Erin McKean: Go ahead, make up new words!
Erin McKean: စာလုံးအသစ်တွေကို ရဲရဲကြီး တီထွင်ကြပါ!
As the co-founder of Reverb Technologies, the maker of the online dictionary Wordnik, Erin McKean is reshaping how we interact with language itself. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
into the dictionary.
အဘိဓာန်ထဲ ထည့်သွင်းပေးရန်ပါပဲ။
that is your job.
ကျွန်မက ဆုံးဖြတ်ပေးတာ မဟုတ်ပါ။
decides together
မဟုတ်ဆိုတာကို
ပေါင်းပြီး ဆုံးဖြတ်ပေးကြတာပါ
who agree to understand each other.
သဘောတူထားတဲ့ လူအုပ်စုတစ်စုပါပဲ။
to decide whether a word is good or bad,
ဆုံးဖြတ်ရန် ကြိုးစားကြရာမှာ
"Because grammar!"
"သဒ္ဒါကြောင့်ပါ!" လို့ ဆိုတတ်ပါတယ်။
too much -- don't tell anybody.
တစ်ယောက် မဟုတ်ပါ- ဘယ်သူ့ကိုမှ မပြောကြနဲ့နော်။
there are two kinds of grammar.
သဒ္ဒါ နှစ်မျိုးရှိပါတယ်။
that lives inside your brain,
ဦးနှောက်ထဲမှာ ရှိနေတဲ့ဟာပါ၊
speaker of a language
အဲဒါဟာ မိခင်ဘာသစကား ဖြစ်ပါက
ပြောတတ်သူ ဖြစ်ပါက၊
when you speak that language.
လိုက်နာတဲ့ မသိစိတ်ထဲက စည်းကမ်းတွေပါ။
you learn a language as a child.
သင်ယူလာရင် အဲဒီလို ဖြစ်ပါတယ်။
how to make the plural of wug.
wug ကို ဗဟုကိန်း လုပ်ပုံကို ရှင်တို့ သိလို့ပါ။
ရှင်တို့ရဲ့ ဦးနှောက်ထဲမှာ ရှိနေတာပါ။
you just understand it.
by a professor at [Boston University]
၁၉၅၈ ခုနှစ်တုန်းက လုပ်ပြခဲ့တာပါ။
for a long time.
သိရှိဆွေးနွေးကြတာ ကြာပါပြီ။
that exist in your brain,
ရှိနေကြတဲ့ သဘာဝကျတဲ့ စည်းကမ်းတွေဟာ၊
they're more like laws of nature.
သဘာဝမှလာတဲ့ နိယာမတွေပါ။
a law of nature, right?
တစ်ယောက်ယောက်က သတိပေးဖို့ လိုသလား?
your mom doesn't say,
ထွက်တဲ့ အခါမှာ၊ ရှင်တို့ရဲ့ အမေက၊
it's going to be cold, take a hoodie,
ခေါင်းခြုံစရာ တစ်ခုခု ယူသွားစမ်းပါ၊
မမေ့နှင့် နော်"လို့ ပြောဖို့ မလိုဘူးလေ။
about manners than they are about nature.
စည်းကမ်းချက်တွေလည်း ရှိကြပါသေးတယ်။
စဉ်းစားကြည့်ပါ။
ရှင်တို့ သိထားတဲ့နောက်မှာ၊
"Don't wear hats on your feet."
ခြေထောက်မှာ ဝတ်ပါ"လို့ ပြောရန် မလိုပါ။
"Can you wear hats inside?
"အဆောက်အဦထဲမှာဦးထုပ်ကို ဆောင်နိုင်ပါသလား?
you get to wear?"
ဦးထုပ် အမျိုးအစားတွေက ဘာတွေလဲ?"
ဒုတိယ အမျိုးအစား သဒ္ဒါမျိုးပါ၊
of grammar,
as opposed to grammar.
အသုံးအနှုန်းနှင့်ဆိုင်တယ်လို့ ဆိုကြပါတယ်။
rules-based grammar
စည်းကမ်းတွေကို အသုံးပြုကာ
ထွင်မရအောင် တားဆီးတတ်ပါတယ်။
people are always telling you,
ပြောလေ့ရှိကြတာက၊
invent things, science and technology."
ပစ္စည်းတွေ၊ သိပ္ပံပညာ၊ နည်းပညာတွေကို တီထွင်ကြပါ"
words, they're like,
whippersnappers. Give it a rest."
မထိဖို့ ပြောကြတယ်။"
အဓိပ္ပါယ် မရှိပါဘူး။
We should have more of them.
ကျွန်မတို့ဆီမှာ စကားလုံးတွေ အများကြီး ရှိသင့်ပါတယ်။
as many new words as possible.
ဖန်တီးဖို့ ရှင်တို့ကို တိုက်တွန်းချင်တယ်။
you can use to make new words in English.
နည်းလမ်း ခြောက်ခုကို ရှင်တို့ကို ပြောပြပါမယ်။
languages.
ခိုးယူဖို့ပါပဲ။
(Laughter)
(ရယ်မောသံများ)
မွေးစားယူခြင်းလို့ ခေါ်ပါတယ်။
so I'm just going to be honest
ပြောရရင်တော့ ဘယ်တော့မှ ပြန်မပေးတော့
that we like, like delicious food.
ကျွန်မတို့ ယူတတ်ကြတယ်။
we took "caramel" from French.
ပြင်သစ်စကားထံမှ "caramel" ကို ယူခဲ့ကြတယ်။
for cool things like "ninja," right?
စကားလုံးတွေကိုလည်း ယူတယ်၊ ဟုတ်တယ်နော်?
ninjas are hard to steal from.
ယူနိုင်တာဟာ အံ့ဩစရာကြီးနော်။
can make words in English
စကားလုံးသစ် ဖန်တီးရေးနည်းက
other English words together.
တအားရိုက်နှက် ပေါင်းစပ်ပေးလိုက်ခြင်းပါ။
စကားလုံးတွေဟာ Lego နှင့် တူပါတယ်:
you can put any two of them together.
ဘယ်နှစ်ခုကိုမဆို ပေါင်းစပ်ပေးနိုင်ပါတယ်။
အဲဒီလို လုပ်လာခဲ့ကြတာ တစ်ချိန်လုံးပါပဲ:
"sandcastle" all are compounds.
"sandcastle"တို့လို ပေါင်းစပ် စကားလုံးတွေလေ။
"duckface," just don't make duckface.
ဒါပေမဲ့ တကယ့်ကို duck ရဲ့ face ကိုတော့ မလုပ်မိကြပါစေနဲ့။
in English is kind of like compounding,
နောက်နည်းတစ်ခုက ပေါင်းစပ်မှုနှင့် ခပ်ဆင်ဆင်ပါ၊
when you squish the words together
အားက သိပ်များသွားလို့
အပိုင်းတချို့ ပြုတ်ကျန်ရစ်ခဲ့တယ်။
of "breakfast" and "lunch."
ရောစပ်ထားတာပါ။
ရောစပ်ထားတာပါ။
was a blend word?
ဖြစ်ခဲ့တာကို သိခဲ့တဲ့ သူတွေ ဒီမှာ ရှိကြလား?
တော်တော့ကို ဟောင်းနေပါပြီ၊
there are parts missing.
ဖြုတ်လိုက်ပြီး အဲဒီစကားလုံး ပေါ်လာတာကို မသိကြပါ။
of "education" and "entertainment."
"entertainment"ကို ရောစပ်ထားတာ။
blend of "electric" and "execute."
နှစ်ခုကို ပေါင်းလိုက်တာပေါ့။
by changing how they operate.
စကားလုံးတွေကို ဖန်တီးနိုင်ကြတယ်။
as one part of speech,
စကားလုံးကို ယူလိုက်ကာ၊
part of speech.
ပြောင်းပစ်နိုင်ပါတယ်။
hasn't always been a verb?
အစဉ်ပဲ ကြိယာ ဖြစ်ခဲ့တာ ဘယ်သူတွေများ သိခဲ့ကြလဲ?
and then we verbed it.
ကျွန်မတို့က အဲဒါကို ကြိယာ လုပ်ပစ်လိုက်တယ်။
ကြိယာ လုပ်ပစ်လို့ ရနိုင်ပါတယ်။
and make them into nouns.
နာမ်ဆိုပြီး လုပ်ပစ်လို့ ရနိုင်ပါတယ်။
and now it's a noun.
ဖြစ်ခဲ့မေပဲ့ အခုတော့ နာမ် ဖြစ်နေပြီလေ။
"green"ပစ်နိုင်ပါတယ်။
in English is back-formation.
နောက်တစ်နည်းကို နောက်ကြောင်းပြန်ဖေါ်မှု ခေါ်ပါတယ်။
kind of squish it down a little bit.
နည်းနည်းလေး ဖြည့်ညှစ်ထုတ်လိုက်တာပါ။
"editor" before we had the word "edit."
နောက်ပိုင်းမှာ "edit"ကို ရယူခဲ့တာပါ။
ဖေါ်ထုတ်ခဲ့တာပါ။
sound a little silly:
အဓိပ္ပါယ် မရှိလိုက်တာလို့ ထင်ရပါတယ်:
and burglers burgle.
burglers တွေက burgle ပေါ့လေ။
ဖန်တီးရေးနည်းလမ်း နောက်ထပ် ရှိပါတယ်။
and squish them together.
အတူတူ ပေါင်းစပ် ပေးလိုက်ပါ။
Administration becomes NASA.
Administration ဟာ NASA ဖြစ်လာတယ်။
with anything, OMG!
ရပါတယ်၊ OMG!
the words are.
သိပ် အရေးမကြီးပါဘူး။
အင်္ဂလိပ် စကားလုံး မဖြစ်နိုင်ကြပါ။
good word of English.
ကောင်းလှတဲ့ အင်္ဂလိပ် စကားလုံးပါ။
good word of English.
ကောင်းလှတဲ့ အင်္ဂလိပ် စကားလုံးပါ။
normal, they can sound really silly.
၎င်းတို့ရဲ့ အသံထွက်ဟာ အဓိပ္ပါယ်မဲ့နိုင်ပါတယ်။
တီထွင်ဖို့ လိုတာလဲ?
ဖေါ်ထုတ်ပြသဖို့ အခွင့်အလမ်းဖြစ်သလို
your meaning across.
သူများအား အသိပေးဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။
you're saying
အာရုံပြုလာဖို့ကို ကူညီပေးပါတယ်၊
your meaning across.
အများကို မသိပေးဖို့ အခွင့်အလမ်းကောင်း တစ်ခုပါ။
on this stage today have said,
လူတော်တော်များများက၊
help us explore, you can help us invent."
တီထွင်နိုင်အောင် ကူမယ်"လို့ ဟောပြောခဲ့ကြတယ်။
စကားလုံး တစ်လုံးကို တီထွင်နိုင်ပါတယ်။
အသက် ကန့်သတ်ချက်ဆိုတာ မရှိပါ။
စပြီး တီထွင်ပေးနိုင်ပါတယ်၊
in my online dictionary, Wordnik.
အွန်လိုင်း အဘိဓာန်၊ Wordnik ထဲကို ထည့်သွင်းပေးပါ့မယ်။
ABOUT THE SPEAKER
Erin McKean - Dictionary editorAs the co-founder of Reverb Technologies, the maker of the online dictionary Wordnik, Erin McKean is reshaping how we interact with language itself.
Why you should listen
Erin McKean's job as a lexicographer involves living in a constant state of research. She searches high and low -- from books to blogs, newspapers to cocktail parties -- for new words, new meanings for old words, or signs that old words have fallen out of use. In June of this year, she involved us all in the search by launching Wordnik, an online dictionary that houses all the traditionally accepted words and definitions, but also asks users to contribute new words and new uses for old words. Wordnik pulls real-time examples of word usage from Twitter, image representations from Flickr along with many more non-traditional, and highly useful, features.
Before Wordnik, McKean was one of the youngest editors of the New Oxford American Dictionary. She continues to serve as the editor of the language quarterly Verbatim ("language and linguistics for the layperson since 1974") and is the author of multiple books, including That's Amore and the entire Weird and Wonderful Words series. All that, and she maintains multiple blogs, too: McKean is the keen observationalist behind A Dress a Day and Dictionary Evangelist. Is there anything she can't do? Surprisingly, she is notoriously bad at Scrabble.
Erin McKean | Speaker | TED.com