TEDGlobal 2011
Lucianne Walkowicz: Finding planets around other stars
Lucianne Walkowicz: Tìm kiếm những hành tinh xung quanh các vì sao
Filmed:
Readability: 3.8
1,240,810 views
Bằng cách nào chúng ta có thể phát hiện những hành tinh -- thậm chí những hành tinh có sự sống -- xung quanh các vì sao? Bằng cách quan sát những đốm sáng lờ mờ khi một hành tinh di chuyển cắt ngang mặt trời, diễn giả TED Lucianne Walkowicz và dự án Kepler của cô đã tìm thấy khoảng 1200 hệ thống hành tinh khác. Với những kĩ thuật mới này, họ đang tiếp cận tới việc tìm ra những hành tinh phù hợp với sự sống.
Lucianne Walkowicz - Stellar astronomer
Lucianne Walkowicz works on NASA's Kepler mission, studying starspots and "the tempestuous tantrums of stellar flares." Full bio
Lucianne Walkowicz works on NASA's Kepler mission, studying starspots and "the tempestuous tantrums of stellar flares." Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Planetary systems outside our own
0
0
2000
Những hệ hành tinh bên ngoài Hệ Mặt Trời
00:17
are like distant cities whose lights we can see twinkling,
1
2000
3000
giống như những thành phố xa xăm với ánh đèn thoắt ẩn thoắt hiện,
00:20
but whose streets we can't walk.
2
5000
3000
mà chúng ta không bao giờ có thể đặt chân tới.
00:23
By studying those twinkling lights though,
3
8000
2000
Bằng cách nghiên cứu thứ ánh sáng chớp tắt ấy,
00:25
we can learn about how stars and planets interact
4
10000
3000
chúng ta có thể biết được cách các ngôi sao và hành tinh tương tác với nhau
00:28
to form their own ecosystem
5
13000
2000
để hình thành một "hệ sinh thái" của riêng chúng
00:30
and make habitats that are amenable to life.
6
15000
3000
nơi sự sống có thể sinh sôi và phát triển.
00:33
In this image of the Tokyo skyline,
7
18000
2000
Trong bức hình toàn cảnh Tokyo về đêm này,
00:35
I've hidden data
8
20000
2000
tôi đã giấu một số dữ liệu
00:37
from the newest planet-hunting space telescope on the block,
9
22000
2000
của chiếc kính thiên văn mới nhất,
00:39
the Kepler Mission.
10
24000
2000
Kepler Mission.
00:41
Can you see it?
11
26000
2000
Các bạn phát hiện ra nó không?
00:43
There we go.
12
28000
2000
Nó đây.
00:45
This is just a tiny part of the sky the Kepler stares at,
13
30000
3000
Đây chỉ là một bộ phận nhỏ bầu trời mà Kepler đang quan sát,
00:48
where it searches for planets
14
33000
2000
nhắm tìm kiếm những hành tinh
00:50
by measuring the light from over 150,000 stars,
15
35000
3000
bằng cách đo lượng ánh sáng của hơn 150.000 ngôi sao,
00:53
all at once, every half hour,
16
38000
2000
cùng một lúc, cứ 30 phút một lần,
00:55
and very precisely.
17
40000
2000
và cực kì chính xác.
00:57
And what we're looking for
18
42000
2000
Thứ chúng tôi đang tìm kiếm
00:59
is the tiny dimming of light
19
44000
2000
là những điểm sáng nhỏ bé mờ nhạt
01:01
that is caused by a planet passing in front of one of these stars
20
46000
3000
gây ra bởi một hành tinh di chuyển ngang qua một ngôi sao
01:04
and blocking some of that starlight from getting to us.
21
49000
3000
và chặn bớt ánh sáng từ ngôi sao đó truyền đến đây.
01:07
In just over two years of operations,
22
52000
3000
Chỉ sau 2 năm đưa vào vận hành,
01:10
we've found over 1,200
23
55000
2000
chúng tôi đã phát hiện ra hơn 1.200
01:12
potential new planetary systems around other stars.
24
57000
3000
hệ hành tinh tiềm tàng quanh các ngôi sao.
01:15
To give you some perspective,
25
60000
2000
Để các bạn dễ hình dung,
01:17
in the previous two decades of searching,
26
62000
3000
trong suốt 2 thập kỉ vừa qua,
01:20
we had only known about 400
27
65000
2000
chúng ta chỉ thấy khoảng 400 hệ
01:22
prior to Kepler.
28
67000
2000
trước khi có Kepler.
01:24
When we see these little dips in the light,
29
69000
2000
Khi chúng tôi dò được những đốm sáng này,
01:26
we can determine a number of things.
30
71000
2000
chúng tôi có thể xác định được nhiều thứ.
01:28
For one thing, we can determine that there's a planet there,
31
73000
2000
Ví dụ, chúng tôi biết rằng có một hành tinh tồn tại ở đó,
01:30
but also how big that planet is
32
75000
3000
chúng tôi cũng đo được kích cỡ của nó
01:33
and how far it is away from its parent star.
33
78000
3000
và khoảng cách của nó đến ngôi sao chính trong hệ.
01:36
That distance is really important
34
81000
2000
Việc xác định khoảng cách rất quan trọng
01:38
because it tells us
35
83000
2000
vì nó chúng tôi biết
01:40
how much light the planet receives overall.
36
85000
2000
lượng ánh sáng mà hành tinh ấy nhận được.
01:42
And that distance and knowing that amount of light is important
37
87000
3000
Việc biết khoảng cách và xác định lượng quang năng rất quan trọng,
01:45
because it's a little like you or I sitting around a campfire:
38
90000
3000
hãy tưởng tượng như việc chúng ta đang ngồi quanh đống lửa trại.
01:48
You want to be close enough to the campfire so that you're warm,
39
93000
2000
Bạn cần ngồi đủ gần để giữ ấm,
01:50
but not so close
40
95000
2000
nhưng không quá gần
01:52
that you're too toasty and you get burned.
41
97000
2000
đến nỗi bạn bị thiêu rụi.
01:54
However, there's more to know about your parent star
42
99000
3000
Tuy nhiên, có nhiều thứ để tìm hiểu về những ngôi sao này,
01:57
than just how much light you receive overall.
43
102000
2000
hơn là việc bạn nhận được bao nhiêu ánh sáng từ chúng.
01:59
And I'll tell you why.
44
104000
2000
Và đây là lí do.
02:01
This is our star. This is our Sun.
45
106000
3000
Đây là ngôi sao của chúng ta: Mặt Trời.
02:04
It's shown here in visible light.
46
109000
2000
thể hiện bằng ánh sáng nhìn thấy được.
02:06
That's the light that you can see with your own human eyes.
47
111000
2000
Đó là loại ánh sáng mà bạn có thể quan sát được bằng mắt thường.
02:08
You'll notice that it looks pretty much
48
113000
2000
Bạn sẽ nhớ lại rằng nó trông khá giống
02:10
like the iconic yellow ball --
49
115000
2000
một quả cầu màu vàng --
02:12
that Sun that we all draw when we're children.
50
117000
2000
thứ Mặt Trời mà trẻ con hay vẽ.
02:14
But you'll notice something else,
51
119000
2000
Nhưng bạn cũng để ý thấy thứ khác,
02:16
and that's that the face of the Sun
52
121000
2000
rằng trên bề mặt Mặt Trời
02:18
has freckles.
53
123000
2000
có những đốm màu đen.
02:20
These freckles are called sunspots,
54
125000
2000
Những thứ này được gọi là vết đen,
02:22
and they are just one of the manifestations
55
127000
2000
và chúng chỉ là một trong số các biểu hiện
02:24
of the Sun's magnetic field.
56
129000
2000
của từ trường Mặt Trời.
02:26
They also cause the light from the star to vary.
57
131000
3000
Chúng khiến ánh sáng từ ngôi sao mất ổn định.
02:29
And we can measure this
58
134000
2000
Và chúng tôi có thể đo lường sự bất ổn này
02:31
very, very precisely with Kepler and trace their effects.
59
136000
3000
một cách rất chính xác nhờ Kepler, và truy ra những ảnh hưởng của chúng.
02:34
However, these are just the tip of the iceberg.
60
139000
3000
Tuy vậy đây chỉ là phần nổi của tảng băng.
02:37
If we had UV eyes or X-ray eyes,
61
142000
3000
Nếu mắt chúng ta nhìn được tia cực tím hay tia X,
02:40
we would really see
62
145000
2000
chúng ta sẽ thấy rõ
02:42
the dynamic and dramatic effects
63
147000
2000
những biến động mạnh mẽ
02:44
of our Sun's magnetic activity --
64
149000
2000
trong từ trường của Mặt Trời --
02:46
the kind of thing that happens on other stars as well.
65
151000
3000
những biến động này cũng diễn ra trên các ngôi sao khác.
02:49
Just think, even when it's cloudy outside,
66
154000
2000
Thử nghĩ rằng kể cả khi trời nhiều mây,
02:51
these kind of events are happening
67
156000
2000
những sự kiện này vẫn luôn diễn ra
02:53
in the sky above you all the time.
68
158000
3000
ngay trên đầu chúng ta.
02:57
So when we want to learn whether a planet is habitable,
69
162000
3000
Vậy nên khi chúng tôi muốn tìm hiểu xem một hành tinh
03:00
whether it might be amenable to life,
70
165000
2000
có phù hợp với sự sống hay không,
03:02
we want to know not only how much total light it receives
71
167000
2000
chúng tôi không chỉ muốn biết tổng lượng quang năng mà nó nhận được
03:04
and how warm it is,
72
169000
2000
hay lượng nhiệt năng có phù hợp không,
03:06
but we want to know about its space weather --
73
171000
3000
mà chúng tôi còn muốn xác định điều kiện không gian xung quanh hành tinh đó --
03:09
this high-energy radiation,
74
174000
2000
bao gồm loại bức xạ năng lượng cao như thế này,
03:11
the UV and the X-rays
75
176000
2000
và những tia tử ngoại và tia X
03:13
that are created by its star
76
178000
2000
do ngôi sao chính sinh ra
03:15
and that bathe it in this bath of high-energy radiation.
77
180000
3000
tràn ngập trong màn bức xạ năng lượng cao này.
03:18
And so, we can't really look
78
183000
2000
Vì vậy, chúng ta không thể quan sát
03:20
at planets around other stars
79
185000
2000
những hành tinh xung quanh các ngôi sao đó
03:22
in the same kind of detail
80
187000
2000
một cách chi tiết
03:24
that we can look at planets in our own solar system.
81
189000
3000
như khi chúng ta quan sát các hành tinh trong Hệ Mặt Trời.
03:27
I'm showing here Venus, Earth and Mars --
82
192000
2000
Đây là ảnh của Kim Tinh, Trái Đất và Hỏa Tinh --
03:29
three planets in our own solar system that are roughly the same size,
83
194000
3000
3 hành tinh trong Hệ Mặt Trời có kích cỡ gần giống nhau,
03:32
but only one of which
84
197000
2000
nhưng chỉ một trong số chúng
03:34
is really a good place to live.
85
199000
2000
có điều kiện thích hợp cho sự sống.
03:36
But what we can do in the meantime
86
201000
2000
Nhưng ngay lúc này chúng ta có thể
03:38
is measure the light from our stars
87
203000
3000
đo lường cường độ ánh sáng từ các ngôi sao
03:41
and learn about this relationship
88
206000
2000
và qua đó hiểu về mối quan hệ
03:43
between the planets and their parent stars
89
208000
2000
giữa các hành tinh và ngôi sao chính của hệ
03:45
to suss out clues
90
210000
2000
nhằm tìm ra lời giải
03:47
about which planets might be good places
91
212000
2000
về việc hành tinh nào sẽ là ứng viên cho việc
03:49
to look for life in the universe.
92
214000
2000
truy tìm sự sống ngoài vũ trụ.
03:51
Kepler won't find a planet
93
216000
2000
Kepler tuy không thể lúc nào cũng tìm ra
03:53
around every single star it looks at.
94
218000
2000
những hành tinh trong mọi ngôi sao nó quan sát.
03:55
But really, every measurement it makes
95
220000
2000
Nhưng tất cả những phép đo mà nó thực hiện
03:57
is precious,
96
222000
2000
đều rất quý giá,
03:59
because it's teaching us about the relationship
97
224000
2000
vì nó cho chúng ta biết về mối quan hệ
04:01
between stars and planets,
98
226000
2000
giữa các vì sao và các hành tinh,
04:03
and how it's really the starlight
99
228000
2000
và những ngôi sao nào
04:05
that sets the stage
100
230000
2000
có thể đã đặt nền móng
04:07
for the formation of life in the universe.
101
232000
2000
cho việc hình thành sự sống.
04:09
While it's Kepler the telescope, the instrument that stares,
102
234000
3000
Kính thiên văn Kepler chỉ là dụng cụ để quan sát,
04:12
it's we, life, who are searching.
103
237000
3000
chính chúng ta mới là những người đóng vai trò quyết định.
04:15
Thank you.
104
240000
2000
Xin cảm ơn.
04:17
(Applause)
105
242000
2000
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Lucianne Walkowicz - Stellar astronomerLucianne Walkowicz works on NASA's Kepler mission, studying starspots and "the tempestuous tantrums of stellar flares."
Why you should listen
Lucianne Walkowicz is an Astronomer at the Adler Planetarium in Chicago. She studies stellar magnetic activity and how stars influence a planet's suitability as a host for alien life. She is also an artist and works in a variety of media, from oil paint to sound. She got her taste for astronomy as an undergrad at Johns Hopkins, testing detectors for the Hubble Space Telescope’s new camera (installed in 2002). She also learned to love the dark stellar denizens of our galaxy, the red dwarfs, which became the topic of her PhD dissertation at University of Washington. Nowadays, she works on NASA’s Kepler mission, studying starspots and the tempestuous tantrums of stellar flares to understand stellar magnetic fields. She is particularly interested in how the high energy radiation from stars influences the habitability of planets around alien suns. Lucianne is also a leader in the Large Synoptic Survey Telescope, a new project that will scan the sky every night for 10 years to create a huge cosmic movie of our Universe.
Lucianne Walkowicz | Speaker | TED.com