TEDSummit
Monica Araya: A small country with big ideas to get rid of fossil fuels
Monica Araya: Một quốc gia nhỏ bé với những ý tưởng lớn để loại bỏ nhiên liệu hóa thạch
Filmed:
Readability: 4
1,274,467 views
Làm thế nào để chúng ta xây dựng một xã hội mà không cần nhiên liệu hóa thạch? Sử dụng đất nước của mình, Costa Rica, như một ví dụ về hành động tích cực để bảo vệ và tái tạo môi trường, nhà vận động môi trường Monica Araya vạch ra một tầm nhìn táo bạo cho một thế giới cam kết làm sạch năng lượng trong tất cả các lĩnh vực.
Monica Araya - Climate advocate
In 2015 Monica Araya's native Costa Rica produced almost all of its electricity from renewable sources. She advocates for the next step: a fossil-fuel-free world. Full bio
In 2015 Monica Araya's native Costa Rica produced almost all of its electricity from renewable sources. She advocates for the next step: a fossil-fuel-free world. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
How do we build a society
0
1103
3125
Làm thế nào chúng ta xây dựng một xã hội
00:16
without fossil fuels?
1
4253
1507
không cần nhiên liệu hóa thạch?
00:18
This is a very complex challenge,
2
6944
2176
Nó là một thách thức rất phức tạp,
00:21
and I believe developing countries
could take the lead in this transition.
could take the lead in this transition.
3
9920
4480
và tôi tin những nước đang phát triển
có thể đi đầu trong sự chuyển đổi này.
có thể đi đầu trong sự chuyển đổi này.
00:27
And I'm aware that this
is a contentious statement,
is a contentious statement,
4
15120
2560
Và tôi biết rằng đây là một
tuyên bố gây tranh cãi,
tuyên bố gây tranh cãi,
00:30
but the reality is that so much
is at stake in our countries
is at stake in our countries
5
18440
5296
nhưng thực tế là có quá nhiều thứ
đang bị đe dọa ở các nước của chúng ta
đang bị đe dọa ở các nước của chúng ta
00:35
if we let fossil fuels stay
at the center of our development.
at the center of our development.
6
23760
4880
nếu chúng ta để nhiên liệu hóa thạch
là trung tâm cho sự phát triển của mình.
là trung tâm cho sự phát triển của mình.
00:41
We can do it differently.
7
29240
1840
Chúng ta có thể làm khác đi.
00:44
And it's time, it really is time,
8
32200
3256
Và đã đến lúc, thật sự đến lúc,
00:47
to debunk the myth
9
35480
2696
để vạch trần chuyện hoang đường
rằng một đất nước phải lựa chọn
giữa một bên là phát triển
giữa một bên là phát triển
00:50
that a country has to choose
between development on the one hand
between development on the one hand
10
38200
5056
và một bên là bảo vệ môi trường, các loại
năng lượng tái tạo, chất lượng cuộc sống.
năng lượng tái tạo, chất lượng cuộc sống.
00:55
and environmental protection,
renewables, quality of life, on the other.
renewables, quality of life, on the other.
11
43280
5400
01:01
I come from Costa Rica,
a developing country.
a developing country.
12
49800
2280
Tôi đến từ Costa Rica,
một nước đang phát triển.
một nước đang phát triển.
01:04
We are nearly five million people,
13
52680
2200
Chúng tôi có gần 5 triệu dân,
01:08
and we live right in the middle
of the Americas,
of the Americas,
14
56200
2576
và chúng tôi sống ở ngay giữa châu Mỹ,
01:10
so it's very easy
to remember where we live.
to remember where we live.
15
58800
2320
vì thế rất dễ dàng
để nhớ chúng tôi sống ở đâu.
để nhớ chúng tôi sống ở đâu.
01:15
Nearly 100 percent of our electricity
16
63080
6280
Gần 100% điện của chúng tôi
là từ các nguồn năng lượng tái tạo,
01:22
comes from renewable sources,
17
70400
2456
5 trong số đó.
01:24
five of them.
18
72880
1216
01:26
(Applause)
19
74120
2120
(Tiếng vỗ tay)
01:30
Hydropower, geothermal,
20
78800
3856
Thủy lợi, địa nhiệt,
01:34
wind, solar, biomass.
21
82680
3440
năng lượng gió, mặt trời, sinh khối.
Quý vị có biết rằng năm ngoái
01:39
Did you know that last year,
22
87000
2136
trong 299 ngày,
01:41
for 299 days,
23
89160
3456
chúng tôi đã không dùng bất cứ
năng lượng hóa thạch nào
năng lượng hóa thạch nào
01:44
we did not use any fossil fuels
24
92640
3216
để tạo ra tất cả nguồn điện
cho mình không?
cho mình không?
01:47
in order to generate all our electricity?
25
95880
3480
Đó là một thành tựu tuyệt vời,
01:52
It's a fantastic achievement,
26
100240
2960
01:56
and yet, it hides a paradox,
27
104360
4080
tuy vậy nó lại che giấu một nghịch lý,
02:03
which is that nearly 70 percent
28
111080
3056
đó là gần 70%
02:06
of all our energy consumption is oil.
29
114160
4600
sự tiêu thụ năng lượng của chúng tôi
là dầu.
là dầu.
02:11
Why?
30
119880
1200
Tại sao vậy?
02:13
Because of our transportation system,
31
121800
2736
Vì hệ thống giao thống của chúng tôi
02:16
which is totally dependent
on fossil fuels,
on fossil fuels,
32
124560
3256
hoàn toàn dựa vào các nguồn
nhiên liệu hóa thạch,
nhiên liệu hóa thạch,
02:19
like it is in most countries.
33
127840
1639
cũng giống như hầu hết các nước khác.
02:22
So if we think of the energy
transition as a marathon,
transition as a marathon,
34
130479
3537
Vì thế nếu ta ví chuyển đổi năng lượng
như một cuộc đua marathon,
như một cuộc đua marathon,
câu hỏi đặt ra là làm thế nào
để chúng ta đến được vạch đích,
để chúng ta đến được vạch đích,
02:26
the question is, how do we get
to the finish line,
to the finish line,
35
134040
3896
làm thế nào chúng ta khử được carbon
cho phần còn lại của nền kinh tế?
cho phần còn lại của nền kinh tế?
02:29
how do we decarbonize
the rest of the economy?
the rest of the economy?
36
137960
3120
02:33
And it's fair to say
that if we don't succeed,
that if we don't succeed,
37
141880
2896
Và công bằng mà nói
nếu chúng ta không thành công
nếu chúng ta không thành công
thì ai sẽ thành công nữa?
02:36
it's difficult to see who will.
38
144800
1776
02:38
So that is why I want
to talk to you about Costa Rica,
to talk to you about Costa Rica,
39
146600
2560
Vì thế đó là lý do tôi muốn
nói về Costa Rica với quý vị,
nói về Costa Rica với quý vị,
02:42
because I believe we are a great candidate
40
150160
2696
vì tôi tin chúng tôi là một
ứng viên tuyệt vời
ứng viên tuyệt vời
02:44
in pioneering a vision
for development without fossil fuels.
for development without fossil fuels.
41
152880
4400
trong việc đi đầu về tầm nhìn cho sự
phát triển không cần nhiên liệu hóa thạch.
phát triển không cần nhiên liệu hóa thạch.
Quý vị có thể đã biết một điều
về đất nước chúng tôi,
về đất nước chúng tôi,
02:51
If you know one thing about our country,
42
159200
3256
02:54
it's that we don't have an army.
43
162480
1920
đó là chúng tôi không có quân đội.
Vì thế tôi sẽ đưa quý vị trở lại năm 1948.
02:57
So I'm going to take you back to 1948.
44
165440
2920
03:01
That year, the country
was coming out of civil war.
was coming out of civil war.
45
169400
3720
Năm đó, nước tôi
đang kết thúc cuộc nội chiến.
đang kết thúc cuộc nội chiến.
03:06
Thousands of Costa Ricans had died,
46
174360
3576
Hàng nghìn người Costa Rica đã chết,
03:09
and families were bitterly split.
47
177960
2280
và những gia đình bị chia cắt đau đớn.
Tuy vậy, một ý tưởng đáng kinh ngạc
đã chiến thắng những trái tim và khối óc:
đã chiến thắng những trái tim và khối óc:
03:13
And yet, a surprising idea
won the hearts and minds:
won the hearts and minds:
48
181240
5016
03:18
we would reboot the country,
49
186280
1896
chúng tôi sẽ phục hồi lại đất nước,
và nền Cộng hòa thứ hai
sẽ không có quân đội.
sẽ không có quân đội.
03:20
and that Second Republic
would have no army.
would have no army.
50
188200
3056
Vì thế chúng tôi đã giải tán quân đội.
03:23
So we abolished it.
51
191280
1240
03:25
And the president at the time,
52
193360
2656
Và tổng thống đương nhiệm lúc đó,
03:28
José Figueres,
53
196040
2176
José Figueres,
đã tìm ra cách có tác động mạnh mẽ, đó là
đập đổ các bức tường của 1 căn cứ quân sự.
đập đổ các bức tường của 1 căn cứ quân sự.
03:30
found a powerful way
by smashing the walls of an army base.
by smashing the walls of an army base.
54
198240
5320
Năm tiếp theo, 1949,
03:37
The following year, 1949,
55
205200
3176
03:40
we made that decision permanent
in the new constitution,
in the new constitution,
56
208400
4176
chúng tôi đã đưa quyết định đó
vĩnh viễn vào hiến pháp mới,
vĩnh viễn vào hiến pháp mới,
và đó là lý do vì sao tôi có thể kể cho
quý vị về câu chuyện đó gần 70 năm sau.
quý vị về câu chuyện đó gần 70 năm sau.
03:44
and that is why I can tell you that story
nearly 70 years later.
nearly 70 years later.
57
212600
4160
03:49
And I'm grateful.
58
217520
2016
Và tôi rất vui mừng.
03:51
I'm grateful they made that decision
before I was born,
before I was born,
59
219560
2960
Tôi mừng vì họ đã đưa ra quyết định đó
trước khi tôi ra đời,
trước khi tôi ra đời,
vì nó cho phép tôi và
hàng triệu người khác
hàng triệu người khác
03:55
because it allowed me
and millions of others
and millions of others
60
223280
2256
03:57
to live in a very stable country.
61
225560
2160
sống trong một đất nước rất yên ổn.
Và quý vị có thể nghĩ
đó là do may mắn,
đó là do may mắn,
04:01
And you might be thinking
that it was good luck,
that it was good luck,
62
229200
2936
04:04
but it wasn't.
63
232160
1496
nhưng không phải như vậy.
Đó là một hình mẫu cho
những lựa chọn thận trọng.
những lựa chọn thận trọng.
04:05
There was a pattern of deliberate choices.
64
233680
3040
Trong những năm 40, người Costa Rica được
hưởng nền giáo dục và y tế miễn phí.
hưởng nền giáo dục và y tế miễn phí.
04:10
In the '40s, Costa Ricans were given
free education and free health care.
free education and free health care.
65
238080
6056
04:16
We called that social guarantees.
66
244160
1960
Chúng tôi gọi đó là
những phúc lợi xã hội.
những phúc lợi xã hội.
Bằng cách giải tán quân đội,
04:18
By abolishing the army,
67
246760
1616
04:20
we were able to turn military spending
into social spending,
into social spending,
68
248400
4936
chúng tôi có thể chuyển chi phí quân đội
thành chi tiêu xã hội,
thành chi tiêu xã hội,
và đó là bánh dẫn cho sự ổn định.
04:25
and that was a driver of stability.
69
253360
1920
Trong những năm 50 --
04:28
In the '50s --
70
256120
1255
04:29
(Applause)
71
257399
2081
(Vỗ tay)
Trong những năm 50, chúng tôi bắt đầu
đầu tư vào thủy điện,
đầu tư vào thủy điện,
04:34
In the '50s, we started
investing in hydropower,
investing in hydropower,
72
262600
3376
04:38
and that kept us away from the trap
73
266000
2656
và điều đó đã giúp chúng tôi
tránh xa khỏi cạm bẫy
tránh xa khỏi cạm bẫy
sử dụng nhiên liệu hóa thạch
để sản xuất điện,
để sản xuất điện,
04:40
of using fossil fuels
for electricity generation,
for electricity generation,
74
268680
3056
đó là việc mà thế giới
ngày nay đang phải chiến đấu.
ngày nay đang phải chiến đấu.
04:43
which is what the world
is struggling with today.
is struggling with today.
75
271760
2360
Trong những năm 70 chúng tôi đầu tư
vào các công viên quốc gia,
vào các công viên quốc gia,
04:47
In the '70s we invested in national parks,
76
275160
3536
04:50
and that kept us away
77
278720
1960
và nó đã giúp chúng tôi tránh xa
04:53
from the deeply flawed logic
of growth, growth, growth at any cost
of growth, growth, growth at any cost
78
281640
4656
khỏi logic đầy vết rạn nứt: phát triển,
phát triển, phát triển bằng mọi giá
phát triển, phát triển bằng mọi giá
04:58
that you see others embracing,
especially in the developing world.
especially in the developing world.
79
286320
3680
mà chúng ta thấy mọi nước khác ôm khư khư,
đặc biệt là các nước đang phát triển.
đặc biệt là các nước đang phát triển.
05:02
In the '90s, we pioneered payments
for ecosystem services,
for ecosystem services,
80
290800
4096
Trong thập niên 90, chúng tôi tiên phong
trong việc đóng phí cho dịch vụ sinh thái
trong việc đóng phí cho dịch vụ sinh thái
05:06
and that helped us reverse deforestation
81
294920
1936
và nó giúp chúng tôi
đẩy lùi nạn phá rừng
đẩy lùi nạn phá rừng
05:08
and boosted ecotourism,
which today is a key engine of growth.
which today is a key engine of growth.
82
296880
3160
và thúc đẩy du lịch sinh thái -
động lực chính cho sự phát triển ngày nay
động lực chính cho sự phát triển ngày nay
05:13
So investing in environmental protection
83
301000
2936
Vì vậy đầu tư vào bảo vệ môi trường
05:15
did not hurt our economy.
84
303960
2216
không hề gây tổn hại cho
nền kinh tế chúng tôi
nền kinh tế chúng tôi
05:18
Quite the opposite.
85
306200
1256
Khá ngược ngạo.
Và nó không có nghĩa là chúng tôi hoàn hảo
05:19
And it doesn't mean we are perfect,
86
307480
2016
cũng không có nghĩa chúng tôi
không có sự mâu thuẫn
không có sự mâu thuẫn
05:21
and it doesn't mean
we don't have contradictions.
we don't have contradictions.
87
309520
2336
05:23
That's not the point.
88
311880
1240
Nó không phải điểm chính.
05:25
The point is that,
by making our own choices,
by making our own choices,
89
313720
3496
Điểm chính là, nhờ vào những lựa chọn
của bản thân mình, chúng tôi
của bản thân mình, chúng tôi
05:29
we were able to develop resilience
in dealing with development problems.
in dealing with development problems.
90
317240
4960
đã phát triển khả năng phục hồi trong việc
đối mặt với các vấn đề tăng trưởng.
đối mặt với các vấn đề tăng trưởng.
05:36
Also, if you take a country like ours,
91
324080
3576
Ngoài ra, nếu quý vị xem xét
một đất nước như của chúng tôi,
một đất nước như của chúng tôi,
05:39
the GDP per capita
is around 11,000 dollars,
is around 11,000 dollars,
92
327680
3896
chỉ số GPD bình quân đầu người
là khoảng 11.000 dollar,
là khoảng 11.000 dollar,
05:43
depending on how you measure it.
93
331600
1720
phụ thuộc vào cách quý vị tính toán.
05:46
But according to
the Social Progress Index,
the Social Progress Index,
94
334080
2056
Nhưng theo chỉ số tăng trưởng xã hội,
05:48
we are an absolute outlier
95
336160
1896
Chúng tôi tuyệt đối đứng bên ngoài
05:50
when it comes to turning GDP
into social progress.
into social progress.
96
338080
3120
khi nói đến chuyển chỉ số GPD
thành tăng trưởng xã hội.
thành tăng trưởng xã hội.
05:54
Abolishing the army,
97
342000
1536
Giải tán quân đội,
05:55
investing in nature and people,
98
343560
1816
đầu tư vào tự nhiên và con người,
05:57
did something very powerful, too.
99
345400
2800
cũng đã làm nhiều thứ trở nên mạnh mẽ.
06:01
It shaped the narrative,
100
349120
1560
Nó làm nên một câu chuyện,
câu chuyện về một đất nước nhỏ bé
với một ý tưởng lớn lao,
với một ý tưởng lớn lao,
06:04
the narrative of a small country
with big ideas,
with big ideas,
101
352000
2616
06:06
and it was very empowering
to grow up with that narrative.
to grow up with that narrative.
102
354640
3360
và nó được trao quyền để được
lớn lên cùng với câu chuyện đó.
lớn lên cùng với câu chuyện đó.
06:11
So the question is,
103
359520
2176
Vậy, câu hỏi đặt ra là,
06:13
what is the next big idea
for this generation?
for this generation?
104
361720
3080
ý tưởng lớn nào dành cho thế hệ ngày nay?
06:18
And I believe what comes next
105
366320
2376
Và tôi tin những gì tiếp theo đây
06:20
is for this generation
to let go of fossil fuels for good,
to let go of fossil fuels for good,
106
368720
5160
là dành cho thế hệ này để ngưng
sử dụng nhiên liệu hóa thạch mãi mãi,
sử dụng nhiên liệu hóa thạch mãi mãi,
tương tự việc chúng tôi
đã làm với quân đội.
đã làm với quân đội.
06:27
just as we did with the army.
107
375640
1640
06:30
Fossil fuels create climate change.
108
378400
2296
Nhiên liệu hóa thạch tạo ra
biến đổi khí hậu.
biến đổi khí hậu.
06:32
We know that,
109
380720
1376
Chúng ta biết điều đó,
06:34
and we know how vulnerable we are
to the impacts of climate change.
to the impacts of climate change.
110
382120
4496
và chúng ta biết chúng ta dễ bị tổn thương
trước ảnh hưởng của biến đội khí hậu.
trước ảnh hưởng của biến đội khí hậu.
Là một nước đang phát triển,
nó là mối quan tâm hàng đầu của chúng tôi
nó là mối quan tâm hàng đầu của chúng tôi
06:38
So as a developing country,
it is in our best interest
it is in our best interest
111
386640
3656
để phát triển mà không cần đến
nhiên liệu hóa thạch
nhiên liệu hóa thạch
06:42
to build development without fossil fuels
112
390320
1976
06:44
that harm people in the first place.
113
392320
2640
gây tác hại tới người dân ở vị trí
đầu tiên của chúng tôi.
đầu tiên của chúng tôi.
06:48
Because
114
396880
1240
Bởi vì
06:51
why would we continue importing oil
115
399000
2840
tại sao chúng tôi tiếp tục nhập khẩu dầu
06:55
for transportation
116
403800
1736
cho phương tiện giao thông
06:57
if we can use electricity instead?
117
405560
2160
khi chúng tôi có thể
sử dụng điện thay vào đó?
sử dụng điện thay vào đó?
07:00
Remember,
118
408720
1816
Hãy nhớ là,
07:02
this is the country
119
410560
1896
đây là đất nước
07:04
where electricity
comes from water in our rivers,
comes from water in our rivers,
120
412480
6056
nơi điện được sản xuất từ
nước của các con sông,
nước của các con sông,
07:10
heat from volcanoes,
121
418560
2496
nhiệt lượng của những ngọn núi lửa,
07:13
wind turbines, solar panels,
122
421080
3336
những tua bin gió,
các tấm năng lượng mặt trời,
các tấm năng lượng mặt trời,
07:16
biowaste.
123
424440
1200
chất thải sinh học.
07:18
Abolishing fossil fuels means
disrupting our transportation system
disrupting our transportation system
124
426560
6296
Loại bỏ nhiên liệu hóa thạch nghĩ là
phá vỡ hệ thống giao thông của chúng tôi
phá vỡ hệ thống giao thông của chúng tôi
07:24
so that we can power our cars,
buses and trains with electricity
buses and trains with electricity
125
432880
5336
để chúng tôi có thể cung cấp năng lượng
cho xe hơi, xe bus, tàu lửa bằng điện
cho xe hơi, xe bus, tàu lửa bằng điện
07:30
instead of dirty energy.
126
438240
1480
thay vì bằng năng lượng
không tái tạo được.
không tái tạo được.
07:32
And transportation, let me tell you,
127
440400
2416
Và để tôi nói cho quý vị biết,
giao thông vận tải
giao thông vận tải
07:34
has become an existential issue
for us Costa Ricans,
for us Costa Ricans,
128
442840
4056
đã trở thành vấn đề sống còn
cho người Costa Rica chúng tôi
cho người Costa Rica chúng tôi
bởi vì mô hình chúng tôi đang có
không hoạt động cho chúng tôi.
không hoạt động cho chúng tôi.
07:38
because the model we have
is not working for us.
is not working for us.
129
446920
2416
07:41
It's hurting people,
130
449360
1240
Nó đang gây hại cho mọi người,
07:43
it's hurting companies,
131
451480
1736
gây hại cho các công ty,
07:45
and it's hurting our health.
132
453240
1976
và gây hại cho sức khỏe của chúng tôi.
07:47
Because when policies
and infrastructure fail,
and infrastructure fail,
133
455240
4736
Bởi vì một khi các chính sách và
cơ sở hạ tầng thất bại,
cơ sở hạ tầng thất bại,
07:52
this is what happens on a daily basis.
134
460000
3240
đây sẽ là những gì xảy ra
thường xuyên mỗi ngày.
thường xuyên mỗi ngày.
07:56
Two hours in the morning,
135
464800
1576
2 tiếng vào buổi sáng,
07:58
two hours in the evening.
136
466400
1816
2 tiếng vào buổi tối.
08:00
I don't understand why
we have to accept this as normal.
we have to accept this as normal.
137
468240
3680
Tôi không hiểu được tại sao chúng ta lại
chấp nhận chuyện này như lẽ thường tình.
chấp nhận chuyện này như lẽ thường tình.
08:04
It's offensive
138
472800
1200
Nó vô cùng tồi tệ
08:07
to have to waste our time like this
every single day.
every single day.
139
475040
3920
khi buộc phải lãng phí thời gian của
chúng ta cho việc này mỗi ngày.
chúng ta cho việc này mỗi ngày.
08:11
And this highway is actually quite good
140
479920
1896
Và đường cao tốc này thực sự khá tốt
08:13
compared to what you see
in other countries
in other countries
141
481840
2056
so với những gì quý vị thấy
ở các nước khác
ở các nước khác
08:15
where traffic is exploding.
142
483920
1440
nơi mà giao thông đang bùng nổ.
08:18
You know, Costa Ricans call this "presa."
143
486000
2280
Quý vị cũng biết, người Costa Rica
được gọi là "presa."
được gọi là "presa."
08:21
Presa means "imprisoned."
144
489280
1920
Presa nghĩa là "bị cầm tù."
08:24
And people are turning violent
145
492360
2976
Và mọi người đang chuyển sang bạo lực
08:27
in a country that is otherwise
happy in pura vida.
happy in pura vida.
146
495360
3200
ở đất nước mà đáng lẽ ra phải hạnh phúc
trong cuộc sống yên bình (pura diva).
trong cuộc sống yên bình (pura diva).
08:32
It's happening.
147
500040
1240
Nó đang xảy ra.
08:33
So a lot is at stake.
148
501880
1360
Cho nên nhiều thứ đang bị đe dọa.
08:36
The good news
149
504560
1856
Tin mừng là
08:38
is that when we talk
about clean transportation
about clean transportation
150
506440
3016
khi chúng ta nói về việc làm sạch
giao thông vận tải
giao thông vận tải
08:41
and different mobility,
151
509480
1256
và cách di chuyển khác,
08:42
we're not talking about
some distant utopia out there.
some distant utopia out there.
152
510760
5015
thì chúng ta không nói về những
điều không tưởng xa xôi ngoài kia.
điều không tưởng xa xôi ngoài kia.
08:47
We're talking about electric mobility
that is happening today.
that is happening today.
153
515799
3760
Chúng ta đang nói về di chuyển bằng điện,
điều đang xảy ra ngày nay.
điều đang xảy ra ngày nay.
08:53
By 2022, electric cars
and conventional cars
and conventional cars
154
521039
5457
Đến năm 2022, xe ô tô điện
và ô tô thường
và ô tô thường
08:58
are expected to cost the same,
155
526520
2080
được hy vọng sẽ đồng giá với nhau,
09:01
and cities are already trying
electric buses.
electric buses.
156
529520
3360
và các thành phố cũng đã áp dụng thử
xe buýt chạy bằng điện.
xe buýt chạy bằng điện.
09:05
And these really cool creatures
157
533800
2040
Và những phương tiện rất tuyệt vời này
09:08
are saving money,
158
536760
1200
đang tiết kiệm tiền,
09:11
and they reduce pollution.
159
539000
1760
và chúng còn giảm thiểu sự ô nhiễm.
09:13
So if we want to get rid
of oil-based transportation, we can,
of oil-based transportation, we can,
160
541480
3976
Vậy nếu chúng ta muốn loại bỏ giao thông
vận tải chạy bằng dầu, chúng ta có thể,
vận tải chạy bằng dầu, chúng ta có thể,
vì bây giờ chúng ta có nhiều lựa chọn
mà trước kia chúng ta không có.
mà trước kia chúng ta không có.
09:17
because we have options now
that we didn't have before.
that we didn't have before.
161
545480
2616
09:20
It's really exciting.
162
548120
1280
Điều đó thật tuyệt vời.
09:22
But of course,
163
550760
1200
Nhưng tất nhiên,
09:25
some get very uncomfortable
with this idea,
with this idea,
164
553280
2680
một vài người sẽ cảm thấy khó chịu
với ý tưởng này,
với ý tưởng này,
09:29
and they will come and they will tell you
165
557760
3176
và họ sẽ đến và nói với quý vị
09:32
that the world is stuck with oil,
and so is Costa Rica, so get real.
and so is Costa Rica, so get real.
166
560960
4816
rằng thế giới này dính chặt với dầu,
Costa Rica cũng vậy, đó là sự thật.
Costa Rica cũng vậy, đó là sự thật.
Đó là điều họ nói với qúy vị.
09:37
That's what they tell you.
167
565800
1256
09:39
And you know what the answer
to that argument is?
to that argument is?
168
567080
2336
Và quý vị biết câu trả lời
cho lý lẻ này là gì không?
cho lý lẻ này là gì không?
09:41
That in 1948, we didn't say
the world is stuck with armies,
the world is stuck with armies,
169
569440
3576
Năm 1948, chúng tôi đã không nói
rằng thế giới bị dính chặt với quân đội
rằng thế giới bị dính chặt với quân đội
09:45
so let's keep our army, too.
170
573040
1936
nên chúng ta cũng hãy giữ lại quân đội.
09:47
No, we made a very brave choice,
171
575000
2960
Không, chúng tôi đã đưa ra
một lựa chọn rất dũng cảm,
một lựa chọn rất dũng cảm,
09:50
and that choice made the whole difference.
172
578640
2200
và lựa chọn đó đã làm nên một
sự khác biệt hoàn toàn.
sự khác biệt hoàn toàn.
09:53
So it's time for this generation
to be brave again
to be brave again
173
581600
4376
Vì vậy đã đến lúc thế hệ này
trở nên dũng cảm thêm một lần nữa
trở nên dũng cảm thêm một lần nữa
và loại bỏ nhiên liệu hóa thạch mãi mãi.
09:58
and abolish fossil fuels for good.
174
586000
1776
09:59
And I'll give you three reasons
why we have to do this.
why we have to do this.
175
587800
2600
Và tôi sẽ cho quý vị 3 nguyên nhân
tại sao chúng ta phải làm điều này.
tại sao chúng ta phải làm điều này.
10:03
First,
176
591240
1200
Thứ nhất,
10:05
our model of transportation
and urbanization is broken,
and urbanization is broken,
177
593120
3736
mô hình giao thông vận tải và đô thị hóa
của chúng ta đã bị hỏng,
của chúng ta đã bị hỏng,
10:08
so this is the best moment
to redefine our urban and mobility future.
to redefine our urban and mobility future.
178
596880
4440
vì vậy đây là thời điểm tốt để xác lập lại
đô thị và vận tải tương lai của chúng ta.
đô thị và vận tải tương lai của chúng ta.
10:14
We don't want cities
that are built for cars.
that are built for cars.
179
602520
2816
Chúng ta không muốn các thành phố
được dựng lên cho xe cộ.
được dựng lên cho xe cộ.
10:17
We want cities for people
180
605360
2336
Chúng ta muốn những thành phố
dành cho con người
dành cho con người
10:19
where we can walk and we can use bikes.
181
607720
3856
nơi chúng ta có thể đi bộ
và sử dụng xe đạp.
và sử dụng xe đạp.
Và chúng ta muốn
phương tiện giao thông công cộng,
phương tiện giao thông công cộng,
10:23
And we want public transportation,
182
611600
2136
10:25
lots of it,
183
613760
1496
phải thật nhiều,
10:27
public transportation
that is clean and dignifying.
that is clean and dignifying.
184
615280
3040
những phương tiện công cộng
sạch sẽ và tiện lợi.
sạch sẽ và tiện lợi.
10:31
Because if we continue
adding fleets of conventional cars,
adding fleets of conventional cars,
185
619200
3920
Vì nếu chúng ta cứ tiếp tục thêm vào
những đoàn xe hơi thông thường,
những đoàn xe hơi thông thường,
10:36
our cities will become unbearable.
186
624760
2200
các thành phố của chúng ta
sẽ trở nên không chịu nổi.
sẽ trở nên không chịu nổi.
10:40
Second, we have to change,
187
628000
1736
Thứ hai, chúng ta phải thay đổi,
10:41
but incremental change
is not going to be sufficient.
is not going to be sufficient.
188
629760
3480
nhưng thay đổi từ từ sẽ không đủ.
10:46
We need transformational change.
189
634720
2040
Chúng ta cần sự thay đổi
mang tính biến đổi.
mang tính biến đổi.
10:49
And there are some
incremental projects in my country,
incremental projects in my country,
190
637600
2856
Và có một vài dự án thay đổi từng bước
ở nước của tôi,
ở nước của tôi,
10:52
and I am the first one to celebrate them.
191
640480
2200
và tôi sẽ là người đầu tiên tán dương họ.
10:55
But let's not kid ourselves.
192
643800
2376
Nhưng đừng tự đùa bản thân mình.
10:58
We're not talking about ending up
with really beautiful electric cars here
with really beautiful electric cars here
193
646200
3896
Chúng ta không nói về một cái kết
với những chiếc xe điện đẹp đẽ ở đây
với những chiếc xe điện đẹp đẽ ở đây
11:02
and a few electric buses there
194
650120
2616
và vài chiếc xe buýt điện ở kia
11:04
while we keep investing
in the same kind of infrastructure,
in the same kind of infrastructure,
195
652760
3376
trong khi chúng ta tiếp tục đầu tư vào
cùng một kiểu cơ sở hạ tầng,
cùng một kiểu cơ sở hạ tầng,
11:08
more cars, more roads, more oil.
196
656160
2496
thêm nhiều xe hơi, nhiều con đường,
thêm nhiều dầu.
thêm nhiều dầu.
11:10
We're talking about
breaking free from oil,
breaking free from oil,
197
658680
4296
Chúng ta đang nói về
cách thoát khỏi xăng dầu,
cách thoát khỏi xăng dầu,
11:15
and you cannot get there
through incrementalism.
through incrementalism.
198
663000
3320
và chúng ta không thể đạt được điều đó
bằng phương pháp từ từ.
bằng phương pháp từ từ.
11:20
Third, and you know this one,
199
668360
3160
Thứ ba, và quý vị đều biết điều này,
11:25
the world is hungry for inspiration.
200
673080
3600
thế giới đang thèm khát nguồn cảm hứng.
11:30
It craves stories of success
201
678120
3096
Nó muốn những câu chuyện
về sự thành công
về sự thành công
trong việc giải quyết các vấn đề phức tạp,
11:33
in dealing with complex issues,
202
681240
1776
11:35
especially in developing countries.
203
683040
3120
đặc biệt là ở các nước đang phát triển.
11:39
So I believe Costa Rica
can be an inspiration to others,
can be an inspiration to others,
204
687400
3280
Nên tôi tin Costa Rica có thể trở thành
nguồn cảm hứng cho các nước khác,
nguồn cảm hứng cho các nước khác,
11:43
as we did last year when we disclosed
205
691720
2736
như khi chúng thôi đã tiết lộ
vào năm ngoái
vào năm ngoái
11:46
that for so many days
we were not using any fossil fuels
we were not using any fossil fuels
206
694480
3976
rằng chúng tôi đã không sử dụng bất kì
nhiên liệu hóa thạch nào trong nhiều ngày
nhiên liệu hóa thạch nào trong nhiều ngày
11:50
in order to generate all our electricity.
207
698480
4856
để sản xuất ra toàn bộ điện của mình.
11:55
The news went viral around the world.
208
703360
3360
Tin tức này lan truyền trên khắp thế giới.
11:59
Also, and this makes me extremely proud,
209
707640
3096
Và nó cũng làm tôi vô cùng tự hào,
12:02
a Costa Rican woman, Christiana Figueres,
210
710760
3840
một người phụ nữ Costa Rica,
Christiana Figueres,
Christiana Figueres,
12:07
played a decisive role in the negotiations
of the Paris climate agreement.
of the Paris climate agreement.
211
715480
5800
đã giữ vai trò quyết định trong các cuộc
đàm phán về thỏa thuận khí hậu Paris.
đàm phán về thỏa thuận khí hậu Paris.
12:14
So we have to protect that legacy
and be an example.
and be an example.
212
722600
3720
Vì vậy chúng tôi phải bảo vệ tài sản
kế thừa này và phải làm gương.
kế thừa này và phải làm gương.
12:19
So what comes next?
213
727400
1800
Vậy tiếp theo sẽ là gì?
12:22
The people.
214
730240
1280
Người dân.
12:24
How do we get people to own this?
215
732280
2560
Làm sao chúng ta để người dân
sở hữu được điều này?
sở hữu được điều này?
12:27
How do we get people
216
735760
2096
Làm sao chúng ta khiến người dân
12:29
to believe that it's possible
217
737880
2416
tin rằng nó hoàn toàn khả thi
12:32
to build a society without fossil fuels?
218
740320
2640
để xây dựng một xã hội không có
nhiên liệu hóa thạch?
nhiên liệu hóa thạch?
12:36
A lot of work from
the ground up is needed.
the ground up is needed.
219
744040
3320
Rất nhiều công việc cần được thực hiện
ngay từ lúc mới bắt đầu.
ngay từ lúc mới bắt đầu.
12:41
That is why, in 2014,
we created Costa Rica Limpia.
we created Costa Rica Limpia.
220
749120
3520
Đó là lí do vì sao trong năm 2014
chúng tôi tạo ra Costa Rica Limpia.
chúng tôi tạo ra Costa Rica Limpia.
12:45
"Limpia" means "clean,"
221
753720
2696
"Limpia" nghĩa là "sạch",
12:48
because we want to empower
and we want to inspire citizens.
and we want to inspire citizens.
222
756440
3640
vì chúng tôi cần thêm sức mạnh cũng như
tạo động lực cho người dân.
tạo động lực cho người dân.
12:52
If citizens don't get engaged,
223
760760
2920
Nếu người dân không bị thu hút,
12:57
clean transportation decisions
will be bogged down by endless,
will be bogged down by endless,
224
765080
4656
thì các quyết định về hệ thống
giao thông sạch sẽ sa lầy bởi vô tận,
giao thông sạch sẽ sa lầy bởi vô tận,
13:01
and I mean endless, technical discussions,
225
769760
2976
ý của tôi là những cuộc
thảo luận vô tận về kĩ thuật,
thảo luận vô tận về kĩ thuật,
13:04
and by avalanches of lobbying
by various established interests.
by various established interests.
226
772760
4280
và bởi các cuộc vận động hành lang dồn dập
của nhiều nhóm lợi ích chung khác nhau.
của nhiều nhóm lợi ích chung khác nhau.
13:12
Wanting to be a green country
powered by renewables
powered by renewables
227
780720
3856
Ham muốn trở thành một đất nước xanh
sử dụng nguồn năng lượng tái tao
sử dụng nguồn năng lượng tái tao
13:16
is already part of our story.
228
784600
2576
đã trở thành một phần
câu chuyện của chúng tôi.
câu chuyện của chúng tôi.
13:19
We should not let anybody
take that away from us.
take that away from us.
229
787200
2680
Chúng tôi không thể để bất cứ ai
lấy đi điều đó từ mình.
lấy đi điều đó từ mình.
13:24
Last year, we brought people
from our seven provinces
from our seven provinces
230
792080
4456
Năm ngoái, chúng tôi đưa người dân
từ bảy tỉnh thành của mình
từ bảy tỉnh thành của mình
13:28
to talk about climate change
in terms that matter to them,
in terms that matter to them,
231
796560
3240
đến nói chuyện về việc thay đổi khí hậu
đã ảnh hưởng tới họ,
đã ảnh hưởng tới họ,
13:32
and we also brought this year
232
800720
2896
và năm nay chúng tôi cũng đưa tới
13:35
another group of Costa Ricans
233
803640
2056
một nhóm người Costa Rica khác
13:37
to talk about renewable energy.
234
805720
2096
để nói về năng lượng tái tạo được.
13:39
And you know what?
235
807840
1256
Và quý vị biết không
Những người này bất đồng với nhau
gần như mọi thứ
gần như mọi thứ
13:41
These people disagree on almost everything
236
809120
2256
chỉ trừ năng lượng tái tạo được
13:43
except on renewable energy
237
811400
2656
13:46
and clean transportation and clean air.
238
814080
2096
giao thông sạch và không khí sạch.
13:48
It brings people together.
239
816200
1976
Nó mang mọi người tới gần nhau.
13:50
And the key to real participation
240
818200
2856
Và chìa khóa cho sự tham gia này
13:53
is to help people not to feel small.
241
821080
2216
là giúp mọi người cảm thấy
mình không nhỏ bé.
mình không nhỏ bé.
13:55
People feel powerless,
242
823320
1296
Mọi người cảm thấy bất lực,
13:56
and they are tired of not being heard.
243
824640
2320
và họ mệt mỏi vì không được lắng nghe.
14:01
So what we do is concrete things,
244
829000
2376
Cho nên việc chúng tôi làm
là những điều cụ thể,
là những điều cụ thể,
14:03
and we translate technical issues
into citizen language
into citizen language
245
831400
4496
và chúng tôi dịch những vấn đề kỹ thuật
sang ngôn ngữ toàn dân
sang ngôn ngữ toàn dân
14:07
to show that citizens have a role to play
and can play it together.
and can play it together.
246
835920
3720
để cho người dân thấy họ có vai trò
và có thể thực hiện nó cùng nhau.
và có thể thực hiện nó cùng nhau.
14:12
For the first time, we're tracking
the promises that were made
the promises that were made
247
840480
3216
Lần đầu tiên, chúng tôi dõi theo
những lời hứa mà mình đã thực hiện
những lời hứa mà mình đã thực hiện
14:15
on clean transportation,
248
843720
1496
về hệ thống giao thông sạch,
14:17
and politicos know
that they have to deliver it,
that they have to deliver it,
249
845240
2616
và các chính trị gia biết họ phải
thực hiện nó,
thực hiện nó,
14:19
but the tipping point will come
when we form coalitions --
when we form coalitions --
250
847880
3000
nhưng điểm bùng phát sẽ đến
khi chúng ta thiết lập các liên minh
khi chúng ta thiết lập các liên minh
người dân, các doanh nghiệp,
14:23
citizens, companies,
251
851960
1856
những người ủng hộ cho
phương tiện giao thông công cộng
phương tiện giao thông công cộng
14:25
champions of public transportation --
252
853840
2176
14:28
that will make electric mobility
the new normal,
the new normal,
253
856040
2776
điều đó sẽ làm cho giao thông bằng điện
trở nên bình thường,
trở nên bình thường,
14:30
especially in a developing country.
254
858840
2360
đặc biệt là ở một nước đang phát triển.
14:34
By the time the next election comes,
255
862560
3696
Cho đến khi cuộc bầu cử tiếp theo diễn ra,
14:38
I believe every candidate
will have to disclose where they stand
will have to disclose where they stand
256
866280
3416
tôi tin các ứng cử viên sẽ phải
đưa ra vị thế của mình
đưa ra vị thế của mình
14:41
on the abolition of fossil fuels.
257
869720
1896
trên việc loại bỏ nhiên liệu hóa thạch.
14:43
Because this question
has to enter our mainstream politics.
has to enter our mainstream politics.
258
871640
3800
Bởi vì câu hỏi này phải nằm trong
xu hướng chính trị chủ đạo của chúng tôi.
xu hướng chính trị chủ đạo của chúng tôi.
Và tôi nói với quý vị rằng, đây không phải
là câu hỏi về chính sách khí hậu
là câu hỏi về chính sách khí hậu
14:48
And I'm telling you,
this is not a question of climate policy
this is not a question of climate policy
259
876520
3456
14:52
or environmental agenda.
260
880000
1760
hay nghị sự về môi trường.
14:54
It's about the country that we want
261
882760
2600
Nó nói về một đất nước mà chúng tôi muốn
14:58
and the cities that we have
262
886160
2096
và về những thành phố chúng tôi có
15:00
and the cities that we want
263
888280
1656
những thành phố chúng tôi muốn
15:01
and who makes that choice.
264
889960
2176
và ai là người đưa ra sự lựa chọn.
15:04
Because at the end of the day,
what we have to show
what we have to show
265
892160
3176
Bởi vì cuối cùng, điều chúng tôi muốn nói
chính là sự phát triển cùng với
nguồn năng lượng tái tạo
nguồn năng lượng tái tạo
15:07
is that development with renewable energy
266
895360
3136
15:10
is good for the people,
267
898520
1760
hoàn toàn tốt cho người dân,
15:13
for Costa Ricans that are alive today
268
901440
2416
cho người Costa Rica đang tồn tại ngày nay
15:15
and especially for those
who haven't been born.
who haven't been born.
269
903880
2600
và đặc biệt cho thế hệ
chưa được sinh ra của chúng ta.
chưa được sinh ra của chúng ta.
15:21
This is our National Museum today.
270
909560
3056
Đây là bảo tàng quốc gia của chúng tôi.
15:24
It's bright and peaceful,
271
912640
1696
Nó tươi sáng là yên bình,
15:26
and when you stand up in front of it,
272
914360
2696
Và khi quý vị đứng trước nó,
15:29
it's really hard to believe
these were military barracks
these were military barracks
273
917080
3296
thật khó tin khi đây từng là
những doanh trại quân đội
những doanh trại quân đội
15:32
at the end of the '40s.
274
920400
2176
vào cuối thập niên 40.
15:34
We started a new life
without an army in this place,
without an army in this place,
275
922600
3816
Chúng tôi bắt đầu cuộc sống mới
không có quân đội ở nơi này,
không có quân đội ở nơi này,
15:38
and here is where our abolition
276
926440
3856
và đây là nơi việc loại bỏ
các loại nhiên liệu hóa thạch
sẽ được công bố một ngày không xa.
sẽ được công bố một ngày không xa.
15:42
of fossil fuels will be announced one day.
277
930320
2896
15:45
And we will make history again.
278
933240
2296
Và chúng tôi sẽ làm nên lịch sử
một lần nữa.
một lần nữa.
15:47
Thank you.
279
935560
1216
Cảm ơn quý vị.
15:48
(Applause)
280
936800
2122
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Monica Araya - Climate advocateIn 2015 Monica Araya's native Costa Rica produced almost all of its electricity from renewable sources. She advocates for the next step: a fossil-fuel-free world.
Why you should listen
Monica Araya is the founder and director of Costa Rica Limpia (Spanish for "clean"), a citizen group that promotes clean energy. Costa Rica Limpia tracks governmental pledges on key issues such as renewable energy and public transport investment, and it hosts citizen consultations to give visibility to people's preferences on these topics. Araya is also the founder of Nivela, an international thought leadership group that advances narratives on development and climate responsibility by combining senior and millennial perspectives from emerging economies.
After earning a master's in economic policy from Universidad Nacional de Costa Rica, Araya obtained a PhD in environmental management from Yale. The French Ministry of Foreign Affairs named her 'Personality of the Future' in 2014.
In 2017 Araya was named resident expert at "Next Visionaries," a global initiative by TED and BMW i that seeks to reimagine the future of mobility.
Monica Araya | Speaker | TED.com