TED2003
Lee Smolin: Science and democracy
Lee Smolin: Lee Smolin: Khoa học và dân chủ
Filmed:
Readability: 4.2
309,290 views
Nhà Vật lý Lee Smolin bàn về cách mà cộng đồng khoa học vận hành: như cách ông nói, "chúng ta đấu tranh và tranh luận một cách mạnh mẽ mà chúng ta có thể," nhưng mọi người chấp nhận rằng thế hệ các nhà khoa học sau mới sẽ quyết định ai đúng. Và, ông nói, đó cũng là cách nền dân chủ vận hành.
Lee Smolin - Physicist
Lee Smolin is a theoretical physicist, working mainly in the field of quantum gravity. He's a founding member of the Perimeter Institute for Theoretical Physics in Canada, and the author of The Trouble With Physics. Full bio
Lee Smolin is a theoretical physicist, working mainly in the field of quantum gravity. He's a founding member of the Perimeter Institute for Theoretical Physics in Canada, and the author of The Trouble With Physics. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
So, about three years ago I was in London,
0
0
4000
À, khoảng ba năm về trước,
tôi đã ở London (Vương quốc Anh)
tôi đã ở London (Vương quốc Anh)
00:16
and somebody called Howard Burton came to me and said,
1
4000
5000
và một người nào đó tên là
Howard Burton gặp tôi rồi nói
Howard Burton gặp tôi rồi nói
00:21
I represent a group of people,
2
9000
2000
"Tôi đại diện cho một nhóm người,
00:23
and we want to start an institute in theoretical physics.
3
11000
4000
và chúng tôi muốn khởi xướng
một viện vật lý lý thuyết
một viện vật lý lý thuyết
00:27
We have about 120 million dollars, and we want to do it well.
4
15000
5000
Chúng tôi có khoảng 120 triệu USD,
và chúng tôi muốn dùng nó cho tốt.
và chúng tôi muốn dùng nó cho tốt.
00:32
We want to be in the forefront fields,
5
20000
2000
Chúng tôi muốn có mặt
trong các lãnh vực tiên phong,
trong các lãnh vực tiên phong,
00:34
and we want to do it differently.
6
22000
2000
và chúng tôi muốn tiến hành
theo một cách khác biệt.
theo một cách khác biệt.
00:36
We want to get out of this thing
7
24000
2000
Chúng tôi muốn thoát khỏi lề thói
00:38
where the young people have all the ideas, and the old people have all the power
8
26000
3000
nơi người trẻ có tất cả các ý tưởng,
còn người già thì có tất cả quyền lực
còn người già thì có tất cả quyền lực
00:41
and decide what science gets done.
9
29000
3000
và quyết định việc khoa học
cần hoàn thành sứ mạng gì."
cần hoàn thành sứ mạng gì."
00:44
It took me about 25 seconds to decide that that was a good idea.
10
32000
3000
Tôi mất khoảng 25 giây
để quyết định rằng đó quả là một ý tưởng hay.
để quyết định rằng đó quả là một ý tưởng hay.
00:47
Three years later, we have the Perimeter Institute for Theoretical Physics
11
35000
5000
Ba năm sau, chúng tôi có
Viện Vật lý lý thuyết Perimeter
Viện Vật lý lý thuyết Perimeter
00:52
in Waterloo, Ontario. It’s the most exciting job I’ve ever had.
12
40000
5000
ở Waterloo, Ontario (Canada).
Đó là công việc hào hứng nhất mà tôi từng làm.
Đó là công việc hào hứng nhất mà tôi từng làm.
00:57
And it’s the first time I’ve had a job where I’m afraid to go away
13
45000
4000
Và đó là lần đầu tiên trong đời
tôi có một công việc khiến tôi sợ phải đi xa lâu ngày
tôi có một công việc khiến tôi sợ phải đi xa lâu ngày
01:01
because of everything that’s going to happen in this week when I’m here.
14
49000
4000
bởi vì tất cả mọi chuyện đều có thể xảy ra
trong tuần tôi ở đây (TED).
trong tuần tôi ở đây (TED).
01:05
(Laughter)
15
53000
2000
(những tràng cười)
01:07
But in any case, what I’m going to do in my little bit of time
16
55000
4000
Nhưng trong bất kì tình huống nào đi nữa,
việc tôi sẽ làm trong ít phút sắp tới là
việc tôi sẽ làm trong ít phút sắp tới là
01:11
is take you on a quick tour of some of the things
17
59000
3000
dẫn dắt các bạn trong một hành trình ngắn về
01:14
that we talk about and we think about.
18
62000
3000
một số việc mà chúng ta nói và nghĩ đến.
01:17
So, we think a lot about what really makes science work?
19
65000
3000
Chúng tôi nghĩ nhiều về những gì
thật sự khiến khoa học vận hành.
thật sự khiến khoa học vận hành.
01:20
The first thing that anybody who knows science,
20
68000
3000
Đầu tiên là
với bất kì ai biết đến khoa học,
với bất kì ai biết đến khoa học,
01:23
and has been around science,
21
71000
1000
và đã từng quanh quẩn xung quanh khoa học
01:24
is that the stuff you learn in school as a scientific method
22
72000
2000
đều hiểu rằng thứ mà bạn được học ở trường
theo phương pháp khoa học
theo phương pháp khoa học
01:26
is wrong. There is no method.
23
74000
3000
là không đúng. Không có phương pháp nào tồn tại cả.
01:29
On the other hand, somehow we manage to reason together
24
77000
4000
Mặt khác, bằng một cách nào đó
chúng ta xoay xở để lý giải cùng nhau
chúng ta xoay xở để lý giải cùng nhau
01:33
as a community, from incomplete evidence
25
81000
3000
như một cộng đồng,
từ những bằng chứng không hoàn chỉnh
từ những bằng chứng không hoàn chỉnh
01:36
to conclusions that we all agree about.
26
84000
3000
để đi đến kết luận mà tất cả chúng ta đều đồng ý.
01:39
And this is, by the way, something that a democratic society also has to do.
27
87000
4000
Và nhân tiện, điều tôi vừa nói cũng chính là
cái mà một xã hội dân chủ phải thực hiện.
cái mà một xã hội dân chủ phải thực hiện.
01:43
So how does it work?
28
91000
2000
Vậy nó vận hành thế nào?
01:45
Well, my belief is that it works
29
93000
3000
À, tôi tin tưởng rằng nó vận hành
01:48
because scientists are a community bound together by an ethics.
30
96000
4000
bởi vì các nhà khoa học là một cộng đồng
gắn kết với nhau bởi nguyên tắc đạo đức.
gắn kết với nhau bởi nguyên tắc đạo đức.
01:52
And here are some of the ethical principles.
31
100000
2000
Và sau đây là một vài nguyên tắc chuẩn mực.
01:54
I’m not going to read them all to you because I’m not in teacher mode.
32
102000
3000
Tôi sẽ không đọc hết cho các bạn nghe
bởi vì tôi đang không phải trong vai trò giáo viên.
bởi vì tôi đang không phải trong vai trò giáo viên.
01:57
I’m in entertain, amaze mode.
33
105000
3000
Tôi đang có vai trò giúp các bạn giải trí
và làm các bạn ngạc nhiên.
và làm các bạn ngạc nhiên.
02:00
(Laughter)
34
108000
3000
(Những tràng cười)
02:03
But one of the principles is that everybody
35
111000
4000
Nhưng một trong những nguyên tắc
là mọi người
là mọi người
02:07
who is part of the community gets to fight and argue
36
115000
3000
khi đã là một phần của cộng đồng
thì sẽ đấu tranh và tranh cãi
thì sẽ đấu tranh và tranh cãi
02:10
as hard as they can for what they believe.
37
118000
3000
một cách mạnh mẽ nhất có thể
cho điều mà họ tin tưởng.
cho điều mà họ tin tưởng.
02:13
But we’re all disciplined by the understanding
38
121000
3000
Nhưng chúng ta đều bị ràng buộc
bởi sự hiểu biết
bởi sự hiểu biết
02:16
that the only people who are going to decide, you know,
39
124000
2000
là những người sẽ quyết định,
như các bạn biết đó,
như các bạn biết đó,
02:18
whether I’m right or somebody else is right,
40
126000
3000
tôi đúng hay ai kia đúng
02:21
are the people in our community in the next generation,
41
129000
3000
là những người trong cộng đồng chúng ta
ở thế hệ sau,
ở thế hệ sau,
02:24
in 30 and 50 years.
42
132000
2000
trong vòng 30 và 50 năm nữa.
02:26
So it’s this combination of respect
43
134000
3000
Vì thế, chính sự kết hợp giữa lòng tôn trọng
02:29
for the tradition and community we’re in,
44
137000
2000
truyền thống và cộng đồng
mà chúng ta sống trong đó
mà chúng ta sống trong đó
02:31
and rebellion that the community requires to get anywhere,
45
139000
3000
với sự nổi loạn mà cộng đồng đòi hỏi
phải tiến đến một mức nào đó
phải tiến đến một mức nào đó
02:34
that makes science work.
46
142000
3000
mà có thể khiến khoa học vận hành.
02:37
And being in this process of being in a community
47
145000
5000
Và chính quá trình tồn tại trong cộng đồng
02:42
that reasons from shared evidence to conclusions,
48
150000
4000
đã lý giải những bằng chứng được chia sẻ
đến việc đưa đến kết luận,
đến việc đưa đến kết luận,
02:46
I believe, teaches us about democracy.
49
154000
4000
tôi tin rằng, quá trình này
cũng đã dạy chúng ta về tính dân chủ.
cũng đã dạy chúng ta về tính dân chủ.
02:50
Not only is there a relationship between the ethics of science
50
158000
3000
Không chỉ tồn tại một mối quan hệ
giữa chuẩn mực của khoa học
giữa chuẩn mực của khoa học
02:53
and the ethics of being a citizen in democracy,
51
161000
3000
và chuẩn mực của một công dân
trong nền dân chủ,
trong nền dân chủ,
02:56
but there has been, historically, a relationship
52
164000
3000
mà còn tồn tại trong lịch sử
mối quan hệ
mối quan hệ
02:59
between how people think about space and time, and what the cosmos is,
53
167000
6000
giữa cách con người tư duy về không gian
và thời gian, và vũ trụ là gì,
và thời gian, và vũ trụ là gì,
03:05
and how people think about the society that they live in.
54
173000
4000
với cách con người tư duy về xã hội
mà họ đang sống trong đó.
mà họ đang sống trong đó.
03:09
And I want to talk about three stages in that evolution.
55
177000
5000
Và tôi muốn nói về ba giai đoạn
trong quá trình tiến hóa đó.
trong quá trình tiến hóa đó.
03:14
The first science of cosmology that was anything like science
56
182000
4000
Khoa học đầu tiên về vũ trụ học mà nó
là cái gì đó giống như khoa học
là cái gì đó giống như khoa học
03:18
was Aristotelian science, and that was hierarchical.
57
186000
4000
là khoa học của Aristotle, và nó được phân cấp.
03:22
The earth is in the center, then there are these crystal spheres,
58
190000
4000
Trái đất ở giữa, rồi có những tầng tinh thể,
03:26
the sun, the moon, the planets and finally the celestial sphere,
59
194000
4000
mặt trời, mặt trăng, các hành tinh và cuối cùng là dãy ngân hà
03:30
where the stars are. And everything in this universe has a place.
60
198000
4000
nơi các vì sao ngự trị. Và mọi thứ trong
vũ trụ này đều có chỗ của chúng.
vũ trụ này đều có chỗ của chúng.
03:34
And Aristotle’s law of motion was that everything
61
202000
3000
Và định luật chuyển động của Aristotles là mọi thứ
03:37
goes to its natural place, which was of course,
62
205000
2000
đi về nơi tự nhiên của chúng, đó dĩ nhiên là
03:39
the rule of the society that Aristotle lived in,
63
207000
4000
quy luật của xã hội mà Aristotle sống,
03:43
and more importantly, the medieval society that, through Christianity,
64
211000
3000
và quan trọng hơn, xã hội hội trung cổ mà qua Thiên Chúa giáo
03:46
embraced Aristotle and blessed it.
65
214000
4000
đã ôm lấy Aristotle và chúc phúc cho định luật ấy.
03:50
And the idea is that everything is defined.
66
218000
3000
Và ý tưởng là mọi thứ đều được định nghĩa.
03:53
Where something is, is defined with respect to this last sphere,
67
221000
5000
Nơi mà thứ nào đó tồn tại, được định nghĩa trong phạm vi tầng cuối cùng,
03:58
the celestial sphere, outside of which is this eternal,
68
226000
2000
tầng ngân hà, mà bên ngoài nó là lãnh địa bất tử,
04:00
perfect realm, where lives God,
69
228000
3000
không gian hoàn hảo, nơi mà Chúa Trời sống,
04:03
who is the ultimate judge of everything.
70
231000
3000
ngài là vị quan tòa tối cao phán xét mọi thứ.
04:06
So that is both Aristotelian cosmology,
71
234000
2000
Vì thế, đó vừa là luận vũ trụ của Aristotle.
04:08
and in a certain sense, medieval society.
72
236000
3000
vừa là xã hội Trung Cổ, nói một cách cụ thể.
04:11
Now, in the 17th century there was a revolution in thinking about
73
239000
5000
Vào thế kỷ 17, đã tồn tại một sự tiến hóa trong tư duy về
04:16
space and time and motion and so forth of Newton.
74
244000
4000
không gian và thời gian và chuyển động v...v... của Newton.
04:20
And at the same time there was a revolution in social thought
75
248000
4000
Và cùng thời điểm đó, tồn tại một sự tiến hóa trong tư duy về xã hội
04:24
of John Locke and his collaborators.
76
252000
3000
của John Locke và các cộng sự.
04:27
And they were very closely associated.
77
255000
1000
Và chúng có liên hệ với nhau mật thiết.
04:28
In fact, Newton and Locke were friends.
78
256000
3000
Thực ra, Newton và Locke là bạn của nhau.
04:31
Their way of thinking about space and time and motion on the one hand,
79
259000
5000
Cách họ, một mặt, tư duy về không gian và thời gian và chuyển động,
04:36
and a society on the other hand, were closely related.
80
264000
4000
và mặt khác về xã hội có mối liên kết sâu sắc với nhau.
04:40
And let me show you.
81
268000
1000
Và để tôi cho các bạn xem.
04:41
In a Newtonian universe, there’s no center -- thank you.
82
269000
5000
Trong vũ trụ của Newton, không có trung tâm -- xin cảm ơn.
04:46
There are particles and they move around
83
274000
3000
Các hạt tồn tại và di chuyển xung quanh
04:49
with respect to a fixed, absolute framework of space and time.
84
277000
5000
trong phạm vi không gian và thời gian cố định và tuyệt dối.
04:54
It’s meaningful to say absolutely where something is in space,
85
282000
4000
Sẽ có ý nghĩa khi nói một cách tuyệt đối một thứ gì đó ở đâu trong không gian,
04:58
because that’s defined, not with respect to say, where other things are,
86
286000
4000
bởi vì nó được định nghĩa, không phải trong phạm vi những thứ khác ở đâu
05:02
but with respect to this absolute notion of space,
87
290000
2000
mà là trong sự phạm vi khái niệm không gian tuyệt đối,
05:04
which for Newton was God.
88
292000
2000
mà theo Newton chính là Chúa Trời.
05:06
Now, similarly, in Locke’s society there are individuals
89
294000
5000
Tương tự thế, trong xã hội của Locke, tồn tại những cá thể
05:11
who have certain rights, properties in a formal sense,
90
299000
3000
có những quyền hạn, tài sản nhất định một cách chính thức,
05:14
and those are defined with respect to some absolute,
91
302000
4000
và họ được định nghĩa trong phạm vi một vài khái niệm tuyệt đối,
05:18
abstract notions of rights and justice, and so forth,
92
306000
4000
trừu tượng về quyền lợi và công lý, và v...v...
05:22
which are independent of what else has happened in the society.
93
310000
5000
mà những khái niệm này độc lập với những thứ khác đang xảy ra trong xã hội,
05:27
Of who else there is, of the history and so forth.
94
315000
3000
độc lập với những cá thể khác đang tồn tại, độc lập với lịch sử và v...v...
05:30
There is also an omniscient observer
95
318000
3000
Còn có một nhà quan sát toàn trí
05:33
who knows everything, who is God,
96
321000
2000
biết tất cả mọi thứ, chính là Chúa Trời,
05:35
who is in a certain sense outside the universe,
97
323000
3000
ở một góc độ nào đó, ngài ở bên ngoài vũ trụ,
05:38
because he has no role in anything that happens,
98
326000
2000
bởi vì ngài ấy không có vai trò trong bất cứ chuyện gì xảy ra,
05:40
but is in a certain sense everywhere,
99
328000
2000
nhưng ở một góc độ nào đó lại tồn tại khắp mọi nơi,
05:42
because space is just the way that God knows
100
330000
3000
bởi vì không gian chỉ là cách mà Chúa Trời biết
05:45
where everything is, according to Newton, OK?
101
333000
4000
nơi mà mọi thứ tồn tại, theo cách nghĩ của Newton, được chứ?
05:49
So this is the foundations of what’s called, traditionally,
102
337000
4000
Đây là các nền tảng cho cái được gọi là, theo cách truyền thống,
05:53
liberal political theory and Newtonian physics.
103
341000
4000
lý thuyết chính trị tự do và Vật lý học Newton.
05:57
Now, in the 20th century we had a revolution
104
345000
4000
Vào thế kỷ 20, chúng ta đã có một sự tiến hóa
06:01
that was initiated at the beginning of the 20th century,
105
349000
3000
mà được khởi xướng vào đầu thế kỷ 20,
06:04
and which is still going on.
106
352000
3000
và vẫn còn đang tiếp diễn.
06:07
It was begun with the invention
107
355000
1000
Nó được bắt đầu với phát minh
06:08
of relativity theory and quantum theory.
108
356000
3000
về thuyết tương đối và thuyết lượng tử.
06:11
And merging them together to make the final quantum theory
109
359000
3000
Và gộp chúng lại với nhau để tạo thành thuyết lượng tử cuối cùng
06:14
of space and time and gravity, is the culmination of that,
110
362000
5000
về không gian và thời gian và trọng lực, là kết quả của quá trình đó
06:19
something that’s going on right now.
111
367000
2000
là những gì đang diễn ra vào lúc này.
06:21
And in this universe there’s nothing fixed and absolute. Zilch, OK.
112
369000
5000
Và trong vũ trụ này, không có gì cố định và tuyệt đối. Tuyệt đối không có thứ gì, được chứ?
06:26
This universe is described by being a network of relationships.
113
374000
5000
Vũ trụ này được mô tả bởi sự tồn tại của một mạng lưới những mối quan hệ.
06:31
Space is just one aspect, so there’s no meaning to say
114
379000
3000
Không gian chỉ là một khía cạnh, vì thế không có ý nghĩa khi nói
06:34
absolutely where something is.
115
382000
2000
một cách tuyệt đối thứ gì đó ở đâu.
06:36
There’s only where it is relative to everything else that is.
116
384000
3000
Chỉ có thứ gì đó ở đâu trong sự quan hệ với sự tồn tại những thứ khác.
06:39
And this network of relations is ever-evolving.
117
387000
4000
Và mạng lưới của các mối quan hệ này tiến hóa mãi mãi.
06:43
So we call it a relational universe.
118
391000
2000
Vì thế chúng ta gọi nó là một vũ trụ chứa các sự tương quan. mối quan hệ.
06:45
All properties of things are about these kinds of relationships.
119
393000
4000
Tất cả các tính chất của sự vật đều liên quan đến những loại quan hệ này.
06:49
And also, if you’re embedded in such a network of relationships,
120
397000
3000
Và cũng như thế, nếu như các bạn nhúng mình vào mạng lưới các mối quan hệ như vậy,
06:52
your view of the world has to do with what information
121
400000
4000
quan điểm về thế giới của các bạn phải có liên quan với thông tin
06:56
comes to you through the network of relations.
122
404000
2000
đến với các bạn qua mạng lưới các mối quan hệ này.
06:58
And there’s no place for an omniscient observer
123
406000
3000
Và không có chỗ cho một nhà quan sát biết tất
07:01
or an outside intelligence knowing everything and making everything.
124
409000
5000
hay một sự thông minh bên ngoài nào mà biết tất cả mọi thứ và tạo ra mọi thứ.
07:06
So this is general relativity, this is quantum theory.
125
414000
3000
Vì thế, đây là mối quan hệ khái quát, đây là thuyết lượng tử.
07:09
This is also, if you talk to legal scholars,
126
417000
3000
Và đây cũng là, nếu bạn nói chuyện với các nhà học thuật về quy luật,
07:12
the foundations of new ideas in legal thought.
127
420000
4000
những nền tảng của các ý tưởng mới trong tư duy về quy luật.
07:16
They’re thinking about the same things.
128
424000
1000
Họ đang tư duy về cùng các thứ.
07:17
And not only that, they make the analogy
129
425000
3000
Và không chỉ như thế, họ tạo ra sự so sánh
07:20
to relativity theory and cosmology often.
130
428000
3000
giữa thuyết tương đối và vũ trụ luận một cách thường xuyên.
07:23
So there’s an interesting discussion going on there.
131
431000
3000
Có một cuốc tranh luận thú vị đang diễn ra về vấn đề này.
07:26
This last view of cosmology is called the relational view.
132
434000
5000
Quan điểm cuối của vũ trụ luận được gọi là quan điểm về các mối quan hệ.
07:31
So the main slogan here is that there’s nothing outside the universe,
133
439000
3000
Khẩu hiệu ở đây là không có gì ngoài vũ trụ,
07:34
which means that there’s no place
134
442000
2000
có nghĩa là không tồn tại nơi nào
07:36
to put an explanation for something outside.
135
444000
4000
để giải thích cho thứ gì đó bên ngoài.
07:40
So in such a relational universe,
136
448000
2000
Trong một vũ trụ có mối quan hệ như thế,
07:42
if you come upon something that’s ordered and structured,
137
450000
4000
nếu các bạn bắt gặp một thứ gì đó được sắp xếp và tạo thành cấu trúc,
07:46
like this device here, or that device there,
138
454000
2000
như thiết bị này đây, hay thiết bị ở đằng kia,
07:48
or something beautiful, like all the living things,
139
456000
2000
hay một thứ gì đó đẹp đẽ, như tất cả các sinh vật sống,
07:50
all of you guys in the room --
140
458000
3000
tất cả các bạn trong căn phòng này --
07:53
"guys" in physics, by the way, is a generic term: men and women.
141
461000
5000
"các bạn" trong vật lý, tuy nhiên, là một thuật ngữ khái quát chỉ cả nam và nữ.
07:58
(Laughter)
142
466000
3000
(Những tràng cười)
08:01
Then you want to know, you’re a person,
143
469000
3000
Và các bạn muốn biết là các bạn là con người,
08:04
you want to know how is it made.
144
472000
2000
các bạn muốn biết nó được tạo ra như thế nào.
08:06
And in a relational universe the only possible explanation was, somehow it made itself.
145
474000
5000
Và trong xã hội có các mối quan hệ, một sự giải thích duy nhất có thể là gần như nó tự tạo ra nó.
08:11
There must be mechanisms of self-organization
146
479000
3000
Buộc phải có cơ chế tự tổ chức
08:14
inside the universe that make things.
147
482000
2000
bên trong vũ trụ để tạo ra các thứ.
08:16
Because there’s no place to put a maker outside,
148
484000
3000
Bởi vì không có nơi nào để đặt một người sáng tạo ở bên ngoài cả,
08:19
as there was in the Aristotelian and the Newtonian universe.
149
487000
4000
như là trong vũ trụ của Aristotle và Newton.
08:23
So in a relational universe we must have processes of self-organization.
150
491000
4000
Vì thế trong vũ trụ có các mối quan hệ, chúng ta phải có các quá trình của sự tự tổ chức.
08:27
Now, Darwin taught us that there are processes of self-organization
151
495000
6000
Darwin dạy cho chúng ta rằng có tồn tại các quá trình của sự tự tổ chức
08:33
that suffice to explain all of us and everything we see.
152
501000
4000
mà đủ để giải thích tất cả chúng ta và tất cả những thứ mà chúng ta nhìn thấy.
08:37
So it works. But not only that,
153
505000
2000
Vì thế nó vận hành. Nhưng không chỉ thế,
08:39
if you think about how natural selection works,
154
507000
4000
nếu các bạn nghĩ về cách sự
vận hành của việc chọn lọc tự nhiên.
vận hành của việc chọn lọc tự nhiên.
08:43
then it turns out that natural selection
155
511000
2000
hóa ra là sự chọn lọc tự nhiên
08:45
would only make sense in such a relational universe.
156
513000
4000
chỉ có ý nghĩa trong một vũ trụ có các mối quan hệ như thế này.
08:49
That is, natural selection works on properties,
157
517000
4000
Đó là sự chọn lọc tự nhiên vận hành trên những tính chất
08:53
like fitness, which are about relationships
158
521000
3000
như sự khỏe mạnh, đều có liên quan đến các mối liên quan
08:56
of some species to some other species.
159
524000
3000
giữa loài này với loài khác.
08:59
Darwin wouldn’t make sense in an Aristotelian universe,
160
527000
4000
Darwin sẽ không có ý nghĩa trong vũ trụ của Aristotle,
09:03
and wouldn’t really make sense in a Newtonian universe.
161
531000
4000
và thật sự vô nghĩa trong vũ trụ của Newton.
09:07
So a theory of biology based on natural selection
162
535000
5000
Một thuyết sinh học dựa trên sự chọn lọc tự nhiên
09:12
requires a relational notion of
163
540000
3000
đòi hỏi khái niệm có tính quan hệ
09:15
what are the properties of biological systems.
164
543000
3000
của những gì là tính chất của các hệ sinh thái.
09:18
And if you push that all the way down, really,
165
546000
3000
Và nếu các bạn đi theohướng đó, thật sự thế,
09:21
it makes the best sense in a relational universe
166
549000
3000
thì nó sẽ có ý nghĩa nhất trong vũ trụ có mối tương quan này
09:24
where all properties are relational.
167
552000
3000
nơi mà mọi tính chất đều có có quan hệ với nhau.
09:27
Now, not only that, but Einstein taught us
168
555000
3000
Không chỉ thế, Einstein đã dạy chúng ta rằng
09:30
that gravity is the result of the world being relational.
169
558000
6000
trọng lực là kết quả của thế giới tồn tại các mối quan hệ.
09:36
If it wasn’t for gravity, there wouldn’t be life,
170
564000
3000
Nếu không có trọng lực, sẽ không có sự sống,
09:39
because gravity causes stars to form and live for a very long time,
171
567000
6000
bởi vì trọng lực làm cho các vì sao hình thành và tồn tại trong một thời gian rất lâu,
09:45
keeping pieces of the world, like the surface of the Earth,
172
573000
3000
giữ gìn cho từng mẫu nhỏ của thế giới, như là bề mặt của trái đất,
09:48
out of thermal equilibrium for billions of years so life can evolve.
173
576000
4000
nhờ vào sự cân bằng nhiệt qua hàng tỉ năm mà sự sống có thể tiến hóa.
09:52
In the 20th century,
174
580000
2000
Vào thế kỷ 20,
09:54
we saw the independent development of two big themes in science.
175
582000
5000
chúng ta đã nhìn thấy sự phát triển độc lập của hai chủ đề lớn trong khoa học.
09:59
In the biological sciences, they explored
176
587000
4000
Trong Sinh học, họ đã khám phá
10:03
the implications of the notion that order and complexity
177
591000
3000
các ứng dụng của khái niệm mà trật tự và sự phức tạp
10:06
and structure arise in a self-organized way.
178
594000
4000
và các cấu trúc xuất hiện trong cơ chế tự tổ chức.
10:10
That was the triumph of Neo-Darwinism and so forth.
179
598000
4000
Đó là sự chiến thắng của chủ nghĩa Tân Darwin và v...v...
10:14
And slowly, that idea is leaking out to the cognitive sciences,
180
602000
5000
Và một cách chậm chạp, ý tưởng đó lan ra các khoa học về nhận thức,
10:19
the human sciences, economics, et cetera.
181
607000
4000
các khoa học về con người, kinh tế và v...v...
10:23
At the same time, we physicists
182
611000
2000
Đồng thời, những nhà Vật lý chúng tôi
10:25
have been busy trying to make sense of
183
613000
3000
trở nên bận rộn để cố gắng hiểu được
10:28
and build on and integrate the discoveries
184
616000
3000
và xây dựng nên và kết hợp các khám phá
10:31
of quantum theory and relativity.
185
619000
2000
về thuyết lượng tử và tương đối.
10:33
And what we’ve been working out is the implications, really,
186
621000
4000
Và những gì chúng tôi đang làm sáng tỏ là những ứng dụng, thật vậy,
10:37
of the idea that the universe is made up of relations.
187
625000
3000
của ý tưởng là vũ trụ được tạo ra từ các mối quan hệ.
10:40
21st-century science is going to be driven
188
628000
3000
Khoa học của thế kỷ 21 sẽ được dẫn dắt
10:43
by the integration of these two ideas:
189
631000
3000
bởi sự kết hợp của hai ý tưởng này:
10:46
the triumph of relational ways of thinking
190
634000
3000
sự chiến thắng của những cách tư duy trong các mối quan hệ
10:49
about the world, on the one hand,
191
637000
2000
về thế giới, một mặt,
10:51
and self-organization or Darwinian ways of thinking about the world,
192
639000
3000
và sự tự tổ chức hay cách tư duy kiểu Darwin về thế giới,
10:54
on the other hand.
193
642000
3000
ở mặt còn lại.
10:57
And also, is that in the 21st century
194
645000
2000
Và cũng trong thế kỷ 21,
10:59
our thinking about space and time and cosmology,
195
647000
5000
tư duy của chúng ta về không gian và thời gian và vũ trụ luận,
11:04
and our thinking about society are both going to continue to evolve.
196
652000
5000
và tư duy của chúng ta về xã hội đều sẽ tiếp tục tiến hóa.
11:09
And what they’re evolving towards is the union
197
657000
2000
Và chúng đang tiến hóa hướng về sự thống nhất của
11:11
of these two big ideas, Darwinism and relationalism.
198
659000
4000
hai ý tưởng lớn, chủ nghĩa Darwin và chủ nghĩa các mối quan hệ.
11:15
Now, if you think about democracy from this perspective,
199
663000
6000
Nếu các bạn nghĩ về dân chủ theo hướng này,
11:21
a new pluralistic notion of democracy would be one that recognizes
200
669000
5000
một khái niệm đa cực mới về dân chủ sẽ là cái nhận ra rằng
11:26
that there are many different interests, many different agendas,
201
674000
3000
có rất nhiều sự quan tâm khác nhau, các dự định công việc khác nhau,
11:29
many different individuals, many different points of view.
202
677000
4000
các cá thể khác nhau, quan điểm khác nhau.
11:33
Each one is incomplete, because you’re embedded
203
681000
4000
Mỗi thứ đều không hoàn chỉnh, bởi vì các bạn bị nhúng
11:37
in a network of relationships.
204
685000
2000
vào trong mạng lưới các mối quan hệ.
11:39
Any actor in a democracy is embedded
205
687000
2000
Bất kể tác nhân nào trong nền dân chủ đều được nhúng
11:41
in a network of relationships.
206
689000
1000
trong mạng lưới các mối quan hệ.
11:42
And you understand some things better than other things,
207
690000
3000
Và các bạn sẽ hiểu rằng cái gì đó tốt hơn các thứ khác,
11:45
and because of that there’s a continual jostling
208
693000
4000
và vì thế tồn tại một sự xô đẩy không ngừng
11:49
and give and take, which is politics.
209
697000
5000
và sự cho và nhận, đó là chính trị.
11:54
And politics is, in the ideal sense,
210
702000
2000
Và chính trị, theo một nghĩa lý tưởng,
11:56
the way in which we continually address
211
704000
4000
chính là cách mà chúng ta liên tục xử lý
12:00
our network of relations in order to achieve
212
708000
3000
mạng lưới các mối tương hệ để đạt được
12:03
a better life and a better society.
213
711000
3000
một cuộc sống tốt hơn và một xã hội tốt hơn.
12:06
And I also think that science will never go away and --
214
714000
6000
Và tôi cũng nghĩ là khoa học sẽ không bao giờ chết đi và--
12:12
I’m finishing on this line.
215
720000
2000
Tôi xin kết thúc ở đây.
12:14
(Laughter)
216
722000
4000
(Những tràng cười)
12:18
In fact, I’m finished. Science will never go away.
217
726000
2000
Thật sự là tôi đa nói xong. Khoa học sẽ không bao giờ chết đi.
ABOUT THE SPEAKER
Lee Smolin - PhysicistLee Smolin is a theoretical physicist, working mainly in the field of quantum gravity. He's a founding member of the Perimeter Institute for Theoretical Physics in Canada, and the author of The Trouble With Physics.
Why you should listen
Lee Smolin's bachelor's degree was in physics and philosophy -- twin passions that have complemented one another throughout his blazing career as a theoretical physicist. As his website bio is careful to state, "His main contributions to research so far are to the field of quantum gravity." He's made contributions in many other fields, including cosmology, quantum mechanics, elementary particle physics and theoretical biology, and is the author of (among other books) The Trouble With Physics, a work that questions the very basis of the prevailing string theory.
Taking a step back from work on specific problems in physics, Smolin's work examines the scientific process itself and its place in the world. In all of his three books, Life of the Cosmos, Three Roads to Quantum Gravity and The Trouble with Physics, he wrestles with the philosophical implications of what contemporary physics has shown us to be true. As we come to understand more about how the world works, he asks, how will our worldview change?
Smolin is a founding member of and a researcher at the Perimeter Institute for Theoretical Physics, in Ontario, Canada (whose Executive Director is 2008 TED Prize winner Neil Turok).
Lee Smolin | Speaker | TED.com