TEDGlobal 2009
Beau Lotto: Optical illusions show how we see
Beau Lotto: Ảo giác quang học lý giải cách chúng ta nhìn
Filmed:
Readability: 2.7
7,158,267 views
Các trò chơi màu sắc của Beau đánh đố tầm nhìn của bạn, nhưng chúng cũng chỉ ra những gì bạn bình thường không thể thấy: cách bộ não bạn họat động. Hình ảnh thú vị, trực tiếp về tính phân vân của thị giác chỉ ra sự tiến hóa đã thay đổi nhận thức của bạn về thế giới thực.
Beau Lotto - Neuroscientist, Artist
Beau Lotto is founder of Lottolab, a hybrid art studio and science lab. With glowing, interactive sculpture -- and old-fashioned peer-reviewed research--he's illuminating the mysteries of the brain's visual system. Full bio
Beau Lotto is founder of Lottolab, a hybrid art studio and science lab. With glowing, interactive sculpture -- and old-fashioned peer-reviewed research--he's illuminating the mysteries of the brain's visual system. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
I want to start with a game.
0
1000
3000
Tôi muốn bắt đầu với một trò chơi.
00:16
And to win this game,
1
4000
2000
Để thắng,
00:18
all you have to do is see the reality that's in front of you
2
6000
3000
bạn cần phải thấy đc thực tế trước mắt mình
00:21
as it really is. All right?
3
9000
2000
Sẵn sàng chưa?
00:23
So, we have two panels here,
4
11000
2000
Ở đây ta có hai bảng
00:25
of colored dots.
5
13000
2000
chứa các điểm màu.
00:27
And one of those dots is the same
6
15000
3000
Và một trong các điểm đó giống nhau
00:30
in the two panels. Okay?
7
18000
3000
trên cả hai bảng. Ok?
00:33
And you have to tell me which one.
8
21000
2000
Hãy chỉ ra đó là điểm nào?
00:35
Now, narrow it down to
9
23000
3000
Bây giờ, giới hạn lại còn
00:38
the gray one, the green one and, say, the orange one.
10
26000
3000
điểm màu xám, xanh lá cây, và cam.
00:41
So, by a show of hands -- we'll start with the easiest one --
11
29000
3000
Bằng cách giơ tay lên, chúng ta sẽ bắt đầu với điểm dễ nhất
00:44
Show of hands: how many people think it's the gray one?
12
32000
4000
Hãy giơ tay: Bao nhiêu người nghĩ điểm đó là điểm màu xám?
00:48
Really? Okay.
13
36000
2000
Chắc chứ? Ok.
00:50
How many people think it's the green one?
14
38000
5000
Bao nhiêu người nghĩ nó là màu xanh lá cây?
00:55
And how many people think it's the orange one?
15
43000
4000
Và bao nhiêu nghĩ là màu cam?
00:59
Pretty even split.
16
47000
3000
Rất đồng đều.
01:02
Let's find out what the reality is.
17
50000
3000
Để xem thực tế thì sao.
01:05
Here is the orange one.
18
53000
3000
Đây là màu cam.
01:08
(Laughter)
19
56000
2000
(Cười)
01:10
Here is the green one.
20
58000
3000
Đây là màu xanh lá cây.
01:13
And here is the gray one.
21
61000
4000
Và đây là màu xám.
01:17
(Laughter)
22
65000
3000
(Cười)
01:20
So, for all of you who saw that, you're a complete realist. All right?
23
68000
4000
Với những ai thấy được điều đó, các bạn là người hoàn toàn thực tế. Được chưa?
01:24
(Laughter)
24
72000
2000
(Cười)
01:26
So, this is pretty amazing, actually, isn't it?
25
74000
2000
Điều này thật đáng kinh ngạc, đúng không nào?
01:28
Because nearly every living system
26
76000
2000
Vì hầu như mỗi sinh vật
01:30
has evolved the ability to detect light in one way or another.
27
78000
3000
đã phát triển khả năng phát hiện ánh sáng bằng cách này hay cách khác.
01:33
So, for us, seeing color is one of the simplest things the brain does.
28
81000
5000
Như thế, đối với chúng ta, việc nhìn thấy màu sắc là một trong những việc đơn giản nhất mà não có thể làm.
01:38
And yet, even at this most fundamental level,
29
86000
2000
Dù vậy, kể cả ở mức độ cơ bản này,
01:40
context is everything.
30
88000
3000
khung cảnh là tất cả.
01:43
What I want to talk about is not that context is everything,
31
91000
3000
Tôi ko chỉ muốn nói rằng khung cảnh là tất cả,
01:46
but why is context everything.
32
94000
2000
mà tại sao nó là tất cả.
01:48
Because it's answering that question that tells us not only
33
96000
4000
Vì nó trả lời câu hỏi mà chẳng những cho ta biết
01:52
why we see what we do,
34
100000
2000
tại sao chúng ta thấy như vậy,
01:54
but who we are as individuals,
35
102000
2000
mà chúng ta là gì về mặt cá thể,
01:56
and who we are as a society.
36
104000
3000
cũng như về mặt xã hội.
01:59
But first, we have to ask another question,
37
107000
2000
Nhưng trước tiên, ta phải hỏi một câu khác,
02:01
which is, "What is color for?"
38
109000
2000
đó là, "màu sắc có tác dụng gì?"
02:03
And instead of telling you, I'll just show you.
39
111000
2000
Và thay vì nói tôi sẽ dùng hình ảnh.
02:05
What you see here is a jungle scene,
40
113000
3000
Đây là cảnh trong rừng.
02:08
and you see the surfaces according to the amount
41
116000
2000
Và bạn thấy các bề mặt tùy theo số lượng
02:10
of light that those surfaces reflect.
42
118000
2000
ánh sáng phản xạ từ chúng.
02:12
Now, can any of you see the predator that's about to jump out at you?
43
120000
5000
Bây giờ, có ai thấy một con dã thú sắp nhảy vồ vào bạn?
02:17
And if you haven't seen it yet, you're dead. Right?
44
125000
2000
Và nếu bạn chưa thấy được nó thì bạn sẽ chết. Đúng không?
02:19
(Laughter)
45
127000
2000
(Cười)
02:21
Can anyone see it? Anyone? No?
46
129000
2000
Ai thấy không? Ai? Không à?
02:23
Now, let's see the surfaces according to the quality of light that they reflect.
47
131000
4000
Bây giờ, hãy xem các bề mặt này dựa theo chất lượng màu sắc chúng phản chiếu.
02:27
And now you see it.
48
135000
3000
Và giờ bạn thấy nó rồi.
02:30
So, color enables us to see
49
138000
3000
Vậy, màu sắc giúp ta thấy
02:33
the similarities and differences between surfaces,
50
141000
2000
sự tương đồng và khác biệt giữa các bề mặt,
02:35
according to the full spectrum of light that they reflect.
51
143000
3000
tùy theo chùm quang phổ ánh sáng mà chúng phản xạ.
02:38
But what you've just done is, in many respects, mathematically impossible.
52
146000
4000
Nhưng điều bạn vừa làm, trong nhiều khía cạnh, là bất khả thi trong toán học.
02:42
Why? Because, as Berkeley tells us,
53
150000
3000
Tại sao? Vì như Berkeley nói,
02:45
we have no direct access to our physical world,
54
153000
3000
ta ko có tương tác trực tiếp với thế giới vật lý,
02:48
other than through our senses.
55
156000
2000
chỉ là thông qua các giác quan.
02:50
And the light that falls onto our eyes
56
158000
2000
Và ánh sáng lọt vào mắt bạn
02:52
is determined by multiple things in the world --
57
160000
2000
đc xác định bởi nhiều thứ trên thực tế --
02:54
not only the color of objects,
58
162000
2000
ko chỉ là màu của vật thể,
02:56
but also the color of their illumination,
59
164000
2000
mà còn độ rọi của chúng,
02:58
and the color of the space between us and those objects.
60
166000
3000
và màu của ko gian giữa ta và chúng.
03:01
You vary any one of those parameters,
61
169000
2000
Bạn đổi một trong các biến đó,
03:03
and you'll change the color of the light that falls onto your eye.
62
171000
5000
và bạn sẽ thay đổi màu sắc ánh sáng đến mắt mình.
03:08
This is a huge problem because it means that
63
176000
2000
Đây là vấn đề lớn vì nó nghĩa là
03:10
the same image could have an infinite number
64
178000
3000
một hình ảnh có thể có vô số
03:13
of possible real-world sources.
65
181000
3000
nguồn trong thế giới thực.
03:16
So let me show you what I mean. Imagine that this is the back of your eye.
66
184000
3000
Vậy để tôi giải thích cho bạn. Tưởng tượng đó là phía sau mắt bạn.
03:19
And these are two projections from the world.
67
187000
3000
và hai hình chiếu từ thế giới bên ngoài.
03:22
They are identical in every single way.
68
190000
3000
Chúng giống nhau y đúc trên bất cứ mặt nào.
03:25
Identical in shape, size, spectral content.
69
193000
4000
Về hình dáng, kích thước, quang phổ.
03:29
They are the same, as far as your eye is concerned.
70
197000
4000
Chúng là một, theo mắt của bạn.
03:33
And yet they come from completely different sources.
71
201000
5000
Nhưng chúng có từ những nguồn hoàn toàn khác nhau.
03:38
The one on the right
72
206000
2000
Cái bên phải
03:40
comes from a yellow surface,
73
208000
3000
là từ một bề mặt màu vàng,
03:43
in shadow, oriented facing the left,
74
211000
2000
trong bóng râm, hướng về trái,
03:45
viewed through a pinkish medium.
75
213000
3000
nhìn qua tấm kính màu hồng.
03:48
The one on the left comes from an orange surface,
76
216000
3000
Cái bên trái là từ một mặt phẳng màu cam,
03:51
under direct light, facing to the right,
77
219000
2000
đc chiếu sáng, hướng về phải,
03:53
viewed through a sort of a bluish medium.
78
221000
2000
nhìn qua tấm kính màu xanh da trời.
03:55
Completely different meanings,
79
223000
3000
Ý nghĩa hoàn toàn khác nhau,
03:58
giving rise to the exact same retinal information.
80
226000
3000
cho một thông tin giống chính xác trên võng mạc.
04:01
And yet it's only the retinal information
81
229000
2000
Vậy nhưng ta chỉ nhận đc thông tin
04:03
that we get.
82
231000
2000
trên võng mạc.
04:05
So how on Earth do we even see?
83
233000
3000
Vậy làm thế nào chúng ta thấy?
04:08
So, if you remember anything in this next 18 minutes,
84
236000
4000
Vậy nếu bạn nhớ bất cứ điều gì trong 18 phút nữa,
04:12
remember this: that the light that falls on to your eye,
85
240000
3000
nhớ rằng: ánh sáng đến mắt bạn,
04:15
sensory information, is meaningless,
86
243000
2000
thông tin từ cảm nhận, không có ý nghĩa gì hết.
04:17
because it could mean literally anything.
87
245000
3000
Vì nó có thể là bất cứ thứ gì.
04:20
And what's true for sensory information is true for information generally.
88
248000
3000
Và cái gì đúng cho thông tin xúc giác cũng đúng cho thông tin nói chung.
04:23
There is no inherent meaning in information.
89
251000
2000
Ko hề có ý nghĩa nào gắn với thông tin.
04:25
It's what we do with that information that matters.
90
253000
4000
Quan trọng là ta làm gì với thông tin đó.
04:29
So, how do we see? Well, we see by learning to see.
91
257000
3000
Vậy, làm thế nào chúng ta thấy? Ta thấy bằng việc học.
04:32
So, the brain evolved the mechanisms for finding patterns,
92
260000
4000
Vậy, não phát triển các cơ chế tìm ra mô hình,
04:36
finding relationships in information
93
264000
2000
tìm ra ự liên hệ trong thông tin,
04:38
and associating those relationships
94
266000
2000
và liên kết các mối liên hệ đó
04:40
with a behavioral meaning,
95
268000
2000
với một ý nghĩa hành vi,
04:42
a significance, by interacting with the world.
96
270000
3000
một ý nghĩa, bằng việc giao tếp với thế giới.
04:45
We're very aware of this
97
273000
2000
Chúng ta biết điều này
04:47
in the form of more cognitive attributes, like language.
98
275000
3000
ở dạng mang tính nhận thức hơn, như ngôn ngữ.
04:50
So, I'm going to give you some letter strings. And I want you to read them out for me,
99
278000
2000
Vậy, tôi sẽ cho bạn vài câu văn. Và tôi muốn bạn đọc ra cho tôi,
04:52
if you can.
100
280000
2000
nếu có thể.
04:54
Audience: "Can you read this?"
101
282000
3000
Khán giả: "Can you read this?"
04:57
"You are not reading this."
102
285000
2000
"You are not reading this."
04:59
"What are you reading?"
103
287000
2000
"What are you reading?"
05:01
Beau Lotto: "What are you reading?" Half the letters are missing. Right?
104
289000
3000
Beau Lotto: "What are you reading?" Nửa số chữ cái bị mất. Đúng ko?
05:04
There is no a priori reason why an "H" has to go
105
292000
2000
Ko có một lý do nào để chữ "H" ở
05:06
between that "W" and "A."
106
294000
2000
giữa "W" và "A."
05:08
But you put one there. Why?
107
296000
2000
Nhưng bạn để nó vào. Tại sao?
05:10
Because in the statistics of your past experience
108
298000
2000
Vì trong thống kê của kinh nghiệm trc đây của bạn
05:12
it would have been useful to do so. So you do so again.
109
300000
3000
nó cần phải ở đó. Vậy bạn lặp lại như thế.
05:15
And yet you don't put a letter after that first "T."
110
303000
3000
Nhưng bạn lại không cho chữ nào sau chữ "T" đầu tiên.
05:18
Why? Because it wouldn't have been useful in the past.
111
306000
3000
Tại sao? Vì trong quá khứ nó ko cần thiết.
05:21
So you don't do it again.
112
309000
2000
Nên bạn ko lặp lại.
05:23
So let me show you how quickly our brains can redefine normality,
113
311000
4000
Vậy, để tôi chỉ ra nhanh làm thế nào bộ não của chúng ta có thể định nghĩa sự bình thường,
05:27
even at the simplest thing the brain does, which is color.
114
315000
2000
kể cả ở việc đơn giản nhất, màu sắc.
05:29
So, if I could have the lights down up here.
115
317000
3000
vậy làm ơn tắt đèn trên này.
05:32
I want you to first notice that those two desert scenes are physically the same.
116
320000
3000
Tôi muốn bạn thấy rằng hai cảnh sa mạc này hoàn tòan giống nhau.
05:35
One is simply the flipping of the other. Okay?
117
323000
5000
Cái này chỉ là đối xứng của cái kia. OK?
05:40
Now I want you to look at that dot
118
328000
2000
Giờ tôi muốn bạn nhìn vào điểm
05:42
between the green and the red. Okay?
119
330000
3000
giữa hình xanh và đỏ. OK?
05:45
And I want you to stare at that dot. Don't look anywhere else.
120
333000
3000
và chăm chú nhìn nó. Đùng nhìn chỗ khác.
05:48
And we're going to look at that for about 30 seconds,
121
336000
1000
Và ta sẽ nhìn nó trong 30 giây,
05:49
which is a bit of a killer in an 18-minute talk.
122
337000
3000
hơi lâu cho cuộc nói chuyện 18 phút.
05:52
(Laughter)
123
340000
1000
(cười)
05:53
But I really want you to learn.
124
341000
2000
Nhưng tôi thật sự mốn bạn thấy.
05:55
And I'll tell you -- don't look anywhere else --
125
343000
3000
Và tôi sẽ nói -- đùng nhìn chỗ khác --
05:58
and I'll tell you what's happening inside your head.
126
346000
2000
và tôi sẽ phân tích cái gì xảy ra trong đàu bạn.
06:00
Your brain is learning. And it's learning that the right side of its visual field
127
348000
3000
Não bạn đang học. Nó thấy rằng hình bên phải
06:03
is under red illumination;
128
351000
2000
đc chiếu sáng bởi màu đỏ;
06:05
the left side of its visual field is under green illumination.
129
353000
3000
và hình bên phải đc chiếu màu xanh.
06:08
That's what it's learning. Okay?
130
356000
3000
Nó đang nghĩ như vậy. OK?
06:11
Now, when I tell you, I want you to look at the dot between the two desert scenes.
131
359000
5000
Giờ khi tôi gọi, tôi muốn bạn nhìn vào điểm giữa hai sa mạc.
06:16
So why don't you do that now?
132
364000
2000
Giờ bạn hãy làm vậy
06:18
(Laughter)
133
366000
3000
(Cười)
06:21
Can I have the lights up again?
134
369000
2000
Làm ơn bật đèn lên
06:23
I take it from your response they don't look the same anymore. Right?
135
371000
4000
Từ phản ứng của bạn tôi suy ra chúng ko giống nhau nữa. Phải ko?
06:27
(Applause)
136
375000
1000
(Vỗ tay)
06:28
Why? Because your brain is seeing that same information
137
376000
3000
Tại sao? Vì não bạn vẫn đang thấy thông tin cũ
06:31
as if the right one is still under red light,
138
379000
2000
như thể hình bên phải đc chiếu màu đỏ,
06:33
and the left one is still under green light.
139
381000
2000
và bên trái vẫn đc chiếu màu xanh.
06:35
That's your new normal.
140
383000
2000
Đó là thực tế mới của bạn.
06:37
So, what does this mean for context?
141
385000
2000
Vậy điếu này nói gì về bối cảnh?
06:39
It means that I can take these two identical squares,
142
387000
2000
Nó nghĩa là tôi có thể lấy 2 hình vuông y hệt,
06:41
and I can put them in light and dark surrounds.
143
389000
2000
và để chúng trên nền sáng và tối.
06:43
And now the one on the dark surround looks lighter than the one on the light surround.
144
391000
3000
và giờ cái trên nền tối trông sáng hơn cái trên nền sáng.
06:46
What's significant is not simply the light and dark surrounds that matter.
145
394000
4000
Quan trọng ko chỉ là nền sáng hay tối.
06:50
It's what those light and dark surrounds meant for your behavior in the past.
146
398000
4000
Mà nền sáng và tối đó có nghĩa gì với hành vi của bạn trong quá khứ.
06:54
So I'll show you what I mean. Here we have
147
402000
2000
Để tôi giải thích. Ở đây là
06:56
that exact same illusion.
148
404000
2000
ảo giác như vừa rồi.
06:58
We have two identical tiles, on the left,
149
406000
2000
Ta có hai mảnh giống nhau, bên trái,
07:00
one in a dark surround, one in a light surround.
150
408000
2000
một cái trên nền tối, cái kia trên nền sáng.
07:02
And the same thing over on the right.
151
410000
2000
Và tương tự cho bên phải.
07:04
Now, what I'm going to do is I'm going to review those two scenes.
152
412000
3000
Giờ, điều tôi làm là tôi sẽ xem xét lại hai hình trên.
07:07
But I'm not going to change anything within those boxes,
153
415000
2000
Nhưng tôi ko thay đổi gì trong các hình trên,
07:09
except their meaning.
154
417000
2000
trừ ý nghĩa của chúng.
07:11
And see what happens to your perception.
155
419000
2000
Và xem điều gì xảy ra với nhận thức của bạn.
07:13
Notice that on the left
156
421000
2000
Để ý bên trái
07:15
the two tiles look nearly completely opposite:
157
423000
3000
hai mảnh trông hòan tòan trái ngược;
07:18
one very white and one very dark.
158
426000
2000
một cái rất trắng và cái kia thì rất tối.
07:20
All right? Whereas on the right,
159
428000
2000
Được chưa? Trong khi bên phải,
07:22
the two tiles look nearly the same.
160
430000
2000
hai mảnh trông gần như y chang.
07:24
And yet there is still one on a dark surround and one on a light surround.
161
432000
4000
Mặc dù một cái vẫn trong nền tối, và cái kia trong nền sáng.
07:28
Why? Because if the tile in that shadow
162
436000
3000
Tại sao? Vì nếu mảnh trong tối
07:31
were in fact in shadow,
163
439000
2000
thật sự ở trong bóng râm,
07:33
and reflecting the same amount of light to your eye
164
441000
2000
và phản xạ cùng một lượng ánh sáng đến mắt bạn
07:35
as the one outside the shadow,
165
443000
2000
như cái bên ngoài bóng râm,
07:37
it would have to be more reflective -- just the laws of physics.
166
445000
3000
thì nó phải phản xạ lại nhiều hơn -- chỉ là qui luật vật lý.
07:40
So you see it that way.
167
448000
2000
Vậy bạn thấy nó như thế.
07:42
Whereas on the right, the information is consistent
168
450000
3000
Trong khi bên phải, thông tin giống nhau
07:45
with those two tiles being under the same light.
169
453000
2000
với hai mảnh cùng trong ánh sáng.
07:47
If they are under the same light, reflecting the same amount of light
170
455000
2000
Nếu chúng được chiếu sáng như nhau, và phản xạ cùng lượng ánh sáng
07:49
to your eye,
171
457000
2000
đến mắt bạn,
07:51
then they must be equally reflective.
172
459000
2000
thì chúng phải cùng độ phản chiếu.
07:53
So you see it that way.
173
461000
2000
Nên bạn thấy như thế.
07:55
Which means we can bring all this information together
174
463000
2000
Nghĩa là ta có thể mang tất cả những thông tin này lại
07:57
to create some incredibly strong illusions.
175
465000
2000
để tạo ra một số ảo giác cực mạnh.
07:59
This is one I made a few years ago.
176
467000
2000
Đây là cái tôi làm cách đây vài năm.
08:01
And you'll notice you see a dark brown tile at the top,
177
469000
3000
Và bạn thấy rằng một mảnh nâu tối ở mặt trên,
08:04
and a bright orange tile at the side.
178
472000
3000
và một mảnh cam sáng ở mặt bên.
08:07
That is your perceptual reality. The physical reality
179
475000
2000
Đó là thực tế bạn cảm nhận. Thực tế vật lý
08:09
is that those two tiles are the same.
180
477000
5000
là hai mảnh đó như nhau.
08:14
Here you see four gray tiles on your left,
181
482000
3000
Đây bạn thấy bốn mảnh xám bên trái,
08:17
seven gray tiles on the right.
182
485000
2000
bảy mảnh xám bên phải.
08:19
I'm not going to change those tiles at all,
183
487000
2000
Tôi sẽ ko thay đổi mấy mảnh đó chút nào.
08:21
but I'm going to reveal the rest of the scene
184
489000
2000
Nhưng tôi sẽ tiết lộ phần còn lại.
08:23
and see what happens to your perception.
185
491000
3000
Và xem điều gì xảy ra với nhận thức của bạn.
08:26
The four blue tiles on the left are gray.
186
494000
4000
Bốn mảnh xanh bên trái là màu xám.
08:30
The seven yellow tiles on the right are also gray.
187
498000
3000
Bảy mảnh vàng bên phải cũng là xám.
08:33
They are the same. Okay?
188
501000
2000
Chúng giống y hệt. OK?
08:35
Don't believe me? Let's watch it again.
189
503000
4000
Ko tin tôi? Hãy xem lại.
08:39
What's true for color is also true for complex perceptions of motion.
190
507000
4000
Cái gì đúng cho màu sắc cũng đúng cho nhận thức phức tạp về chuyển động.
08:43
So here we have --
191
511000
3000
Ở đây ta có --
08:46
let's turn this around -- a diamond.
192
514000
5000
hãy xoay nó lại -- một hình thoi.
08:51
And what I'm going to do is, I'm going to hold it here,
193
519000
2000
Và điều tôi làm là, tôi sẽ giữ nó ở đây,
08:53
and I'm going to spin it.
194
521000
4000
và tôi sẽ xoay nó.
08:57
And for all of you, you'll see it probably spinning this direction.
195
525000
3000
Và đối với tất cả cả bạn, bạn sẽ thấy nó có vẻ xoay theo hướng này.
09:00
Now I want you to keep looking at it.
196
528000
3000
Giờ tôi muốn bạn cứ nhìn nó.
09:03
Move your eyes around, blink, maybe close one eye.
197
531000
2000
Đảo mắt, chớp một cái, có thể nhắm một mắt.
09:05
And suddenly it will flip, and start spinning the opposite direction.
198
533000
4000
Và đột nhiên nó lật lại, và bắt đầu xoay theo chiều ngược lại.
09:09
Yes? Raise your hand if you got that. Yes?
199
537000
3000
Có? Giơ tay nếu bạn thấy vậy. Vâng?
09:12
Keep blinking. Every time you blink it will switch. Alright?
200
540000
4000
Chớp mắt nữa đi. Mỗi lần bạn chớp mắt là nó đổi. Đc chưa?
09:16
So I can ask you, which direction is it rotating?
201
544000
4000
Vậy tôi có thể hỏi bạn, nó đang xoay chiều nào?
09:20
How do you know?
202
548000
2000
Sao bạn biết đc?
09:22
Your brain doesn't know. Because both are equally likely.
203
550000
3000
Não bạn ko biết. Vì cả hai khả năng như nhau.
09:25
So depending on where it looks, it flips
204
553000
2000
Vậy tùy vào nhình chỗ nào, nó thay đổi
09:27
between the two possibilities.
205
555000
3000
giữa hai chiều.
09:30
Are we the only ones that see illusions?
206
558000
2000
Có phải chỉ chúng ta thấy ảo giác?
09:32
The answer to this question is no.
207
560000
2000
Câu trả lời là ko.
09:34
Even the beautiful bumblebee,
208
562000
2000
Thậm chí con ong nhỏ xinh đẹp,
09:36
with its mere one million brain cells,
209
564000
2000
với chỉ một triệu neuron,
09:38
which is 250 times fewer cells than you have in one retina,
210
566000
3000
tức là 250 lần ít hơn số lượng tế bào trên một võng mạc,
09:41
sees illusions, does the most complicated things
211
569000
3000
thấy ảo giác, làm được điều phức tạp nhất
09:44
that even our most sophisticated computers can't do.
212
572000
3000
mà thậm chí máy tính hiện đại nhất ko thể.
09:47
So in my lab, we of course work on bumblebees.
213
575000
2000
Vậy trong phòng lab của tôi, chúng tôi thí nghiệm trên ong ngệ.
09:49
Because we can completely control their experience,
214
577000
2000
Vì chúng tôi có thể hoàn toàn kiểm soát trải nghiệm của chúng,
09:51
and see how that alters the architecture of their brain.
215
579000
2000
và thấy đc làm sao điều đấy đổi cấu trúc não chúng.
09:53
And we do this in what we call the Bee Matrix.
216
581000
3000
Và chúng tôi làm việc này trong cái gọi là Ma Trận Ong.
09:56
And here you have the hive. You can see the queen bee,
217
584000
2000
Ở đây có tổ ong. Bạn thấy đc ong chúa,
09:58
that large bee in the middle there. Those are all her daughters, the eggs.
218
586000
3000
con bự ở giữa kia. Tòan bộ đó là con của nó, những cái trứng.
10:01
And they go back and forth between this hive
219
589000
3000
Và chúng đi qua đi lại giữa tổ
10:04
and the arena, via this tube.
220
592000
5000
và khu họat đông qua ống này.
10:09
And you'll see one of the bees come out here.
221
597000
2000
Và bạn thấy một con ong chui ra đây.
10:11
You see how she has a little number on her?
222
599000
3000
Bạn thấy nó có con số nhỏ trên người?
10:14
Yeah there is another one coming out. She has another number on her.
223
602000
3000
Yeah một con nữa chui ra. Nó có một số khác.
10:17
Now, they are not born that way. Right?
224
605000
3000
Chúng ko phải bẩm sinh. Dúng ko?
10:20
We pull them out, put them in the fridge, and they fall asleep.
225
608000
2000
Chúng tôi kéo chúng ra, để vào tủ lạnh, chúng ngủ.
10:22
And then you can superglue little numbers on them.
226
610000
2000
Và rồi bạn có thể dán chặt các số nhỏ lên chúng.
10:24
(Laughter)
227
612000
2000
(Cười)
10:26
And now, in this experiment they get rewarded if they go to the blue flowers.
228
614000
4000
Và giờ trong thí nghiệm này chúng đc thưởng nếu chúng đến bông hoa xanh dương.
10:30
And they land on the flower. They stick their tongue in there,
229
618000
3000
Và chúng đậu lên hoa. Chúng cho lưỡi vào đó.
10:33
called a proboscis, and they drink sugar water.
230
621000
2000
gọi là vòi, và uống nc đuờng.
10:35
Now she is drinking a glass of water that's about that big to you and I,
231
623000
3000
Giờ nó uống một cốc nc mà ở cỡ lớn như tôi và bạn,
10:38
will do that about three times, and then fly.
232
626000
6000
sẽ phải làm trong ba lần, và rồi bay.
10:44
And sometimes they learn not to go to the blue,
233
632000
2000
Và đôi lúc chúng biết ko bay đến hoa màu xanh dương,
10:46
but to go to where the other bees go.
234
634000
2000
mà đi theo những con ong khác.
10:48
So they copy each other. They can count to five. They can recognize faces.
235
636000
3000
Chúng bắt chước nhau. Chúng có thể đếm ến năm. Chúng có thể nhận đc khuôn mặt.
10:51
And here she comes down the ladder.
236
639000
3000
Đây nó đi xuống.
10:54
And she'll come into the hive, find an empty honey pot
237
642000
2000
Và vào tổ, kiếm một lỗ mật trống,
10:56
and throw up, and that's honey.
238
644000
2000
và cho vào, đấy là mật.
10:58
(Laughter)
239
646000
1000
(Cười)
10:59
Now remember -- (Laughter)
240
647000
3000
Giờ nhớ rằng -- (Cười)
11:02
-- she's supposed to be going to the blue flowers.
241
650000
2000
nó đáng ra phải tìm đến bông hoa xanh dương.
11:04
But what are these bees doing in the upper right corner?
242
652000
3000
Nhưng mấy con ong này đang làm gì ở góc phải bên trên?
11:07
It looks like they're going to green flowers.
243
655000
2000
Trông có vẻ chúng tìm đến hoa xanh lá cây.
11:09
Now, are they getting it wrong?
244
657000
3000
Giờ, có phải chúng tìm nhầm?
11:12
And the answer to the question is no. Those are actually blue flowers.
245
660000
3000
Câu trả lời là ko. Đó thật ra là hoa màu xanh dương.
11:15
But those are blue flowers under green light.
246
663000
4000
Nhưng là hoa xanh dương đc chiếu màu xanh lá cây.
11:19
So they are using the relationships between the colors to solve the puzzle,
247
667000
4000
Vậy chúng đang dùng quan hệ giữa các màu để giải câu đố.
11:23
which is exactly what we do.
248
671000
2000
Y hệt như chúng ta làm.
11:25
So, illusions are often used,
249
673000
2000
Vậy, ảo giác thường được dùng,
11:27
especially in art, in the words of a more contemporary artist,
250
675000
4000
đặc biệt trong nghệ thuật, theo như lời một nghệ sỹ đương đại,
11:31
"to demonstrate the fragility of our senses."
251
679000
2000
"để thể hiện sự mỏng manh của giác quan."
11:33
Okay, this is complete rubbish.
252
681000
3000
OK, thật là nhảm nhí.
11:36
The senses aren't fragile. And if they were, we wouldn't be here.
253
684000
3000
Các giác quan ko hề mỏng manh.Nếu ko ta sẽ ko tồn tại.
11:39
Instead, color tells us something completely different,
254
687000
4000
Thay vào đó, màu sắc cho ta biết một điều khác hẳn,
11:43
that the brain didn't actually evolve to see the world the way it is.
255
691000
3000
là não bộ ko phát triển để nhìn thấy thế giới một cách chân thực.
11:46
We can't. Instead, the brain evolved to see the world
256
694000
4000
Ta ko thể. Thay vào đó, não phát triển để thấy thế giới
11:50
the way it was useful to see in the past.
257
698000
3000
theo cách có ích trong quá khứ.
11:53
And how we see is by continually redefining normality.
258
701000
6000
Và cách ta thấy liên tục định nghĩa lại sự bình thường.
11:59
So how can we take this
259
707000
4000
Vậy làm sao ta dùng
12:03
incredible capacity of plasticity of the brain
260
711000
3000
khả năng linh hoạt vô hạn này của não
12:06
and get people to experience their world differently?
261
714000
3000
để khiến con người nhận thức thế giới một cách khác?
12:09
Well, one of the ways we do in my lab and studio
262
717000
3000
Một trong những cách mà chúng tôi làm trong lab va studio
12:12
is we translate the light into sound
263
720000
3000
là biến ánh sáng thành âm thanh
12:15
and we enable people to hear their visual world.
264
723000
4000
và giúp người ta nghe thế giới trực quan của họ.
12:19
And they can navigate the world using their ears.
265
727000
3000
Và họ có thể định hướng bằng lỗ tai.
12:22
Here is David, in the right. And he is holding a camera.
266
730000
3000
Đây là David, bên phải. Và anh đang cầm camera.
12:25
On the left is what his camera sees.
267
733000
2000
Bên trái là những gì camera thấy.
12:27
And you'll see there is a line, a faint line going across that image.
268
735000
3000
Và bạn sẽ thấy một sọc ngang mờ ở giữa hình.
12:30
That line is broken up into 32 squares.
269
738000
3000
Sọc đó được chia thành 32 ô vuông.
12:33
In each square we calculate the average color.
270
741000
2000
Trong mỗi ô chúng tôi tính màu trung bình.
12:35
And then we just simply translate that into sound.
271
743000
2000
Và rồi chúng tôi chỉ chuyển nó sang âm thanh.
12:37
And now he's going to
272
745000
3000
Và giờ anh ta sẽ
12:40
turn around, close his eyes,
273
748000
4000
quay vòng, nhắm mắt lại,
12:44
and find a plate on the ground with his eyes closed.
274
752000
3000
và tìm một cái dĩa dưới đất, nhắm mắt lại.
13:06
He finds it. Amazing. Right?
275
774000
2000
Anh đã tìm ra. Đáng ngạc nhiên chứ?
13:08
So not only can we create a prosthetic for the visually impaired,
276
776000
2000
Và vậy chúng tôi ko chỉ tạo ra đc bộ phận thay thế cho người khiếm thị,
13:10
but we can also investigate how people
277
778000
3000
mà còn có thể nghiên cứu cách người ta
13:13
literally make sense of the world.
278
781000
3000
nhận thức thế giới.
13:16
But we can also do something else. We can also make music with color.
279
784000
4000
Chúng tôi còn làm được điều khác nữa. Chúng tôi có thể tạo ra âm nhạc từ màu sắc.
13:20
So, working with kids,
280
788000
2000
Vậy, làm việc với trẻ con,
13:22
they created images,
281
790000
2000
chúng tạo ra hình ảnh,
13:24
thinking about what might the images you see
282
792000
2000
nghĩ xem hình ảnh bạn thấy có thể nghe đc
13:26
sound like if we could listen to them.
283
794000
2000
như thế nào nếu ta có thể nghe đc chúng.
13:28
And then we translated these images.
284
796000
2000
Và rồi chúng tôi chuyển đổi những bức ảnh.
13:30
And this is one of those images.
285
798000
2000
Đây là một trong chúng.
13:32
And this is a six-year-old child composing a piece of music
286
800000
3000
Đây là đứa trẻ sáu tuổi sáng tác một đoạn nhạc
13:35
for a 32-piece orchestra.
287
803000
3000
cho dàn nhạc 32 mảnh.
13:38
And this is what it sounds like.
288
806000
2000
Và nó nghe như thế này.
14:06
So, a six-year-old child. Okay?
289
834000
3000
Vậy, đứa bé 6 tuổi. OK?
14:09
Now, what does all this mean?
290
837000
3000
Giờ, nó có ý nghĩa gì?
14:12
What this suggests is that no one is an outside observer
291
840000
3000
Điều này cho thấy ko có ai là người quan sát bên ngoài
14:15
of nature. Okay?
292
843000
2000
thiên nhiên. OK?
14:17
We are not defined by our central properties,
293
845000
2000
Chúng ta ko đc định nghĩa bởi những đặc tính trung tâm,
14:19
by the bits that make us up.
294
847000
2000
bởi những thành phần cấu tạo cơ thể.
14:21
We're defined by our environment and our interaction with that environment --
295
849000
3000
Chúng ta được định nghĩa bởi môi trường và tương tác với môi trường --
14:24
by our ecology.
296
852000
2000
bởi hệ sinh thái.
14:26
And that ecology is necessarily relative,
297
854000
4000
Và hệ sinh thái đó phải tương đối,
14:30
historical and empirical.
298
858000
2000
lịch sử và thực nghiệm.
14:32
So what I'd like to finish with is this over here.
299
860000
6000
Vậy tôi muốn kết thúc với một thử nghiệm ở đây.
14:38
Because what I've been trying to do is really celebrate uncertainty.
300
866000
3000
Vì tôi những gì tôi luôn cố làm là đề cao sự không chắc chắn.
14:41
Because I think only through uncertainty is there potential for understanding.
301
869000
4000
Vì tôi nghĩ chỉ thông qua sự mơ hồ mới có tiềm nắng cho hiểu biết.
14:45
So, if some of you are still feeling a bit too certain,
302
873000
3000
Vậy, nếu ai trong bạn còn thấy quá chắc chắn,
14:48
I'd like to do this one.
303
876000
2000
Tôi muốn thử cái này.
14:50
So, if we have the lights down.
304
878000
2000
Vậy, làm ơn tắt đèn.
14:52
And what we have here --
305
880000
6000
Và ta có ở đây --
14:58
Can everyone see 25 purple surfaces
306
886000
3000
Mọi người có thấy 25 ô tròn màu tím
15:01
on your left,
307
889000
2000
bên trái bạn,
15:03
and 25, call it yellowish, surfaces on your right?
308
891000
4000
và 25, coi như là ô màu vàng bên phải?
15:07
So, now, what I want to do:
309
895000
2000
Giờ, điều tôi muốn làm:
15:09
I'm going to put the middle nine surfaces here
310
897000
2000
Tôi sẽ đặt chín ô ở giữa này
15:11
under yellow illumination
311
899000
2000
dưới ánh đèn vàng
15:13
by simply putting a filter behind them.
312
901000
4000
đơn giản bằng việc đặt một kính lọc đằng sau.
15:17
All right. Now you can see that changes the light
313
905000
3000
Rồi. Giờ bạn sẽ nó thay đổi thấy ánh sáng
15:20
that's coming through there. Right?
314
908000
2000
đi qua đó. Rồi chưa?
15:22
Because now the light is going through a yellowish filter
315
910000
2000
Bởi vì giờ ánh sáng đi qua tấm lọc màu vàng
15:24
and then a purplish filter.
316
912000
2000
rồi một tấm lọc màu tím.
15:26
I'm going to do this opposite on the left here.
317
914000
5000
Tôi sẽ làm ngược lại với tấm bên trái này.
15:31
I'm going to put the middle nine under a purplish light.
318
919000
7000
Tôi sẽ đặt chín ô giữa dưới ánh đèn tím.
15:38
Now, some of you will notice that the consequence is that
319
926000
4000
Giờ, một vài người sẽ thấy rằng kết quả là
15:42
the light coming through those middle nine on the right,
320
930000
3000
ánh sáng đi qua 9 ô bên phải,
15:45
or your left,
321
933000
2000
hay bên trái bạn,
15:47
is exactly the same as the light coming through
322
935000
2000
giống y hệt ánh sáng đi qua
15:49
the middle nine on your right.
323
937000
2000
chín ô bên phải bạn.
15:51
Agreed? Yes?
324
939000
3000
Đồng ý? Rồi?
15:54
Okay. So they are physically the same.
325
942000
2000
OK. Vậy chúng giống nhau về vật lý.
15:56
Let's pull the covers off.
326
944000
6000
Hãy gỡ bỏ miếng che ra.
16:02
Now remember,
327
950000
4000
Nhớ rằng,
16:06
you know the middle nine are exactly the same.
328
954000
3000
bạn biết chính ô giữa hoàn toàn giống nhau.
16:09
Do they look the same? No.
329
957000
4000
Trông chúng còn giống ko? Ko.
16:13
The question is, "Is that an illusion?"
330
961000
2000
Câu hỏi là, "Đó có phải là ảo giác?"
16:15
And I'll leave you with that.
331
963000
2000
Và tôi chừa nó lại cho bạn.
16:17
So, thank you very much.
332
965000
2000
Vậy, cám ơn nhiều.
16:19
(Applause)
333
967000
3000
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Beau Lotto - Neuroscientist, ArtistBeau Lotto is founder of Lottolab, a hybrid art studio and science lab. With glowing, interactive sculpture -- and old-fashioned peer-reviewed research--he's illuminating the mysteries of the brain's visual system.
Why you should listen
"Let there be perception," was evolution's proclamation, and so it was that all creatures, from honeybees to humans, came to see the world not as it is, but as was most useful. This uncomfortable place--where what an organism's brain sees diverges from what is actually out there--is what Beau Lotto and his team at Lottolab are exploring through their dazzling art-sci experiments and public illusions. Their Bee Matrix installation, for example, places a live bee in a transparent enclosure where gallerygoers may watch it seek nectar in a virtual meadow of luminous Plexiglas flowers. (Bees, Lotto will tell you, see colors much like we humans do.) The data captured isn't just discarded, either: it's put to good use in probing scientific papers, and sometimes in more exhibits.
At their home in London’s Science Museum, the lab holds "synesthetic workshops" where kids and adults make abstract paintings that computers interpret into music, and they host regular Lates--evenings of science, music and "mass experiments." Lotto is passionate about involving people from all walks of life in research on perception--both as subjects and as fellow researchers. One such program, called "i,scientist," in fact led to the publication of the first ever peer-reviewed scientific paper written by schoolchildren ("Blackawton Bees," December 2010). It starts, "Once upon a time ..."
These and Lotto's other conjurings are slowly, charmingly bending the science of perception--and our perceptions of what science can be.
Beau Lotto | Speaker | TED.com