TED2008
Joshua Klein: A thought experiment on the intelligence of crows
Joshua Klein: Kargaların zekâsı üzerine
Filmed:
Readability: 3.2
2,645,444 views
Hacker ve yazar Joshua Klein, kargaların cazibesine kapıldı (Hiç kargaların ufacık kara gözlerindeki zekâ parıltısını fark ettiniz mi?) Kuş davranışlarını incelediği uzun bir amatör araştırmadan sonra, güzel bir fikirle ortaya çıkarak, hayvanlar ve insanlar arasında yeni bir bağ kurabilecek bir makine yarattı.
Joshua Klein - Hacker
Joshua Klein is a fervent hacker of all things, including wet, pulpy systems like animals and people and the way they behave. Full bio
Joshua Klein is a fervent hacker of all things, including wet, pulpy systems like animals and people and the way they behave. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
How many of you have seen the Alfred Hitchcock film "The Birds"?
0
0
3000
Kaçınız Alfred Hitchcock'un "Kuşlar" filmini izledi?
00:21
Any of you get really freaked out by that?
1
3000
3000
Bu filmden gerçekten korkanınız var mı?
00:24
You might want to leave now.
2
6000
2000
Varsa salondan çıkmak isteyebilirsiniz.
00:26
(Laughter)
3
8000
1000
(Gülüşmeler)
00:27
So, this is a vending machine for crows.
4
9000
2000
Bu gördüğünüz, kargalar için bir otomat makinesi.
00:29
And over the past few days, many of you have been asking me,
5
11000
2000
Son birkaç gündür, birçoğunuz bana: "Bu fikri nasıl buldun?"
00:31
"How did you come to this? How did you get started doing this?"
6
13000
3000
"Bunun üzerinde çalışmaya nasıl başladın?" diye soruyorsunuz.
00:34
And it started, as with many great ideas,
7
16000
2000
Bu da tıpkı diğer büyük fikirler
00:36
or many ideas you can't get rid of anyway,
8
18000
2000
ya da kurtulamadığınız bir sürü fikir gibi,
00:38
at a cocktail party.
9
20000
1000
bir kokteyl partisinde başladı.
00:39
About 10 years ago, I was at a cocktail party with a friend of mine,
10
21000
3000
Yaklaşık 10 sene önce, bir arkadaşımla bir kokteyldeydik
00:42
and we're sitting there, and he was complaining about the crows
11
24000
2000
ve ben orada oturmuş, onun kargalardan şikayet edişini,
00:44
that he had seen that were all over his yard and making a big mess.
12
26000
4000
kargaların bahçesine doluşup, her tarafı mahvettiklerini dinliyordum.
00:48
And he was telling me that really, we ought to try and eradicate these things.
13
30000
2000
Bana sahiden kargaların kökünü kazımamız gerektiğini anlatıyordu.
00:50
We gotta kill them because they're making a mess.
14
32000
2000
Etrafı dağıtıp kirlettikleri için onları öldürmemiz şartmış.
00:52
I said that was stupid,
15
34000
1000
Ona saçmaladığını,
00:53
you know, maybe we should just train them to do something useful.
16
35000
2000
onları faydalı işlerde kullanmak için eğitmemiz gerektiğini söyledim.
00:55
And he said that was impossible.
17
37000
3000
O da bunun imkânsız olduğunu söyledi.
00:58
And I'm sure I'm in good company in finding that tremendously annoying
18
40000
3000
Eminim ki, siz de birisinin size bir şeyin imkânsız olduğunu söylemesini
01:01
-- when someone tells you it's impossible.
19
43000
1000
son derece sinir bozucu buluyorsunuzdur.
01:02
So, I spent the next 10 years reading about crows in my spare time.
20
44000
4000
Sonraki 10 senede, boş zamanlarımı kargalar hakkında okuma yaparak geçirdim.
01:06
(Laughter)
21
48000
3000
(Gülüşmeler)
01:09
And after 10 years of this, my wife eventually said,
22
51000
2000
10 sene sonunda, nihayet eşim bana
01:11
"Look, you know, you gotta do this thing
23
53000
2000
"Bak, şu durmadan bahsettiğin otomat makinesini
01:13
you've been talking about, and build the vending machine."
24
55000
2000
artık yapman lazım" dedi.
01:15
So I did.
25
57000
1000
Ve ben de yaptım.
01:16
But part of the reason that I found this interesting
26
58000
2000
Bunu ilginç bulmamın bir nedeni,
01:18
is that I started noticing that we are
27
60000
2000
genişleyen yaşam alanımız nedeniyle
01:20
very aware of all the species that are going
28
62000
2000
nesilleri tükenmekte olan canlı türlerinin farkındayken;
01:22
extinct on the planet as a result of human habitation expansion,
29
64000
2000
hiçbirimizin şu anda yaşamakta olan,
01:24
and no one seems to be paying attention
30
66000
3000
hayatta kalmış bütün bu canlı türlerini
01:27
to all the species that are actually living -- that are surviving.
31
69000
3000
önemsemediğini fark etmemdi.
01:30
And I'm talking specifically about synanthropic species,
32
72000
3000
Özellikle sıçanlar, hamam böcekleri ve
01:33
which are species that have adapted specifically for human ecologies,
33
75000
3000
kargalar gibi sinantropik türleri,
01:36
species like rats and cockroaches and crows.
34
78000
4000
yani insan ekolojisine uyum sağlayan türleri kastediyorum.
01:40
And as I started looking at them, I was finding that they had hyper-adapted.
35
82000
3000
Bu hayvanları incelerken, onların hiper-uyum sağladıklarını keşfettim.
01:43
They'd become extremely adept at living with us.
36
85000
3000
Bizimle bir arada yaşama konusunda fazlasıyla ustalaşmışlar.
01:46
And in return, we just tried to kill them all the time.
37
88000
4000
Bunu karşılığında, bizler de onları her fırsatta öldürmeye çabalıyoruz.
01:50
And in doing so, we were breeding them for parasitism.
38
92000
2000
Ve böylece onları asalaklığa yönlendiriyoruz.
01:52
We were giving them all sorts of reasons to adapt new ways.
39
94000
4000
Çeşitli sebeplerle, onların farklı yaşam biçimlerine adapte olmalarına yol açıyoruz.
01:56
So, for example, rats are incredibly responsive breeders.
40
98000
3000
Örneğin, sıçanlar üreme konusunda son derece duyarlılar.
01:59
And cockroaches, as anyone who's tried to get rid of them knows,
41
101000
3000
Ve hamam böceklerinden kurtulmaya çalışan herkesin bildiği gibi,
02:02
have become really immune to the poisons that we're using.
42
104000
3000
hamam böcekleri kullandığımız zehirlere karşı bağışıklık kazanmışlardır.
02:05
So, I thought, let's build something that's mutually beneficial.
43
107000
3000
Ben de her iki tarafa da faydası olacak bir şey yapsam diye düşündüm.
02:08
Well, then let's build something that we can both benefit from,
44
110000
2000
O zaman, ikimizin de faydalanabileceği bir şey yapalım ve
02:10
and find some way to make a new relationship with these species.
45
112000
3000
bu canlı türleriyle yeni ilişkiler kurabileceğimiz bir yol bulalım.
02:13
And so I built the vending machine.
46
115000
3000
Bu yüzden, bu otomat makinesini yaptım.
02:16
But the story of the vending machine is a little more interesting
47
118000
2000
Bu otomatın öyküsü eğer kargalar hakkında
02:18
if you know more about crows.
48
120000
2000
bilginiz varsa daha ilgi çekici oluyor.
02:20
It turns out that crows aren't just surviving with human beings --
49
122000
2000
Görünen o ki, kargalar sadece insanlarla beraber yaşamıyorlar;
02:22
they're actually really thriving.
50
124000
2000
aslında bu sayede kuvvetleniyorlar.
02:24
They're found everywhere on the planet except for the Arctic
51
126000
2000
Onlara gezegenimizde Kuzey Kutbu Bölgesi ve Güney Amerika'nın güney ucu
02:26
and the southern tip of South America.
52
128000
2000
dışında her yerde rastlayabilirsiniz.
02:28
And in all that area, they're only rarely found
53
130000
3000
Ve tüm bu bölgelerde, insanlardan 5 km uzaktaki yerlerde
02:31
breeding more than five kilometers away from human beings.
54
133000
2000
onlara rastlamanız çok nadirdir.
02:33
So we may not think about them,
55
135000
2000
Yani, belki onlar hakkında düşünmeyiz;
02:35
but they're always around.
56
137000
2000
ama onlar her zaman etrafımızdalar.
02:37
And not surprisingly, given the human population growth,
57
139000
2000
Ve şaşırtıcı değil ama, mevcut nüfus artışının doğal sonucu olarak,
02:39
more than half of the human population is living in cities now.
58
141000
3000
günümüzde insanların yarısından çoğu şehirlerde yaşıyor.
02:42
And out of those, nine-tenths
59
144000
2000
Ve bunun yanında, nüfus artışının
02:44
of the human growth population is occurring in cities.
60
146000
2000
yüzde doksanı şehirlerde gerçekleşiyor.
02:46
We're seeing a population boom with crows.
61
148000
3000
Kargalarda da bir nüfus patlaması görüyoruz.
02:49
So bird counts are indicating that we might be seeing
62
151000
2000
Kuşların sayısı bize daha da yüksek
02:51
up to exponential growth in their numbers.
63
153000
2000
bir artış görebileceğimizi gösteriyor.
02:53
So that's no great surprise.
64
155000
3000
Bu, pek de sürpriz bir şey değil.
02:56
But what was really interesting to me was to find out that
65
158000
2000
Ama beni asıl şaşırtan şey, kuşların bu duruma
02:58
the birds were adapting in a pretty unusual way.
66
160000
3000
oldukça tuhaf bir yolla uyum sağlamasını fark etmemdi.
03:01
And I'll give you an example of that.
67
163000
3000
Ve bununla ilgili bir örnek göstereceğim.
03:04
So this is Betty. She's a New Caledonian crow.
68
166000
3000
İşte bu Betty. Kendisi bir Yeni Kaledonya kargası.
03:07
And these crows use sticks in the wild
69
169000
2000
Ve bu kargalar yabani ortamda böcek ve bunun gibi şeyleri
03:09
to get insects and whatnot out of pieces of wood.
70
171000
3000
odun parçalarından çıkarmak için çubuk kullanıyorlar.
03:12
Here, she's trying to get a piece of meat out of a tube.
71
174000
2000
Burada, bir borudan et parçasını çıkarmaya çalışıyor.
03:14
But the researchers had a problem.
72
176000
2000
Ama araştırmacıların bir hatası vardı.
03:16
They messed up and left just a stick of wire in there.
73
178000
2000
Kenarda bir tel parçası unutarak her şeyi berbat ettiler.
03:18
And she hadn't had the opportunity to do this before.
74
180000
3000
Ve bu karga daha önce böyle bir şeyi yapmamıştı.
03:21
You see, it wasn't working very well.
75
183000
3000
Görüyorsunuz, bu yaptığı işe yaramıyor.
03:24
So she adapted.
76
186000
2000
Ve buna uyum sağladı.
03:26
Now this is completely unprompted. She had never seen this done before.
77
188000
4000
İşte bu tamamen istemli bir hareket. Bunu daha önce hiç yapmamıştı.
03:30
No one taught her to bend this into a hook,
78
192000
2000
Kimse ona bir teli kanca şekline getirmeyi öğretmedi
03:32
had shown her how it could happen.
79
194000
1000
veya nasıl olacağını göstermedi.
03:33
But she did it all on her own.
80
195000
2000
Ama tamamen kendi başına başardı.
03:35
So keep in mind that she's never seen this done.
81
197000
4000
Bunu daha önce hiç görmediğini unutmayın.
03:39
Right.
82
201000
2000
Evet.
03:41
(Laughter)
83
203000
7000
(Gülüşmeler)
03:48
Yeah. All right.
84
210000
2000
Evet, tamamdır.
03:50
(Applause)
85
212000
3000
(Alkışlar)
03:53
That's the part where the researchers freak out.
86
215000
3000
İşte bu nokta, araştırmacıları dehşete düşürüyor.
03:56
(Laughter)
87
218000
2000
(Gülüşmeler)
03:58
So, it turns out we've been finding more and more
88
220000
2000
Yani, biz kargaların gerçekten de zeki olduğu
04:00
that crows are really, really intelligent.
89
222000
1000
hakkında gitgide daha fazla bilgi ediniyorduk.
04:01
Their brains are proportionate,
90
223000
1000
Onların beyinleri orantılı,
04:02
in the same proportion as chimpanzee brains are.
91
224000
3000
şempanzelerinkiyle aynı oranda uyumlu.
04:05
There are all kinds of anecdotes for different kinds of intelligence they have.
92
227000
4000
Onların sahip olduğu çok yönlü zekâya dair bir sürü anekdot var.
04:09
For example, in Sweden,
93
231000
2000
Örneğin İsveç'te,
04:11
crows will wait for fishermen to drop lines through holes in the ice.
94
233000
2000
kargalar balıkçıların ağları buzların içine salmasını bekliyorlar.
04:13
And when the fishermen move off,
95
235000
2000
Ve balıkçılar uzaklaştığı zaman,
04:15
the crows fly down, reel up the lines, and eat the fish or the bait.
96
237000
4000
kargalar gidip makarayı geri sarıyorlar ve balık veya yemleri yiyorlar.
04:19
It's pretty annoying for the fishermen.
97
241000
3000
Balıkçılar için gerçekten sinir bozucu.
04:22
On an entirely different tack,
98
244000
1000
Tamamen farklı bir durum olarak,
04:23
at University of Washington, they, a few years ago,
99
245000
2000
Washington Üniversitesi'nde, birkaç yıl önce,
04:25
were doing an experiment where they captured some crows on campus.
100
247000
3000
kampüste bazı kargaları yakaladıkları bir deney yapıyorlardı.
04:28
Some students went out and netted some crows,
101
250000
2000
Öğrencilerden bazıları dışarı çıktı ve birkaç kargayı yakalayıp içeri getirdi.
04:30
brought them in, and were -- weighed them, and measured them and whatnot,
102
252000
3000
Onların kilosunu, boyunu vs. ölçtü
04:33
and then let them back out again.
103
255000
1000
ve sonra onları tekrardan serbest bıraktı.
04:34
And were entertained to discover
104
256000
1000
Ve eğlenceli tarafı şuydu ki:
04:35
that for the rest of the week, these crows,
105
257000
2000
Bu kargalar, haftanın geri kalanında,
04:37
whenever these particular students walked around campus,
106
259000
2000
bu öğrenciler ne zaman kampüste dolaşsalar,
04:39
these crows would caw at them,
107
261000
2000
onlara gaklayıp etraflarında uçuşarak
04:41
and run around and make their life kind of miserable.
108
263000
3000
hayatlarını bir nebze de olsa perişan ettiler.
04:44
They were significantly less entertained when this went on for the next week.
109
266000
4000
Bir sonraki hafta da aynı durum devam edince pek de eğlenceli olmamaya başladı.
04:48
And the next month. And after summer break.
110
270000
4000
Ve sonraki ay. Ve de yaz tatili sonrasında.
04:52
Until they finally graduated and left campus,
111
274000
2000
Sonunda mezun olup kampüsü terk ettiler,
04:54
and -- glad to get away, I'm sure --
112
276000
2000
eminim ki kurtulduklarına sevinmişlerdi,
04:56
came back sometime later, and found the crows still remembered them.
113
278000
3000
bir süre sonra geri döndüklerinde, kargaların onları hâlâ hatırladıklarını gördüler.
04:59
So -- the moral being, don't piss off crows.
114
281000
3000
Alınan ders şu ki, kargaları sinirlendirmeyin.
05:02
So now, students at the University of Washington
115
284000
4000
Bundan böyle, Washington Üniversitesi'ndeki
05:06
that are studying these crows
116
288000
1000
kargalarla çalışan öğrenciler bunu
05:07
do so with a giant wig and a big mask.
117
289000
2000
kocaman bir peruk ve maske takarak yapıyorlar.
05:09
(Laughter)
118
291000
3000
(Gülüşmeler)
05:12
It's fairly interesting.
119
294000
2000
Bu bayağı enteresan.
05:14
So we know that these crows are really smart,
120
296000
2000
Yani kargaların gerçekten akıllı olduklarını biliyoruz,
05:16
but the more I dug into this, the more I found
121
298000
2000
fakat bu konuyu irdeledikçe, daha fazla şey buldum,
05:18
that they actually have an even more significant adaptation.
122
300000
4000
onların daha da belirgin bir şekilde uyum sağlamasıyla ilgili.
05:23
Video: Crows have become highly skilled at
123
305000
2000
Video: Kargalar bu yeni kentsel çevrede
05:25
making a living in these new urban environments.
124
307000
4000
yaşam alanı oluşturmakta oldukça yetenekli hale gelmişler.
05:29
In this Japanese city, they have devised a way of
125
311000
3000
Japonya'daki bu şehirde, normalde yemeyi başaramayacakları
05:32
eating a food that normally they can't manage:
126
314000
4000
bir besini yemenin bir yolunu bulmuşlar:
05:37
drop it among the traffic.
127
319000
2000
Onu trafiğin ortasına bırakmak.
05:43
The problem now is collecting the bits,
128
325000
3000
Şimdiki sorun ise parçaları
05:46
without getting run over.
129
328000
2000
ezilmeden toplamak.
05:48
Wait for the light to stop the traffic.
130
330000
3000
Işığın trafiği durdurmasını bekle,
06:02
Then, collect your cracked nut in safety.
131
344000
4000
sonrasında da kırılmış cevizi güven içinde topla.
06:10
(Laughter)
132
352000
1000
(Gülüşmeler)
06:11
(Applause)
133
353000
1000
(Alkışlar)
06:12
Joshua Klein: Yeah, yeah. Pretty interesting.
134
354000
2000
Joshua Klein: Evet, evet. Oldukça ilginç.
06:14
So what's significant about this isn't that crows are using cars to crack nuts.
135
356000
3000
Burada önemli olan, kargaların arabaları cevizleri kırmak için kullanması değildir.
06:17
In fact, that's old hat for crows.
136
359000
2000
Aslında bu, kargalar için eski bir durum.
06:19
This happened about 10 years ago
137
361000
2000
Bu 10 yıl önce, Tokyo'nun dışında kalan
06:21
in a place called Sendai City, at a driving school
138
363000
3000
Sendai şehrindeki bir sürücü kursunda
06:24
in the suburbs of Tokyo.
139
366000
2000
gerçekleşti.
06:26
And since that time,
140
368000
1000
Ve o zamandan beri,
06:27
all of the crows in the neighborhood are picking up this behavior.
141
369000
2000
çevredeki bütün kargalar bu yöntemi kavradılar.
06:29
And now, every crow within five kilometers is standing by a sidewalk,
142
371000
3000
Ve şimdi 5 km içindeki bölgede bulunan tüm kargalar kaldırımda duruyor,
06:32
waiting to collect its lunch.
143
374000
3000
öğlen yemeklerini toplamayı bekliyorlar.
06:35
So, they're learning from each other. And research bears this out.
144
377000
2000
Yani, birbirlerinden öğreniyorlar. Ve araştırma bunu doğruluyor.
06:37
Parents seem to be teaching their young.
145
379000
2000
Görünüşe göre, ebeveynler yavrularına öğretiyorlar.
06:39
They've learned from their peers. They've learned from their enemies.
146
381000
4000
Onlar da kendi akranlarından öğrendiler. Düşmanlarından öğrendiler.
06:43
If I have a little extra time, I'll tell you about a case of crow infidelity
147
385000
3000
Biraz daha zamanım olursa, bu durumu daha iyi açıklamak için size
06:46
that illustrates that nicely.
148
388000
2000
kargaların ihanetiyle ilgili bir olay anlatacağım.
06:48
The point being that they've developed cultural adaptation.
149
390000
3000
Kültürel bir uyum geliştirdikleri ortada olan bir durum.
06:51
And as we heard yesterday,
150
393000
2000
Ve dün öğrendik ki,
06:53
that's the Pandora's box that's getting human beings in trouble,
151
395000
2000
insanların başına bela olmaya başlayan Pandora'nın kutusu bu
06:55
and we're starting to see it with them.
152
397000
2000
ve onu kargalarla beraber görmeye başlıyoruz.
06:57
They're able to very quickly and very flexibly adapt
153
399000
3000
Çok çabuk ve kolay bir şekilde çevrelerindeki
07:00
to new challenges and new resources in their environment,
154
402000
3000
yeni sorunlara ve kaynaklara uyum sağlamaya elverişliler.
07:03
which is really useful if you live in a city.
155
405000
3000
Bu da, şehirde yaşayanlar için oldukça kullanışlı bir durum.
07:06
So we know that there's lots of crows.
156
408000
2000
Etrafta bir sürü karga olduğunu biliyoruz.
07:08
We found out they're really smart, and we found out that they can teach each other.
157
410000
3000
Onların oldukça akıllı olduklarını ve birbirlerine öğrettiklerini keşfettik.
07:11
And when all this became clear to me,
158
413000
2000
Ve bu durum netlik kazanınca,
07:13
I realized the only obvious thing to do is build a vending machine.
159
415000
3000
yapmam gereken bariz şeyin bir otomat makinesi geliştirmek olduğunu fark ettim.
07:16
So that's what we did.
160
418000
1000
İşte yaptığımız şey buydu.
07:17
This is a vending machine for crows.
161
419000
2000
Bu, kargalar için bir otomat makinesi.
07:19
And it uses Skinnerian training to shape their behavior over four stages.
162
421000
3000
Ve Skinner'in 4 aşamadan oluşan davranış şekillendirme eğitimine dayanıyor.
07:22
It's pretty simple.
163
424000
2000
Gayet basit.
07:24
Basically, what happens is that we put this out in a field,
164
426000
3000
Temelde yaptığımız şu: Bu makineyi boş bir alana yerleştiriyoruz
07:27
or someplace where there's lots of crows,
165
429000
2000
veya kargaların yoğun olarak bulunduğu bir yere,
07:29
and we put coins and peanuts all around the base of the machine.
166
431000
2000
sonra bozuk paraları ve fıstıkları makinenin altına koyuyoruz.
07:31
And crows eventually come by, and eat the peanuts
167
433000
2000
Ve zamanla kargalar gelip, fıstıkları yiyorlar
07:33
and get used to the machine being there.
168
435000
2000
ve sonra oradaki makineye alışıyorlar.
07:35
And eventually, they eat up all the peanuts.
169
437000
2000
Ve sonunda tüm fıstıkları bitiyorlar.
07:37
And then they see that there are peanuts here on the feeder tray,
170
439000
3000
Sonrasında yem kabında fıstıklar bulunduğunu görüyorlar
07:40
and they hop up and help themselves.
171
442000
2000
ve sıçrayıp yemeye başlıyorlar.
07:42
And then they leave, and the machine spits up more coins and peanuts,
172
444000
2000
Sonra gidiyorlar ve makine başka bozuk para ve fıstık bırakıyor
07:44
and life is really dandy, if you're a crow.
173
446000
2000
ve eğer bir kargaysanız, böyle yaşamak gerçekten harika.
07:46
Then you can come back anytime and get yourself a peanut.
174
448000
3000
İstediğin zaman geri dönüp kendine bir fıstık alabilirsin.
07:49
So, when they get really used to that, we move on to the crows coming back.
175
451000
3000
Artık makineye iyice alışmaya başladıkları zaman, kargaların geri dönüşüyle ilgilendik.
07:52
Now, they're used to the sound of the machine, and they keep coming back,
176
454000
3000
Şimdi, makinenin sesine alıştılar ve sürekli geri geliyorlar
07:55
and digging out these peanuts from amongst the pile of coins that's there.
177
457000
2000
ve bozuk para yığınının içinden fıstıkları arayıp buluyorlar.
07:57
And when they get really happy about this,
178
459000
2000
Ve bu durumdan oldukça memnun oldukları zaman
07:59
we go ahead and stymie them.
179
461000
2000
gidip onları şaşırtıyoruz.
08:01
And we move to the third stage, where we only give them a coin.
180
463000
3000
Ve şimdi onlara sadece bozuk para verdiğimiz üçüncü aşamaya geçiyoruz.
08:04
Now, like most of us who have gotten used to a good thing,
181
466000
2000
Hepimizin güzel bir şeye alışınca olacağı gibi,
08:06
this really pisses them off.
182
468000
1000
bu durum onları çok sinirlendiriyor.
08:07
So, they do what they do in nature when they're looking for something --
183
469000
4000
Doğada bir şey ararken yaptıkları şeyi uyguluyorlar:
08:11
they sweep things out of the way with their beak.
184
473000
2000
Gagalarıyla yollarındaki şeyleri temizliyorlar.
08:13
And they do that here, and that knocks the coins down the slot,
185
475000
3000
Ve burada yaptıkları zaman, bozuk parayı delikten içeriye atıyorlar
08:16
and when that happens, they get a peanut.
186
478000
2000
ve bu onlara bir fıstık veriyor.
08:18
And so this goes on for some time.
187
480000
1000
Ve bu, bir süre böyle gidiyor.
08:19
The crows learn that all they have to do is show up,
188
481000
2000
Kargalar yapmaları gereken şeyin, ortaya çıkıp bozuk paranın gelmesini beklemek,
08:21
wait for the coin to come out, put the coin in the slot, and then they get their peanut.
189
483000
3000
onu deliğe atmak ve sonrasında fıstığı almak olduğunu öğreniyorlar.
08:24
And when they're really good and comfortable with that,
190
486000
2000
Ve bunda iyi ve rahat olunca,
08:26
we move to the final stage, in which they show up and nothing happens.
191
488000
5000
sonraki aşamaya geçiyoruz: Ortaya çıkıyorlar ve hiçbir şey olmuyor.
08:31
And this is where we see the difference between crows and other animals.
192
493000
2000
Ve işte burada kargalar ve diğer hayvanlar arasındaki farkı görüyoruz.
08:33
Squirrels, for example, would show up, look for the peanut, go away.
193
495000
4000
Mesela sincaplar, ortaya çıkıp, fıstığı bekler ve giderlerdi.
08:37
Come back, look for the peanut, go away.
194
499000
3000
Geri gelir, fıstığı arar ve giderlerdi.
08:40
They do this maybe half a dozen times before they get bored,
195
502000
3000
Bunu sıkılana dek belki 6-7 kez yaparlardı,
08:43
and then they go off and play in traffic.
196
505000
2000
sonra çekip giderler ve trafikte oynarlardı.
08:45
Crows, on the other hand, show up, and they try and figure it out.
197
507000
4000
Diğer yanda kargalar, ortaya çıkıp denerler ve bir yolunu bulurlar.
08:49
They know that this machine's been messing with them,
198
511000
2000
Bu makinenin onlarla üç farklı davranış aşamasıyla
08:51
through three different stages of behavior.
199
513000
2000
dalga geçtiğini biliyorlar.
08:53
(Laughter)
200
515000
1000
(Gülüşmeler)
08:54
They figure it's gotta have more to it.
201
516000
2000
Daha fazlası olduğunu biliyorlar.
08:56
So, they poke at it and peck at it and whatnot.
202
518000
2000
Bu yüzden onu dürtüklüyorlar, gagalıyorlar ve buna benzer şeyler.
08:58
And eventually some crow gets a bright idea that,
203
520000
2000
Ve sonunda bir karganın aklına parlak bir fikir geliyor:
09:00
"Hey, there's lots of coins lying around from the first stage,
204
522000
3000
"Hey, ilk aşamadan, yerlerde bir sürü bozuk para duruyordu",
09:03
lying around on the ground," hops down, picks it up, drops it in the slot.
205
525000
3000
aşağıya inip, bir tanesini alıyor ve deliğe bırakıyor.
09:06
And then, we're off to the races.
206
528000
2000
Ve sonra yarış başlıyor.
09:08
That crow enjoys a temporary monopoly on peanuts,
207
530000
2000
Bu karga bir süre tek başına fıstığın tadını çıkarıyor,
09:10
until his friends figure out how to do it, and then there we go.
208
532000
5000
ta ki arkadaşları nasıl yapılacağını öğrenene kadar ve hadi bakalım.
09:15
So, what's significant about this to me
209
537000
2000
Burada benim için önemli olan,
09:17
isn't that we can train crows to pick up peanuts.
210
539000
2000
kargaları fıstık toplamak için eğitebileceğimiz değil.
09:19
Mind you, there's 216 million dollars' worth of change lost every year,
211
541000
4000
Dikkat edin, her sene kaybedilen 216 milyon dolar değerinde bozukluk var,
09:23
but I'm not sure I can depend on that ROI from crows.
212
545000
4000
ama kargalara yaptığım yatırımın getirisine güvenmek konusunda emin değilim.
09:27
Instead, I think we should look a little bit larger.
213
549000
3000
Bunun yerine, bence biraz daha derin yaklaşalım.
09:30
I think that crows can be trained to do other things.
214
552000
2000
Bence bu kargalar başka şeyler için eğitilebilir.
09:32
For example, why not train them to pick up garbage after stadium events?
215
554000
4000
Mesela, niye onları maç sonrasında stadyumdaki çöpleri toplamak için eğitmeyelim ki?
09:36
Or find expensive components from discarded electronics?
216
558000
2000
Veya atılan elektroniklerden değerli parçaları bulmak için?
09:38
Or maybe do search and rescue?
217
560000
2000
Belki de arama ve kurtarma için?
09:40
The main thing, the main point of all this for me is
218
562000
4000
Tüm bunların benim için asıl önemli noktası şu ki,
09:44
that we can find mutually beneficial systems for these species.
219
566000
2000
bu canlılarla karşılıklı fayda sağlayan sistemler bulabiliriz.
09:46
We can find ways to interact with these other species
220
568000
2000
Diğer canlı türleriyle onları yok etmeyi içermeyen
09:48
that doesn't involve exterminating them,
221
570000
2000
etkileşim yolları bulabiliriz,
09:50
but involves finding an equilibrium with them that's a useful balance.
222
572000
4000
ama bu yolların iki tarafa da faydası olan bir dengede olması lazım.
09:54
Thanks very much.
223
576000
2000
Çok teşekkürler.
09:56
(Applause)
224
578000
5000
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Joshua Klein - HackerJoshua Klein is a fervent hacker of all things, including wet, pulpy systems like animals and people and the way they behave.
Why you should listen
Joshua Klein will hack anything that moves -- his list includes "social systems, computer networks, institutions, consumer hardware and animal behavior." His latest project, though charmingly low-tech, has amazing implications for the human-animal interface.
Right now, Klein is working at Frog Design as a Principle Technologist, while developing mobile/social applications, health care-related systems and other tools that improve people's lives. He's the author of the novel Roo'd, which was the first modern book (after Tarzan) to be ported to the iPhone.
Joshua Klein | Speaker | TED.com