TEDGlobal 2011
Tim Harford: Trial, error and the God complex
Թիմ Հարֆորդ. Փորձարկումը, սխալը և Աստծո բարդույթը
Filmed:
Readability: 4.3
2,044,503 views
Տնտեսագետ-գրող Թիմ Հարֆորդն, ով ուսումնասիրում է համալիր համակարգեր, գտել է զարմանալի կապ դրանցից հաջողակների միջև. այն, որ դրանք կառուցված են փորձարկման և ձախողման ճանապարհով: TEDGlobal 2011-ի այս փայլուն ելույթում նա մեզ համոզում է ընդունել մեր անփութությունը և սկսել անել ավելի լավ սխալներ:
Tim Harford - Economist, journalist, broadcaster
Tim Harford's writings reveal the economic ideas behind everyday experiences. Full bio
Tim Harford's writings reveal the economic ideas behind everyday experiences. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
It's the Second World War.
0
0
2000
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմն է,
00:17
A German prison camp.
1
2000
3000
մի գերմանական համակենտոնացման ճամբարում
00:20
And this man,
2
5000
3000
այս մարդը՝
00:23
Archie Cochrane,
3
8000
3000
Արչի Կոքրեյնը,
00:26
is a prisoner of war and a doctor,
4
11000
3000
ռազմագերի է և բժիշկ,
00:29
and he has a problem.
5
14000
3000
և նա իր առջև ծառացած մի խնդիր ունի:
00:32
The problem is that the men under his care
6
17000
3000
Այն կայանում է նրանում, որ իր խնամքի տակ գտնվող մարդիկ
00:35
are suffering
7
20000
2000
տառապում են
00:37
from an excruciating and debilitating condition
8
22000
3000
տանջող ու թուլացնող մի վիճակից,
00:40
that Archie doesn't really understand.
9
25000
3000
որի պատճառը Արչին չի հասկանում:
00:43
The symptoms
10
28000
2000
Ախտանիշներն են`
00:45
are this horrible swelling up of fluids under the skin.
11
30000
3000
մաշկի տակ սարսափելի հեղուկի արտադրությունը:
00:48
But he doesn't know whether it's an infection, whether it's to do with malnutrition.
12
33000
3000
Նա գլուխ չի հանում, թե արդյոք դրա պատճառը վարակն է, թե թերսնուցումը:
00:51
He doesn't know how to cure it.
13
36000
2000
Նա չգիտի ինչպես կարելի է բուժել դա:
00:53
And he's operating in a hostile environment.
14
38000
3000
Եվ նա աշխատում է թշնամական միջավայրում:
00:56
And people do terrible things in wars.
15
41000
2000
Մարդիկ ահավոր բաների են ընդունակ պատերազմի ժամանակ:
00:58
The German camp guards, they've got bored.
16
43000
3000
Ճամբարի հսկիչ գերմանացիները ձանձրույթի պատճառով
01:01
They've taken to just firing into the prison camp at random
17
46000
2000
վերցնում ու սկում են կրակել ճամբարի բանտարկյալների վրա,
01:03
for fun.
18
48000
2000
զվարճանալու համար:
01:05
On one particular occasion,
19
50000
2000
Մասնավորապես, մի պատահարի ժամանակ
01:07
one of the guards threw a grenade into the prisoners' lavatory
20
52000
3000
հսկիչներից մեկը նռնակ է նետում բանտարկյալների պետքարան,
01:10
while it was full of prisoners.
21
55000
3000
երբ այն լցված է մարդկանցով:
01:13
He said he heard suspicious laughter.
22
58000
2000
Նա պատճառաբանում է, որ լսել է կասկածելի ծիծաղ...
01:15
And Archie Cochrane, as the camp doctor,
23
60000
3000
Եվ Արչի Կոքրեյնը, որպես ճամբարի բժիշկ,
01:18
was one of the first men in
24
63000
2000
առաջիններից էր,
01:20
to clear up the mess.
25
65000
2000
որ մաքրում էր արդյունքում առաջացածը:
01:22
And one more thing:
26
67000
2000
Եվ մի բան էլ.
01:24
Archie was suffering from this illness himself.
27
69000
3000
Արչին նույնպես տառապում էր վերը նշված հիվանդությունից:
01:27
So the situation seemed pretty desperate.
28
72000
3000
Իրավիճակը չափազանց հուսահատ էր թվում:
01:30
But Archie Cochrane
29
75000
2000
Բայց Արչի Կոքրեյնը
01:32
was a resourceful person.
30
77000
3000
հնարամիտ անձնավորություն էր:
01:35
He'd already smuggled vitamin C into the camp,
31
80000
3000
Նրան արդեն հաջողվել էր վիտամին C անցկացնել ճամբար
01:38
and now he managed
32
83000
2000
և նրան հաջողվեց
01:40
to get hold of supplies of marmite
33
85000
2000
ձեռք բերել սև շուկայի
01:42
on the black market.
34
87000
2000
մարմիտի պաշարներից:
01:44
Now some of you will be wondering what marmite is.
35
89000
3000
Ձեզանից ոմանք կմտածեն. «Ի՞նչ է մարմիտը»:
01:47
Marmite is a breakfast spread beloved of the British.
36
92000
3000
Մարմիտը բրիտանացիների կողմից սիրված նախաճաշի հաց է:
01:50
It looks like crude oil.
37
95000
2000
Այն կարծես չմշակված նավթ լինի
01:52
It tastes ...
38
97000
2000
և համը...
01:54
zesty.
39
99000
2000
շատ նրբաճաշակ է:
01:56
And importantly,
40
101000
2000
Եվ ամենակարևորը,
01:58
it's a rich source
41
103000
2000
այն վիտամին B12-ի
02:00
of vitamin B12.
42
105000
2000
հարուստ աղբյուր է:
02:02
So Archie splits the men under his care as best he can
43
107000
3000
Այսպիսով, Արչին, որքանով կարող էր, բաժանեց իր խնամքի տակ գտնվողներին
02:05
into two equal groups.
44
110000
2000
երկու հավասար խմբի:
02:07
He gives half of them vitamin C.
45
112000
2000
Նա սկսեց մի խմբին տալ վիտամին C,
02:09
He gives half of them vitamin B12.
46
114000
3000
իսկ երկրորդ խմբին՝ վիտամին B12:
02:12
He very carefully and meticulously notes his results
47
117000
3000
Արդյունքները նա խնամքով ու ամենայն մանրամասնությամբ հավաքեց
02:15
in an exercise book.
48
120000
2000
մի տետրի մեջ:
02:17
And after just a few days,
49
122000
2000
Եվ մի քանի օրից
02:19
it becomes clear
50
124000
2000
պարզվեց, որ
02:21
that whatever is causing this illness,
51
126000
3000
ինչ էլ լիներ հիվանդության պատճառը,
02:24
marmite is the cure.
52
129000
3000
մարմիտի միջոցով այն բուժվում էր:
02:27
So Cochrane then goes to the Germans who are running the prison camp.
53
132000
3000
Հետո Կոքրեյնը դիմեց գերմանացիներին, ովքեր ղեկավարում էին ճամբարը:
02:30
Now you've got to imagine at the moment --
54
135000
2000
Հիմա մի պահ մոռացեք այս լուսանկարը
02:32
forget this photo, imagine this guy
55
137000
2000
և պատկերացրեք այս մարդուն,
02:34
with this long ginger beard and this shock of red hair.
56
139000
3000
երկար շեկ մուրուքով և կարմրահեր մարդուն:
02:37
He hasn't been able to shave -- a sort of Billy Connolly figure.
57
142000
3000
Նա սափրվելու հնարավորություն չուներ -- կարծես Բիլլի Կոնոլին լիներ:
02:40
Cochrane, he starts ranting at these Germans
58
145000
2000
Կոքրեյնը շոտլանդական ակցենտով
02:42
in this Scottish accent --
59
147000
2000
բլբլացրեց գերմանացիներին.
02:44
in fluent German, by the way, but in a Scottish accent --
60
149000
3000
նա հմտորեն խոսում էր գերմաներեն, բայց շոտլանդական ակցենտով --
02:47
and explains to them how German culture was the culture
61
152000
3000
և նա բացատրեց նրանց թե ինչպես է գերմանական մշակույթը
02:50
that gave Schiller and Goethe to the world.
62
155000
2000
տվել աշխարհին Շիլլեր և Գյոթե:
02:52
And he can't understand
63
157000
2000
Եվ նա չի հասկանում
02:54
how this barbarism can be tolerated,
64
159000
2000
ինչպես կարելի է թույլ տալ նման բարբարոսությունը:
02:56
and he vents his frustrations.
65
161000
3000
Հուսահատվելով,
02:59
And then he goes back to his quarters,
66
164000
3000
նա վերադառնում է իր բաժանմունք,
03:02
breaks down and weeps
67
167000
3000
կոտրված սրտով նա սկսում է ողբալ,
03:05
because he's convinced that the situation is hopeless.
68
170000
3000
հասկանալով, որ իրավիճակը անհուսալի է:
03:10
But a young German doctor
69
175000
3000
Բայց մի երիտասարդ գերմանացի բժիշկ
03:13
picks up Archie Cochrane's exercise book
70
178000
3000
վերցնում է Արչի Կոքրեյնի գրառումների տետրը
03:16
and says to his colleagues,
71
181000
4000
և ասում է իր կոլեգաներին.
03:20
"This evidence is incontrovertible.
72
185000
5000
«Սա անհերքելի ապացույց է:
03:25
If we don't supply vitamins to the prisoners,
73
190000
3000
Եթե մենք բանտարկյալներին չմատակարարենք վիտամիններ,
03:28
it's a war crime."
74
193000
2000
դա ռազմական հանցանք կլինի»:
03:30
And the next morning,
75
195000
2000
Եվ հաջորդ առավոտյան,
03:32
supplies of vitamin B12 are delivered to the camp,
76
197000
3000
B12 վիտամին են սկսում մատակարարել ճամբար,
03:35
and the prisoners begin to recover.
77
200000
3000
և բանտարկյալները սկսում են ապաքինվել:
03:39
Now I'm not telling you this story
78
204000
2000
Ես սա ձեզ չեմ պատմում նրա համար,
03:41
because I think Archie Cochrane is a dude,
79
206000
2000
որ ես կարծում եմ, թե Արչի Կոքրեյնը «տղամարդ տղա» է,
03:43
although Archie Cochrane is a dude.
80
208000
4000
չնայած՝ ես իրոք գտնում եմ, որ նա «տղամարդ տղա» է:
03:47
I'm not even telling you the story
81
212000
2000
Ես նույնիսկ չեմ պատմում ձեզ այս պատմությունը,
03:49
because I think we should be running
82
214000
2000
որ բոլորս սկսենք
03:51
more carefully controlled randomized trials
83
216000
2000
ավելի զգուշորեն կառավարվող պատահական փորձարկումներ անել
03:53
in all aspects of public policy,
84
218000
2000
հասարակական մեթոդիկայի բոլոր բնագավառներում,
03:55
although I think that would also be completely awesome.
85
220000
4000
չնայած՝ ես կարծում եմ, որ դա հոյակապ կլիներ:
03:59
I'm telling you this story
86
224000
2000
Ես պատմում եմ այս պատմությունը,
04:01
because Archie Cochrane, all his life,
87
226000
3000
որովհետև Արչի Կոքրեյնի ամբողջ կյանքը,
04:04
fought against a terrible affliction,
88
229000
4000
պայքար էր մի ահավոր հիվանդության դեմ:
04:08
and he realized it was debilitating to individuals
89
233000
4000
Եվ նա հասկացավ, որ դա թուլացնում էր անհատներին,
04:12
and it was corrosive to societies.
90
237000
2000
և քայքայում էր հասարակություններ:
04:14
And he had a name for it.
91
239000
2000
Եվ նա անվանեց այն
04:16
He called it the God complex.
92
241000
3000
Աստծո բարդույթ:
04:19
Now I can describe the symptoms of the God complex very, very easily.
93
244000
4000
Այժ, ես կարող եմ շատ, շատ պարզ բառերով նկարագրել Աստծո բարդույթի ախտանիշները:
04:23
So the symptoms of the complex
94
248000
3000
Այսպիսով, դրանք հետևյալն են՝
04:26
are, no matter how complicated the problem,
95
251000
3000
որքան էլ դժվարին լինի խնդիրը,
04:29
you have an absolutely overwhelming belief
96
254000
3000
դու բացառապես համոզված ես,
04:32
that you are infallibly right in your solution.
97
257000
4000
որ քո լուծումը անխուսափելիորեն ճիշտ է:
04:36
Now Archie was a doctor,
98
261000
2000
Արչին բժիշկ էր:
04:38
so he hung around with doctors a lot.
99
263000
2000
Պարզ է, նա շատ էր շփվում այլ բժիշկների հետ:
04:40
And doctors suffer from the God complex a lot.
100
265000
3000
Եվ բժիշկները նույնպես տառապում են Աստծո բարդույթով:
04:43
Now I'm an economist, I'm not a doctor,
101
268000
2000
Հիմա, ես տնտեսագետ եմ, ոչ թե բժիշկ,
04:45
but I see the God complex around me all the time
102
270000
2000
բայց ես ամենուր նկատում եմ Աստծո բարդույթը
04:47
in my fellow economists.
103
272000
2000
իմ ընկեր տնտեսագենտերի մոտ:
04:49
I see it in our business leaders.
104
274000
2000
Ես տեսնում եմ այն մեր բիզնես ղեկավարների մոտ:
04:51
I see it in the politicians we vote for --
105
276000
2000
Տեսնում եմ այն քաղաքական գործիչների մոտ, ում օգտին մենք քվեարկում ենք,
04:53
people who, in the face of an incredibly complicated world,
106
278000
4000
նրանք մարդիկ են, ով համայն բարդ աշխարհին
04:57
are nevertheless absolutely convinced
107
282000
3000
փորձում են համոզել,
05:00
that they understand the way that the world works.
108
285000
3000
որ նրանք հասկանում են, ինչպես է աշխատում աշխարհը:
05:03
And you know, with the future billions that we've been hearing about,
109
288000
3000
Եվ գիտեք, հաշվի առնելով վաղվա բնակչության թվի միլիարդներով աճը,
05:06
the world is simply far too complex
110
291000
2000
աշխարհը պարզապես չափազանց բարդ է,
05:08
to understand in that way.
111
293000
2000
այդ եղանակով այն պատկերացնելու համար:
05:10
Well let me give you an example.
112
295000
2000
Լավ, եկեք մի օրինակ բերեմ:
05:12
Imagine for a moment
113
297000
2000
Մի պահ պատկերացրեք,
05:14
that, instead of Tim Harford in front of you,
114
299000
2000
որ Թիմ Հարֆորդի փոխարեն,
05:16
there was Hans Rosling presenting his graphs.
115
301000
3000
ձեր դիմաց կանգնած է Հանս Ռոսլինգը և ներկայացնում է իր գրաֆիկները:
05:19
You know Hans:
116
304000
2000
Դե գիտեք Հանսին,
05:21
the Mick Jagger of TED.
117
306000
2000
նա ասես TED-ի Միք Ջագերը լինի:
05:23
(Laughter)
118
308000
2000
(Ծիծաղ)
05:25
And he'd be showing you these amazing statistics,
119
310000
2000
Եվ նա ձեզ ցույց է տալիս հիանալի վիճակագրություն,
05:27
these amazing animations.
120
312000
2000
հիանալի անիմացիա:
05:29
And they are brilliant; it's wonderful work.
121
314000
2000
Նա փայլուն աշխատանք է արել:
05:31
But a typical Hans Rosling graph:
122
316000
2000
Բայց, մի պահ մտածեք,
05:33
think for a moment, not what it shows,
123
318000
3000
ոչ թե ինչ է մեզ ասում տիպիկ Հանս Ռոսլինգի գրաֆիկը,
05:36
but think instead about what it leaves out.
124
321000
3000
այլ մտածեք, թե այն ինչ է բաց թողնում:
05:39
So it'll show you GDP per capita,
125
324000
3000
Այն ձեզ ցույց կտա անձին բաժին ընկնող միջին սպառողական զամբյուղը,
05:42
population, longevity,
126
327000
2000
բնակչության թիվը, երկարակեցությունը,
05:44
that's about it.
127
329000
2000
և վերջ...
05:46
So three pieces of data for each country --
128
331000
2000
Ամեն երկրի համար ընդհամենը
05:48
three pieces of data.
129
333000
2000
տվյալների երեք կտոր:
05:50
Three pieces of data is nothing.
130
335000
2000
Տվյալների երեք կտորը իրենից ոչինչ չի ներկայացնում:
05:52
I mean, have a look at this graph.
131
337000
2000
Ուզում եմ ասել, նայե՛ք մի պահ այս գրաֆիկին:
05:54
This is produced by the physicist Cesar Hidalgo.
132
339000
2000
Սա ներկայացրել է ֆիզիկոս Սիզար Հիդալգոն:
05:56
He's at MIT.
133
341000
2000
Նա աշխատում է ՄՏԻ-ում:
05:58
Now you won't be able to understand a word of it,
134
343000
2000
Դժվար որևէ բան գլուխ հանեք սրանից,
06:00
but this is what it looks like.
135
345000
2000
բայց ասեմ, թե այն ինչ է իրենից ներկայացնում:
06:02
Cesar has trolled the database
136
347000
2000
Սիզարը հավաքել է ավելի քան
06:04
of over 5,000 different products,
137
349000
3000
5000 ապրանքատեսակի տվյալների բազա
06:07
and he's used techniques of network analysis
138
352000
5000
և օգտագործել է ցանցերի վերլուծության մեթոդները,
06:12
to interrogate this database
139
357000
2000
այս բազային հարցումներ անելու համար,
06:14
and to graph relationships between the different products.
140
359000
2000
որպեսզի դուրս բերի տարբեր ապրանքների միջև հարաբերությունները:
06:16
And it's wonderful, wonderful work.
141
361000
2000
Եվ իսկապես, հիասքանչ աշխատանք է:
06:18
You show all these interconnections, all these interrelations.
142
363000
3000
Տեսնում ենք բոլոր այս փոխկապակցվածությունները, բոլոր փոխհարաբերությունները:
06:21
And I think it'll be profoundly useful
143
366000
2000
Եվ կարծում եմ դա խորապես կօգնի
06:23
in understanding how it is that economies grow.
144
368000
3000
հասկանալ, թե ինչպես են աճում տնտեսությունները:
06:26
Brilliant work.
145
371000
2000
Փայլուն աշխատանք է:
06:28
Cesar and I tried to write a piece for The New York Times Magazine
146
373000
2000
Սիզարն ու ես փորձում էինք Նյու Յորք Թայմսի համար մի քանի տող գրել,
06:30
explaining how this works.
147
375000
2000
բացատրելու համար, թե ինչպես է սա աշխատում:
06:32
And what we learned
148
377000
2000
Եվ մենք հասկացանք,
06:34
is Cesar's work is far too good to explain
149
379000
2000
որ Սիզարի աշխատանքը չափազանց լավն է
06:36
in The New York Times Magazine.
150
381000
2000
Նյու Յորք Թայմսում բացատրելու համար:
06:40
Five thousand products --
151
385000
3000
Այնուամենայնիվ, 5000 տեսակ ապրանքը
06:43
that's still nothing.
152
388000
2000
դեռևս ոչինչ է:
06:45
Five thousand products --
153
390000
2000
5000 տեսակի ապրանք --
06:47
imagine counting every product category
154
392000
2000
պատկերացրեք, որ հաշվում ենք Սիզար Հիդալգոյի բազայում բերված
06:49
in Cesar Hidalgo's data.
155
394000
2000
յուրաքանչյուր ապրանքատեսակը:
06:51
Imagine you had one second
156
396000
2000
Պատկերացրեք, ամեն ապրանքատեսակը հաշվելուն
06:53
per product category.
157
398000
2000
հատկացնում ենք մեկ վայրկյան:
06:55
In about the length of this session,
158
400000
3000
Մոտ այս ելույթի ժամանակի ընթացքում
06:58
you would have counted all 5,000.
159
403000
2000
կարելի է հաշվել բոլոր 5000-ը:
07:00
Now imagine doing the same thing
160
405000
2000
Հիմա պատկերացրեք, նույնը անել
07:02
for every different type of product on sale in Walmart.
161
407000
3000
Wall Mart-ում վաճառվող բոլոր տեսակի ապրանքների հետ:
07:05
There are 100,000 there. It would take you all day.
162
410000
3000
Այնտեղ 100,000 են վաճառում: Դա մի ամբողջ օր կտևեր:
07:08
Now imagine trying to count
163
413000
2000
Հիմա փորձենք հաշվել
07:10
every different specific product and service
164
415000
3000
մի մեծ տնտեսությունում
07:13
on sale in a major economy
165
418000
2000
առաջարկվող բոլոր տեսակի ապրանքներն ու ծառայությունները:
07:15
such as Tokyo, London or New York.
166
420000
2000
ինչպես օրինակ Տոկիոյի, Լոնդոնի կամ Նյու Յորքի...
07:17
It's even more difficult in Edinburgh
167
422000
2000
Ամեն ինչ դեռ ավելի բարդ է Էդինբուրգում
07:19
because you have to count all the whisky and the tartan.
168
424000
3000
որովհետև ստիպված կլինեիք հաշվել բոլոր տեսակի վիսկիներն ու ծածկոցները:
07:22
If you wanted to count every product and service
169
427000
2000
Եթե փորձենք հաշվել Նյու Յորքում առաջարկվող
07:24
on offer in New York --
170
429000
2000
բոլոր ապրանքներն ու ծառայությունները --
07:26
there are 10 billion of them --
171
431000
2000
այնտեղ դրանք 10 միլիարդ են,
07:28
it would take you 317 years.
172
433000
3000
մեզանից կպահանջվեր 317 տարի:
07:31
This is how complex the economy we've created is.
173
436000
3000
Ահա թե որքան բարդ է տնտեսությունը, որում մենք ապրում ենք:
07:34
And I'm just counting toasters here.
174
439000
2000
Եվ այն, ինչ մենք փորձում ենք անել, պարզապես խաղ է:
07:36
I'm not trying to solve the Middle East problem.
175
441000
2000
Մենք չենք փորձում լուծել Միջին Արևելքի խնդիրը:
07:39
The complexity here is unbelievable.
176
444000
3000
Բարդությունն այստեղ աներևակայելի է:
07:42
And just a piece of context --
177
447000
2000
Պարզապես համեմատելու համար --
07:44
the societies in which our brains evolved
178
449000
2000
այն հասարակությունները, որոնցում ձևավորվել է մարդկային ուղեղը,
07:46
had about 300 products and services.
179
451000
2000
ընդհամենը ունեին 300 ապրանք և ծառայություն:
07:48
You could count them in five minutes.
180
453000
3000
Դրանք կարելի է հաշվել հինգ րոպեում:
07:51
So this is the complexity of the world that surrounds us.
181
456000
3000
Սա է մեզ շրջապատող աշխարհի բարդությունը:
07:54
This perhaps is why
182
459000
2000
Գուցե սա է պատճառը,
07:56
we find the God complex so tempting.
183
461000
3000
որ Աստծո բարդույթը այսքան գրավիչ է թվում:
07:59
We tend to retreat and say, "We can draw a picture,
184
464000
3000
Մենք սովոր ենք ասել. «Կարող ենք պատկերել գծագրեր,
08:02
we can post some graphs,
185
467000
2000
հրապարակել ինչ-որ գրաֆիկներ,
08:04
we get it, we understand how this works."
186
469000
3000
մենք հասկանում ենք, թե ինչպես է ամեն ինչ աշխատում»:
08:07
And we don't.
187
472000
2000
Բայց ոչ:
08:09
We never do.
188
474000
2000
Մենք երբեք չենք հասկանում:
08:11
Now I'm not trying to deliver a nihilistic message here.
189
476000
2000
Ես չեմ փորձում հուսահատող նորություն ասել ձեզ:
08:13
I'm not trying to say we can't solve
190
478000
2000
Ես չեմ ասում, որ չենք կարող լուծել
08:15
complicated problems in a complicated world.
191
480000
2000
այս բարդ աշխարհի բարդ խնդիրները:
08:17
We clearly can.
192
482000
2000
Մենք իհարկե կարող ենք:
08:19
But the way we solve them
193
484000
2000
Բայց եղանակները, որով մենք դրանք լուծում ենք
08:21
is with humility --
194
486000
2000
մարդկային են --
08:23
to abandon the God complex
195
488000
2000
եթե մոռանանք Աստծո բարդույթի մասին,
08:25
and to actually use a problem-solving technique that works.
196
490000
3000
որպեսզի օգտագործենք խնդիրներ լուծելու միջոցներ, որոնք աշխատում են:
08:28
And we have a problem-solving technique that works.
197
493000
3000
Եվ մենք ստանում ենք աշխատող խնդիր լուծելու մեթոդներ:
08:31
Now you show me
198
496000
2000
Հիմա դուք ինձ ասեք
08:33
a successful complex system,
199
498000
2000
հաջողված համալիր համակարգ,
08:35
and I will show you a system
200
500000
3000
և ես ցույց կտամ մի համակարգ,
08:38
that has evolved through trial and error.
201
503000
2000
որ ձևավորվել է փորձարկման և ձախողման մեթոդով:
08:40
Here's an example.
202
505000
2000
Ահա մի օրինակ.
08:42
This baby was produced through trial and error.
203
507000
3000
Այս երեխան աշխարհ է եկել փորձարկման և ձախողման մեթոդով:
08:46
I realize that's an ambiguous statement.
204
511000
3000
Համաձայն եմ, կասկածելի պնդում եմ ասում:
08:49
Maybe I should clarify it.
205
514000
2000
Երևի պետք է պարզաբանեմ այն:
08:51
This baby is a human body: it evolved.
206
516000
3000
Այս երեխան մարդ էակ է՝ այն էվոլյուցիայի արդյունքում է ձևավորվել:
08:54
What is evolution?
207
519000
2000
Ի՞նչ է էվոլյուցիան:
08:56
Over millions of years, variation and selection,
208
521000
3000
Միլիոնավոր տարիներ տևող, շեղում և ընտրություն,
08:59
variation and selection --
209
524000
3000
շեղում և ընտրություն --
09:02
trial and error,
210
527000
2000
այն է՝ փորձարկում և ձախողում,
09:04
trial and error.
211
529000
3000
փորձարկում և ձախողում:
09:07
And it's not just biological systems
212
532000
2000
Եվ խոսքը միայն կենսաբանական համակարգերին չի վերաբերվում,
09:09
that produce miracles through trial and error.
213
534000
2000
որ հրաշքներ են կերտում փորձարկման և ձախողման մեթոդով:
09:11
You could use it in an industrial context.
214
536000
2000
Կարելի է նույնը հասկանալ արտադրության ենթատեքստում:
09:13
So let's say you wanted to make detergent.
215
538000
2000
Ենթադրենք ցանկանում եք մաքրող միջոց արտադրել:
09:15
Let's say you're Unilever
216
540000
2000
Ասենք, օրինակ դուք Unilever-ն եք
09:17
and you want to make detergent in a factory near Liverpool.
217
542000
3000
և ուզում եք ստեղծել մաքրող միջոց Լիվերպուլի մոտ գտնվող գործարանում:
09:20
How do you do it?
218
545000
2000
Ինչպե՞ս դա կանեք:
09:22
Well you have this great big tank full of liquid detergent.
219
547000
3000
Լավ, ունեք մեծ տարողությամբ հեղուկ մաքրող միջոցի տարա:
09:25
You pump it at a high pressure through a nozzle.
220
550000
2000
Բարձր ճնշման տակ այն լցնելով փոքր քթիկով ֆլակոնի մեջ
09:27
You create a spray of detergent.
221
552000
3000
դուք կստանաք մաքրող միջոց-սփրեյ:
09:30
Then the spray dries. It turns into powder.
222
555000
2000
Ապա սփրեյը կչորացնեք: Կստանաք փոշի:
09:32
It falls to the floor.
223
557000
2000
Այն կլցվի հատակին:
09:34
You scoop it up. You put it in cardboard boxes.
224
559000
2000
Դուք կհավաքեք այն ու կլցնեք ստվարաթղթից տուփերի մեջ:
09:36
You sell it at a supermarket.
225
561000
2000
Կվաճառեք այն սուպերմարկետներում
09:38
You make lots of money.
226
563000
2000
ու մեծ եկամուտ կունենաք:
09:40
How do you design that nozzle?
227
565000
3000
Ինչպե՞ս կձևավորեք վերը նշված քթիկը:
09:43
It turns out to be very important.
228
568000
3000
Բանն այն է, որ դա շատ կարևոր է:
09:46
Now if you ascribe to the God complex,
229
571000
2000
Եթե վերագրեք դա Աստծո բարդույթին,
09:48
what you do is you find yourself a little God.
230
573000
3000
ինչպես կվարվեիք, եթե ձեզ մի պահ պատկերացնեիք որպես փոքրիկ աստված:
09:51
You find yourself a mathematician; you find yourself a physicist --
231
576000
3000
Մի մաթեմատիկոս կգտնեիք, մի ֆիզիկոս --
09:54
somebody who understands the dynamics of this fluid.
232
579000
3000
մի մարդու, ով կհասկանար հեղուկի դինամիկայի օրենքները:
09:57
And he will, or she will,
233
582000
3000
Եվ նա կհաշվարկեր
10:00
calculate the optimal design of the nozzle.
234
585000
3000
քթիկի համար օպտիմալ կառուցվածքը:
10:03
Now Unilever did this and it didn't work --
235
588000
2000
Իրականում Unilever-ն արեց դա և այն չաշխատեց.
10:05
too complicated.
236
590000
2000
փաստորեն, բարդ խնդիր ունենք:
10:07
Even this problem, too complicated.
237
592000
3000
Նույնիսկ այս խնդիրը շատ բարդ է:
10:10
But the geneticist Professor Steve Jones
238
595000
3000
Բայց գենետիկայի պրոֆեսոր Սթիվ Ջոնսը
10:13
describes how Unilever actually did solve this problem --
239
598000
3000
բացատրեց, թե ինչպես է Unilever-ը լուծել այս խնդիրը.
10:16
trial and error,
240
601000
2000
փորձարկման և ձախողման մեթոդով՝
10:18
variation and selection.
241
603000
2000
շեղման և ընտրության:
10:20
You take a nozzle
242
605000
2000
Վերցնում եք քթիկը
10:22
and you create 10 random variations on the nozzle.
243
607000
4000
և սարքում դրա տաս տարբեր տեսակ:
10:26
You try out all 10; you keep the one that works best.
244
611000
3000
Փորձում եք բոլոր տասը, և պահպանում ամենալավ աշխատողը:
10:29
You create 10 variations on that one.
245
614000
2000
Սարքում եք դրա տաս տարատեսակ:
10:31
You try out all 10. You keep the one that works best.
246
616000
3000
Փորձում եք բոլոր տասը: Վերցնում եք լավագույնը:
10:34
You try out 10 variations on that one.
247
619000
2000
Այժմ սարքում եք դրա տաս տարատեսակ:
10:36
You see how this works, right?
248
621000
2000
Պարզ է, ինչպես է սա աշխատում, այնպես չէ՞:
10:38
And after 45 generations,
249
623000
2000
Եվ 45 սերունդ հետո,
10:40
you have this incredible nozzle.
250
625000
2000
ունենք այս անհավատալի քթիկը:
10:42
It looks a bit like a chess piece --
251
627000
2000
այն նման է շախմատի քարի --
10:44
functions absolutely brilliantly.
252
629000
3000
ուղղակի հիանալի աշխատում է:
10:47
We have no idea
253
632000
2000
Մենք պատկերացում չունենք,
10:49
why it works,
254
634000
2000
թե ինչու է այն աշխատում.
10:51
no idea at all.
255
636000
2000
ընդհանրապես չունենք:
10:53
And the moment you step back from the God complex --
256
638000
2000
Եվ մի պահ մոռանանք Աստծո բարդույթի մասին --
10:55
let's just try to have a bunch of stuff;
257
640000
2000
եկեք փորձենք հավաքել տարբեր բաների մի կույտ,
10:57
let's have a systematic way of determining what's working and what's not --
258
642000
3000
եկեք ինչ-որ սիստեմատիկ կերպով որոշենք, ինչ՞ն է լավ աշխատում, և ինչը՝ ոչ:
11:00
you can solve your problem.
259
645000
2000
Սա անելով դուք կլուծեք ձեր խնդիրը:
11:02
Now this process of trial and error
260
647000
2000
Իրականում այս փորձարկումների և ձախողումների ընթացքը
11:04
is actually far more common in successful institutions
261
649000
3000
ավելի հաճախ է հանդիպում հաջողակ հաստատութուններում
11:07
than we care to recognize.
262
652000
2000
քան մենք պատկերացնում ենք:
11:09
And we've heard a lot about how economies function.
263
654000
3000
Եվ մենք շատ ենք լսել, թե ինչպես են աշխատում տնտեսությունները:
11:12
The U.S. economy is still the world's greatest economy.
264
657000
4000
ԱՄՆ տնտեսությունը դեռևս աշխարհի խոշորագույն տնտեսությունն է:
11:16
How did it become the world's greatest economy?
265
661000
3000
Ինչպե՞ս է այն դարձել աշխարհի խոշորագույն տնտեսությանը:
11:19
I could give you all kinds of facts and figures
266
664000
2000
Կարող եմ բերել ամենատարբեր փաստեր
11:21
about the U.S. economy,
267
666000
2000
ԱՄՆ էկոնոմիկայի վերաբերյալ,
11:23
but I think the most salient one is this:
268
668000
3000
բայց, կարծում եմ, դրանցից ամենաակնառուն հետևյալն է.
11:26
ten percent of American businesses
269
671000
3000
ամերիկացիների ձեռնարկած բիզնեսի 10 տոկոսը
11:29
disappear every year.
270
674000
3000
ամեն տարի վերանում է:
11:32
That is a huge failure rate.
271
677000
3000
Սա ձախողումների հսկայական ցուցանիշ է:
11:35
It's far higher than the failure rate of, say, Americans.
272
680000
2000
Այն շատ ավելի բարձր է, քան, ասենք, հենց ամերիկացիների «ձախողման» ցուցանիշը:
11:37
Ten percent of Americans don't disappear every year.
273
682000
3000
Ամերիկացիների 10 տոկոսը չի վերանում ամեն տարի:
11:40
Which leads us to conclude
274
685000
2000
Ինչից մենք կարող ենք եզրակացնել,
11:42
American businesses fail faster than Americans,
275
687000
3000
որ ամերիկացիների բիզնեսները ավելի արագ են ձախողվում, քան հենց իրենք, ամերիկացիները,
11:45
and therefore American businesses are evolving faster than Americans.
276
690000
3000
հետևաբար ամերիկյան բիզնեսի էվոլյուցիան ավելի արագ է ընթանում, քան ամերիկացիներինը:
11:48
And eventually, they'll have evolved to such a high peak of perfection
277
693000
3000
Եվ դեպքերի բերումով, այն վերաճել է գերազանցության այնպիսի բարձր կետի,
11:51
that they will make us all their pets --
278
696000
3000
որ նրանք բոլորիս կդարձնեն իրենց ընտանի կենդանիները --
11:54
(Laughter)
279
699000
2000
(Ծիծաղ)
11:56
if, of course, they haven't already done so.
280
701000
3000
եթե, իհարկե, դեռ դա տեղի չի ունեցել:
11:59
I sometimes wonder.
281
704000
3000
Երբեմն ես մտածում եմ.
12:02
But it's this process of trial and error
282
707000
2000
Չէ որ փորձարկումների և ձախողումների պրոցեսն է
12:04
that explains this great divergence,
283
709000
4000
որ բացատրում է այս զգալի տարբերությունը,
12:08
this incredible performance of Western economies.
284
713000
3000
արևմտյան տնտեսությունների անհավանական արտադրողականությունը:
12:11
It didn't come because you put some incredibly smart person in charge.
285
716000
3000
Սրա իրականություն դառնալու պատճառը խելացի կառավարումը չէ:
12:14
It's come through trial and error.
286
719000
2000
Սա փորձարումների և ձախողումների արդյունք է:
12:16
Now I've been sort of banging on about this
287
721000
2000
Վերջին մի քանի ամիսը ես
12:18
for the last couple of months,
288
723000
2000
գլուխ էի ջարդում այս ամենի վերաբերյալ,
12:20
and people sometimes say to me,
289
725000
2000
և մարդիկ երբեմն հարցնում էին ինձ.
12:22
"Well Tim, it's kind of obvious.
290
727000
2000
«Լավ Թիմ, սա ակնհայտ է:
12:24
Obviously trial and error is very important.
291
729000
2000
Ակնհայտ է, որ փորձարկումներն ու ձախողումները կարևոր են:
12:26
Obviously experimentation is very important.
292
731000
2000
Ակնհայտ է, որ փորձելը կարևոր է:
12:28
Now why are you just wandering around saying this obvious thing?"
293
733000
3000
Ինչու՞ ես անընդհատ խոսում նրա մասին, ինչն ակնհայտ է»:
12:31
So I say, okay, fine.
294
736000
2000
Եվ ես ասում եմ, լավ:
12:33
You think it's obvious?
295
738000
2000
Դուք գտնում եք որ սա ակնհա՞յտ է:
12:35
I will admit it's obvious
296
740000
2000
Ես կասեմ, որ ակնհայտ է,
12:37
when schools
297
742000
2000
երբ դպրոցներում
12:39
start teaching children
298
744000
3000
երեխաներին սկսեն սովորեցնել,
12:42
that there are some problems that don't have a correct answer.
299
747000
3000
որ կան խնդիրներ, որոնք չունեն ճշգրիտ պատասխաններ:
12:45
Stop giving them lists of questions
300
750000
3000
Դադարեցրեք տալ նրանց հարցերի այնպիսի ցուցակներ,
12:48
every single one of which has an answer.
301
753000
2000
որոնցում յուրաքանչյուր հարց ունի պատասխան:
12:50
And there's an authority figure in the corner
302
755000
2000
Միշտ կգտնվի հեղինակավոր մեկը, նստած անկյունում,
12:52
behind the teacher's desk who knows all the answers.
303
757000
2000
ուսուցչի սեղանի հետևում, ով գիտի բոլոր հարցերի պատասխանները:
12:54
And if you can't find the answers,
304
759000
2000
Իսկ եթե մեկը չի կարող գտնել պատասխանը,
12:56
you must be lazy or stupid.
305
761000
2000
համարվում է ծույլ կամ հիմար:
12:58
When schools stop doing that all the time,
306
763000
2000
Երբ դպրոցները դադարեցնեն նման ձևով դասավանդելը,
13:00
I will admit that, yes,
307
765000
2000
ես կհամայաձնեմ, որ, այո,
13:02
it's obvious that trial and error is a good thing.
308
767000
2000
ակնհայտ է, որ փորձարկումն ու ձախողումը լավ բան է:
13:04
When a politician stands up
309
769000
3000
Երբ քաղաքական գործիչը կանգնում ու
13:07
campaigning for elected office
310
772000
2000
սկսում է քարոզել որևէ պաշտոնի ընտրվելու համար,
13:09
and says, "I want to fix our health system.
311
774000
2000
ասելով. «Ես ուզում եմ բարեկարգել մեր առողջապահության համակարգը:
13:11
I want to fix our education system.
312
776000
2000
Ուզում եմ բարեփոխել կրթական համակարգը:
13:13
I have no idea how to do it.
313
778000
3000
Չգիտեմ, թե ինչպես կարելի է անել դա:
13:16
I have half a dozen ideas.
314
781000
2000
Ահագին գաղափարներ ունենք:
13:18
We're going to test them out. They'll probably all fail.
315
783000
3000
Բոլորը կգործարկենք: Գուցե բոլորն էլ ձախողվեն:
13:21
Then we'll test some other ideas out.
316
786000
2000
Այդ դեպքում ուրիշ գաղափարներ կփորձարկենք:
13:23
We'll find some that work. We'll build on those.
317
788000
2000
Ի վերջո կգտնենք աշխատունակ գաղափարները և կհենվենք դրանց վրա:
13:25
We'll get rid of the ones that don't." --
318
790000
2000
Մնացածից կհրաժարվենք»:
13:27
when a politician campaigns on that platform,
319
792000
3000
Երբ քաղաքական գործիչն իր քարոզչությունը վարի նման հարթակում,
13:30
and more importantly, when voters like you and me
320
795000
3000
և, որ առավել կարևոր է, երբ ինձ ու ձեզ նման ընտրողները
13:33
are willing to vote for that kind of politician,
321
798000
2000
ցանկանան իրենց ձայնը տալ նման գործչի օգտին,
13:35
then I will admit
322
800000
2000
այդ ժամանակ միայն ես կընդունեմ.
13:37
that it is obvious that trial and error works, and that -- thank you.
323
802000
3000
ակնհայտ է, որ փորձարկման ու ձախողման եղանակը գործում է... շնորհակալ եմ:
13:40
(Applause)
324
805000
4000
(Ծափահարություններ)
13:44
Until then, until then
325
809000
3000
Մինչ այդ, մինչ այդ
13:47
I'm going to keep banging on about trial and error
326
812000
2000
ես կշարունակեմ ձեր ականջները ցավացնել փորձարկումների և ձախողումների մասին,
13:49
and why we should abandon the God complex.
327
814000
3000
և այն մասին, որ մենք պետք է հրաժարվենք Աստծո բարդույթից:
13:52
Because it's so hard
328
817000
3000
Որովհետև շատ դժվար է
13:55
to admit our own fallibility.
329
820000
2000
ընդունել մեր խոցելիությունը:
13:57
It's so uncomfortable.
330
822000
2000
Շատ անհարմար է դա անելը:
13:59
And Archie Cochrane understood this as well as anybody.
331
824000
3000
Եվ Արչի Կոքրեյնը հասկացավ սա, առավել, քան որևէ մեկը:
14:02
There's this one trial he ran
332
827000
2000
Ահա ևս մի փորձարկում որ նա անցկացրեց
14:04
many years after World War II.
333
829000
2000
Երկրորդ համաշխարհայինից շատ տարիներ անց:
14:06
He wanted to test out
334
831000
3000
Նա ուզում էր փորձարկել,
14:09
the question of, where is it
335
834000
2000
թե որտե՞ղ պետք է պահել
14:11
that patients should recover
336
836000
2000
սրտային կաթվածներից վերականգնվող
14:13
from heart attacks?
337
838000
2000
հիվանդներին:
14:15
Should they recover in a specialized cardiac unit in hospital,
338
840000
3000
Արդյոք պետք է՞ նրանց պառկեցնել հիվանդանոցներում, հատուկ սրտաբանական բաժանմունքներում,
14:18
or should they recover at home?
339
843000
3000
թե՞ ավելի լավ է բուժումն անցկացնել տանը:
14:21
All the cardiac doctors tried to shut him down.
340
846000
3000
Բոլոր սրտաբան-բժիշկները փորձեցին կանգնեցնել նրան:
14:24
They had the God complex in spades.
341
849000
3000
Նրանցում արմատներ էր տարածել Աստծո բարդույթը:
14:27
They knew that their hospitals were the right place for patients,
342
852000
3000
Նրանք գտնում էին, որ հիվանդանոցը հիվանդներին բուժելու ճիշտ տեղն է:
14:30
and they knew it was very unethical
343
855000
2000
Նրանք գնտում էին, որ էթիկայից դուրս է
14:32
to run any kind of trial or experiment.
344
857000
3000
գործարկել որևէ փորձարկում կամ փորձ:
14:35
Nevertheless, Archie managed to get permission to do this.
345
860000
2000
Ամեն դեպքում, Արչին ստացավ սա անելու թույլտվություն:
14:37
He ran his trial.
346
862000
2000
Նա անցկացրեց փորձը:
14:39
And after the trial had been running for a little while,
347
864000
2000
Փորձը սկսելուց որոշ ժամանակ անց
14:41
he gathered together all his colleagues
348
866000
2000
նա մի սեղանի շուրջ հավաքեց
14:43
around his table,
349
868000
2000
իր գործընկերներին
14:45
and he said, "Well, gentlemen,
350
870000
2000
և ասաց. «Լավ, ջենթլմեններ,
14:47
we have some preliminary results.
351
872000
2000
մենք որոշ նախնական տվյալներ ունենք:
14:49
They're not statistically significant.
352
874000
2000
Դրանք մեծ վիճակագրական նշանակություն չունեն:
14:51
But we have something.
353
876000
3000
Բայց ինչ-որ բան ունենք:
14:54
And it turns out that you're right and I'm wrong.
354
879000
3000
Եվ պարզվում է՝ դուք ճիշտ եք, ես սխալվում էի:
14:57
It is dangerous for patients
355
882000
2000
Հիվանդների համար շատ վտանգավոր է
14:59
to recover from heart attacks at home.
356
884000
2000
սրտի կաթվածից վերականգնվել տանը:
15:01
They should be in hospital."
357
886000
3000
Նրանց պետք է պահել հիվանդանոցում»:
15:04
And there's this uproar, and all the doctors start pounding the table
358
889000
2000
Բժիշկները պոռթկացին, սկսեցին հարվածել սեղանին
15:06
and saying, "We always said you were unethical, Archie.
359
891000
3000
և ասել, «Մենք միշտ ասում էինք, որ դու էթիկա չունես, Արչի:
15:09
You're killing people with your clinical trials. You need to shut it down now.
360
894000
3000
Դու սպանում ես մարդկանց քո կլինիկական փորձարկումներով: Պետք է վերջ տաս դրանց:
15:12
Shut it down at once."
361
897000
2000
Միանգամայն վերջ դնես այս ամենին:
15:14
And there's this huge hubbub.
362
899000
2000
Ժխոր է տիրում սեղանի շուրջ:
15:16
Archie lets it die down.
363
901000
2000
Արչին սպասում է, մինչև ամեն ինչ հանդարտվի:
15:18
And then he says, "Well that's very interesting, gentlemen,
364
903000
2000
Ապա նա ասում է. «Շատ հետաքրքիր բան եք ասում, ջենթլմեններ,
15:20
because when I gave you the table of results,
365
905000
3000
որովհետև, երբ ձեզ հանձնեցի արդյունքները,
15:23
I swapped the two columns around.
366
908000
4000
ես տեղերով փոխել էի աղյուսակի երկու սյուները:
15:27
It turns out your hospitals are killing people,
367
912000
2000
Բանից պարզվում է, որ ձեր հիվանդանոցներն են սպանում մարդկանց,
15:29
and they should be at home.
368
914000
2000
և նրանց պետք է բուժել տանը:
15:31
Would you like to close down the trial now,
369
916000
3000
Դուք հիմա է՞լ եք գտնում, որ արժե կանգնեցնել փորձարկումը,
15:34
or should we wait until we have robust results?"
370
919000
3000
թե՞ կուզենայիք սպասել, մինչև կունենանք ավելի ցայտուն արդյունք»
15:38
Tumbleweed
371
923000
2000
Փսփսոցները
15:40
rolls through the meeting room.
372
925000
3000
տարածվում են հանդիպման սենյակում:
15:43
But Cochrane would do that kind of thing.
373
928000
3000
Բայց Կոքրեյնը պատճառ ուներ նման կերպ վարվելու:
15:46
And the reason he would do that kind of thing
374
931000
2000
Եվ պատճառն այն էր, որ նա դա արեց,
15:48
is because he understood
375
933000
2000
որովհետև հասկանում էր՝
15:50
it feels so much better
376
935000
2000
շատ ավելի լավ է
15:52
to stand there and say,
377
937000
2000
կանգնել այնտեղ և ասել.
15:54
"Here in my own little world,
378
939000
2000
«Այստեղ, իմ փոքրիկ աշխարհում
15:56
I am a god, I understand everything.
379
941000
2000
ես եմ աստվածը, ես հասկանում եմ ամեն ինչ:
15:58
I do not want to have my opinions challenged.
380
943000
2000
Չեմ ուզում, որ որևէ մեկը կասկածի տակ դնի իմ կարծիքը:
16:00
I do not want to have my conclusions tested."
381
945000
3000
Չեմ ուզում, որ իմ եզրակացությունները փորձության ենթարկեն»:
16:03
It feels so much more comfortable
382
948000
2000
Թվում է, թե ավելի հարմար է
16:05
simply to lay down the law.
383
950000
3000
պարզապես հաշտվել այդ օրենքի հետ:
16:08
Cochrane understood
384
953000
2000
Կոքրեյնը հասկանում էր,
16:10
that uncertainty, that fallibility,
385
955000
2000
որ գիտակցելով իրենց անճշտությունը, խոցելիությունը,
16:12
that being challenged, they hurt.
386
957000
2000
հայտնվելով մրցակցության մեջ, նրանք կարող են վնաս պատճառել:
16:14
And you sometimes need to be shocked out of that.
387
959000
4000
Եվ երբեմն պետք է հեռու մնաս դրանից:
16:18
Now I'm not going to pretend that this is easy.
388
963000
3000
Ես չեմ փորձում ձևացնել, որ դա անելը դյուրին է:
16:21
It isn't easy.
389
966000
2000
Դա հեշտ չէ:
16:23
It's incredibly painful.
390
968000
2000
Դա անչափ դժվար է:
16:25
And since I started talking about this subject
391
970000
2000
Եվ, քանի որ ես սկսեցի խոսել այս թեմայից,
16:27
and researching this subject,
392
972000
2000
այն ուսումնասիրելու ընթացքում,
16:29
I've been really haunted by something
393
974000
2000
ինձ անընդհատ մի միտք էր հետապնդում,
16:31
a Japanese mathematician said on the subject.
394
976000
2000
որն արտահայտել է թեմայի շուրջ մի ճապոնացի մաթեմատիկոս:
16:33
So shortly after the war,
395
978000
2000
Պատերազմից կարճ ժամանակ անց,
16:35
this young man, Yutaka Taniyama,
396
980000
3000
երիտասարդ Յուտակա Տանիյաման
16:38
developed this amazing conjecture
397
983000
2000
զարգացրեց այն հիանալի վարկածը,
16:40
called the Taniyama-Shimura Conjecture.
398
985000
2000
որն անվանեցին Տանիյամա-Շիմուրայի վարկած:
16:42
It turned out to be absolutely instrumental
399
987000
3000
Պարզվեց, որ այն շատ օգտակար կլինի
16:45
many decades later
400
990000
2000
տարիներ անց
16:47
in proving Fermat's Last Theorem.
401
992000
2000
Ֆերմայի վերջին թեորեմը ապացուցելու ժամանակ:
16:49
In fact, it turns out it's equivalent
402
994000
2000
Փաստորեն, այն առաջարկում է Ֆերմայի թեորեմի ապացույցի
16:51
to proving Fermat's Last Theorem.
403
996000
2000
համարժեք տարբերակը:
16:53
You prove one, you prove the other.
404
998000
4000
Եթե ապացուցես մեկը, ապացուցած կլինես և մյուսը:
16:57
But it was always a conjecture.
405
1002000
3000
Բայց դա միշտ վարկած է եղել:
17:00
Taniyama tried and tried and tried
406
1005000
3000
Տանիյաման փորձել, փորձել ու փորձել է
17:03
and he could never prove that it was true.
407
1008000
3000
և նրան երբեք չի հաջողվել ապացուցել, որ այն ճիշտ է:
17:06
And shortly before his 30th birthday in 1958,
408
1011000
3000
1958-ին, իր 30-ամյակի տարեդարձից ոչ շատ անց,
17:09
Yutaka Taniyama killed himself.
409
1014000
4000
Յուտակա Տանիյաման ինքնասպան է լինում:
17:13
His friend, Goro Shimura --
410
1018000
2000
Նրա ընկեր՝ Գորո Շիմուրան,
17:15
who worked on the mathematics with him --
411
1020000
2000
ով նրա հետ զբաղվել է մաթեմատիկայով,
17:17
many decades later, reflected on Taniyama's life.
412
1022000
3000
տարիներ անց հետևյալ կարծիքն է հայտնել Տանիյամայի կյանքի մասին:
17:22
He said,
413
1027000
3000
Նա ասել է.
17:25
"He was not a very careful person
414
1030000
2000
«Որպես մաթեմատիկոս նա
17:27
as a mathematician.
415
1032000
2000
այնքան էլ զգույշ մարդ չէր:
17:29
He made a lot of mistakes.
416
1034000
3000
Նա շատ սխալներ էր անում:
17:32
But he made mistakes in a good direction.
417
1037000
4000
Բայց նա սխալներն անում էր ճիշտ ուղղվածությամբ:
17:36
I tried to emulate him,
418
1041000
3000
Ես փորձել եմ կրկնօրինակել նրան,
17:39
but I realized
419
1044000
2000
բայց հասկացել եմ,
17:41
it is very difficult
420
1046000
2000
որ շատ դժվար է
17:43
to make good mistakes."
421
1048000
3000
լավ սխալներ անելը»:
17:46
Thank you.
422
1051000
2000
Շնորհակալ եմ:
17:48
(Applause)
423
1053000
12000
(Ծափահարություններ)
ABOUT THE SPEAKER
Tim Harford - Economist, journalist, broadcasterTim Harford's writings reveal the economic ideas behind everyday experiences.
Why you should listen
In the Undercover Economist column he writes for the Financial Times, Tim Harford looks at familiar situations in unfamiliar ways and explains the fundamental principles of the modern economy. He illuminates them with clear writing and a variety of examples borrowed from daily life.
His book, Adapt: Why Success Always Starts With Failure, argues that the world has become far too unpredictable and complex for today's challenges to be tackled with ready-made solutions and expert opinions. Instead, Harford suggests, we need to learn to embrace failure and to constantly adapt, to improvise rather than plan, to work from the bottom up rather than the top down. His next book, Messy: Thriving in a Tidy-Minded World will be published in September 2016.
Harford also presents the BBC radio series More or Less, a rare broadcast program devoted, as he says, to "the powerful, sometimes beautiful, often abused but ever ubiquitous world of numbers."
He says: "I’d like to see many more complex problems approached with a willingness to experiment."
Tim Harford | Speaker | TED.com