And the scout may hope to learn
that, say, there's a bridge
that, say, there's a bridge
15
48405
3576
Còn nữa, một nhà do thám sẽ nắm được
có một cây cầu bắc qua sông
có một cây cầu bắc qua sông
01:04
in a convenient location across a river.
16
52005
2334
ở một địa thế thuận lợi.
01:06
But above all, the scout
wants to know what's really there,
wants to know what's really there,
17
54363
3047
Nhưng trên hết, họ muốn
biết chắc ở đó có gì,
biết chắc ở đó có gì,
01:09
as accurately as possible.
18
57434
1593
càng chính xác càng tốt.
01:12
And in a real, actual army, both
the soldier and the scout are essential.
the soldier and the scout are essential.
19
60195
5046
Trong một đội quân thật, cả người lính
và người do thám đều quan trọng.
và người do thám đều quan trọng.
01:17
But you can also think of each
of these roles as a mindset --
of these roles as a mindset --
20
65265
5310
Bạn có thể hiểu là mỗi vai có
một lối tư duy khác nhau:
một lối tư duy khác nhau:
01:22
a metaphor for how all of us
process information and ideas
process information and ideas
21
70599
3627
đó là hình ảnh ẩn dụ cho cách
ta xử lý thông tin và ý tưởng
ta xử lý thông tin và ý tưởng
01:26
in our daily lives.
22
74250
1467
trong đời sống hằng ngày.
01:28
What I'm going to argue today
is that having good judgment,
is that having good judgment,
23
76192
3830
Cái tôi muốn nói hôm nay chính là:
khả năng đánh giá đúng,
khả năng đánh giá đúng,
01:32
making accurate predictions,
making good decisions,
making good decisions,
24
80046
3214
dự đoán chính xác,
quyết định hợp lý,
quyết định hợp lý,
01:35
is mostly about which mindset you're in.
25
83284
2758
hầu như phụ thuộc hoàn toàn
vào cách bạn tư duy.
vào cách bạn tư duy.
01:38
To illustrate these mindsets in action,
26
86994
2593
Để minh họa cho những hoạt động tư duy,
01:41
I'm going to take you back
to 19th-century France,
to 19th-century France,
27
89611
3484
tôi sẽ đưa các bạn
quay về nước Pháp thế kỉ 19,
quay về nước Pháp thế kỉ 19,
01:45
where this innocuous-looking
piece of paper
piece of paper
28
93119
2983
là nơi mà mảnh giấy
tưởng chừng vô hại này
tưởng chừng vô hại này
01:48
launched one of the biggest
political scandals in history.
political scandals in history.
29
96126
3038
lại gây ra một trong những vụ bê bối
chính trị lớn nhất lịch sử.
chính trị lớn nhất lịch sử.
01:51
It was discovered in 1894
by officers in the French general staff.
by officers in the French general staff.
30
99718
4397
Năm 1894, chính các sĩ quan Pháp đã
đưa chuyện này ra ánh sáng.
đưa chuyện này ra ánh sáng.
01:56
It was torn up in a wastepaper basket,
31
104616
2692
Ban đầu, tờ giấy bị xé và ném vào sọt rác,
01:59
but when they pieced it back together,
32
107332
1925
nhưng khi họ ghép chúng lại với nhau,
02:01
they discovered
that someone in their ranks
that someone in their ranks
33
109281
2032
họ đã phát hiện có ai đó trong doanh ngũ
02:03
had been selling
military secrets to Germany.
military secrets to Germany.
34
111337
2363
đang bán bí mật quân sự cho Đức.
02:06
So they launched a big investigation,
35
114462
2357
Cho nên họ tiến hành
một cuộc điều tra lớn,
một cuộc điều tra lớn,
02:08
and their suspicions
quickly converged on this man,
quickly converged on this man,
36
116843
3866
và nghi ngờ của họ nhanh chóng
tập trung vào người này,
tập trung vào người này,
02:12
Alfred Dreyfus.
37
120733
1332
Alfred Dreyfus.
02:14
He had a sterling record,
38
122867
1318
Ông có lí lịch trong sạch,
02:16
no past history of wrongdoing,
no motive as far as they could tell.
no motive as far as they could tell.
39
124209
3520
chưa từng có hành vi sai phạm,
không hề có động cơ nào tìm thấy.
không hề có động cơ nào tìm thấy.
02:20
But Dreyfus was the only
Jewish officer at that rank in the army,
Jewish officer at that rank in the army,
40
128342
5118
Nhưng Dreyfus là người Do Thái
duy nhất được giữ chức sĩ quan,
duy nhất được giữ chức sĩ quan,
02:25
and unfortunately at this time,
the French Army was highly anti-Semitic.
the French Army was highly anti-Semitic.
41
133484
4175
và không may lúc đó, quân đội Pháp
vô cùng kì thì bộ tộc Semitic.
vô cùng kì thì bộ tộc Semitic.
02:29
They compared Dreyfus's handwriting
to that on the memo
to that on the memo
42
137683
3222
Họ so nét chữ của Dreyfus
với nét chữ trên mẩu giấy đó
với nét chữ trên mẩu giấy đó
02:32
and concluded that it was a match,
43
140929
1937
và kết luận chúng trùng khớp với nhau,
02:34
even though outside
professional handwriting experts
professional handwriting experts
44
142890
3042
dù tới những chuyên gia phân tích nét chữ
02:37
were much less confident
in the similarity,
in the similarity,
45
145956
2150
cũng không dám chắc
chúng tương đồng,
chúng tương đồng,
02:40
but never mind that.
46
148130
1390
mà cũng không hề gì.
02:41
They went and searched
Dreyfus's apartment,
Dreyfus's apartment,
47
149544
2040
Vì sau đó họ đã lục soát
căn hộ của Dreyfus,
căn hộ của Dreyfus,
02:43
looking for any signs of espionage.
48
151608
1756
để truy tìm dấu vết tình báo.
02:45
They went through his files,
and they didn't find anything.
and they didn't find anything.
49
153388
2960
Họ lục tung đống tài liệu của ông
và không tìm được gì.
và không tìm được gì.
02:48
This just convinced them more
that Dreyfus was not only guilty,
that Dreyfus was not only guilty,
50
156372
3134
Điều này càng khiến họ tin rằng
Dreyfus không chỉ có tội,
Dreyfus không chỉ có tội,
02:51
but sneaky as well, because clearly
he had hidden all of the evidence
he had hidden all of the evidence
51
159530
3293
mà còn ranh ma nữa, vì rõ ràng
ông đã giấu hết chứng cứ
ông đã giấu hết chứng cứ
02:54
before they had managed to get to it.
52
162847
1849
trước khi họ đến nhà lục soát.
02:57
Next, they went and looked
through his personal history
through his personal history
53
165212
2692
Tiếp theo, họ đi điều tra
lai lịch của ông
lai lịch của ông
02:59
for any incriminating details.
54
167928
2301
xem liệu có bất cứ chi tiết
buộc tội nào không.
buộc tội nào không.
03:02
They talked to his teachers,
55
170253
1602
Họ nói chuyện với
giáo viên của ông,
giáo viên của ông,
03:03
they found that he had studied
foreign languages in school,
foreign languages in school,
56
171879
2785
và biết được hồi còn đi học,
ông đã học nhiều ngoại ngữ,
ông đã học nhiều ngoại ngữ,
03:06
which clearly showed a desire
to conspire with foreign governments
to conspire with foreign governments
57
174688
4053
càng làm rõ ông có tham vọng
cấu kết với chính phủ nước ngoài
cấu kết với chính phủ nước ngoài
03:10
later in life.
58
178765
1183
thời gian sau này.
03:11
His teachers also said that Dreyfus
was known for having a good memory,
was known for having a good memory,
59
179972
6011
Giáo viên của ông cũng nói rằng Dreyfus
mệnh danh là người có trí nhớ tốt,,
mệnh danh là người có trí nhớ tốt,,
03:18
which was highly suspicious, right?
60
186007
2112
điều này cũng rất đáng nghi, đúng không?
03:20
You know, because a spy
has to remember a lot of things.
has to remember a lot of things.
61
188143
3340
Bạn biết đó, vì một điệp viên
phải ghi nhớ rất nhiều thứ.
phải ghi nhớ rất nhiều thứ.
03:24
So the case went to trial,
and Dreyfus was found guilty.
and Dreyfus was found guilty.
62
192439
3660
Cho nên vụ việc được đưa ra tòa
và Dreyfus bị kết tội.
và Dreyfus bị kết tội.
03:28
Afterwards, they took him out
into this public square
into this public square
63
196816
3320
Sau đó, họ đưa ông ra quảng trường công
03:32
and ritualistically tore
his insignia from his uniform
his insignia from his uniform
64
200160
3724
và tiến hành tước bỏ huy hiệu
trên đồng phục ông
trên đồng phục ông
03:35
and broke his sword in two.
65
203908
1905
rồi bẻ đôi thanh gươm của ông.
03:37
This was called
the Degradation of Dreyfus.
the Degradation of Dreyfus.
66
205837
2015
Đây được gọi là
Buổi giáng chức Dreyfus.
Buổi giáng chức Dreyfus.
03:40
And they sentenced him
to life imprisonment
to life imprisonment
67
208860
2517
Và ông phải chịu án tù chung thân
03:43
on the aptly named Devil's Island,
68
211401
2740
tại một nơi đặt tên rất khéo: Đảo Quỷ,
03:46
which is this barren rock
off the coast of South America.
off the coast of South America.
69
214165
2824
là một vùng khô cằn sỏi đá
ở ngoài khơi bờ biển Nam Mĩ.
ở ngoài khơi bờ biển Nam Mĩ.
03:49
So there he went,
and there he spent his days alone,
and there he spent his days alone,
70
217556
3750
Thế là ông bị đẩy ra đó,
và trong suốt những ngày đơn độc,
và trong suốt những ngày đơn độc,
ông đã viết thư cho chính phủ Pháp,
hết lá này đến lá khác,
hết lá này đến lá khác,
03:53
writing letters and letters
to the French government
to the French government
71
221330
2504
03:55
begging them to reopen his case
so they could discover his innocence.
so they could discover his innocence.
72
223858
3308
cầu xin họ điều tra lại vụ việc để
thấy được ông vô tội.
thấy được ông vô tội.
03:59
But for the most part,
France considered the matter closed.
France considered the matter closed.
73
227634
2913
Nhưng nước Pháp hầu như đã
coi đó là kết quả cuối cùng rồi.
coi đó là kết quả cuối cùng rồi.
04:03
One thing that's really interesting
to me about the Dreyfus Affair
to me about the Dreyfus Affair
74
231301
4293
Tôi thấy có một chỗ rất hay ho
trong Vụ án Dreyfus
trong Vụ án Dreyfus
04:07
is this question of why the officers
were so convinced
were so convinced
75
235618
3778
chính là tại sao các sĩ quan ấy
lại cực kì quả quyết
lại cực kì quả quyết
04:11
that Dreyfus was guilty.
76
239420
1721
rằng Dreyfus có tội.
04:13
I mean, you might even assume
that they were setting him up,
that they were setting him up,
77
241556
2847
Ý tôi là, có khi bạn cho rằng
họ dựng chuyện để gài ông ấy,
họ dựng chuyện để gài ông ấy,
04:16
that they were intentionally framing him.
78
244427
1968
là họ cố tình đẩy ông vào tù.
04:18
But historians don't think
that's what happened.
that's what happened.
79
246419
2267
Nhưng các nhà sử học
không hề nghĩ đến điều này.
không hề nghĩ đến điều này.
04:20
As far as we can tell,
80
248710
1159
Chúng ta chỉ có thể nói,
04:21
the officers genuinely believed
that the case against Dreyfus was strong.
that the case against Dreyfus was strong.
81
249893
4237
các sĩ quan đã một mực tin rằng
Dreyfus có tội là chính xác.
Dreyfus có tội là chính xác.
04:26
Which makes you wonder:
82
254154
2476
Đó chính là thứ khiến ta tự hỏi:
04:28
What does it say about the human mind
83
256654
2274
Chuyện này phản ánh gì về
tư duy con người
tư duy con người
04:30
that we can find such paltry evidence
84
258952
2313
khi ta xem những
chứng cứ vụn vặt
chứng cứ vụn vặt
04:33
to be compelling enough to convict a man?
85
261289
2087
là đủ thuyết phục để luận tội một người?
04:36
Well, this is a case of what scientists
call "motivated reasoning."
call "motivated reasoning."
86
264210
4286
Đây là ví dụ cho cái mà
khoa học gọi là "Lý giải có động cơ'.
khoa học gọi là "Lý giải có động cơ'.
04:40
It's this phenomenon in which
our unconscious motivations,
our unconscious motivations,
87
268520
3054
Đây là hiện tượng mà
những động cơ hình thành vô thức,
những động cơ hình thành vô thức,
04:43
our desires and fears,
88
271598
2352
chính là những khát khao và
nỗi sợ của chúng ta,
nỗi sợ của chúng ta,
04:45
shape the way we interpret information.
89
273974
2346
quy định cách ta lý giải thông tin.
04:48
Some information, some ideas,
feel like our allies.
feel like our allies.
90
276344
3410
Một số thông tin, ý tưởng, nghe ra thì
như chúng cùng phe với ta.
như chúng cùng phe với ta.
04:51
We want them to win.
We want to defend them.
We want to defend them.
91
279778
2642
Ta muốn chúng thắng.
Ta muốn bênh vực chúng.
Ta muốn bênh vực chúng.
04:54
And other information
or ideas are the enemy,
or ideas are the enemy,
92
282444
2531
Còn những thông tin,
ý tưởng khác đều là kẻ thù,
ý tưởng khác đều là kẻ thù,
04:56
and we want to shoot them down.
93
284999
1568
và chúng ta muốn bắn hạ chúng.
04:59
So this is why I call
motivated reasoning, "soldier mindset."
motivated reasoning, "soldier mindset."
94
287408
3707
Nên đây là lí do tôi gọi
lý giải có động cơ là "tư duy người lính."
lý giải có động cơ là "tư duy người lính."
05:03
Probably most of you have never persecuted
95
291988
3005
Chắc hầu hết các bạn chưa từng lấn lướt
05:07
a French-Jewish officer for high treason,
96
295017
2281
một sĩ quan Pháp gốc Do Thái nào
vì tội phản quốc,
vì tội phản quốc,
05:09
I assume,
97
297322
1473
tôi nghĩ thế,
05:10
but maybe you've followed sports
or politics, so you might have noticed
or politics, so you might have noticed
98
298819
4859
nhưng khi xem thể thao hay chính trị,
chắc bạn thấy được
chắc bạn thấy được
05:15
that when the referee judges
that your team committed a foul,
that your team committed a foul,
99
303702
4122
mỗi khi trọng tài tuyên bố
rằng đội mà bạn thích phạm lỗi,
rằng đội mà bạn thích phạm lỗi,
05:19
for example,
100
307848
1162
đó là ví dụ,
05:21
you're highly motivated
to find reasons why he's wrong.
to find reasons why he's wrong.
101
309034
3093
vậy là bạn hào hứng tìm cho ra
lý do tại sao anh ta sai.
lý do tại sao anh ta sai.
05:24
But if he judges that the other team
committed a foul -- awesome!
committed a foul -- awesome!
102
312482
3112
Nhưng khi anh ta tuyên bố đội đối thủ
phạm lỗi: thiệt hết sẩy!
phạm lỗi: thiệt hết sẩy!
05:27
That's a good call,
let's not examine it too closely.
let's not examine it too closely.
103
315618
2562
Đó là ví dụ hay mà tôi nhớ ra thôi,
đừng mổ xẻ nó kĩ quá.
đừng mổ xẻ nó kĩ quá.
Hay như vầy, chắc bạn từng đọc
một bài báo hay bài nghiên cứu
một bài báo hay bài nghiên cứu
05:30
Or, maybe you've read
an article or a study
an article or a study
104
318792
2117
05:32
that examined some controversial policy,
105
320933
2706
bàn về chính sách gây tranh cãi nào đó,
05:35
like capital punishment.
106
323663
1216
Án tử hình chẳng hạn.
05:37
And, as researchers have demonstrated,
107
325735
2117
Thì, khi các nhà nghiên cứu chứng minh,
05:39
if you support capital punishment
108
327876
1705
giả sử bạn ủng hộ án tử hình nhé,
05:41
and the study shows
that it's not effective,
that it's not effective,
109
329605
2516
hoặc họ đưa ra được bằng chứng
cho thấy nó không hiệu quả,
cho thấy nó không hiệu quả,
05:44
then you're highly motivated
to find all the reasons
to find all the reasons
110
332145
3246
bạn sẽ hồ hởi
tìm bằng được mọi lí do
tìm bằng được mọi lí do
05:47
why the study was poorly designed.
111
335415
2173
khiến bài nghiên cứu được
trình bày tệ tới vậy.
trình bày tệ tới vậy.
05:49
But if it shows
that capital punishment works,
that capital punishment works,
112
337612
2206
Nhưng nếu nó chứng tỏ
án tử hình hiệu quả,
án tử hình hiệu quả,
đó sẽ là bài nghiên cứu hay.
05:51
it's a good study.
113
339842
1159
05:53
And vice versa: if you don't
support capital punishment, same thing.
support capital punishment, same thing.
114
341025
3248
Và ngược lại: nếu các bạn không
ủng hộ án tử hình, cũng giống vậy.
ủng hộ án tử hình, cũng giống vậy.
05:56
Our judgment is strongly
influenced, unconsciously,
influenced, unconsciously,
115
344297
2829
Đánh giá của chúng ta bị
chi phối rất nhiều trong vô thức,
chi phối rất nhiều trong vô thức,
05:59
by which side we want to win.
116
347150
2278
tùy vào phe mà chúng ta chọn..
06:02
And this is ubiquitous.
117
350071
1889
Và bè phái có ở khắp nơi.
06:03
This shapes how we think
about our health, our relationships,
about our health, our relationships,
118
351984
3038
Nó quy định cách chúng ta
nghĩ về sức khỏe, các mối quan hệ,
nghĩ về sức khỏe, các mối quan hệ,
06:07
how we decide how to vote,
119
355046
1896
cách chúng ta muốn bầu cử,
06:08
what we consider fair or ethical.
120
356966
2368
cũng như quan điểm của ta về
công bằng hay đạo đức.
công bằng hay đạo đức.
Điều tôi sợ nhất
về lý giải có động cơ
về lý giải có động cơ
06:12
What's most scary to me
about motivated reasoning
about motivated reasoning
121
360036
2763
còn gọi là tư duy người lính,
06:14
or soldier mindset,
122
362823
1151
06:15
is how unconscious it is.
123
363998
1247
là độ vô thức kinh khủng của nó.
06:17
We can think we're being
objective and fair-minded
objective and fair-minded
124
365269
3280
Chúng ta vẫn có thể tin là mình
khách quan và công bằng
khách quan và công bằng
06:20
and still wind up ruining the life
of an innocent man.
of an innocent man.
125
368573
3467
rồi cuối cùng hủy hoại cuộc đời
của một người vô tội.
của một người vô tội.
06:25
However, fortunately for Dreyfus,
his story is not over.
his story is not over.
126
373008
2883
Tuy nhiên, may cho Dreyfus,
chuyện vẫn chưa kết thúc.
chuyện vẫn chưa kết thúc.
06:27
This is Colonel Picquart.
127
375915
1368
Đây là thượng tá Picquart.
06:29
He's another high-ranking officer
in the French Army,
in the French Army,
128
377307
2544
Ông là một sĩ quan cấp cao khác
của quân đội Pháp,
của quân đội Pháp,
06:31
and like most people,
he assumed Dreyfus was guilty.
he assumed Dreyfus was guilty.
129
379875
2629
giống hầu hết mọi người,
ông cho rằng Dreyfus có tội.
ông cho rằng Dreyfus có tội.
06:34
Also like most people in the army,
he was at least casually anti-Semitic.
he was at least casually anti-Semitic.
130
382893
4425
Cũng giống nhiều người trong quân đội,
ông cũng có lúc chống lại tộc Semitic.
ông cũng có lúc chống lại tộc Semitic.
06:39
But at a certain point,
Picquart began to suspect:
Picquart began to suspect:
131
387342
3365
Nhưng tại một thời điểm nào đó,
Picquart bắt đầu nghi ngờ:
Picquart bắt đầu nghi ngờ:
06:43
"What if we're all wrong about Dreyfus?"
132
391302
2775
"Lỡ chúng ta hiểu lầm Dreyfus thì sao?"
06:46
What happened was,
he had discovered evidence
he had discovered evidence
133
394448
2178
Chuyện là, ông đã phát hiện
bằng chứng chứng tỏ
bằng chứng chứng tỏ
06:48
that the spying for Germany had continued,
134
396650
2477
công việc tình báo cho Đức vẫn diễn ra,
06:51
even after Dreyfus was in prison.
135
399151
1975
ngay cả khi Dreyfus đã vào nhà giam.
06:53
And he had also discovered
that another officer in the army
that another officer in the army
136
401516
3296
Và ông cũng phát hiện rằng
một sĩ quan khác trong quân đội
một sĩ quan khác trong quân đội
06:56
had handwriting that perfectly
matched the memo,
matched the memo,
137
404836
2573
có nét chữ hoàn toàn
khớp với bản ghi chép,
khớp với bản ghi chép,
06:59
much closer than Dreyfus's handwriting.
138
407433
2361
mà còn khớp hơn bản viết tay của Dreyfus.
07:02
So he brought these discoveries
to his superiors,
to his superiors,
139
410382
2841
Anh đã đem những phát hiện này
đưa cho cấp trên,
đưa cho cấp trên,
07:06
but to his dismay,
they either didn't care
they either didn't care
140
414017
3677
nhưng thất vọng thay cho ông,
họ cũng không thèm quan tâm
họ cũng không thèm quan tâm
07:09
or came up with elaborate rationalizations
to explain his findings,
to explain his findings,
141
417718
3588
hay nghiêm túc lí giải
những gì ông phát hiện,
những gì ông phát hiện,
07:13
like, "Well, all you've really shown,
Picquart, is that there's another spy
Picquart, is that there's another spy
142
421330
5373
họ kiểu như, "Ờ, Picquart à, những thứ này
chỉ cho thấy còn một gián điệp nữa
chỉ cho thấy còn một gián điệp nữa
07:18
who learned how to mimic
Dreyfus's handwriting,
Dreyfus's handwriting,
143
426727
2373
hắn biết nhái theo nét chữ của Dreyfus,
07:21
and he picked up the torch of spying
after Dreyfus left.
after Dreyfus left.
144
429124
3540
hắn đã tiếp quản hoạt động gián điệp
sau khi Dreyfus đi khỏi.
sau khi Dreyfus đi khỏi.
07:25
But Dreyfus is still guilty."
145
433148
1650
Nhưng Dreyfus vẫn có tội."
07:27
Eventually, Picquart managed
to get Dreyfus exonerated.
to get Dreyfus exonerated.
146
435854
3025
Cuối cùng, Picquart cũng giải oan
thành công cho Dreyfus.
thành công cho Dreyfus.
07:30
But it took him 10 years,
147
438903
1528
Nhưng ông đã mất đến 10 năm,
07:32
and for part of that time,
he himself was in prison
he himself was in prison
148
440455
2531
và trong mười năm đó,
bản thân ông cũng vào tù mấy năm
bản thân ông cũng vào tù mấy năm
07:35
for the crime of disloyalty to the army.
149
443010
2298
vì tội bất trung với quân đội.
07:38
A lot of people feel like Picquart
can't really be the hero of this story
can't really be the hero of this story
150
446491
6000
Nhiều người thấy Picquart không phải
anh hùng thật sự trong vụ này
anh hùng thật sự trong vụ này
07:44
because he was an anti-Semite
and that's bad, which I agree with.
and that's bad, which I agree with.
151
452515
4229
vì ông cũng từng kì thị người Semitic
và tệ thật, tôi đồng ý.
và tệ thật, tôi đồng ý.
07:49
But personally, for me,
the fact that Picquart was anti-Semitic
the fact that Picquart was anti-Semitic
152
457323
4651
Nhưng cá nhân tôi cho rằng, sự thật
Picquart từng kì thị tộc Semitic
Picquart từng kì thị tộc Semitic
07:53
actually makes his actions more admirable,
153
461998
2585
lại khiến cho điều ông làm
đáng ngưỡng mộ hơn,
đáng ngưỡng mộ hơn,
07:56
because he had the same prejudices,
the same reasons to be biased
the same reasons to be biased
154
464607
3116
vì ông từng có cùng những định kiến,
và cùng lí do để có định kiến
và cùng lí do để có định kiến
07:59
as his fellow officers,
155
467747
1785
với các sĩ quan đồng nghiệp của mình,
08:01
but his motivation to find the truth
and uphold it trumped all of that.
and uphold it trumped all of that.
156
469556
4635
nhưng nỗ lực tìm ra sự thật và giữ vững
nó của ông đã vượt lên tất cả.
nó của ông đã vượt lên tất cả.
08:07
So to me,
157
475108
1189
Nên đối với tôi,
08:08
Picquart is a poster child
for what I call "scout mindset."
for what I call "scout mindset."
158
476321
3806
Picquart là một ví dụ điển hình cho người
sở hữu "tư duy do thám."
sở hữu "tư duy do thám."
08:12
It's the drive not to make
one idea win or another lose,
one idea win or another lose,
159
480598
4076
Động lực không phải là bênh vực ý này,
chống lại ý kia,
chống lại ý kia,
08:16
but just to see what's really there
160
484698
1924
mà để biết thực hư thế nào trong vụ này
08:18
as honestly and accurately as you can,
161
486646
2475
càng trung thực và chính xác càng tốt,
08:21
even if it's not pretty
or convenient or pleasant.
or convenient or pleasant.
162
489145
3280
ngay cả khi sự thật chẳng đẹp đẽ
hay dễ chịu gì.
hay dễ chịu gì.
08:25
This mindset is what
I'm personally passionate about.
I'm personally passionate about.
163
493444
3246
Đây chính là cách tư duy mà tôi
đặc biệt đam mê.
đặc biệt đam mê.
08:28
And I've spent the last few years
examining and trying to figure out
examining and trying to figure out
164
496714
5129
Và trong vài năm qua, tôi đã
nghiên cứu để tìm cho ra
nghiên cứu để tìm cho ra
08:33
what causes scout mindset.
165
501867
1983
điều gì làm nên tư duy do thám.
08:35
Why are some people, sometimes at least,
166
503874
3148
Tại sao có người, ít ra là đôi khi,
08:39
able to cut through their own prejudices
and biases and motivations
and biases and motivations
167
507046
3788
lại có thể gạt bỏ định kiến,
sự thiên vị và động lực của mình
sự thiên vị và động lực của mình
08:42
and just try to see the facts
and the evidence
and the evidence
168
510858
2295
chỉ để tìm ra được
sự thật và chứng cứ
sự thật và chứng cứ
08:45
as objectively as they can?
169
513177
1473
càng khách quan càng tốt?
08:47
And the answer is emotional.
170
515602
3011
Câu trả lời chính là cảm xúc.
08:51
So, just as soldier mindset
is rooted in emotions
is rooted in emotions
171
519119
3767
Cho nên, nếu tư duy người lính
gắn liền với cảm xúc
gắn liền với cảm xúc
08:54
like defensiveness or tribalism,
172
522910
2988
thể hiện qua việc phòng thủ
hay lòng trung thành,
hay lòng trung thành,
08:58
scout mindset is, too.
173
526615
1366
thì tư duy do thám cũng vậy.
09:00
It's just rooted in different emotions.
174
528005
1986
Có điều nó gắn với những cảm xúc khác.
09:02
For example, scouts are curious.
175
530015
3419
Ví dụ, người do thám rất tò mò.
09:05
They're more likely to say
they feel pleasure
they feel pleasure
176
533458
3546
Họ thường hay nói là họ thấy vui
09:09
when they learn new information
177
537028
1660
khi họ học được điều gì mới
09:10
or an itch to solve a puzzle.
178
538712
2311
hay muốn tìm lời giải cho một câu đố.
09:13
They're more likely to feel intrigued
when they encounter something
when they encounter something
179
541544
3169
Óc tò mò của họ thường bị kích thích
khi bắt gặp chuyện gì đó
khi bắt gặp chuyện gì đó
09:16
that contradicts their expectations.
180
544737
2096
đi ngược lại mong muốn của họ.
Người do thám cũng có
những phẩm chất khác nhau.
những phẩm chất khác nhau.
09:19
Scouts also have different values.
181
547206
1977
09:21
They're more likely to say
they think it's virtuous
they think it's virtuous
182
549207
3072
Họ có xu hướng nói rằng,
với họ, tự xét lại niềm tin
với họ, tự xét lại niềm tin
09:24
to test your own beliefs,
183
552303
1489
là một việc làm đúng đắn,
09:25
and they're less likely to say
that someone who changes his mind
that someone who changes his mind
184
553816
3706
và họ ít khi nhận xét
một người hay thay đổi suy nghĩ
một người hay thay đổi suy nghĩ
09:29
seems weak.
185
557546
1262
trông thật yếu đuối.
Quan trọng hơn cả, nền tảng
của người do thám,
của người do thám,
09:30
And above all, scouts are grounded,
186
558832
1885
09:32
which means their self-worth as a person
187
560741
3905
cái khẳng định giá trị cá nhân của họ
09:36
isn't tied to how right or wrong
they are about any particular topic.
they are about any particular topic.
188
564670
5466
không gắn với việc mức độ đúng-sai
của họ khi bàn về một vấn đề.
của họ khi bàn về một vấn đề.
09:42
So they can believe
that capital punishment works.
that capital punishment works.
189
570160
3254
Cho nên họ có thể tin rằng
án tử hình hiệu quả.
án tử hình hiệu quả.
09:45
If studies come out showing
that it doesn't, they can say,
that it doesn't, they can say,
190
573438
2813
Nhưng nếu nhiều nghiên cứu chỉ ra
nó không hiệu quả, họ có thể nói,
nó không hiệu quả, họ có thể nói,
09:48
"Huh. Looks like I might be wrong.
Doesn't mean I'm bad or stupid."
Doesn't mean I'm bad or stupid."
191
576275
3909
"Ủa, hình như tôi nhầm rồi. Nhưng không có
nghĩa là tôi xấu xa hay ngu ngốc."
nghĩa là tôi xấu xa hay ngu ngốc."
09:53
This cluster of traits
is what researchers have found --
is what researchers have found --
192
581954
4326
Hàng loạt những đặc trưng này do
các nhà nghiên cứu tìm ra
các nhà nghiên cứu tìm ra
09:58
and I've also found anecdotally --
193
586304
1706
và tôi cũng thấy được
10:00
predicts good judgment.
194
588034
1831
chúng có thể giúp phán đoán đúng.
10:02
And the key takeaway I want
to leave you with about those traits
to leave you with about those traits
195
590386
3283
Điều chủ yếu tôi muốn nhắn nhủ
với các bạn qua những đặc trưng này
với các bạn qua những đặc trưng này
10:05
is that they're primarily
not about how smart you are
not about how smart you are
196
593693
3637
chính là: điều quan trọng không phải
là bạn thông minh cỡ nào
là bạn thông minh cỡ nào
10:09
or about how much you know.
197
597354
1998
hay biết nhiều bao nhiêu.
10:11
In fact, they don't correlate
very much with IQ at all.
very much with IQ at all.
198
599376
2806
Thật ra, chúng không hề liên quan
đến chỉ số IQ.
đến chỉ số IQ.
10:14
They're about how you feel.
199
602638
1650
Chúng nói về cách bạn cảm nhận.
10:16
There's a quote that I keep
coming back to, by Saint-Exupéry.
coming back to, by Saint-Exupéry.
200
604849
4023
Có một câu nói mà tôi luôn tâm đắc,
của Saint-Exupéry.
của Saint-Exupéry.
10:20
He's the author of "The Little Prince."
201
608896
1941
Ông là tác giả cuốn "Hoàng tử bé."
10:22
He said, "If you want to build a ship,
202
610861
2769
Ông nói, "Nếu bạn muốn đóng một con tàu,
10:26
don't drum up your men
to collect wood and give orders
to collect wood and give orders
203
614234
4621
đừng thúc giục thuyền viên của mình
đi khai thác gỗ, ra lệnh
đi khai thác gỗ, ra lệnh
10:30
and distribute the work.
204
618879
1420
và chỉ định nhiệm vụ cho họ.
10:32
Instead, teach them to yearn
for the vast and endless sea."
for the vast and endless sea."
205
620669
4567
Thay vào đó, hãy dạy họ cách khao khát
về vùng đại dương mênh mông vô tận."
về vùng đại dương mênh mông vô tận."
10:38
In other words, I claim,
206
626252
2146
Nói cách khác, tôi tin rằng,
10:40
if we really want to improve
our judgment as individuals
our judgment as individuals
207
628850
3160
nếu ta thật sự muốn cải thiện
đánh giá của mình khi là cá thể
đánh giá của mình khi là cá thể
10:44
and as societies,
208
632034
1443
và khi ở trong một tập thể,
10:45
what we need most
is not more instruction in logic
is not more instruction in logic
209
633501
3509
cái ta cần nhất là không chỉ là
những bài học logic thuần lý thuyết,
những bài học logic thuần lý thuyết,
10:49
or rhetoric or probability or economics,
210
637034
3548
hay lời nói hoa mĩ, môn xác xuất
hay kinh tế học,
hay kinh tế học,
10:52
even though those things
are quite valuable.
are quite valuable.
211
640606
2083
dù những thứ đó cũng tương đối giá trị.
10:54
But what we most need
to use those principles well
to use those principles well
212
642713
3304
Nhưng thứ chúng ta cần nhất
để áp dụng tốt những qui tắc này
để áp dụng tốt những qui tắc này
10:58
is scout mindset.
213
646041
1418
là một bộ óc tư duy do thám.
10:59
We need to change the way we feel.
214
647483
1880
Chúng ta cần thay đổi
cách cảm nhận.
cách cảm nhận.
11:01
We need to learn how to feel proud
instead of ashamed
instead of ashamed
215
649759
3810
Chúng ta cần học cách cảm thấy tự hào
thay vì xấu hổ
thay vì xấu hổ
11:05
when we notice we might
have been wrong about something.
have been wrong about something.
216
653593
2638
khi chúng ta thấy được mình
có thể mắc sai lầm.
có thể mắc sai lầm.
11:08
We need to learn how to feel intrigued
instead of defensive
instead of defensive
217
656255
3128
Chúng ta cần học cách cảm thấy tò mò
thay vì cảnh giác
thay vì cảnh giác
11:11
when we encounter some information
that contradicts our beliefs.
that contradicts our beliefs.
218
659407
4243
khi chúng ta bắt gặp một số thông tin
đi ngược lại niềm tin của mình.
đi ngược lại niềm tin của mình.
11:16
So the question I want
to leave you with is:
to leave you with is:
219
664555
2860
Cho nên câu hỏi tôi muốn nhắc các bạn là:
11:19
What do you most yearn for?
220
667817
2150
Các bạn mong muốn điều gì nhất?
11:22
Do you yearn to defend your own beliefs?
221
670771
2627
Bạn khao khát bảo vệ
niềm tin của riêng mình,
niềm tin của riêng mình,
11:26
Or do you yearn to see the world
as clearly as you possibly can?
as clearly as you possibly can?
222
674128
3594
hay muốn thấy thế giới
càng rõ ràng càng tốt?
càng rõ ràng càng tốt?
11:30
Thank you.
223
678352
1151
Cảm ơn.
11:31
(Applause)
224
679527
4997
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Julia Galef - WriterJulia Galef investigates how and why people change their minds.
Why you should listen
Julia Galef co-founded the Center for Applied Rationality, a nonprofit organization devoted to helping people improve their reasoning and decision-making, particularly with the aim of addressing global problems. Julia’s background is originally in statistics, and she did social science research at Columbia and Harvard Business Schools for several years before becoming a writer for venues such as Slate, Science, Scientific American and more. For the last six years, Julia has hosted the Rationally Speaking podcast.
Julia Galef | Speaker | TED.com