TEDGlobal 2009
Beau Lotto: Optical illusions show how we see
Beau Lott: Iluzioni optikal tregon se si ne vështrojmë
Filmed:
Readability: 2.7
7,158,267 views
Lojrat me ngjyra të Beau Lotto's vene ne prove veshtrimin tuaj, por ato gjithashty vënë në plan të parë atë që ju nuk mund të shikoni zakonisht: se si truri juaj fuksionon. Kjo pamje e këndëshme në plan të parë e senseve tuaja paraqet se si evolucioni errëson percepsionin se cfar në të vërtet paraqitet në botën që na rrethon.
Beau Lotto - Neuroscientist, Artist
Beau Lotto is founder of Lottolab, a hybrid art studio and science lab. With glowing, interactive sculpture -- and old-fashioned peer-reviewed research--he's illuminating the mysteries of the brain's visual system. Full bio
Beau Lotto is founder of Lottolab, a hybrid art studio and science lab. With glowing, interactive sculpture -- and old-fashioned peer-reviewed research--he's illuminating the mysteries of the brain's visual system. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
I want to start with a game.
0
1000
3000
Dua të filloj me një lojë.
00:16
And to win this game,
1
4000
2000
Për të fituar këtë lojë,
00:18
all you have to do is see the reality that's in front of you
2
6000
3000
e vetmja gjë që duhet të bëni është të shikoni realitetin që ndodhet perball jush
00:21
as it really is. All right?
3
9000
2000
se si ai në të vërtetë është. Dakord?
00:23
So, we have two panels here,
4
11000
2000
Pra, këtu kemi dy panele,
00:25
of colored dots.
5
13000
2000
me siperfaqe rrathësh të ngjyrosur.
00:27
And one of those dots is the same
6
15000
3000
Një nga këta rrathë është i njëjtë
00:30
in the two panels. Okay?
7
18000
3000
në të dy panelet. Dakord?
00:33
And you have to tell me which one.
8
21000
2000
Më tregoni se cili nga këta është.
00:35
Now, narrow it down to
9
23000
3000
Memorizojeni tani,
00:38
the gray one, the green one and, say, the orange one.
10
26000
3000
rrethin gri, jeshil dhe le të themi portokalle.
00:41
So, by a show of hands -- we'll start with the easiest one --
11
29000
3000
Me një ngritje duarsh - do fillojme me më të thjeshtën -
00:44
Show of hands: how many people think it's the gray one?
12
32000
4000
Me një ngritje duarsh: sa prej jush mendojnë se është ngjyra gri?
00:48
Really? Okay.
13
36000
2000
Me të vërtetë? Dakord.
00:50
How many people think it's the green one?
14
38000
5000
Sa prej jush mendojnë se është ngjyra jeshile?
00:55
And how many people think it's the orange one?
15
43000
4000
Sa prej jush mendojnë se është ngjyra portokalle?
00:59
Pretty even split.
16
47000
3000
Ndarje e barabartë pothuajse.
01:02
Let's find out what the reality is.
17
50000
3000
Le të gjejmë se cili është realiteti.
01:05
Here is the orange one.
18
53000
3000
Ja ku është ajo portokalle.
01:08
(Laughter)
19
56000
2000
Të qeshura)
01:10
Here is the green one.
20
58000
3000
Ja ku është jeshilja.
01:13
And here is the gray one.
21
61000
4000
dhe ja ku është grija.
01:17
(Laughter)
22
65000
3000
(Të qeshura)
01:20
So, for all of you who saw that, you're a complete realist. All right?
23
68000
4000
Pra për të gjithë ju që vështruat atë, jeni një realist i plotë. Të gjithë dakord?
01:24
(Laughter)
24
72000
2000
(Të qeshura)
01:26
So, this is pretty amazing, actually, isn't it?
25
74000
2000
Pra kjo gjë e bukur mahnitëse në të vërtëtë nuk është?
01:28
Because nearly every living system
26
76000
2000
Sepse gati çdo krijesë e gjallë
01:30
has evolved the ability to detect light in one way or another.
27
78000
3000
ka krijuar aftësinë të dalloj dritën në një mënyrë ose tjetër.
01:33
So, for us, seeing color is one of the simplest things the brain does.
28
81000
5000
Pra për ne, veshtrimi i ngjyrave është gjëja më e thjështë që truri bën.
01:38
And yet, even at this most fundamental level,
29
86000
2000
Akoma, edhe në shkallën më rrënjësore,
01:40
context is everything.
30
88000
3000
konteksi është gjithçka.
01:43
What I want to talk about is not that context is everything,
31
91000
3000
Ajo që dua të shpjegoj nuk është që konteksi është gjithçka,
01:46
but why is context everything.
32
94000
2000
por përse konteksi është gjithçka.
01:48
Because it's answering that question that tells us not only
33
96000
4000
Sepse i përgjigjet pyetjes që na thotë ne jo vetëm
01:52
why we see what we do,
34
100000
2000
pse shikojmë çfarë bëjmë,
01:54
but who we are as individuals,
35
102000
2000
por kush jemi ne si individual,
01:56
and who we are as a society.
36
104000
3000
dhe kush jemi ne si shoqëri.
01:59
But first, we have to ask another question,
37
107000
2000
Por në fillim ne duhet të bëjmë një pyetje tjetër,
02:01
which is, "What is color for?"
38
109000
2000
e cila është, " Përse shërbejnë ngjyrat"
02:03
And instead of telling you, I'll just show you.
39
111000
2000
Në vend që tjua them, do tjua tregoj.
02:05
What you see here is a jungle scene,
40
113000
3000
Cfarë shikoni këtu është një pamje nga xhungla.
02:08
and you see the surfaces according to the amount
41
116000
2000
Ju shikoni sipërfaqet bazuar në sasinë
02:10
of light that those surfaces reflect.
42
118000
2000
e dritës që ato sipërfaqe reflektojnë.
02:12
Now, can any of you see the predator that's about to jump out at you?
43
120000
5000
Tani, a mund ndonjëri prej jush të shikojë predatorin që është gati tju hidhet përballë?
02:17
And if you haven't seen it yet, you're dead. Right?
44
125000
2000
Nësë nuk e keni parë akoma, ju jeni i vdekur. Dakord?
02:19
(Laughter)
45
127000
2000
(Të qeshura)
02:21
Can anyone see it? Anyone? No?
46
129000
2000
A mundet ndonjëri prej jush ta shikojë? Ndonjëri? Jo?
02:23
Now, let's see the surfaces according to the quality of light that they reflect.
47
131000
4000
Tani le të shikojmë sipërfaqet bazuar në cilësinë e dritës që ato reflektojnë.
02:27
And now you see it.
48
135000
3000
Tani ju mund ta shihni.
02:30
So, color enables us to see
49
138000
3000
Pra, ngjyra na krijon mundësinë ne që të shikojmë
02:33
the similarities and differences between surfaces,
50
141000
2000
ngjashmëritë dhe diferencat midis sipërfaqeve,
02:35
according to the full spectrum of light that they reflect.
51
143000
3000
bazuar në spektrin e plotë të ngjyrave që ato reflektojnë.
02:38
But what you've just done is, in many respects, mathematically impossible.
52
146000
4000
Por çfarë ju sapo keni bërë, është në shumë drejtime, matematikisht e pamundur.
02:42
Why? Because, as Berkeley tells us,
53
150000
3000
Pse? Sepse, siç Berkeley na thotë ne,
02:45
we have no direct access to our physical world,
54
153000
3000
ne nuk kemi hyrje të drejtëpërdrejtë në botën fizike,
02:48
other than through our senses.
55
156000
2000
veç se me anën e shqisave tona.
02:50
And the light that falls onto our eyes
56
158000
2000
Drita që bie mbi sytë tanë
02:52
is determined by multiple things in the world --
57
160000
2000
është e kushtëzuar nga shumë gjëra që ndodhen në botën tonë --
02:54
not only the color of objects,
58
162000
2000
jo vetëm ngjyra e objekteve,
02:56
but also the color of their illumination,
59
164000
2000
por gjithashtu dhe ajo e shkëlqimit të tyre,
02:58
and the color of the space between us and those objects.
60
166000
3000
dhe ngjyra e hapësirës midis nesh dhe atyre objekteve.
03:01
You vary any one of those parameters,
61
169000
2000
Varioni ndonjërën prej atyre parametrave,
03:03
and you'll change the color of the light that falls onto your eye.
62
171000
5000
dhe ju do të ndryshoni ngjyrën e dritës që bie mbi sytë tuaj.
03:08
This is a huge problem because it means that
63
176000
2000
Ky është një problem madhor sepse do të thotë që
03:10
the same image could have an infinite number
64
178000
3000
i njejti imazh mund të ketë një numër infinit
03:13
of possible real-world sources.
65
181000
3000
me burime të mundura nga bota reale.
03:16
So let me show you what I mean. Imagine that this is the back of your eye.
66
184000
3000
Me lini tju tregoj se cfarë dua të them me këtë gjë. Imagjinoni që kjo është pjesa mbrapa e syrit tuaj.
03:19
And these are two projections from the world.
67
187000
3000
Dhe këto janë dy projeksione nga bota.
03:22
They are identical in every single way.
68
190000
3000
Ato janë identike në çdo lloj mënyre.
03:25
Identical in shape, size, spectral content.
69
193000
4000
Identike në formë, përmasë, domethënie imagjinare.
03:29
They are the same, as far as your eye is concerned.
70
197000
4000
Ato janë të njëjta për aq sa vështrimi juaj është i vëmendshëm.
03:33
And yet they come from completely different sources.
71
201000
5000
Por përsëri akoma ato vijnë nga burime krejt të ndryshme.
03:38
The one on the right
72
206000
2000
Ajo në të djathtë
03:40
comes from a yellow surface,
73
208000
3000
vjen nga një sipërfaqe e verdhë,
03:43
in shadow, oriented facing the left,
74
211000
2000
në hije, e orientuar në drejtim të majtë,
03:45
viewed through a pinkish medium.
75
213000
3000
e parë midis një roze të çelët mesatare.
03:48
The one on the left comes from an orange surface,
76
216000
3000
Ajo në të majtë vjen nga një sipërfaqe portokalle,
03:51
under direct light, facing to the right,
77
219000
2000
përmes një drite të drejtëpërdrejtë, në drejtim të djathtë,
03:53
viewed through a sort of a bluish medium.
78
221000
2000
e parë përmes një lloj bluje mesatare.
03:55
Completely different meanings,
79
223000
3000
Domethënie krejt të kundërta,
03:58
giving rise to the exact same retinal information.
80
226000
3000
i japin rrugë të njëjtin informacion retinal.
04:01
And yet it's only the retinal information
81
229000
2000
Por akoma është vetëm informacioni retinal
04:03
that we get.
82
231000
2000
që ne kuptojmë.
04:05
So how on Earth do we even see?
83
233000
3000
Pra se është e mundur që ne mund të shikojmë?
04:08
So, if you remember anything in this next 18 minutes,
84
236000
4000
Nëse do tju kujtohet ndonjë gjë gjatë këtyre 18 minutave që do të na pasojnë,
04:12
remember this: that the light that falls on to your eye,
85
240000
3000
kujtoni kete gje: drita qe bie mbi syte tuaj,
04:15
sensory information, is meaningless,
86
243000
2000
me anë të sensorëve të informacionit, ësht♪7 e pakuptimtë.
04:17
because it could mean literally anything.
87
245000
3000
Mund të ketë kuptimin e çdo gjëje.
04:20
And what's true for sensory information is true for information generally.
88
248000
3000
Ajo që është e vërtetë për informacionin e sensorëve është e vërtetë për informacionin në përgjithësi.
04:23
There is no inherent meaning in information.
89
251000
2000
Nuk ka informacion të trashëguar.
04:25
It's what we do with that information that matters.
90
253000
4000
Eshtë ajo që bëjmë me informacionin që ka rëndësi.
04:29
So, how do we see? Well, we see by learning to see.
91
257000
3000
Pra si ne arrijmë të shikojmë? Ne shikojmë duke mësuar të shikojmë.
04:32
So, the brain evolved the mechanisms for finding patterns,
92
260000
4000
Pra truri zhvilloi mekanizmin për të gjetur gjurmët,
04:36
finding relationships in information
93
264000
2000
gjetjen e lidhjeve në informacion,
04:38
and associating those relationships
94
266000
2000
dhe bashkangjit ato lidhje
04:40
with a behavioral meaning,
95
268000
2000
me një domethënie sjelljesh,
04:42
a significance, by interacting with the world.
96
270000
3000
një rëndësi, duke nënvepruar me botën.
04:45
We're very aware of this
97
273000
2000
Ne jemi shumë të ndërgjegjëshëm për këtë gjë
04:47
in the form of more cognitive attributes, like language.
98
275000
3000
në një formë të atributeve më njohëse, si gjuhët folëse.
04:50
So, I'm going to give you some letter strings. And I want you to read them out for me,
99
278000
2000
Pra, do tju jap disa gërma. Dua që ti lexoni me zë të lartë për nga mua,
04:52
if you can.
100
280000
2000
nëse mundeni.
04:54
Audience: "Can you read this?"
101
282000
3000
Audienca: " A mund ta lexosh këtë?"
04:57
"You are not reading this."
102
285000
2000
" Ju nuk po e lexoni këtë."
04:59
"What are you reading?"
103
287000
2000
"Cfarë po lexoni?"
05:01
Beau Lotto: "What are you reading?" Half the letters are missing. Right?
104
289000
3000
Beau Lotto: " Cfarë po lexoni?" Gjysma e gërmave mungon. Dakord?
05:04
There is no a priori reason why an "H" has to go
105
292000
2000
Nuk ka arsye a priori pse një "H" duhet të shkojë
05:06
between that "W" and "A."
106
294000
2000
midis "W" dhe "A."
05:08
But you put one there. Why?
107
296000
2000
Por ju e vutë një aty. Pse?
05:10
Because in the statistics of your past experience
108
298000
2000
Sepse në statistikat e eksperiencës së kaluar
05:12
it would have been useful to do so. So you do so again.
109
300000
3000
do të ishte e dobishme të bëje kështu. Pra ti bën të njëjtën gjë përsëri.
05:15
And yet you don't put a letter after that first "T."
110
303000
3000
Por perseri ti nuk ve nje germe pas germes paraardhëse "T"
05:18
Why? Because it wouldn't have been useful in the past.
111
306000
3000
Pse? Sepse nuk do të ishte e dobishme në të kaluarën.
05:21
So you don't do it again.
112
309000
2000
Pra ju nuk e bëni përsëri.
05:23
So let me show you how quickly our brains can redefine normality,
113
311000
4000
Pra me lini tju tregoj se sa shpejte truri jone ripercakton normalitetin,
05:27
even at the simplest thing the brain does, which is color.
114
315000
2000
edhe me gjënë më të thjeshtë që truri bën, e cila është ngjyra.
05:29
So, if I could have the lights down up here.
115
317000
3000
Pra nese ju mund te keni dritat poshte ketu.
05:32
I want you to first notice that those two desert scenes are physically the same.
116
320000
3000
Dua që ju të vështroni dy pamjet e shkretëtirës të cilat fizikisht janë njësoj.
05:35
One is simply the flipping of the other. Okay?
117
323000
5000
Njëra është thjesht e kundërta e tjetrës. Dakord?
05:40
Now I want you to look at that dot
118
328000
2000
Tani dua që ju të shikoni pikën
05:42
between the green and the red. Okay?
119
330000
3000
midis te jeshiles dhe të kuqes. Dakord?
05:45
And I want you to stare at that dot. Don't look anywhere else.
120
333000
3000
Dhe dua që ta vështroni atë pikë me vëmendje. Mos shikoni asgjëkundi tjetër.
05:48
And we're going to look at that for about 30 seconds,
121
336000
1000
Do ta shikojmë atë dritë për rreth 30 sekonda,
05:49
which is a bit of a killer in an 18-minute talk.
122
337000
3000
gjë e cila do na vrasi pak kohë në këtë bisedë 18-minutëshe.
05:52
(Laughter)
123
340000
1000
(Të qeshura)
05:53
But I really want you to learn.
124
341000
2000
Por dua që ju të mësoni me të vërtetë.
05:55
And I'll tell you -- don't look anywhere else --
125
343000
3000
Do tjua them - mos shikoni asgjëkundi tjetër -
05:58
and I'll tell you what's happening inside your head.
126
346000
2000
do tju them se cfarë po ndodh në kokën tuaj.
06:00
Your brain is learning. And it's learning that the right side of its visual field
127
348000
3000
Truri juaj po mëson. Po mëson që krahu i djathtë i fushës pamore
06:03
is under red illumination;
128
351000
2000
është nën një reflektim të kuq;
06:05
the left side of its visual field is under green illumination.
129
353000
3000
ana e djathtë e fushës pamore të tij është nën një reflektimi jeshil.
06:08
That's what it's learning. Okay?
130
356000
3000
Kjo është ajo që ai po mëson. Dakord?
06:11
Now, when I tell you, I want you to look at the dot between the two desert scenes.
131
359000
5000
Tani, kur unë tju them, që dua të shikoni tek pika midis dy pamjeve të shkretëtirës.
06:16
So why don't you do that now?
132
364000
2000
Pra përse nuk e bëni atë tani?
06:18
(Laughter)
133
366000
3000
(Të qeshura)
06:21
Can I have the lights up again?
134
369000
2000
A mund të kem ndricim përsëri?
06:23
I take it from your response they don't look the same anymore. Right?
135
371000
4000
E kuptova nga pergjigja juaj qe ato nuk duken te njejta perseri. Dakord?
06:27
(Applause)
136
375000
1000
(Duartrokitje)
06:28
Why? Because your brain is seeing that same information
137
376000
3000
Pse? Sepse truri juaj po shikon po të njëjtin informacion.
06:31
as if the right one is still under red light,
138
379000
2000
sikur ana e djathtë është akoma nën dritë të kuqe,
06:33
and the left one is still under green light.
139
381000
2000
dhe ana e majtë akoma nën dritën jeshile.
06:35
That's your new normal.
140
383000
2000
Ky është normaliteti juaj i ri.
06:37
So, what does this mean for context?
141
385000
2000
Pra çfarë do të thotë kjo për konteks?
06:39
It means that I can take these two identical squares,
142
387000
2000
Do të thotë që unë mund ti marr këto dy katror identik,
06:41
and I can put them in light and dark surrounds.
143
389000
2000
dhe mund ti rrethoj me dritë dhe errësirë.
06:43
And now the one on the dark surround looks lighter than the one on the light surround.
144
391000
3000
Tani ajo në sfond të errët duket më e ndriçuar se ajo në sfond me dritë.
06:46
What's significant is not simply the light and dark surrounds that matter.
145
394000
4000
Ajo që është domethënëse nuk është vetëm sfondi i errët dhe dritë që ka rëndësi.
06:50
It's what those light and dark surrounds meant for your behavior in the past.
146
398000
4000
Eshtë ajo çka sfondi me dritë dhe errësirë kishte domethënie për sjelljen tënde në të kaluarën.
06:54
So I'll show you what I mean. Here we have
147
402000
2000
Po ju tregoj se çfarë dua të them. Ja ku kemi
06:56
that exact same illusion.
148
404000
2000
të njëjtin illusion ekzakt.
06:58
We have two identical tiles, on the left,
149
406000
2000
Kemi dy pllaka identike, në të majtën tonë,
07:00
one in a dark surround, one in a light surround.
150
408000
2000
njëra në sfond të errët, njëra në sfond me dritë.
07:02
And the same thing over on the right.
151
410000
2000
Të njëjtën gjë kemi dhe në të djathtën tonë.
07:04
Now, what I'm going to do is I'm going to review those two scenes.
152
412000
3000
Tani, ajo që do të bëj është rishikimi i të dyja skenave.
07:07
But I'm not going to change anything within those boxes,
153
415000
2000
Nuk kam për të ndryshuar asgjë prej këtyre dy kutive,
07:09
except their meaning.
154
417000
2000
përveç domethënies së tyre.
07:11
And see what happens to your perception.
155
419000
2000
Dhe të shikoj se cfarë do i ndodhi percepsionit tuaj.
07:13
Notice that on the left
156
421000
2000
Vëreni atë në të majtë
07:15
the two tiles look nearly completely opposite:
157
423000
3000
të dyja pllakat duken pothuajse në opozitë:
07:18
one very white and one very dark.
158
426000
2000
njëra shumë e bardhë dhe njëra shumë e errët.
07:20
All right? Whereas on the right,
159
428000
2000
Dakord? Ndërsa, në të djathtë,
07:22
the two tiles look nearly the same.
160
430000
2000
të dyja pllakat duken pothuajse të njëjta
07:24
And yet there is still one on a dark surround and one on a light surround.
161
432000
4000
Por përsëri është akoma një në sfond të errët dhe një në sfond me dritë.
07:28
Why? Because if the tile in that shadow
162
436000
3000
Pse? Sepse nëse pllaka në hije
07:31
were in fact in shadow,
163
439000
2000
do të ishte në të vërtetë në hije,
07:33
and reflecting the same amount of light to your eye
164
441000
2000
dhe do reflektonte te njëjtën sasi drite në sytë tuaj
07:35
as the one outside the shadow,
165
443000
2000
si ajo që ndodhet jashtë hijeje,
07:37
it would have to be more reflective -- just the laws of physics.
166
445000
3000
do të duhej të ishte me shumë reflektive - thjesht ligji i fizikës.
07:40
So you see it that way.
167
448000
2000
Pra ju e shikoni në atë mënyrë.
07:42
Whereas on the right, the information is consistent
168
450000
3000
Ndërsa në të djathtë, informacioni është në përputhje
07:45
with those two tiles being under the same light.
169
453000
2000
me ato dy pllaka që ndodhen në të njëjtën dritë.
07:47
If they are under the same light, reflecting the same amount of light
170
455000
2000
Nëse janë nën të njëjtën dritë, reflektojnë të njëjtën sasi drite
07:49
to your eye,
171
457000
2000
tek sytë tuaj,
07:51
then they must be equally reflective.
172
459000
2000
atëherë ato duhet të jenë reflektuese të njëjta.
07:53
So you see it that way.
173
461000
2000
Pra ju e shikoni në atë lloj mënyre.
07:55
Which means we can bring all this information together
174
463000
2000
çka do të thotë se ne mund ta grumbullojmë të gjithë këtë informacion së bashku
07:57
to create some incredibly strong illusions.
175
465000
2000
për të krijuar pak iluzion të fortë dhe pabesues.
07:59
This is one I made a few years ago.
176
467000
2000
Këtë këtu e bëra disa vite të shkuara.
08:01
And you'll notice you see a dark brown tile at the top,
177
469000
3000
Keni për të dalluar një pllakë kafe në krye,
08:04
and a bright orange tile at the side.
178
472000
3000
dhe një pllakë portokalle të ndritshme anash.
08:07
That is your perceptual reality. The physical reality
179
475000
2000
Ai është realiteti jot që percepton. Realiteti fizik
08:09
is that those two tiles are the same.
180
477000
5000
ja pse ato dy pllaka janë të njëjta.
08:14
Here you see four gray tiles on your left,
181
482000
3000
Ja ku ju shikoni katër pllaka gri në të majtën tuaj,
08:17
seven gray tiles on the right.
182
485000
2000
shtatë pllaka gri në të djathtën tuaj.
08:19
I'm not going to change those tiles at all,
183
487000
2000
Nuk kam për ti ndryshuar këto pllaka aspak.
08:21
but I'm going to reveal the rest of the scene
184
489000
2000
Por do të zbuloj pjesën tjetër të skenës.
08:23
and see what happens to your perception.
185
491000
3000
Dhe të shikoj se cfarë do të ndodhi me anën perceptive tuaj.
08:26
The four blue tiles on the left are gray.
186
494000
4000
Katër pllakat blu në të majtë janë gri.
08:30
The seven yellow tiles on the right are also gray.
187
498000
3000
shtate pllakat portokalle në të djathtë janë gjithashtu gri.
08:33
They are the same. Okay?
188
501000
2000
Ato janë të njejta. Dakord?
08:35
Don't believe me? Let's watch it again.
189
503000
4000
Nuk më besoni? Le ta shikojmë së bashku përsëri.
08:39
What's true for color is also true for complex perceptions of motion.
190
507000
4000
Cfarë është e vërtetë për ngjyrat është gjithashtu e vërtetë për perceptionin e ndërlikuar të ndjenjave.
08:43
So here we have --
191
511000
3000
Pra ja ku jemi -
08:46
let's turn this around -- a diamond.
192
514000
5000
le ta kthejmë këtë vërdallë - një diamant.
08:51
And what I'm going to do is, I'm going to hold it here,
193
519000
2000
Ajo që do bej eshte se do ta mbaj ketu,
08:53
and I'm going to spin it.
194
521000
4000
dhe ta rrotulloj.
08:57
And for all of you, you'll see it probably spinning this direction.
195
525000
3000
Dhe për të gjithë ju, do ta shikoni të rretullohet ndoshta në këtë drejtim.
09:00
Now I want you to keep looking at it.
196
528000
3000
Tani dua që ju ta vështroni atë.
09:03
Move your eyes around, blink, maybe close one eye.
197
531000
2000
Rrotulloni sytë përreth, mbyllni qepallat, mbase mbyllni njërin sy.
09:05
And suddenly it will flip, and start spinning the opposite direction.
198
533000
4000
Papritur do kthehet nga e kundërta dhe do filloj të rrotullohet në drejtim të kundërt.
09:09
Yes? Raise your hand if you got that. Yes?
199
537000
3000
Po? ngrini duart nëse e kuptuat. Po?
09:12
Keep blinking. Every time you blink it will switch. Alright?
200
540000
4000
Vazhdoni të mbyllni qepallat. Saherë që e beni do tju ndërrohet drejtimi. Dakord?
09:16
So I can ask you, which direction is it rotating?
201
544000
4000
Pra a mund tju pyes se në cilin drejtim po rrotullohej?
09:20
How do you know?
202
548000
2000
Nga e dini?
09:22
Your brain doesn't know. Because both are equally likely.
203
550000
3000
Truri juaj nuk e di. Sepse të dy janë të njëjtë të ngjashëm.
09:25
So depending on where it looks, it flips
204
553000
2000
Pra varet se ku shikohet që të rrotullohet
09:27
between the two possibilities.
205
555000
3000
midis dy mundësive.
09:30
Are we the only ones that see illusions?
206
558000
2000
Jemi ne të vetmit që shikojmë iluzione?
09:32
The answer to this question is no.
207
560000
2000
Përgjigja e kësaj pyetjeje është jo.
09:34
Even the beautiful bumblebee,
208
562000
2000
Edhe grerëza e bukur,
09:36
with its mere one million brain cells,
209
564000
2000
me një milion qeliza truri,
09:38
which is 250 times fewer cells than you have in one retina,
210
566000
3000
e cila është 250 herë më shumë qeliza sesa ju keni në një retinë,
09:41
sees illusions, does the most complicated things
211
569000
3000
shikon iluzione, bën gjëra shumë të komplikuara
09:44
that even our most sophisticated computers can't do.
212
572000
3000
që edhe kompjuterat tanë më të komplikuar nuk mund ti bëjnë dot.
09:47
So in my lab, we of course work on bumblebees.
213
575000
2000
Pra në laboratorin tim, ne sigurisht punojmë me grerëzat.
09:49
Because we can completely control their experience,
214
577000
2000
Sepse ne mund të kontrollojmë plotësisht eksperiencën e tyre,
09:51
and see how that alters the architecture of their brain.
215
579000
2000
dhe të shikojmë se si ajo i bashkangjitet arkitekturës së trurit të tyre.
09:53
And we do this in what we call the Bee Matrix.
216
581000
3000
Ne e bejmë këtë në atë që quhet Matriksa e Bleteve.
09:56
And here you have the hive. You can see the queen bee,
217
584000
2000
Këtu keni hojen. Mund të shikoni bletën mbretëreshë,
09:58
that large bee in the middle there. Those are all her daughters, the eggs.
218
586000
3000
atë bletën e madhe në mes atje. Ato janë të gjitha vajzat e saj, vezët.
10:01
And they go back and forth between this hive
219
589000
3000
Ato shkojnë mbrapa dhe para përmes kësaj koshereje
10:04
and the arena, via this tube.
220
592000
5000
dhe arenës përmes këtij tubi.
10:09
And you'll see one of the bees come out here.
221
597000
2000
dhe ju do të shikoni njërën prej këtyre bletëve të dali diku këtu.
10:11
You see how she has a little number on her?
222
599000
3000
E shikoni se si ajo ka një numër mbi vete?
10:14
Yeah there is another one coming out. She has another number on her.
223
602000
3000
Po, ja ku është dhe një tjetër duke dalë jashtë. Ajo ka një numër tjetër mbi vete.
10:17
Now, they are not born that way. Right?
224
605000
3000
Tani, ato nuk janë të lindura në atë lloj mënyre.
10:20
We pull them out, put them in the fridge, and they fall asleep.
225
608000
2000
Ne i nxjerrim jashtë, i fusim në një frigorifer, dhe i lëmë të bien në gjumë.
10:22
And then you can superglue little numbers on them.
226
610000
2000
Atëherë ju mund të ngjisni numra të vegjël mbi to.
10:24
(Laughter)
227
612000
2000
(Të qeshura)
10:26
And now, in this experiment they get rewarded if they go to the blue flowers.
228
614000
4000
Dhe tani në këtë eksperiment ato shpërblehen nëse shkojnë tek lulet blu.
10:30
And they land on the flower. They stick their tongue in there,
229
618000
3000
Dhe ulen në lule. Ngulin gjuhën e tyre në to,
10:33
called a proboscis, and they drink sugar water.
230
621000
2000
e quajtur hundë e madhe, dhe pijnë ujë me sheqer.
10:35
Now she is drinking a glass of water that's about that big to you and I,
231
623000
3000
Tani ajo po pijë një gotë me ujë që është gati sa ty dhe mua e madhe,
10:38
will do that about three times, and then fly.
232
626000
6000
do ta bëjë atë tre herë, dhe pastaj do të fluturojë.
10:44
And sometimes they learn not to go to the blue,
233
632000
2000
Disa herë ato mësojnë të shkojnë jo vetëm tek lulet blu,
10:46
but to go to where the other bees go.
234
634000
2000
por të shkojnë aty ku shkojnë bletët e tjera.
10:48
So they copy each other. They can count to five. They can recognize faces.
235
636000
3000
Kështu ato kopjojnë njëra tjetrën. Ato mund të numërojnë deri në pesë. Ato mund të dallojnë fytyra.
10:51
And here she comes down the ladder.
236
639000
3000
Dhe ja ku vjen poshtë shkallëve.
10:54
And she'll come into the hive, find an empty honey pot
237
642000
2000
Dhe ajo do vijë brenda hojes, të gjej një gjashtëkëndësh bosh për mjaltin,
10:56
and throw up, and that's honey.
238
644000
2000
dhe ta hedhi tutje, ai është mjalt.
10:58
(Laughter)
239
646000
1000
(Të qeshura)
10:59
Now remember -- (Laughter)
240
647000
3000
Mos harroni -- (Të qeshura)
11:02
-- she's supposed to be going to the blue flowers.
241
650000
2000
ajo është e predispozuar të shkojë tek lulet blu.
11:04
But what are these bees doing in the upper right corner?
242
652000
3000
Por çfar janë duke bërë këto bletë në cepin e djathtë?
11:07
It looks like they're going to green flowers.
243
655000
2000
Duket sikur ato po shkojnë tek lulet jeshile.
11:09
Now, are they getting it wrong?
244
657000
3000
Po e kuptojnë gabim?
11:12
And the answer to the question is no. Those are actually blue flowers.
245
660000
3000
përgjigja e pyetjes është jo. Ato janë në të vërtetë lule blu.
11:15
But those are blue flowers under green light.
246
663000
4000
Por ato janë lule blu nën një dritë jeshile.
11:19
So they are using the relationships between the colors to solve the puzzle,
247
667000
4000
Pra ato po perdorin lidhjen midis ngjyrave për të zgjidhur gjëegjëzën.
11:23
which is exactly what we do.
248
671000
2000
E cila është saktësisht ajo çfarë bëjmë ne.
11:25
So, illusions are often used,
249
673000
2000
Pra, iluzionet janë përdorur zakonisht,
11:27
especially in art, in the words of a more contemporary artist,
250
675000
4000
sidomos në art, në botën e më shumë artistëve bashkëkohës,
11:31
"to demonstrate the fragility of our senses."
251
679000
2000
" të tregoj ndjeshmërinë e senseve tona."
11:33
Okay, this is complete rubbish.
252
681000
3000
Mirë, ky është budallallek i gjithë.
11:36
The senses aren't fragile. And if they were, we wouldn't be here.
253
684000
3000
Senset nuk jane te dobeta. Dhe nese ato do ishin, ne nuk do te ishim ketu.
11:39
Instead, color tells us something completely different,
254
687000
4000
Përkundrazi, ngjyra na tregon ne dicka komplet ndryshe,
11:43
that the brain didn't actually evolve to see the world the way it is.
255
691000
3000
që truri nuk u zhvillua në të vërtetë për të parë botën ashtu si është tani.
11:46
We can't. Instead, the brain evolved to see the world
256
694000
4000
Ne nuk mundemi. Përkundrazi truri u evolua të shikojë botën
11:50
the way it was useful to see in the past.
257
698000
3000
në mënyrën që ishte e dobishme për tu parë në të kaluarën.
11:53
And how we see is by continually redefining normality.
258
701000
6000
Dhe si ne shohim është duke ripërcaktuar vazhdimisht normalitetin.
11:59
So how can we take this
259
707000
4000
Pra si mund ta marrim këtë gjë
12:03
incredible capacity of plasticity of the brain
260
711000
3000
të pabesueshme që është aftësia e plasticitetit të trurit
12:06
and get people to experience their world differently?
261
714000
3000
dhe te bejme njerezit te perjetojne boten e tyre ndryshe?
12:09
Well, one of the ways we do in my lab and studio
262
717000
3000
Mirë, një nga mënyrat që ne bëjmë në laboratorin tim në studio
12:12
is we translate the light into sound
263
720000
3000
është duke përkthyer dritën në tingull
12:15
and we enable people to hear their visual world.
264
723000
4000
dhe aktivizojmë njerëzit të dëgjojnë botën e tyre pamore.
12:19
And they can navigate the world using their ears.
265
727000
3000
Dhe ata mund të lundrojnë nëpër botë duke përdorur veshët e tyre.
12:22
Here is David, in the right. And he is holding a camera.
266
730000
3000
Këtu është David, në të djathtë. Ai po mban një aparat fotografik.
12:25
On the left is what his camera sees.
267
733000
2000
Në të majtë është ajo që aparati i tij shikon.
12:27
And you'll see there is a line, a faint line going across that image.
268
735000
3000
Aty ju do të shikoni një linjë, një linjë gati e padukshme që shkon përmes imazhit.
12:30
That line is broken up into 32 squares.
269
738000
3000
Ajo linje është ndërprerë në 32 katrorë.
12:33
In each square we calculate the average color.
270
741000
2000
në secilin katror ne llogarisim ngjyrat në përgjithësi.
12:35
And then we just simply translate that into sound.
271
743000
2000
Më vonë thjesht e përkthejmë atë në tingull.
12:37
And now he's going to
272
745000
3000
Tani ai do të
12:40
turn around, close his eyes,
273
748000
4000
kthehet rrotull, mbyll sytë e tij,
12:44
and find a plate on the ground with his eyes closed.
274
752000
3000
dhe do të gjejë një pjatë në dysheme, me sytë e tij të mbyllur.
13:06
He finds it. Amazing. Right?
275
774000
2000
Ai e gjeti. E mahnitëshme. Drejtë?
13:08
So not only can we create a prosthetic for the visually impaired,
276
776000
2000
Pra, jo vetëm që mund të krijojë një protezë për probleme të pari
13:10
but we can also investigate how people
277
778000
3000
por ne mund të hetojmë gjithashtu se si njerëzit
13:13
literally make sense of the world.
278
781000
3000
fjalë për fjalë i japin kuptim botës.
13:16
But we can also do something else. We can also make music with color.
279
784000
4000
Por ne mund të bëjmë diçka tjetër. Ne mund të bëjmë muzikën me ngjyra.
13:20
So, working with kids,
280
788000
2000
Pra duke punuar me fëmijët,
13:22
they created images,
281
790000
2000
ata krijuan imazhe,
13:24
thinking about what might the images you see
282
792000
2000
duke menduar se si imazhet që ju shikoni mund
13:26
sound like if we could listen to them.
283
794000
2000
të tingëllojnë nëse ne do të mund ti dëgjonim ato.
13:28
And then we translated these images.
284
796000
2000
Dhe ne i përkthyem këto imazhe.
13:30
And this is one of those images.
285
798000
2000
Dhe kjo është njëra prej tyre.
13:32
And this is a six-year-old child composing a piece of music
286
800000
3000
Ky është një djalë gjashtë vjeç duke kompozuar një pjesë muzikore
13:35
for a 32-piece orchestra.
287
803000
3000
për 32 instrumenta orkestror.
13:38
And this is what it sounds like.
288
806000
2000
Këto janë tingujt që dëgjohen.
14:06
So, a six-year-old child. Okay?
289
834000
3000
Pra, një djalë gjashtë vjeç. Dakord?
14:09
Now, what does all this mean?
290
837000
3000
Tani, çfarë do të thotë e gjithë kjo?
14:12
What this suggests is that no one is an outside observer
291
840000
3000
çfarë tregon kjo është që asnjeri nuk është një vëzhgues i jashtëm
14:15
of nature. Okay?
292
843000
2000
nga natyra. Dakord?
14:17
We are not defined by our central properties,
293
845000
2000
Ne nuk jemi të përcaktuar nga zotërimet tona qëndrore,
14:19
by the bits that make us up.
294
847000
2000
nga pakicat që na bëjnë ne të plotë.
14:21
We're defined by our environment and our interaction with that environment --
295
849000
3000
Ne jemi të përcaktuar nga mjedisi dhe veprimi i brendshëm me atë mjedis -
14:24
by our ecology.
296
852000
2000
nga sistemi jonë ekologjik.
14:26
And that ecology is necessarily relative,
297
854000
4000
Dhe kjo ekologji është relative e nevojshme,
14:30
historical and empirical.
298
858000
2000
historikisht dhe empirikisht.
14:32
So what I'd like to finish with is this over here.
299
860000
6000
Pra, me atë që dua të mbaroj është kjo.
14:38
Because what I've been trying to do is really celebrate uncertainty.
300
866000
3000
Sepse ajo që kam dashur të bëj është në të vërtetë gezimi për të pasigurtën.
14:41
Because I think only through uncertainty is there potential for understanding.
301
869000
4000
Sepse mendoj që vetëm përmes të qenit i pasigurtë ndodhet një fuqi për kuptimin e gjërave.
14:45
So, if some of you are still feeling a bit too certain,
302
873000
3000
Pra, nëse ndiheni akoma sadopak te pasigurtë,
14:48
I'd like to do this one.
303
876000
2000
do më pëlqente të bëja këtë gjë.
14:50
So, if we have the lights down.
304
878000
2000
Pra nëse mund të ulim ndriçimin.
14:52
And what we have here --
305
880000
6000
Dhe çfar kemi ketu --
14:58
Can everyone see 25 purple surfaces
306
886000
3000
A mundet ndonjëri prej jush të shikojë 25 sipërfaqe vjollcë?
15:01
on your left,
307
889000
2000
në të majtën tuaj,
15:03
and 25, call it yellowish, surfaces on your right?
308
891000
4000
dhe 25, quajeni të verdhë, sipërfaqe në të djathtën tuaj?
15:07
So, now, what I want to do:
309
895000
2000
Pra, tani, ajo që dua unë të bëj:
15:09
I'm going to put the middle nine surfaces here
310
897000
2000
Do të fus nëntë sipërfaqe të mezit këtu
15:11
under yellow illumination
311
899000
2000
nën një ndriçim të verdhë
15:13
by simply putting a filter behind them.
312
901000
4000
thjesht duke futur një filtër mbrapa tyre.
15:17
All right. Now you can see that changes the light
313
905000
3000
Mire pra. Tani ju mund të shihni që ajo ndryshoi dritën
15:20
that's coming through there. Right?
314
908000
2000
Ajo vjen përmes atje. Drejt?
15:22
Because now the light is going through a yellowish filter
315
910000
2000
Sepse tani drita po shkon përmes një filtri të verdhë
15:24
and then a purplish filter.
316
912000
2000
dhe pastaj një filtri vjollcë.
15:26
I'm going to do this opposite on the left here.
317
914000
5000
Do ta bëj këtë në të kundërt këtu.
15:31
I'm going to put the middle nine under a purplish light.
318
919000
7000
Do të fus nëntë sipërfaqet e mezit nën dritë vjollcë.
15:38
Now, some of you will notice that the consequence is that
319
926000
4000
Tani, disa prej jush do të dallojnë që pasojat jane që
15:42
the light coming through those middle nine on the right,
320
930000
3000
drita ardhëse prej atyre nëntë sipërfaqeve në mes në të djathtë,
15:45
or your left,
321
933000
2000
ose në të majtë,
15:47
is exactly the same as the light coming through
322
935000
2000
është saktësisht e njëjtë si drita që vjen përmes
15:49
the middle nine on your right.
323
937000
2000
këtyre nëntë sipërfaqeve në të djathtën tuaj.
15:51
Agreed? Yes?
324
939000
3000
Dakord? Po?
15:54
Okay. So they are physically the same.
325
942000
2000
Dakord. Pra ato janë fizikisht të njëjta.
15:56
Let's pull the covers off.
326
944000
6000
Le të heqim mbulesat.
16:02
Now remember,
327
950000
4000
Tani kujtoni,
16:06
you know the middle nine are exactly the same.
328
954000
3000
e dini që nëntë të mezit janë ekzakt të njëjtat.
16:09
Do they look the same? No.
329
957000
4000
A duken të njëjta? Jo.
16:13
The question is, "Is that an illusion?"
330
961000
2000
Pyetja është, " Eshtë një iluzion?"
16:15
And I'll leave you with that.
331
963000
2000
Do tjua lë ju pergjigjen e pyetjes.
16:17
So, thank you very much.
332
965000
2000
Pra, faleminderit shume.
16:19
(Applause)
333
967000
3000
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Beau Lotto - Neuroscientist, ArtistBeau Lotto is founder of Lottolab, a hybrid art studio and science lab. With glowing, interactive sculpture -- and old-fashioned peer-reviewed research--he's illuminating the mysteries of the brain's visual system.
Why you should listen
"Let there be perception," was evolution's proclamation, and so it was that all creatures, from honeybees to humans, came to see the world not as it is, but as was most useful. This uncomfortable place--where what an organism's brain sees diverges from what is actually out there--is what Beau Lotto and his team at Lottolab are exploring through their dazzling art-sci experiments and public illusions. Their Bee Matrix installation, for example, places a live bee in a transparent enclosure where gallerygoers may watch it seek nectar in a virtual meadow of luminous Plexiglas flowers. (Bees, Lotto will tell you, see colors much like we humans do.) The data captured isn't just discarded, either: it's put to good use in probing scientific papers, and sometimes in more exhibits.
At their home in London’s Science Museum, the lab holds "synesthetic workshops" where kids and adults make abstract paintings that computers interpret into music, and they host regular Lates--evenings of science, music and "mass experiments." Lotto is passionate about involving people from all walks of life in research on perception--both as subjects and as fellow researchers. One such program, called "i,scientist," in fact led to the publication of the first ever peer-reviewed scientific paper written by schoolchildren ("Blackawton Bees," December 2010). It starts, "Once upon a time ..."
These and Lotto's other conjurings are slowly, charmingly bending the science of perception--and our perceptions of what science can be.
Beau Lotto | Speaker | TED.com