TEDMED 2014
Rosie King: How autism freed me to be myself
Rosie King: Si autizmi më dha lirinë të jem vetvetja
Filmed:
Readability: 3.2
2,683,245 views
"Njerëzit janë kaq të frikësuar nga të qënit i ndryshëm saqë ata përpiqen të përshtaten në një kuti të vogël me një emërtim të saktë," thotë 16-vjeçarja Rosie King, një vajzë e guximshme, e gjallë dhe autistike. Ajo dëshiron të dijë: Pse të gjithë janë aq të shqetësuar për të qenë normal? Ajo lëshon një kushtrim për çdo fëmijë, prind, mësues dhe person për të celebruar të qënit unik. Ky diskutim është një shembull i jashtëzakonshëm i potencialit të diversitetit të racës njerëzore.
Rosie King - Storytelling activist
Rosie King challenges stereotypes of people with autism and contextualizes the issue by asking us, “Why be normal?” Full bio
Rosie King challenges stereotypes of people with autism and contextualizes the issue by asking us, “Why be normal?” Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
S'i kam treguar shumë njerëzve
00:12
I haven't told many people this,
0
738
1698
00:14
but in my head, I've got
1
2436
2396
por në kokën time, unë kam
00:16
thousands of secret worlds all going on
2
4832
2137
mijëra bota sekrete
00:18
all at the same time.
3
6969
2301
qe levizin në të njejtën kohë.
00:21
I am also autistic.
4
9270
2333
Jam autiste po ashtu.
00:23
People tend to diagnose autism
5
11603
1946
Njerëzit tentojnë ta diagnostifikojnë
00:25
with really specific
check-box descriptions,
check-box descriptions,
6
13549
3319
autizmin me përshkrime shume specifike
00:28
but in reality, it's a whole
variation as to what we're like.
variation as to what we're like.
7
16868
3048
por në realitet, është komplet ndryshe.
00:31
For instance, my little brother,
8
19916
1733
Për shembull, vëllai im i vogël,
00:33
he's very severely autistic.
9
21649
1777
ka autizem te theksuar.
00:35
He's nonverbal. He can't talk at all.
10
23426
2262
Ai nuk flet. Ai nuk mundet te flase fare.
00:37
But I love to talk.
11
25688
2492
Por unë adhuroj të flas.
00:40
People often associate autism
12
28180
3303
Njerëzit shpesh asociojnë autismin
00:43
with liking maths and
science and nothing else,
science and nothing else,
13
31483
2673
me zotesine ne matematike, shkencë
dhe asgjë tjetër
dhe asgjë tjetër
00:46
but I know so many autistic people
14
34156
1799
por unë njoh shumë njerëz autist
00:47
who love being creative.
15
35955
2373
që adhurojnë të jenë kreativ.
00:50
But that is a stereotype,
16
38328
2442
Por ky është një stereotip,
00:52
and the stereotypes of things
17
40770
1856
dhe stereotipet e gjërave
00:54
are often, if not always, wrong.
18
42626
3262
shpesh, nëse jo gjithmone, janë gabim.
00:57
For instance, a lot of people
19
45888
2418
Për shembull, shumë njerëz
01:00
think autism and think
"Rain Man" immediately.
"Rain Man" immediately.
20
48306
4253
mendojnë autizmin dhe
i shkon mendja te "Rain Man"
i shkon mendja te "Rain Man"
01:04
That's the common belief,
21
52559
1492
Ky është mendimi i zakonshëm,
01:06
that every single autistic
person is Dustin Hoffman,
person is Dustin Hoffman,
22
54051
3295
se cdo autist është Dustin Hoffman,
01:09
and that's not true.
23
57346
3003
dhe kjo nuk është e vërtetë.
01:12
But that's not just with
autistic people, either.
autistic people, either.
24
60349
2801
Por kjo nuk është vetëm
me personat autist.
me personat autist.
01:15
I've seen it with LGBTQ people,
25
63150
2340
E kam parë këtë edhe per njerëzit LGBTQ
01:17
with women, with POC people.
26
65490
2420
për femrat, për njerëzit me ngjyre.
01:19
People are so afraid of variety
27
67910
2518
Njerëzit janë të frikuar nga variacioni
01:22
that they try to fit everything
into a tiny little box
into a tiny little box
28
70428
2801
saqë mundohen të fusin cdo gjë
01:25
with really specific labels.
29
73229
2295
në një kuti të vogël me etiketa specifike.
01:27
This is something that actually
30
75524
1631
Kjo është diçka që aktualisht
01:29
happened to me in real life:
31
77155
2678
më ka ndodhur në jetë:
01:31
I googled "autistic people are ..."
32
79833
2688
Kërkova në google "autistët janë .."
01:34
and it comes up with suggestions
33
82521
2103
dhe u shfaqën sugjerimet
01:36
as to what you're going to type.
34
84624
2025
ashtu siç deshe të shkruash.
01:38
I googled "autistic people are ..."
35
86649
1755
Kërkova në Google "autistët janë.."
01:40
and the top result was "demons."
36
88404
3213
dhe rezultati i parë ishte "demonë".
01:43
That is the first thing that people think
37
91617
2258
Kjo është gjëja e parë
që njerëzit mendojne
që njerëzit mendojne
01:45
when they think autism.
38
93875
2004
kur mendojnë autizmin.
01:47
They know.
39
95879
1906
Ata e dijnë.
01:49
(Laughter)
40
97785
3209
(të qeshura)
01:56
One of the things I can do
because I'm autistic —
because I'm autistic —
41
104604
2597
Një nga gjërat që mund të bëj si autiste
01:59
it's an ability rather than a disability —
42
107201
2441
është më shumë aftësi, sesa paaftësi
02:01
is I've got a very, very vivid imagination.
43
109642
3535
Kam një imagjinatë shumë, shumë të ndezur.
02:05
Let me explain it to you a bit.
44
113177
1673
Më lejoni t'ua shpjegoj pak.
02:06
It's like I'm walking in two
worlds most of the time.
worlds most of the time.
45
114850
2250
Është sikur të ecësh në dy bote
02:09
There's the real world,
the world that we all share,
the world that we all share,
46
117100
2534
Është bota reale, të cilën gjithë e ndajmë
02:11
and there's the world in my mind,
47
119634
1980
dhe bota në mendjen time,
02:13
and the world in my mind
is often so much more real
is often so much more real
48
121614
3037
dhe kjo është zakonisht shumë më reale,
02:16
than the real world.
49
124651
2487
sesa bota e vërtetë.
02:19
Like, it's very easy for
me to let my mind loose
me to let my mind loose
50
127138
3371
Është e lehtë ta lë mendjen të humbase
02:22
because I don't try and fit
myself into a tiny little box.
myself into a tiny little box.
51
130509
2871
sepse nuk provoj ta fus në kuti të vogël.
02:25
That's one of the best
things about being autistic.
things about being autistic.
52
133380
2239
Kjo është nga gjërat më të mira si autist.
02:27
You don't have the urge to do that.
53
135619
1969
Se ke nevojën ta bësh atë.
02:29
You find what you want to do,
54
137588
2768
Gjen çfarë dëshiron të bësh,
02:32
you find a way to do it,
and you get on with it.
and you get on with it.
55
140356
2784
gjen mënyrën ta bësh, dhe e bën.
02:35
If I was trying to fit myself into a box,
56
143140
2153
Në qoftë se kisha provuar ta fus veten në
02:37
I wouldn't be here, I
wouldn't have achieved
wouldn't have achieved
57
145293
2152
një kuti, nuk do isha këtu. Nuk do të
02:39
half the things that I have now.
58
147445
2150
arrija gjysmën e gjërave që kam tani.
02:41
There are problems, though.
59
149595
1776
Mirëpo, ka edhe probleme,
02:43
There are problems with being autistic,
60
151371
2165
Ka disa probleme kur je autist,
02:45
and there are problems with
having too much imagination.
having too much imagination.
61
153536
2720
posedimi i imagjinatës të tepërt.
02:48
School can be a problem in general,
62
156256
2203
Shkolla mund të jetë problem në përgjithsi
02:50
but having also to explain to a teacher
63
158459
4031
por t'ia shpjegosh profit cdo ditë
02:54
on a daily basis
64
162490
2182
cdo ditë ..
02:56
that their lesson is inexplicably dull
65
164672
3645
se mesimi i tyre është
jashtzkonisht i mërzitshëm
jashtzkonisht i mërzitshëm
03:00
and you are secretly taking refuge
66
168317
2621
dhe se ti sekretisht po fshihesh,
03:02
in a world inside your head in
which you are not in that lesson,
which you are not in that lesson,
67
170938
3962
në botën brenda mendjes tënde, për atë
03:06
that adds to your list of problems.
68
174900
3496
kjo shtohet tek lista e problemeve.
03:10
(Laughter)
69
178396
1868
(të qeshura)
03:12
Also, when my imagination takes hold,
70
180264
4420
Gjithashtu, kur imagjinata ime ndodh,
03:16
my body takes on a life of its own.
71
184684
1834
trupi im merr një jetë të tij.
03:18
When something very exciting
happens in my inner world,
happens in my inner world,
72
186518
2958
Kur dicka emocionuese ndodh në botën time,
03:21
I've just got to run.
73
189476
1504
Unë vetëm duhet të vrapoj.
03:22
I've got to rock backwards and forwards,
74
190980
1916
Duhet të kthehem mbrapa dhe para,
03:24
or sometimes scream.
75
192896
1788
ose nganjëherë të bërtas.
03:26
This gives me so much energy,
76
194684
2250
Kjo më jep shumë energji,
03:28
and I've got to have an
outlet for all that energy.
outlet for all that energy.
77
196934
2621
dhe më duhet ta shkarkoj
gjithë atë energji.
gjithë atë energji.
03:31
But I've done that ever
since I was a child,
since I was a child,
78
199555
2104
E kam bërë këtë qysh si fëmijë.
03:33
ever since I was a tiny little girl.
79
201659
1718
qysh kur kam qenë vajzë e vogël,
03:35
And my parents thought it was
cute, so they didn't bring it up,
cute, so they didn't bring it up,
80
203377
2869
Prindërit mendonin se është e lezetshme,
03:38
but when I got into school,
81
206246
1618
por kur hyra në shkollë
03:39
they didn't really agree that it was cute.
82
207864
2301
nuk u pajtuan se kjo është e lezetshme.
03:42
It can be that people
don't want to be friends
don't want to be friends
83
210165
2665
Njerëzit nuk donin të shoqëroheshin me
03:44
with the girl that starts
screaming in an algebra lesson.
screaming in an algebra lesson.
84
212830
2977
vajzën që fillon të bërtasë në algjebër.
03:47
And this doesn't normally
happen in this day and age,
happen in this day and age,
85
215807
3906
Dhe kjo nuk ndodh në këtë moshë, kto ditë,
por mund të jetë se njerëzit
03:51
but it can be that people don't want
to be friends with the autistic girl.
to be friends with the autistic girl.
86
219713
3577
nuk duan të shoqerohen
me këdo që s'u përshtatet.
03:55
It can be that people
don't want to associate
don't want to associate
87
223290
3282
e ta etiketojne si diçka normale.
Por kjo është në rregull për mua,
03:58
with anyone who won't
or can't fit themselves
or can't fit themselves
88
226572
2764
sepse zgjedh grurin nga kashta,
04:01
into a box that's labeled normal.
89
229336
2970
dhe i dalloj cilët njerëz janë të vërtetë.
04:04
But that's fine with me,
90
232306
2166
dhe mund ti zgjedh si shokë.
04:06
because it sorts the wheat from the chaff,
91
234472
2134
Por nëqoftëse e mendon, çfarë është normale?
04:08
and I can find which people
are genuine and true
are genuine and true
92
236606
2767
çfarë do të thotë?
04:11
and I can pick these people as my friends.
93
239373
2556
Imagjino sikur të ishte komplimenti më i
04:13
But if you think about it, what is normal?
94
241929
3420
mirë që ke marre. "Wow, ti je normale"
04:17
What does it mean?
95
245349
1811
(të qeshura)
04:19
Imagine if that was the best
compliment you ever received.
compliment you ever received.
96
247160
2780
Por komplimentet janë,
04:21
"Wow, you are really normal."
97
249940
2281
"Ti je ekstra-ordinere"
04:24
(Laughter)
98
252221
1385
ose "ti je shumë përpara"
04:25
But compliments are,
99
253606
3404
është "Ti je e mrekullueshme"
04:29
"you are extraordinary"
100
257010
1408
Në qoftë se njerëzit duan të
04:30
or "you step outside the box."
101
258418
1834
jenë këto, pse luftojnë të jenë normal?
04:32
It's "you're amazing."
102
260252
1721
Pse fusin dritën individuale në myk?
04:33
So if people want to be these things,
103
261973
1890
Pse frikësohen dhe detyrojnë
04:35
why are so many people
striving to be normal?
striving to be normal?
104
263863
2508
edhe njerezit qe s'munden, të jenë normal.
04:38
Why are people pouring their
brilliant individual light into a mold?
brilliant individual light into a mold?
105
266371
5014
Ka kampe për njerëzit me LGBTQ ose autist
04:43
People are so afraid of variety
that they try and force everyone,
that they try and force everyone,
106
271385
4755
që ti detyrojnë që ata të bëhen "normale"
04:48
even people who don't want
to or can't, to become normal.
to or can't, to become normal.
107
276140
3718
kjo është tmerr të ndodhe në këtë kohë.
04:51
There are camps for LGBTQ people
108
279858
2839
Nuk do ta ndërroja autizmin tim me botën.
04:54
or autistic people to try and
make them this "normal,"
make them this "normal,"
109
282697
3476
Sepse jam autiste,
04:58
and that's terrifying that people
would do that in this day and age.
would do that in this day and age.
110
286173
4525
Kam prezantuar dokumentar në BBC,
05:02
All in all, I wouldn't trade my autism
and my imagination for the world.
and my imagination for the world.
111
290698
4607
jam duke shkruar një libër,
05:07
Because I am autistic,
112
295305
1990
Jam duke e bërë këtë -është fantastike-
05:09
I've presented documentaries to the BBC,
113
297295
2992
dhe një nga gjërat më të mira që
05:12
I'm in the midst of writing a book,
114
300287
2239
konsideroj se kam arritur,
05:14
I'm doing this — this is fantastic —
115
302526
2148
është se kam gjetur rrugë komunikuese
05:16
and one of the best
things that I've achieved,
things that I've achieved,
116
304674
3251
me vëllain tim dhe motrën,
05:19
that I consider to have achieved,
117
307925
2585
që siç thash janë jo-verbal.
Ata nuk flasin.
Ata nuk flasin.
05:22
is I've found ways of communicating
118
310510
1982
Dhe njerëzit shkruajnë
për dikë që s'flet,
për dikë që s'flet,
05:24
with my little brother and sister,
119
312492
1845
kjo është marrëzi,
vellai dhe motra ime
vellai dhe motra ime
05:26
who as I've said are nonverbal.
They can't speak.
They can't speak.
120
314337
3363
janë ata që ti do dëshiroje.
05:29
And people would often write
off someone who's nonverbal,
off someone who's nonverbal,
121
317700
2860
Ata janë më t'mirët.
I dua aq shumë dhe kujdesem
I dua aq shumë dhe kujdesem
05:32
but that's silly, because
my little brother and sister
my little brother and sister
122
320560
2734
për ta më shumë se gjithshka tjetër.
05:35
are the best siblings that
you could ever hope for.
you could ever hope for.
123
323294
2693
Do ju lë me një pyetje:
05:37
They're just the best,
and I love them so much
and I love them so much
124
325987
2287
Qoftë se n'mendjen e një personi nuk
mund t'hyjmë
mund t'hyjmë
05:40
and I care about them
more than anything else.
more than anything else.
125
328274
3555
pa marrur parasysh a janë autist apo jo,
05:43
I'm going to leave you with one question:
126
331829
2678
Në vend se të dënojmë dicka
jashtë normales,
jashtë normales,
05:46
If we can't get inside the person's minds,
127
334507
3137
pse nuk gëzohemi me uniken
05:49
no matter if they're autistic or not,
128
337644
2093
dhe të buzëqeshim sa here që
dikush lëshon imagjinatën e tij?
dikush lëshon imagjinatën e tij?
05:51
instead of punishing anything
that strays from normal,
that strays from normal,
129
339737
3037
Faleminderit.
05:54
why not celebrate uniqueness
130
342774
1755
(Duartrokitje)
05:56
and cheer every time someone
unleashes their imagination?
unleashes their imagination?
131
344529
4061
06:00
Thank you.
132
348590
1576
06:02
(Applause)
133
350166
5180
ABOUT THE SPEAKER
Rosie King - Storytelling activistRosie King challenges stereotypes of people with autism and contextualizes the issue by asking us, “Why be normal?”
Why you should listen
When she was nine years old, doctors confirmed Rosie King’s self-diagnosis of Asperger’s Syndrome. With two younger siblings severely affected by autism, Rosie had a burning desire to help make the world a more tolerant place for people with autism ever since she was a young girl. She found the opportunity to do so when her family was invited to do a local news segment on her mother’s children’s books, which featured Rosie’s illustrations. Her lack of inhibition made her a natural presenter, and she was asked to host BBC Newsround’s special program “My Autism and Me,” bringing her a much wider audience and an Emmy Kid’s Award. Rosie continues to raise awareness about autism, and is working towards her goal of becoming a professional actress and storyteller.
More profile about the speakerRosie King | Speaker | TED.com