ABOUT THE SPEAKER
Dan Gilbert - Psychologist; happiness expert
Harvard psychologist Dan Gilbert says our beliefs about what will make us happy are often wrong -- a premise he supports with intriguing research, and explains in his accessible and unexpectedly funny book, Stumbling on Happiness.

Why you should listen

Dan Gilbert believes that, in our ardent, lifelong pursuit of happiness, most of us have the wrong map. In the same way that optical illusions fool our eyes -- and fool everyone's eyes in the same way -- Gilbert argues that our brains systematically misjudge what will make us happy. And these quirks in our cognition make humans very poor predictors of our own bliss.

The premise of his current research -- that our assumptions about what will make us happy are often wrong -- is supported with clinical research drawn from psychology and neuroscience. But his delivery is what sets him apart. His engaging -- and often hilarious -- style pokes fun at typical human behavior and invokes pop-culture references everyone can relate to. This winning style translates also to Gilbert's writing, which is lucid, approachable and laugh-out-loud funny. The immensely readable Stumbling on Happiness, published in 2006, became a New York Times bestseller and has been translated into 20 languages.

In fact, the title of his book could be drawn from his own life. At 19, he was a high school dropout with dreams of writing science fiction. When a creative writing class at his community college was full, he enrolled in the only available course: psychology. He found his passion there, earned a doctorate in social psychology in 1985 at Princeton, and has since won a Guggenheim Fellowship and the Phi Beta Kappa teaching prize for his work at Harvard. He has written essays and articles for The New York Times, Time and even Starbucks, while continuing his research into happiness at his Hedonic Psychology Laboratory.

More profile about the speaker
Dan Gilbert | Speaker | TED.com
TED2004

Dan Gilbert: The surprising science of happiness

دان گیلبێرت: زانستی سەرسوڕهینەر بۆ گەیشتن بە خۆشبەختی

Filmed:
18,394,509 views

دان گیلبێرت، دانەری کتێبی "دۆزینەوەی خۆشبەختی" بەربەرەکانی ئەو بیرۆکەیە دەکات کە دەڵێت: "ئێمە لە بارێکی ناخۆشدا دەبین، ئەگەر ئەو شتانە بەدەست نەهێنین کە دەمانەوێن بەهۆی سیستەمی دەروونی خۆمانەوە" دە با بە ڕاستی هەست بە شادومانی بکەین تەنانەت کاتێک کە شتەکان بەو شیوەیە نەبوون کە پێشتر پلانمان بۆ دانابوون.
- Psychologist; happiness expert
Harvard psychologist Dan Gilbert says our beliefs about what will make us happy are often wrong -- a premise he supports with intriguing research, and explains in his accessible and unexpectedly funny book, Stumbling on Happiness. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:15
When you have 21 minutes to speak,
0
0
2000
کاتێک بیست و یەک خولەکت دەبێت بۆ قسەکردن
00:17
two million years seems like a really long time.
1
2000
3000
دوو ملیۆن ساڵ وەک کاتێکی دووروو درێژ دەردەکەوێت
00:20
But evolutionarily, two million years is nothing.
2
5000
3000
بەڵام لە ڕووی وەرچەرخان وپێشکەوتنەوە دوو ملیۆن ساڵ کاتێکی کەمە
00:23
And yet in two million years the human brain has nearly tripled in mass,
3
8000
6000
لەگەڵ ئەوەشدا لە ماوەی دوو ملیۆن ساڵدا مێشکی مرۆڤ سێ هێندە گەورەتر بووە
00:29
going from the one-and-a-quarter pound brain of our ancestor here, Habilis,
4
14000
3000
کە کێشەکەی لە ١،٢٥ پاوەند بوە لەسەردەمی باوباپیرانماندا
00:32
to the almost three-pound meatloaf that everybody here has between their ears.
5
17000
6000
بۆتە نزیکەی سێ پاوەند گۆشت کە هەموو کەسێک لە نێوان گوێچکەکانیدا هەیەتی
00:38
What is it about a big brain that nature was so eager for every one of us to have one?
6
23000
7000
چ شتێکی تایبەتمەند لە مێشکێکی گەورەدا هەیە بەجۆرێک کە سروشتی مرۆڤ وایکردوە هەریەک لە ئێمە هەیبێت؟
00:45
Well, it turns out when brains triple in size,
7
30000
3000
لە سێ هێندەبوونی مێشکی مرۆڤەوە دەرکەوتوە
00:48
they don't just get three times bigger; they gain new structures.
8
33000
4000
نەک تەنها سێ ئەوەندە گەورەتر بووە بەڵکو شێوەی پێکهاتنیشی گۆڕاوە
00:52
And one of the main reasons our brain got so big is because it got a new part,
9
37000
4000
یەکێک لە هۆکارە هەرە گرنگەکانی گەورەبونی مێشکی مرۆڤ ئەوەیە کە بەشی تازەی دروستکردوە
00:56
called the "frontal lobe." And particularly, a part called the "pre-frontal cortex."
10
41000
4000
کە پێی دەوترێت نەرمە گوێ ی پێشەوە. وە بەتایبەتی ئەو بەشەی پێی دەوترێت توێژی سەرەوەی توێکڵەکە
01:00
Now what does a pre-frontal cortex do for you that should justify
11
45000
4000
ئەم توێژی سەرەوەی توێکڵە ئیشی ئەوەیە پاساو بۆ تۆ دەهێنێتەوە
01:04
the entire architectural overhaul of the human skull in the blink of evolutionary time?
12
49000
5000
کە بەتەواوی ڕۆڵ دەبینێت لە باشتر کردنی کەللەی سەر لە ماوەی پێگەیشتنی مرۆڤدا
01:09
Well, it turns out the pre-frontal cortex does lots of things,
13
54000
3000
باشە، هەموو ئەم ئیشانە دەگەڕێتەوە بۆ توێژی سەرەوەی ئەم توێکڵە
01:12
but one of the most important things it does
14
57000
2000
بەڵام یەکێک لە گرنگترین ئەو شتانەی دەیکات
01:14
is it is an experience simulator.
15
59000
4000
ئەوەیە کە ئەزمون دادەنێت
01:18
Flight pilots practice in flight simulators
16
63000
4000
ڕاهێنانی فڕۆکەوانەکان دادەنێت
01:22
so that they don't make real mistakes in planes.
17
67000
2000
بۆیە ئەوان هەڵەی ڕاستەقینە ناکەن لە فڕۆکەکاندا
01:24
Human beings have this marvelous adaptation
18
69000
3000
مرۆڤایەتی پێویستی بەم ڕاهێنانە سەرسوڕهێنەرەیە
01:27
that they can actually have experiences in their heads
19
72000
4000
ئەوان دەتوانن ئەم ئەزمونانە هەڵگرن لە سەریاندا
01:31
before they try them out in real life.
20
76000
2000
پێش ئەوەی هەوڵ بدەن بێنە دەرەوە لە ژیانی ڕاستەقینەدا
01:33
This is a trick that none of our ancestors could do,
21
78000
3000
ئەمە فێڵێکە کە هیچ کام لە باوباپیرانمان نەیانتوانیوە بیکەن
01:36
and that no other animal can do quite like we can. It's a marvelous adaptation.
22
81000
5000
تەنانەت هیچ کام لە ئاژەڵەکانیش ناتوانیت وەک ئێمە بیکات، ئەوە شتێکی نایابە
01:41
It's up there with opposable thumbs and standing upright and language
23
86000
4000
ئەوەی لەوێدایە بەرهەڵستی پەنجەکانە و وەستان و زمان
01:45
as one of the things that got our species out of the trees
24
90000
3000
یەکێکە لەو شتانەی کە ڕەگەزی ئێمەی لە ناو جەنگەکانەوە بردۆتە
01:48
and into the shopping mall.
25
93000
2000
ناو مۆڵەکانی بازاڕکردنەوە
01:50
Now -- (Laughter) -- all of you have done this.
26
95000
3000
ئێستا..( پێکەنین ).. ئێوە هەمووتان ئەمەتان کردوە
01:53
I mean, you know,
27
98000
1000
مەبەستم ئەوەیە
01:54
Ben and Jerry's doesn't have liver-and-onion ice cream,
28
99000
4000
بۆ نمونە بێن و جێری جگەر و ئایسکرێمی پیازیان نەخواردوە
01:58
and it's not because they whipped some up, tried it and went, "Yuck."
29
103000
3000
لەبەر ئەوە نا کە لە سەرەتادا خواردبێتیان و بە لایانەوە ناخۆس بووبێت
02:01
It's because, without leaving your armchair,
30
106000
3000
بەڵکو لەبەرئەوەیە تۆ ئێستا بەبێ ئەوەی لەسەر کورسیەکەت هەستیت
02:04
you can simulate that flavor and say "yuck" before you make it.
31
109000
4000
تامی وەها خواردنێک بکەیت دەزانیت کە تەواو تامەکەی ناخۆشە
02:08
Let's see how your experience simulators are working.
32
113000
5000
ئێستا بابزانین ئەمە چۆن کاردەکات
02:13
Let's just run a quick diagnostic
before I proceed with the rest of the talk.
33
118000
4000
با لێکۆڵینەوەیەکی خێرای ئەم بابەتە بکەین، پێش ئەوەی دەست بکەم بە قسە کردن
02:17
Here's two different futures that I invite you to contemplate,
34
122000
4000
لێرەدا ئەم دوو داهاتوەمان هەیە، ئێوە بیری لێبکەنەوە و جیاوازیان بکەن
02:21
and you can try to simulate them and tell me which one you think you might prefer.
35
126000
4000
دەشتوانن بڕیاری لەسەر بدەن و پێم بڵێن کامەیانتان پێ باشترە
02:25
One of them is winning the lottery. This is about 314 million dollars.
36
130000
5000
یەکێکیان بردنەوەی یانسیبێکە کە نزیکەی ٣١٤ ملیۆن دۆلارە
02:30
And the other is becoming paraplegic.
37
135000
3000
ئەوەی تریان ئێسکە نەرمەیە
02:33
So, just give it a moment of thought.
38
138000
3000
ئێستا تەنها یەک خولەکت هەیەو بیری لێبکەرەوە
02:36
You probably don't feel like you need a moment of thought.
39
141000
3000
لەوەش دەچێت هیچ پێویستت بەو خولەکە نەبێت تا بیری لێبکەیتەوە
02:39
Interestingly, there are data on these two groups of people,
40
144000
4000
بەشێوەیەکی سەرنجڕاکێش داتا هەیە لەسەر ئەم دوو گرووپە لە خەڵک
02:43
data on how happy they are.
41
148000
2000
داتا لەسەر ئەوەی چۆن دڵخۆشن
02:45
And this is exactly what you expected, isn't it?
42
150000
3000
ئێوەش بێگومان ئاوا پێشبینیتان دەکرد، وانیە؟
02:48
But these aren't the data. I made these up!
43
153000
3000
بەڵام ئەمانە داتا ڕاستەقینەکان نین، ئەمانە خۆم دامهێناون
02:51
These are the data. You failed the pop quiz, and you're hardly five minutes into the lecture.
44
156000
5000
ئەمانە داتاکانن، هەمووتان لەم تاقیکردنەوە بچوکەدا
شکستتان هێنا و ئێوە تەنها ٥ خولەکە لە وانەکەدان
02:56
Because the fact is that a year after losing the use of their legs,
45
161000
4000
لەبەرئەوەی لە ڕاستیدا، ئەم کەسانە ساڵێک دوای لەدەستدانی قاچێکیان
03:00
and a year after winning the lotto, lottery winners and paraplegics
46
165000
5000
هەرەوەها ئەمانەش ساڵێک دوای بردنەوەی یانسیبەکە
03:05
are equally happy with their lives.
47
170000
2000
بە هەمان شێوە یەکسان و دڵخۆشن
03:07
Now, don't feel too bad about failing the first pop quiz,
48
172000
3000
ئێستا زۆر نیگەران مەبن لەبەرئەوەی سەرنەکەوتن لەم تاقیکردنەوەیەدا
03:10
because everybody fails all of the pop quizzes all of the time.
49
175000
3000
لەبەرئەوەی زۆربەی کاتەکان هەموو کەسێک لە یەکەمین تاقیکردنەوەدا سەرکەوتوو نابێت
03:13
The research that my laboratory has been doing,
50
178000
3000
لەو لێکۆڵینەوەیەدا کە لە تاقیگەکەی مندا کراوە
03:16
that economists and psychologists around the country have been doing,
51
181000
3000
کە هەریەک لە ئابوری ناسەکان و دەروون ناسەکان لە سەرتاسەری ووڵات کردوویانە
03:19
have revealed something really quite startling to us,
52
184000
3000
شتێکی تەواو ترسناکیان بۆ ئێمە دەرخستوە
03:22
something we call the "impact bias,"
53
187000
3000
شتێک دەکرێت ناوی بنێم کاریگەری لانەگرانە
03:25
which is the tendency for the simulator to work badly.
54
190000
3000
کە مەیلی هەیە بۆ ئەوەی بڵێت بە شێوەیەکی خراپ ئیش دەکات
03:28
For the simulator to make you believe that different outcomes
55
193000
4000
وات لێدەکات کە باوەڕ بەوە بکەیت کە بەرهەمە جیا جیاکان
03:32
are more different than in fact they really are.
56
197000
3000
زۆر لەوە جیاوازترن کە لە ڕاستیدا هەن
03:35
From field studies to laboratory studies,
57
200000
2000
هەر لە بوارەکانی خوێندنەوە تا لێکۆڵینەوە تاقیگەییەکان
03:37
we see that winning or losing an election, gaining or losing a romantic partner,
58
202000
4000
دەبینن بردنەوە یان دۆڕاندنی دەنگدانێک، دەستکەوتن یان لەدەستدانی هاوبەشێکی ڕۆمانسیانە
03:41
getting or not getting a promotion, passing or not passing a college test,
59
206000
5000
یان بەدەستهێنانی پلەیەک، یان دەرچون یاخود کەوتن لە تاقیکردنەوەیەکی زانکۆدا
03:46
on and on, have far less impact, less intensity and much less duration
60
211000
5000
هتد، هێزی کاریگەریان کەمترەو ماوەیەکی کەمتریان پێدەچێت
03:51
than people expect them to have.
61
216000
3000
وەک لەوەی خەڵکی چاوەڕێی دەکەن
03:54
In fact, a recent study -- this almost floors me --
62
219000
3000
لە ڕاستدا لێکۆڵینەوەیەکی تازە هەیە کە سەر لەمن دەشێوێنێت
03:57
a recent study showing how major life traumas affect people
63
222000
5000
ئەوە دەردەخات کە چۆن کتوپڕیە گەورەکانی ژیان کار لە خەڵک دەکەن
04:02
suggests that if it happened over three months ago,
64
227000
3000
پێشنیاری ئەوە دەکات کە ئەگەر بێت و شتێکی وەها پێش سێ مانگ ڕووبدات
04:05
with only a few exceptions,
65
230000
1000
لەگەڵ ئەوەی تۆزێک هیوات هەبێت
04:06
it has no impact whatsoever on your happiness.
66
231000
3000
ئەوا بەهیچ جۆرێک کار لە دڵخۆشیت ناکات
04:09
Why?
67
234000
3000
بۆچی؟
04:12
Because happiness can be synthesized.
68
237000
4000
لەبەرئەوەی دڵخۆشی دەکرێت دروستبکرێت
04:16
Sir Thomas Brown wrote in 1642, "I am the happiest man alive.
69
241000
4000
سێر تۆماس براون لە ١٦٤٢ نوسیویەتی من دڵخۆشترین پیاوم کە لە ژیاندا بێت
04:20
I have that in me that can convert poverty to riches, adversity to prosperity.
70
245000
6000
ئەوەی کە لە ناخمدایە ئەوەیە دەتوانێت هەژاری بۆ دەوڵەمەندی بگۆڕێت و تەنگانە بۆ سەرکەوتن
04:26
I am more invulnerable than Achilles; fortune hath not one place to hit me."
71
251000
4000
من سەرسەختترم لە ئەخیل، بەخت هێندە لەگەڵمدا دێت نازانێت لە کوێوە لێمبدات
04:30
What kind of remarkable machinery does this guy have in his head?
72
255000
4000
باشە ئەم پیاوە چی مەکینەیەکی سەرسوڕهێنەر لە میشکیدا هەیە؟
04:34
Well, it turns out it's precisely the same remarkable machinery that all off us have.
73
259000
5000
دەرکەوت هەمان ئەو مەکینە سەروسڕهێنەرەیە کە هەریەک لە ئێمە لە مێشکماندا هەمانە
04:39
Human beings have something that we might think of as a "psychological immune system."
74
264000
6000
مرۆڤێک شتێکی هەیە کە دەکرێت وەکو (سیستەمی بەرگری دەروونی) ناوی بنێین
04:45
A system of cognitive processes, largely non-conscious cognitive processes,
75
270000
5000
سیستەمێک لە پڕۆسەی نزیککراوەیی، کە بەتەواوی پڕۆسەیەکی ( بێئاگاییە )یە
04:50
that help them change their views of the world,
76
275000
4000
کە یارمەتی مرۆڤ دەدات تێڕوانینی بۆ جیهان بگۆڕێت
04:54
so that they can feel better about the worlds in which they find themselves.
77
279000
4000
بۆ ئەوەی بتوانین هەست بە باشی و دڵخۆشی بکەن بەرامبەر ئەو جیهانەی خۆیانی تێدا دەبینن
04:58
Like Sir Thomas, you have this machine.
78
283000
2000
هەروەکو سێر تۆماس، ئێوەش ئەو مەکینەیەتان هەیە
05:00
Unlike Sir Thomas, you seem not to know it. (Laughter)
79
285000
4000
بەڵام بە پێچەوانەوە نازانن کە هەتانە, پێکەنین
05:04
We synthesize happiness, but we think happiness is a thing to be found.
80
289000
6000
ئێمە دڵخۆشی دروستدەکەین بەڵام وادەزانین دڵخۆشی دەدۆزرێتەوە
05:10
Now, you don't need me to give you too many examples of people synthesizing happiness,
81
295000
5000
ئێستا پێویستتان بە من نیە بۆ ئەوەی نمونەتان بدەمێ
لەسەر ئەو کەسانەی دڵخۆشییان بۆ خۆیان دروستکردوە
05:15
I suspect. Though I'm going to show you some experimental evidence,
82
300000
3000
بیرم لەوە کردەوە هەندێک نمونەی ئەزمونکراوتان وەکو نمونە بدەمێ
05:18
you don't have to look very far for evidence.
83
303000
3000
زۆر دوور مەڕۆن بۆ بەڵگە
05:21
As a challenge to myself, since I say this once in a while in lectures,
84
306000
3000
وەکو بەرەنگاربونەوەیەک لەگەڵ خۆمدا
05:24
I took a copy of the New York Times and tried to find some instances of people synthesizing happiness.
85
309000
4000
کۆپیەکم لە نیۆرک تایمز وەرگرت و هەوڵمدا هەندێک لەو کەسانە بدۆزمەوە کە دڵخۆشییان دروستکردوە
05:28
And here are three guys synthesizing happiness.
86
313000
2000
لێرەدا ئەم سێ کەسەمان هەیە
05:30
"I am so much better off physically, financially, emotionally, mentally
87
315000
3000
من ئێستا لە ڕووی فکری، هەست و سۆز، ئابوری و لاشەییەوە زۆر باشترم
05:33
and almost every other way." "I don't have one minute's regret.
88
318000
4000
تەنانەت لە هەموو ڕووەکانی تریشەوە، بۆ یەک خولەکیش پەشیمان نیم
05:37
It was a glorious experience." "I believe it turned out for the best."
89
322000
3000
ئەزمونێکی شکۆداربوو، لەوبڕوایەدام باشترین شت بوو کە ڕوویدا
05:40
Who are these characters who are so damn happy?
90
325000
2000
ئەمانە کێن؟ ئەمانە کێن وا ئەوەندە دڵیان خۆشە؟
05:42
Well, the first one is Jim Wright.
91
327000
2000
لەراستیدا یەکەمیان جیم ڕایتە
05:44
Some of you are old enough to remember: he was the chairman of the House of Representatives
92
329000
4000
هەندێکتان ئەوەندە تەمەنتان هەیە کە بیرتان بکەوێتەوە، ئەو سەرۆکی دەستەی پێشکەشکاران بوو
05:48
and he resigned in disgrace when this young Republican named Newt Gingrich
93
333000
4000
ئەو وازی هێنا لە سەروبەندی ئابڕوچونی گەنجە کۆماریەکە کە ناوی نیوت جینگریچ بوو
05:52
found out about a shady book deal he had done.
94
337000
3000
کتێبێکی گوماناوی و نادیاری دۆزیەوە، ئەو تەواو بوو
05:55
He lost everything. The most powerful Democrat in the country,
95
340000
2000
هەمو شتێکی لەدەستدا. یەکێک بوو لە هەرە بەهێزترین کەسە دیموکراتەکانی ووڵات
05:57
he lost everything.
96
342000
1000
هەمو شتێکی لەدەستدا
05:58
He lost his money; he lost his power.
97
343000
3000
پارەی لەدەستدا؛ هێزی لەدەستدا
06:01
What does he have to say all these years later about it?
98
346000
2000
باشە، دوای ئەم هەمو ساڵە بزانین چی هەیە بیڵێت دەربارەی ئەوە
06:03
"I am so much better off physically, financially, mentally
99
348000
3000
من لەڕووی دەروونی و ئابوری و هزری
06:06
and in almost every other way."
100
351000
2000
هەرەوەها لە هەموو ڕووەکانی ترەوە زۆر باشم
06:08
What other way would there be to be better off?
101
353000
2000
باشە چی ڕوویەکی تر ماوە تا باشتر بێت تێیدا؟
06:10
Vegetably? Minerally? Animally? He's pretty much covered them there.
102
355000
4000
ڕووەکی؟ ئاژەڵی، کانزایی؟ زۆر بەجوانی ئەوانەی شاردۆتەوە لەوێدا
06:14
Moreese Bickham is somebody you've never heard of.
103
359000
2000
مۆریس بێکهام، کەسێکە ئێوە هەرگیز لەبارەیەوە نەتان بیستوە
06:16
Moreese Bickham uttered these words upon being released.
104
361000
4000
مۆریس بێکهام کاتێک ئازاد کرا ئەم ووشانەی درکاند
06:20
He was 78 years old. He spent 37 years
105
365000
2430
لەو کاتەدا ٧٨ ساڵ بوو. ٣٧ ساڵی
لە زیندانی وویلایەتی لویسیانا بەسەربرد، لەسەر تاوانێک کە ئەو نەیکردبوو
06:22
in a Louisiana State Penitentiary
for a crime he didn't commit.
106
367430
2790
ئەو ئازاد کرا
06:25
[He was ultimately
107
370220
1780
06:27
released for good behavior
halfway through his sentence.]
108
372000
3000
لە تەمەنی ٧٨ ساڵیدا بەهۆی بەڵگەی DNA جیناتەوە
06:30
And what did he have to say about his experience?
109
375000
2000
ئەی چی هەبوو بیڵێت دەربارەی ئەزمونەکەی؟
06:32
"I don't have one minute's regret. It was a glorious experience."
110
377000
2000
تەنانەت یەک خولەکی پەشیمانیم نیە، ئەزمونێکی شکۆدار بوو
06:34
Glorious! This guy is not saying,
111
379000
2000
شکۆدار! ئەم کابرایە وا ناڵێت
06:36
"Well, you know, there were some nice guys. They had a gym."
112
381000
2000
باشە، لە ڕاستیدا ئێوە دەزانن هەندێک خەڵکی باشی لێبوو، یاریگای لێبوو
06:38
It's "glorious,"
113
383000
1000
بەڵکو دەڵێت شکۆدار
06:39
a word we usually reserve for something like a religious experience.
114
384000
4000
ووشەیەک بە زۆری ئێمە بۆ ئەزمونێکی ئاینی بەکاری دەهێنین
06:43
Harry S. Langerman uttered these words, and he's somebody you might have known
115
388000
4000
هاری س. لانجێرمان ئەمانەی ووت، ئەو کەسێکە لەوانەیە ئێوە ناسیبێتتان
06:47
but didn't, because in 1949 he read a little article in the paper
116
392000
3000
بەڵام نەتان ناسیوە لەبەرئەوەی لە ساڵی ١٩٤٩ دا ووتارێکی کورتی لە ڕۆژنامەیەکدا خوێندەوە
06:50
about a hamburger stand owned by these two brothers named McDonalds.
117
395000
4000
دەربارەی عەرەبانەیەکی هەمبەرگر کە هی دوو برا بوو، ناویان ماکدۆناڵد بوو
06:54
And he thought, "That's a really neat idea!"
118
399000
2000
بیری کردەوە، بەڕاستی ئەوە بیرۆکەیەکی جوانە
06:56
So he went to find them. They said,
119
401000
2000
لەبەرئەوە ڕۆشت بەدوایاندا گەڕاو پێی ووتن
06:58
"We can give you a franchise on this for 3,000 bucks."
120
403000
2000
ئێمە دەتوانین مافتان بۆ دەستەبەربکەین و ٣٠٠٠ هەزار دۆلارتان بدەینێ بۆ ئەم ئیشەتان
07:00
Harry went back to New York, asked his brother who's an investment banker
121
405000
4000
هاری گەڕایەوە بۆ نیۆڕک و داوای لە براکەی کرد کە بانکی وەبەرهێنانی هەبوو
07:04
to loan him the 3,000 dollars,
122
409000
1000
تا ٣٠٠ هەزار دۆلاری بە قەرز بداتێ
07:05
and his brother's immortal words were,
123
410000
2000
قسەکانی براکەی ئەوە بوو، پێی ووت
07:07
"You idiot, nobody eats hamburgers."
124
412000
1000
هەی بێمێشک کەس هەمبەرگر ناخوات
07:08
He wouldn't lend him the money, and of course six months later
125
413000
3000
پارەکەی نەدایە، دواتر دوای شەش مانگ
07:11
Ray Croc had exactly the same idea.
126
416000
2000
ڕای کرۆک هەمان بیرۆکەی هەبوو
07:13
It turns out people do eat hamburgers,
127
418000
2000
وا دەردەکەوت خەڵک هەمبەرگر بخۆن
07:15
and Ray Croc, for a while, became the richest man in America.
128
420000
4000
ئەوەش ڕای کرۆکی کرەد دەوڵەمەندترین پیاوی ئەمریکا تا ماوەیەک
07:20
And then finally -- you know, the best of all possible worlds --
129
425000
2000
لە کۆتایدا.. ئێوە دەزانن، باشترین شتی گونجاو بو لە هەموو جیهاندا
07:22
some of you recognize this young photo of Pete Best,
130
427000
5000
هەندێک لە ئێوە ئەم وێنەیەی پیت پێست دەناسنەوە
07:27
who was the original drummer for the Beatles,
131
432000
2000
کە تەپڵ لێدەری گروپی بیتڵس بوو
07:29
until they, you know, sent him out on an errand and snuck away
132
434000
3000
تا ئەو کاتەی گروپەکە ناردیان بۆ گەشتێکی کورت و دەریان کرد
07:32
and picked up Ringo on a tour.
133
437000
3000
لە جیاتی ئەو ڕینگۆیان هەڵبژارد
07:35
Well, in 1994, when Pete Best was interviewed
134
440000
2000
دواتر لە ساڵی ١٩٩٤ دا کاتێک چاوپێکەوتن لەگەڵ پیت کرا
07:37
-- yes, he's still a drummer; yes, he's a studio musician --
135
442000
3000
بەڵێ ڕاستە هێشتا تەپڵ لێدەر بوو، میوزیک ژەن بوو
07:40
he had this to say: "I'm happier than I would have been with the Beatles."
136
445000
3000
بەڵام تەنها ئەمەی هەبوو بۆ ووتن: من دڵخۆشترم لەو کاتەی کە لەگەڵ بیتڵس بووم
07:43
Okay. There's something important to be learned from these people,
137
448000
3000
باشە، شتێکی زۆر گرنگ هەیە لەم کەسانە فێری ببین
07:46
and it is the secret of happiness.
138
451000
2000
کە نهێنی دڵخۆشبونە
07:48
Here it is, finally to be revealed.
139
453000
2000
ئەمەیە کە لەکۆتایدا ئاشکرا کرا
07:50
First: accrue wealth, power, and prestige,
140
455000
3000
یەکەم، هێز، دەوڵەمەندی بەدەست بهێنە
07:53
then lose it. (Laughter)
141
458000
3000
پاشان لەدەستی بدە، پێکەنین
07:56
Second: spend as much of your life in prison as you possibly can.
142
461000
3000
دووەم، زۆرترین کاتی ژاینت لە بەندینخانە ببە سەر
07:59
(Laughter) Third: make somebody else really, really rich. (Laughter)
143
464000
5000
(پێکەنین) سێهەم، تا دەتوانیت یەکێک زۆر زۆر دەوڵەمەند بکە، پێکەنین
08:04
And finally: never ever join the Beatles. (Laughter)
144
469000
4000
دواتر هەرگیز مەبە بە ئەندام لە گروپی بیتڵس، پێکەنین
08:08
OK. Now I, like Ze Frank, can predict your next thought,
145
473000
5000
باشە، ئێستا من هەروەکو زی فرانک دەتوانم بڵێم وەڵامی ئێوە لە بەرامبەر ئەو کەسانەدا ئەمە دەبێت
08:13
which is, "Yeah, right." Because when
146
478000
2000
ئاه ، بەڵێ بەڵێ وایە، لەبەرئەوەی کاتێ
08:15
people synthesize happiness, as these gentlemen seem to have done,
147
480000
4000
خەڵک دڵخۆشی بۆ خۆیان دروست دەکەن هەروەک ئەم بەڕێزانە کردویانە
08:19
we all smile at them, but we kind of roll our eyes and say,
148
484000
4000
ئێمە هەموومان پێیان پێدەکەنین و چاومان دادەچەقێنین و دەڵێین
08:23
"Yeah right, you never really wanted the job."
149
488000
3000
بەڵێ بەڵێ وایە، بەڕاستی نەتدەویست
08:26
"Oh yeah, right. You really didn't
150
491000
1000
ئا ئا بەڵێ بەڵێ بەڕاستی نەتدەویست
08:27
have that much in common with her,
151
492000
3000
ئەو هەموو شتە هاوبەشەت هەیە لەگەڵ خانمێکدا
08:30
and you figured that out just about the time
152
495000
2000
لە چرکەساتی کۆتایدا بۆت دەردەکەوێت
08:32
she threw the engagement ring in your face."
153
497000
2000
کە ئەڵقەی هاوسەرگیریەکەی فڕێداوەتەوە بە ڕووتدا
08:34
We smirk because we believe that synthetic happiness
154
499000
4000
زەردەخەنە دەمانگرێت، کاتێک بڕوا بەوە دەهێنین دڵخۆشیەکی دروستکراو
08:38
is not of the same quality as what we might call "natural happiness."
155
503000
3000
هەمان ئەو کوالێتیانەی نیە کە دڵخۆشی ئاسایی هەیەتی
08:41
What are these terms?
156
506000
1000
باشە ئەم زاراوانە چین؟
08:42
Natural happiness is what we get when we get what we wanted,
157
507000
4000
دڵخۆشی سروشتی، ئەوەیە کاتێک هەستی پێدەکەین کە ئەو شتانەی دەمانەوێت دەستمان دەکەوێت
08:46
and synthetic happiness is what we make when we don't get what we wanted.
158
511000
5000
دڵخۆشی دروستکراویش ئەوەیە کاتێ هەستی پێدەکەین کە ئەو شتانەی دەمانەوێت دەستمان نەکەوتوە
08:51
And in our society, we have a strong belief
159
516000
3000
وە لەکۆمەڵگای ئێمەشدا بڕوایەکی زۆر بەهێزمان بەوە هەیە کە
08:54
that synthetic happiness is of an inferior kind.
160
519000
3000
دڵخۆشی دروستکراو بەهاکەی کەمترە لە دڵخۆشی ئاسایی
08:57
Why do we have that belief?
161
522000
2000
باشە ئێمە بۆ ئەو بیرکردنەوەمان هەیە؟
08:59
Well, it's very simple. What kind of economic engine
162
524000
4000
باشە وەڵامەکە ئاسانە، تەنانەت چی ئامێرێکی حساب کردن
09:03
would keep churning
163
528000
1000
لەسەر کارکردن بەردەوام دەبێت
09:04
if we believed that not getting what we want could make us just as happy as getting it?
164
529000
6000
ئەگەر ئێمە بڕوا بەوە بکەین کە بەدەست نەهێنانی ئەوەی دەمانەوێت لەگەڵ بەدەست هێنانی هەمان خۆشیمان دەداتێ؟
09:10
With all apologies to my friend Matthieu Ricard,
165
535000
4000
لەگەڵ داوای لێبوردنم بۆ ماثیو ڕیچاردی هاوڕێم
09:14
a shopping mall full of Zen monks
166
539000
2000
مۆڵێکی پڕ لە زێن مۆنکس
09:16
is not going to be particularly profitable
167
541000
2000
قازانجێکی تایبەتی نابێت
09:18
because they don't want stuff enough.
168
543000
4000
لەبەرئەوەی خەڵک ئەوەندەیان شتومەک ناوێت
09:22
I want to suggest to you that synthetic happiness
169
547000
3000
دەمەوێت پێشنیاری ئەوە بکەم کە دڵخۆشی دروستکراو
09:25
is every bit as real and enduring
170
550000
3000
هەر بەردەوام و ڕاستی دەبێت
09:28
as the kind of happiness you stumble upon
171
553000
3000
بەهەمان شێوەی ئەو دڵخۆشییەی ئێوە بەدوایدا دەگەڕێن
09:31
when you get exactly what you were aiming for.
172
556000
3000
کاتێ بەتەواوی ئەوەتان دەست دەکەوێت کە دەتانەوێت
09:34
Now, I'm a scientist, so I'm going to do this not with rhetoric,
173
559000
1000
ئێستا من زانایەکم، ئەم زانیاریانەتان پێدەڵێم نەک بەشێوەیەکی ئەدەبیاتیانە
09:35
but by marinating you in a little bit of data.
174
560000
2000
بەڵکو بەهەندێک داتا
09:38
Let me first show you an experimental paradigm that is used
175
563000
2000
با لەسەرەتادا ئەم نمونە ئەزمونکراوەتان نیشان بدەم
09:40
to demonstrate the synthesis of happiness
176
565000
4000
بۆ ئەوەی دڵخۆشی دروستکراوتان بۆ وەسف بکات
09:44
among regular old folks. And this isn't mine.
177
569000
2000
ئەم داتایانە هی کۆمەڵێک کەسی بەساڵاچون، هی من نین
09:46
This is a 50-year-old paradigm called the "free choice paradigm."
178
571000
3000
ئەمە نمونەیەکی ٥٠ ساڵەیە کە ناونراوە نمونەی هەڵبژاردنی سەربەخۆ
09:49
It's very simple.
179
574000
2000
زۆر ئاسانە
09:51
You bring in, say, six objects,
180
576000
3000
شەش شت دەهێنیت
09:54
and you ask a subject to rank them from the most to the least liked.
181
579000
2000
لەکەسەکە دەپرسیت ڕێکیان بخە بە گوێرەی ئەوەی زۆرتر بەدڵتە تا کەمتر
09:56
In this case, because the experiment I'm going to tell you about uses them,
182
581000
3000
لەم حاڵەتەدا ئەوەی کە دەمەوێت پێتان بڵێم لەسەر ئەم ئەزمونە، شتێکە هەموان بەکاری دەهێنن
09:59
these are Monet prints.
183
584000
2000
پرنتەری مۆنێتە
10:01
So, everybody can rank these Monet prints
184
586000
2000
کەواتە هەمووتان دەتوانن ئەم پرنتەرانە ڕیز بکەن
10:03
from the one they like the most, to the one they like the least.
185
588000
2000
لەوەوە دەست پێبکەن کە زۆر بەدڵیانە تا ئەوەی کە کەمترین ڕێژە بەدڵیانە
10:05
Now we give you a choice:
186
590000
2000
ئێستا ئێمە هەڵبژاردنتان دەدەینێ
10:07
"We happen to have some extra prints in the closet.
187
592000
3000
هەندێک پرنتەری ترمان مابو لە کۆگاکەدا
10:10
We're going to give you one as your prize to take home.
188
595000
2000
یەکێکی ترتان دەدەینێ وەکو دیاری بیبەنەوە بۆ ماڵەوە
10:12
We happen to have number three and number four,"
189
597000
3000
ئەوەی کە ماومانە تەنها جۆرەکانی پرنتەری ژمارە سێ و چوارە
10:15
we tell the subject. This is a bit of a difficult choice,
190
600000
3000
بە کەسەکە دەڵێین ئەمە هەڵبژاردنێکی تۆزێک قورسە
10:18
because neither one is preferred strongly to the other,
191
603000
3000
لەبەرئەوەی هیچ کام لەم پرنتەرانە لەوانە نین کە زۆر بەدڵت بوە
10:21
but naturally, people tend to pick number three
192
606000
3000
بەڵام بەشێوەیەکی سروشتی زۆرینەی خەڵک ژمارە سێ هەڵدەبژێرن
10:24
because they liked it a little better than number four.
193
609000
2000
لەبەرئەوەی یەک تۆز زیاتر بەدڵیان بووە لە پرنتەری ژمارە چوار
10:27
Sometime later -- it could be 15 minutes; it could be 15 days --
194
612000
3000
دوای ماوەیەک.. ئیتر ئایا ماوەکە ١٥ خولەک یان ١٥ ڕۆژ بێت
10:30
the same stimuli are put before the subject,
195
615000
3000
هەمان بەرهەم لەبەردەمی کەسەکاندا دانرا
10:33
and the subject is asked to re-rank the stimuli.
196
618000
2000
داوا لە کەسەکان کرا بۆ جارێکی تر بەرهەمەکان ڕێکبخەنەوە
10:35
"Tell us how much you like them now."
197
620000
2000
ئێستا پێمان بڵێ چەند بەدڵتن
10:37
What happens? Watch as happiness is synthesized.
198
622000
3000
چی ڕوویدا؟ سەیرکەن چۆن دڵخۆشی دروستکراوە
10:40
This is the result that has been replicated over and over again.
199
625000
4000
ئەم ئەنجامەمان دەستکەوت لەهەموو جارێک لەم تاقیکردنەوەیە
10:44
You're watching happiness be synthesized.
200
629000
1000
ئێوە هەمووتان دەبینن چۆن دڵخۆشی دروستکراوە
10:45
Would you like to see it again? Happiness!
201
630000
5000
دەتانەوێت جارێکی تر بیبینن؟ دڵخۆشی
10:50
"The one I got is really better than I thought!
202
635000
2000
ئەوەی دەستم کەوتوە زۆر باشترە لەوەی چاوەڕێم دەکرد
10:52
That other one I didn't get sucks!"
203
637000
2000
ئەوەی کە حەزم لێیبو و دەستم نەکەوت زۆر بەرهەمێکی خراپە
10:54
(Laughter) That's the synthesis of happiness.
204
639000
2000
(پێکەنین)، ئەوەیە دڵخۆشی دروستکراو
10:56
Now what's the right response to that? "Yeah, right!"
205
641000
6000
ئەی کەواتە وەڵامی ئاسایی ئێمە چی دەبێت بۆ ئەو کەسانە؟ بەڵێ وایە
11:02
Now, here's the experiment we did,
206
647000
3000
ئێستا ئەمە ئەو تاقیکردنەوەیەیە کە ئێمە کردمان
11:05
and I would hope this is going to convince you that
207
650000
1000
وە هیوادارم ئەمە قەناعەت بە ئێوە بکات کە
11:06
"Yeah, right!" was not the right response.
208
651000
3000
بەڵێ وایە، وەڵامی ڕاست نیە
11:09
We did this experiment with a group of patients
209
654000
2000
ئەم تاقیکردنەوەیەمان لەگەڵ گروپێک نەخۆشدا ئەنجامدا
11:11
who had anterograde amnesia. These are hospitalized patients.
210
656000
3000
کە تووشبون بە نەخۆشی بیرچونەوەیە
11:14
Most of them have Korsakoff's syndrome,
211
659000
2000
کە زۆربەیان حاڵەتی کۆرساکۆف سیندرۆمە
11:16
a polyneuritic psychosis that -- they drank way too much,
212
661000
5000
نەخۆشیەکە ئەوەیە کە زۆر دەخۆنەوە
11:21
and they can't make new memories.
213
666000
2000
ناشتوانن بیرەوەری تازە دروستبکەن
11:23
OK? They remember their childhood, but if you walk in and introduce yourself,
214
668000
4000
باشە؟ ئەوان بیری منداڵییان دەمێنێت بەڵام ئەگەر بچیتە لایان و خۆتیان پێ بناسێنیت
11:27
and then leave the room,
215
672000
1000
دواتر ژوورەکە بەجێبهێڵیت
11:28
when you come back, they don't know who you are.
216
673000
2000
دواتر کە گەڕایتەوە بۆ لایان ئەوا ناتناسنەوە
11:31
We took our Monet prints to the hospital.
217
676000
3000
پرنتەرەکانمان بردە ئەو نەخۆشخانەیەی کە نەخۆشەکانمانی لێبوو
11:34
And we asked these patients to rank them
218
679000
4000
داوامان لە نەخۆشەکان کرد ڕیزیان بکەن
11:38
from the one they liked the most to the one they liked the least.
219
683000
3000
لەوەوە کە زۆرترین بەدڵیانە تا ئەوەی کەمترین
11:41
We then gave them the choice between number three and number four.
220
686000
4000
دواتر پێمانوتن هەڵبژێرن لە نێوان سێ و چواردا
11:45
Like everybody else, they said,
221
690000
2000
وەکو هەموو کەسێکی تر ووتیان
11:47
"Gee, thanks Doc! That's great! I could use a new print.
222
692000
2000
ئۆو سوپاس دکتۆر ئەمە شتێکی باشە من دەتوانم پرنتەرێکی تازە بەکاربهێنم
11:49
I'll take number three."
223
694000
2000
پرنتەری ژمارە سێ دەبەم
11:51
We explained we would have number three mailed to them.
224
696000
4000
بۆمان ڕونکردنەوە کە ئەوەی ژمارە سێیان بۆ دەنێرین
11:55
We gathered up our materials and we went out of the room,
225
700000
3000
دواتر شتومەکەکانمان کۆکردەوەو لە ژوورەکە چوینە دەرەوە
11:58
and counted to a half hour.
226
703000
2000
نیو کاتژمێرمان بژارد
12:00
Back into the room, we say, "Hi, we're back."
227
705000
3000
گەڕاینەوە ژوورەکە ووتمان سڵاو هاتینەوە
12:03
The patients, bless them, say, "Ah, Doc, I'm sorry,
228
708000
4000
نەخۆشەکان ووتیان ئاه دکتۆر ببورە
12:07
I've got a memory problem; that's why I'm here.
229
712000
2000
من کێشەی بیرچونەوەم هەیە بۆیە لێرەم
12:09
If I've met you before, I don't remember."
230
714000
2000
ئەگەر پێشتر تۆم بینیبێت بیرم نەماوە
12:11
"Really, Jim, you don't remember? I was just here with the Monet prints?"
231
716000
3000
بەڕاست، جیم تۆ منت بیر نیە؟ من تۆزێک پێش ئێستا لێرەبووم لەگەڵ پرنتەرەکاندا
12:14
"Sorry, Doc, I just don't have a clue."
232
719000
3000
ببورە دکتۆر هیچم بیر نیە
12:17
"No problem, Jim. All I want you to do is rank these for me
233
722000
3000
کێشە نیە جیم تەنها دەمەوێت ئەمانەم بۆ ڕیز بکەیت
12:20
from the one you like the most to the one you like the least."
234
725000
5000
لەو دانەیەوەی کە زۆرتر بەدڵتە بۆ ئەوەی کەمتر بەدڵتە
12:25
What do they do? Well, let's first check and make sure
235
730000
2000
دەبێت چیبکەین؟ باشە، با لەسەرەتادا سەیرێک بکەین و دڵنیا بین
12:27
they're really amnesiac. We ask these
236
732000
2000
بەڵام ئەمانە تووشی بیرچونەوە بوون و داوامان لەم
12:29
amnesiac patients to tell us which one they own,
237
734000
4000
نەخۆشانە کردوە پێمان بڵێن کامەیان هی خۆیانە
12:33
which one they chose last time, which one is theirs.
238
738000
3000
کامەیان هەڵبژاردوە جاری ڕابردوو، کامە هی خۆیانە
12:36
And what we find is amnesiac patients just guess.
239
741000
4000
وە ئەنجامەکە چی بوو؟ چیان کرد نەخۆشەکان
12:40
These are normal controls, where if I did this with you,
240
745000
2000
وە ئەنجامەکە چی بوو؟ چیان کرد نەخۆشەکانئەگەر ئەو تاقیکردنەوەیەم لەگەڵ ئێوەش بکردایە
12:42
all of you would know which print you chose.
241
747000
2000
ئێوە دەتانزانی کامەتان هەڵبژاردبوو
12:44
But if I do this with amnesiac patients,
242
749000
2000
بەڵام لەگەڵ ئەم نەخۆشانەدا
12:46
they don't have a clue. They can't pick their print out of a lineup.
243
751000
6000
ئەوان هیچیان بیر نیە ناتوانن هەمان پرنتەر هەڵبژێرنەوە کە جاری پێشوو هەڵیان بژاردوە
12:52
Here's what normal controls do: they synthesize happiness.
244
757000
4000
ئەمانە بەشێوەیەکی ئاسایی کۆنتڕۆڵ دەکرێن، ئەوان دڵخۆشی دروستکراون
12:56
Right? This is the change in liking score,
245
761000
2000
ئەمە گۆڕانکاریەکەیە کە تۆمارکرا
12:58
the change from the first time they ranked to the second time they ranked.
246
763000
3000
گۆڕانکاری لە نێوان یەکەمجاری ڕیزکردنەکەیان بۆ دووەمجار
13:01
Normal controls show
247
766000
1000
ڕێکخستنەکان دەریدەخەن
13:02
-- that was the magic I showed you;
248
767000
2000
ئەوەی کە ئێستا نیشانمدان سیحریانەیە
13:04
now I'm showing it to you in graphical form --
249
769000
3000
ئێستا بەشێوەیەکی هێڵکاریانە نیشانتانی دەدەم
13:07
"The one I own is better than I thought. The one I didn't own,
250
772000
3000
ئەوەی کە ئێستا هەمەباشترە لەوەی کە بیرم لێدەکردەوە، ئەوەی کە نیمە
13:10
the one I left behind, is not as good as I thought."
251
775000
3000
ئەو باشە نیە کە بیرم لێدەکردەوە
13:13
Amnesiacs do exactly the same thing. Think about this result.
252
778000
5000
ئەوانەش کە تووشی نەخۆشی بیرچونەوە بوون هەمان شتیان کردوە
13:18
These people like better the one they own,
253
783000
3000
ئەم کەسانە حەزیان لەباشترەکەیە
13:21
but they don't know they own it.
254
786000
3000
بەڵام نازانن ئەوەی کە هەیانە باشترەکەیە
13:25
"Yeah, right" is not the right response!
255
790000
3000
بەڵێ وایە، وەڵامە ڕاستەکە نیە
13:29
What these people did when they synthesized happiness
256
794000
3000
ئەم کەسانە چیان کرد کاتێک دڵخۆشیەکی دروستکراویان بەدەست هێنا
13:32
is they really, truly changed
257
797000
3000
ئەوان بەڕاستی گۆڕان
13:35
their affective, hedonic, aesthetic reactions to that poster.
258
800000
5000
کاریگەری و بیرکردنەوەیان گۆڕا
13:40
They're not just saying it because they own it,
259
805000
3000
تەنها واناڵین لەبەرئەوەی کە هەیانە
13:43
because they don't know they own it.
260
808000
3000
بەڵکو لەبەرئەوەی نازان هەیانە
13:47
Now, when psychologists show you bars,
261
812000
3000
ئێستا کاتێک دەروونناسەکان ئەو تووڵەت نیشان دەدەن
13:50
you know that they are showing you averages of lots of people.
262
815000
3000
ئێوە دەزانن کە ڕێژەیەکی مامناوەندیتان لەخەڵک نیشان دەدەن
13:53
And yet, all of us have this psychological immune system,
263
818000
4000
لەگەڵ ئەوەشدا ئێمە هەموومان ئەم سیستەمە دەرونیە بەرگریکارەمان هەیە
13:57
this capacity to synthesize happiness,
264
822000
2000
ئەم توانایە بۆ دروستکردنی دڵخۆشی
13:59
but some of us do this trick better than others.
265
824000
3000
بەڵام هەندێکمان ئەم فێڵە بەشتر دەکەن وەک لەوانی تر
14:02
And some situations allow anybody to do it more effectively
266
827000
4000
هەندێک حاڵەتیش ڕێگە دەدەن هەر کەسێک بە کاریگەرانەتر بیانکات
14:06
than other situations do.
267
831000
3000
لە حاڵەتەکانی تر
14:10
It turns out that freedom
268
835000
4000
دەرکەوت کە سەربەخۆیی
14:14
-- the ability to make up your mind and change your mind --
269
839000
3000
توانای بیرکردنەوەو هەڵبژاردن و گۆڕینی بۆچونەکەت
14:17
is the friend of natural happiness, because it allows you to choose
270
842000
3000
هاوڕێی دڵخۆشی سروشتیە، چونکە ڕێگەت دەدات هەڵبژێریت
14:20
among all those delicious futures and find the one that you would most enjoy.
271
845000
5000
لە نێوان ئەو هەموو داهاتووە خۆشەداو لەگەڵ ئەوەی کە زۆرتر دڵت پێی خۆشە
14:25
But freedom to choose
272
850000
2000
بەڵام ئازادی لەهەڵبژاردندا
14:27
-- to change and make up your mind -- is the enemy of synthetic happiness.
273
852000
4000
بۆ ئەوەی بۆچونەکەت بگۆڕیت، دوژمنەکەی دڵخۆشی دروستکراوە
14:31
And I'm going to show you why.
274
856000
2000
منیش نیشانتان دەدەم بۆچی وایە
14:33
Dilbert already knows, of course.
275
858000
1000
دیلبێرت، بێگومان پێشوەخت دەزانێت
14:34
You're reading the cartoon as I'm talking.
276
859000
2000
ئێوە وێنە کاریکاتێرەکان دەخوێننەوە لەم کاتەدا کە من قسە دەکەم
14:36
"Dogbert's tech support. How may I abuse you?"
277
861000
2000
یارمەتیدەرە تەکنەلۆجیەکەی دۆگبێرت، چۆن دەتوانم دەستدرێژی بکەمە سەر
14:38
"My printer prints a blank page after every document."
278
863000
3000
پرنتەرەکەم دوای پرنت کردنی هەموو دۆکیۆمێنتێک پەڕەیەکی بەتاڵ پرنت دەکات
14:41
"Why would you complain about getting free paper?"
279
866000
2000
باشە بۆچی ناڕازیت دەربارەی ئەوەی پەڕەی خۆڕایت دەست دەکەوێت؟
14:43
"Free? Aren't you just giving me my own paper?"
280
868000
2000
خۆڕایی؟ ئەی باشە تۆ هەمان ئەو پەڕانەم نادەیتێ کە هی خۆمن؟
14:45
"Egad, man! Look at the quality of the free paper
281
870000
2000
ئاه ئاخر سەیری کوالێتی پەڕە خۆڕاییەکان بکە
14:47
compared to your lousy regular paper!
282
872000
1000
بە بەراورد لەگەڵ پەڕە ئاساییەکانی خۆتدا
14:48
Only a fool or a liar would say that they look the same!"
283
873000
3000
تەنها درۆزنێک یان بێئەقڵێک دەڵێت ئەو دوانە وەک یەک وان
14:51
"Ah! Now that you mention it, it does seem a little silkier!"
284
876000
3000
ئۆو پاش ئەوەی باست کرد، خۆ تۆزێک باشتر دیارە
14:54
"What are you doing?"
285
879000
2000
چی دەکەن؟
14:56
"I'm helping people accept the things they cannot change." Indeed.
286
881000
3000
من یارمەتی خەڵک دەدەم ئەو شتانە قبوڵ بکەن کە ناتوانن بیانگۆڕن لە ڕاستیدا
14:59
The psychological immune system works best
287
884000
3000
سیستەمی بەرگریکردنی دەروونی بە باشترین شێوە کاردەکات
15:02
when we are totally stuck, when we are trapped.
288
887000
4000
لەکاتێکدا ئێمە بەتەواوەتی گیرمان خواردوە
15:06
This is the difference between dating and marriage, right?
289
891000
2000
ئەمەیە جیاوازی نێوان ژوان و هاوسەرگیری، وانیە؟
15:08
I mean, you go out on a date with a guy,
290
893000
2000
مەبەستم ئەوەیە لەگەڵ کوڕیک دەچیتە ژوانێک
15:10
and he picks his nose; you don't go out on another date.
291
895000
2000
پەنجە دەکات بە لووتیدا، تۆش جارێکی تر لەگەڵیدا دەچیتەوە دەرەوە
15:12
You're married to a guy and he picks his nose?
292
897000
2000
تۆ شووت بە پیاوێک کردوە پەنجە دەکات بە لووتیدا؟
15:14
Yeah, he has a heart of gold;
293
899000
1000
بەڵی بەڵام دڵێکی لە ئاڵتون هەیە
15:15
don't touch the fruitcake. Right? (Laughter)
294
900000
2000
باشە بەڵام دەست مەدە لە کێکە میوەییەکە باشە؟ پێکەنین
15:17
You find a way to be happy with what's happened.
295
902000
4000
تۆ ڕێگەیەکت دۆزییەوە بۆ ئەوەی دڵخۆش بیت لەگەڵ ئەوەی ڕوویدا
15:21
Now what I want to show you is that
296
906000
3000
ئێستا ئەوەی دەمەوێت نیشانت بدەم ئەمەیە کە
15:24
people don't know this about themselves,
297
909000
3000
خەڵک ئەمە دەربارەی خۆیان نازانن
15:27
and not knowing this can work to our supreme disadvantage.
298
912000
3000
نازانن ئەمە زیانی گەورەمان لێدەدات
15:30
Here's an experiment we did at Harvard.
299
915000
2000
ئەمە تاقیکردنەوەیەکە لە زانکۆی هارڤارد کردومانە
15:32
We created a photography course, a black-and-white photography course,
300
917000
3000
خولێکی فۆتۆگرافیمان دروستکرد، فۆتۆگرافی ڕەش وسپی
15:35
and we allowed students to come in and learn how to use a darkroom.
301
920000
3000
ڕێگەمان دا خوێندکارەکان بێن و فێر بن چۆن ژووری تاریک بەکاربهێنن
15:39
So we gave them cameras; they went around campus;
302
924000
2000
لەبەرئەوە کامێرامان دانێ و چوونە خێوەتگاکان
15:41
they took 12 pictures of their favorite professors and their dorm room and their dog,
303
926000
5000
دوانزدە وێنەیان گرت، هی باشترین مامۆستایان و ژوورەکانیان و شتەکانیان
15:46
and all the other things they wanted to have Harvard memories of.
304
931000
2000
وە هەموو ئەو شتانەی تر کە دەیانویست لە هارڤاردا بیریان نەچێتەوە
15:48
They bring us the camera; we make up a contact sheet;
305
933000
3000
کامێراکانیان بۆ هێناینەوە، ئێمەش پەڕەیەکی پەیوەندیمان دانا
15:51
they figure out which are the two best pictures;
306
936000
2000
سەیریان کرد کامە دوو باشترین وێنەیە کە گرتوویانە
15:53
and we now spend six hours teaching them about darkrooms.
307
938000
2000
ئێمەش بۆ ماوەی شەش کاتژمێر فێرمان کردوون چۆن ژووری تاریک بەکاربهێنن
15:55
And they blow two of them up,
308
940000
2000
دوانیشیان تەقاندەوە
15:57
and they have two gorgeous eight-by-10 glossies of
309
942000
2000
دوو گۆڤاری هەشت بە دە ی زۆر جوانیان دروستکرد
15:59
meaningful things to them, and we say,
310
944000
2000
کە پڕبوون لەو شتانەی ماناداربوون بۆ خۆیان، ئێمەش وتمان
16:01
"Which one would you like to give up?"
311
946000
3000
دەتانەوێت واز لە کامیان بهێنن؟
16:04
They say, "I have to give one up?"
312
949000
1000
وتیان دەبێت واز لە یەکێکیان بهێنین؟
16:05
"Oh, yes. We need one as evidence of the class project.
313
950000
3000
بەڵێ یەکێکیانمان دەوێت وەکو بەڵگەیەک بۆ پڕۆژەی گروپەکە
16:08
So you have to give me one. You have to make a choice.
314
953000
3000
جا لەبەر ئەوە دەبێت یەکێکیانمان بدەنێ، دەبێت هەڵبژێریت
16:11
You get to keep one, and I get to keep one."
315
956000
3000
تۆ یەکێک دەبەیت و منیش یەکێک
16:14
Now, there are two conditions in this experiment.
316
959000
3000
تۆ یەکێک دەبەیت و منیش یەکێک
16:17
In one case, the students are told, "But you know,
317
962000
3000
لە حاڵەتێکیاندا بە خوێندکارەکان ووترا بەڵام تۆ دەزانیت
16:20
if you want to change your mind, I'll always have the other one here,
318
965000
3000
ئەگەر بتەوێت ڕات بگۆڕیت، من هەردەبێت یەکێکیانم لابێت
16:23
and in the next four days, before I actually mail it to headquarters,
319
968000
4000
لە چوار ڕۆژی داهاتوودا پێش ئەوەی بینێرم بۆ مەڵبەندەکان
16:27
I'll be glad to" -- (Laughter) -- yeah, "headquarters" --
320
972000
3000
دڵخۆش دەبم، (پێکەنین)، بەڵێ مەڵبەندەکان
16:30
"I'll be glad to swap it out with you. In fact,
321
975000
3000
دڵخۆش دەبم بەوەی یەکێکیانت لەگەڵدا بگۆڕمەوە لە ڕاستیدا
16:33
I'll come to your dorm room and give
322
978000
1000
دێم بۆ ژوورەکەت و
16:34
-- just give me an email. Better yet, I'll check with you.
323
979000
3000
یان تەنها ئیمەیڵەکەتم بدەرێ باشترە
16:37
You ever want to change your mind, it's totally returnable."
324
982000
3000
هەرکاتێک وویستت ڕات بگۆڕیت بەتەواوی ڕێگەپێدراویت
16:40
The other half of the students are told exactly the opposite:
325
985000
3000
بەڵام نیوەکەی تری خوێندکارەکان بەتەواوی پێچەوانەی ئەمەمان پێوتن
16:43
"Make your choice. And by the way,
326
988000
2000
هەڵبژێرە، بەوبۆنەیەوە
16:45
the mail is going out, gosh, in two minutes, to England.
327
990000
3000
وێنەکان بە ئیمەیڵ دەنێرین بۆ ئینگلتەرا
16:48
Your picture will be winging its way over the Atlantic.
328
993000
2000
وێنەکەت دەفڕێت بەسەر زەریای ئەتڵەسیدا
16:50
You will never see it again."
329
995000
2000
هەرگیز نایان بینیتەوە
16:52
Now, half of the students in each of these conditions
330
997000
3000
ئێستا لە نیوەی خوێندکارانی هەردوو حاڵەتەکە
16:55
are asked to make predictions about how much
331
1000000
2000
داواکرا پێشبینی بکەن تا چەند
16:57
they're going to come to like the picture that they keep
332
1002000
3000
ئەو وێنانەی کە لایان دەمێنێتەوە بەدڵیانە
17:00
and the picture they leave behind.
333
1005000
2000
لەگەڵ ئەوانەی کە جێی دەهێڵن
17:02
Other students are just sent back to their little dorm rooms
334
1007000
3000
خوێندکارەکانی تر گەڕێنرانەوە بۆ ژوورەکانیان
17:05
and they are measured over the next three to six days
335
1010000
5000
تا سێ بۆ شەش ڕۆژی داهاتوویان بژارد
17:10
on their liking, satisfaction with the pictures.
336
1015000
2000
لەسەر ئەوەی چەند وێنەیەکیان بەدڵەو لێیان ڕازین
17:12
And look at what we find.
337
1017000
1000
سەیرکەن چیمان دەستکەوت
17:13
First of all, here's what students think is going to happen.
338
1018000
3000
لەپێش هەموو شتێکدا خوێندکارەکان پێشبینی دەکەن، چی ڕووبدات
17:16
They think they're going to maybe come to like the picture they chose
339
1021000
4000
وا دەزانن لەوانەیە ئەو وێنانەی کە هەڵیان بژاردوە بەدڵیان دەبێت
17:20
a little more than the one they left behind,
340
1025000
3000
تۆزێک زیاتر لەوانەی کە بەجێیان هێشتوە
17:23
but these are not statistically significant differences.
341
1028000
3000
بەڵام جیاوازی زۆریان نیە
17:27
It's a very small increase, and it doesn't much matter
342
1032000
2000
جیاوازیەکە کەمە و بەهەند وەرناگیرێت
17:29
whether they were in the reversible or irreversible condition.
343
1034000
3000
ئیتر ئایا لە حاڵەتێکی دوو ڕاییدا بووبن یان نا
17:32
Wrong-o. Bad simulators. Because here's what's really happening.
344
1037000
5000
هەڵەن، لەبەرئەوەی لەڕاستیدا ئەمە ڕوویدا
17:37
Both right before the swap and five days later,
345
1042000
3000
هەردوولا ڕاست بوون، پێش گۆڕینەوەکەو داوی پێنج ڕۆژ
17:40
people who are stuck with that picture,
346
1045000
2000
ئەوانەی کە لەگەڵ ئەو وێنەیەدا گیریان خواردبوو
17:42
who have no choice,
347
1047000
1000
کە هیچ هەڵبژاردنیان نەبوو
17:43
who can never change their mind, like it a lot!
348
1048000
5000
ئەوانەی کە هیچ ڕایان نەگۆڕی زۆر بەدڵیان بوو
17:48
And people who are deliberating -- "Should I return it?
349
1053000
3000
ئەوانەی تر کە دوو دڵ بون، دەیانگوت ئایا بیگەڕێنمەوە
17:51
Have I gotten the right one? Maybe this isn't the good one?
350
1056000
2000
ئایا ئەوەی کە هەمە ڕاستەکەیە یان لەوانەیە ئەمە باشەکە نەبێت
17:53
Maybe I left the good one?" -- have killed themselves.
351
1058000
2000
لەوانەیە باشەکەیانم بەجێهێشتبێت
17:55
They don't like their picture, and in fact
352
1060000
2000
وێنەکانیان بەدڵ نیە لەڕاستیدا
17:57
even after the opportunity to swap has expired,
353
1062000
2000
دواتر هەلی گۆڕینەوەیان نەما
17:59
they still don't like their picture. Why?
354
1064000
6000
هێشتا وێنەکانیان بەدڵ نیە بۆ؟
18:05
Because the reversible condition is not conducive
355
1070000
3000
لەبەرئەوەی حاڵەتی گۆڕینەوەکە یارمەتیدەر نەبوە
18:08
to the synthesis of happiness.
356
1073000
2000
بۆ دڵخۆشی دروستکراو
18:10
So here's the final piece of this experiment.
357
1075000
3000
ئەمە دواهەمین بەشی ئەزمونەکەیە
18:13
We bring in a whole new group of naive Harvard students
358
1078000
4000
کۆمەڵێکی نوێ ی خوێندکارانی ساویلکەی هارڤاردمان هێنا
18:17
and we say, "You know, we're doing a photography course,
359
1082000
3000
ئێوە دەزانن ئێمە خولێکی فۆتۆگرافی دەکەین
18:20
and we can do it one of two ways.
360
1085000
2000
دەتوانین بەیەکێک لەم دوو ڕێگەیە بیکەین
18:22
We could do it so that when you take the two pictures,
361
1087000
3000
بەجۆرێک بێت کاتێک دوو وێنە دەگرن
18:25
you'd have four days to change your mind,
362
1090000
2000
چوار ڕۆژتان دەبێت ڕاتان بگۆڕن
18:27
or we're doing another course where you take the two pictures
363
1092000
2000
یان ئەوەتا خولێکی تر دەکەینەوە، بەجۆرێک لە کاتێکدا ئێوە دوو وێنە دەگرن
18:29
and you make up your mind right away
364
1094000
2000
یەکسەر هەڵبژاردنەکە دەکەن
18:31
and you can never change it. Which course would you like to be in?"
365
1096000
2000
نابێت بیگۆڕن، پێتان خۆشە لە کام خولەدا بن؟
18:33
Duh! 66 percent of the students, two-thirds,
366
1098000
5000
بێگومان لە %٦٦ ی خوێندکارەکان کە دوو لەسەر سێ ی ڕێژەکە دەکرد
18:38
prefer to be in the course where they have the opportunity to change their mind.
367
1103000
4000
پێیان باشتر بوو لەو خولەدا بن کە هەلی ڕاگۆڕینیان هەیە
18:42
Hello? 66 percent of the students choose to be in the course in which they will
368
1107000
4000
سڵاو لە %٦٦ ی خوێندکارەکان ئەو خولەیان هەڵبژارد کە
18:46
ultimately be deeply dissatisfied with the picture.
369
1111000
4000
بەهیچ جۆرێک ڕازی نەبون بە وێنەکە
18:50
Because they do not know the conditions under which synthetic happiness grows.
370
1115000
6000
لەبەرئەوەی نازانن کە لە چ حاڵەتێکدا دڵخۆشی دروستکراو گەشە دەکات
18:56
The Bard said everything best, of course, and he's making my point here
371
1121000
5000
شاعیرەکە باشترین شت دەڵێت، بێگومان لێرەدا خاڵەکەم ڕووندەکەمەوە
19:01
but he's making it hyperbolically:
372
1126000
3000
بەڵام ئەو زیادەڕەوی تێدا کردوە
19:04
"'Tis nothing good or bad / But thinking makes it so."
373
1129000
3000
شتی باش و خراپ نیە، تەنها بیرکردنەوەیە وای لێدەکات
19:07
It's nice poetry, but that can't exactly be right.
374
1132000
3000
هۆنراوەیەکی جوانە بەڵام ناکرێت ئەوە بەتەواوی ڕاست بێت
19:10
Is there really nothing good or bad?
375
1135000
3000
ئایا بەڕاستی باش و خراپ نیە؟
19:13
Is it really the case that gall bladder surgery and a trip to Paris
376
1138000
3000
ئایا بەڕاستی نەشتەرگەریەکی میزەڵدان وگەشتێک بۆ پاریس
19:16
are just the same thing? That seems like a one-question IQ test.
377
1141000
7000
هەمان شتن؟ ئەوە وەکو یەک پرسیاری ئەزمونی ئای کیو وایە
19:23
They can't be exactly the same.
378
1148000
2000
ناکرێت هەمان شت بن
19:25
In more turgid prose, but closer to the truth,
379
1150000
3000
لە پەیامێکی تردا بەڵام نزیکتر لە ڕاستیەوە
19:28
was the father of modern capitalism, Adam Smith, and he said this.
380
1153000
3000
ئادەم سمیث کە باوکی سەرمایەداری مۆدێرنە ئەمەی وتوە
19:31
This is worth contemplating:
381
1156000
2000
ئەمە شایەنی تێڕامانە
19:33
"The great source of both the misery and disorders of human life
382
1158000
4000
گەورەترین سەرچاوەی بێزاری لە ژیانی مرۆڤدا
19:37
seems to arise from overrating the difference
383
1162000
3000
لەوە دەچێت لە جیاوازی کردنەوە سەریهەڵدابێت
19:40
between one permanent situation and another ...
384
1165000
3000
لە نێوان حاڵەتێکی هەمیشەییدا لەگەڵ یەکێکی تردا
19:43
Some of these situations may, no doubt, deserve to be preferred to others,
385
1168000
5000
هەندێک لەم حاڵەتانە بێگومان دەکرێت باشتر بن لەوانیتر
19:48
but none of them can deserve to be pursued
386
1173000
6000
بەڵام یەکێکیان شایەنی بەدواداچونە
19:54
with that passionate ardor which drives us to violate the rules
387
1179000
4000
لەگەڵ ئەو هەموو حەماسەتەدا وامان لێدەکات یاساکن بشکێنین
19:58
either of prudence or of justice, or to corrupt the future tranquility of our minds,
388
1183000
5000
دەکرێت ئاگادار بیت و یان دادپەروەر یان داهاتوو بەرەو خراپی ببەین
20:03
either by shame from the remembrance of our own folly,
389
1188000
4000
یان بەهۆی بیرکردنەوەمان لە بێئەقڵیەکانمان
20:07
or by remorse for the horror of our own injustice."
390
1192000
4000
یان بە پەشیمان بونمان لە نادادپەروەریەکانمان
20:11
In other words: yes, some things are better than others.
391
1196000
5000
بەجۆرێکی تر، بەڵێ، هەندێک شت لە ئەوانیتر باشترن
20:16
We should have preferences that lead us into one future over another.
392
1201000
5000
دەبێت هەڵبژاردن بکەیت کە لە داهاتویەکەوە بمانخاتە یەکێکی تر
20:21
But when those preferences drive us too hard and too fast
393
1206000
4000
بەڵام کاتێک ئەو پەسەندکردنە زۆر خێرا پاڵمان پێوە دەنێت
20:25
because we have overrated the difference between these futures,
394
1210000
4000
لەبەرئەوەی زیادەڕەوی دەکەین لە جیاوازیەکان لەنێوان داهاتوەکاندا
20:29
we are at risk.
395
1214000
3000
ئێمە لەبەردەم مەترسیداین
20:32
When our ambition is bounded, it leads us to work joyfully.
396
1217000
3000
کاتێک ئارەزوەکانمان سنوردار بن وامان لێدەکەن بەخۆشیەوە کاربکەین
20:35
When our ambition is unbounded, it leads us to lie, to cheat, to steal, to hurt others,
397
1220000
6000
کاتێک خواستەکانمان سنوردارنین وامان لێدەکەن درۆ بکەین، دزی بکەین، کەسانی تر ئازار بدەین
20:41
to sacrifice things of real value. When our fears are bounded,
398
1226000
4000
بۆ قوربانیدان بۆ ئەو شتانەی کە بەهای ڕاستەقینەیان هەیە، کاتێک ترسەکانمان سنوردارن
20:45
we're prudent; we're cautious; we're thoughtful.
399
1230000
4000
ئێمە پێشبینی دەکەین، بیردەکەینەوە، ئاگادار بن
20:49
When our fears are unbounded and overblown,
400
1234000
3000
کاتێکیش ترسەکانمان سنوردار نین
20:52
we're reckless, and we're cowardly.
401
1237000
3000
ئێمە ئیهمال دەبین، دەترسین
20:55
The lesson I want to leave you with from these data
402
1240000
3000
ئەو وانەیەی دەمەوێت ئێوەی لەگەڵ بەجێبهێڵم لەم داتایانەوە
20:58
is that our longings and our worries are both to some degree overblown,
403
1243000
5000
ئەوەیە کە وویستەکانمان و ترسەکانمان بەجۆرێک لە جۆرەکان زۆرن
21:03
because we have within us the capacity to manufacture the very commodity
404
1248000
6000
لەبەرئەوەی ئێمە توانای دروستکردنی بەرهەممان هەیە
21:09
we are constantly chasing when we choose experience.
405
1254000
4000
ئێمە بەردەوام لە گفتوگۆداین کاتێک ئەزمون هەڵدەبژێرین
21:13
Thank you.
406
1258000
1000
سوپاس
Translated by Hiwa Foundation
Reviewed by Hiwa Foundation II

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Dan Gilbert - Psychologist; happiness expert
Harvard psychologist Dan Gilbert says our beliefs about what will make us happy are often wrong -- a premise he supports with intriguing research, and explains in his accessible and unexpectedly funny book, Stumbling on Happiness.

Why you should listen

Dan Gilbert believes that, in our ardent, lifelong pursuit of happiness, most of us have the wrong map. In the same way that optical illusions fool our eyes -- and fool everyone's eyes in the same way -- Gilbert argues that our brains systematically misjudge what will make us happy. And these quirks in our cognition make humans very poor predictors of our own bliss.

The premise of his current research -- that our assumptions about what will make us happy are often wrong -- is supported with clinical research drawn from psychology and neuroscience. But his delivery is what sets him apart. His engaging -- and often hilarious -- style pokes fun at typical human behavior and invokes pop-culture references everyone can relate to. This winning style translates also to Gilbert's writing, which is lucid, approachable and laugh-out-loud funny. The immensely readable Stumbling on Happiness, published in 2006, became a New York Times bestseller and has been translated into 20 languages.

In fact, the title of his book could be drawn from his own life. At 19, he was a high school dropout with dreams of writing science fiction. When a creative writing class at his community college was full, he enrolled in the only available course: psychology. He found his passion there, earned a doctorate in social psychology in 1985 at Princeton, and has since won a Guggenheim Fellowship and the Phi Beta Kappa teaching prize for his work at Harvard. He has written essays and articles for The New York Times, Time and even Starbucks, while continuing his research into happiness at his Hedonic Psychology Laboratory.

More profile about the speaker
Dan Gilbert | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee