TED2015
BJ Miller: What really matters at the end of life
BJ Miller: Điều thật sự quan trọng vào cuối cuộc đời
Filmed:
Readability: 3.9
10,470,704 views
Và cuối đời, chúng ta ao ước điều gì nhất? Với nhiều người, đó đơn giản chỉ là sự yên bình, tôn trọng, và yêu thương. BJ Miller là một bác sĩ chăm sóc bệnh nhân cuối đời, ông suy nghĩ sâu sắc về việc làm thế nào để tạo ra một cái kết đầy phẩm hạnh, trang nghiêm cho những bệnh nhân của ông. Dành thời gian để thưởng thức một bài nói đầy cảm xúc, nêu bật những câu hỏi về cách chúng ta nghĩ về cái chết và một cuộc sống danh dự.
BJ Miller - Palliative care physician
Using empathy and a clear-eyed view of mortality, BJ Miller shines a light on healthcare’s most ignored facet: preparing for death. Full bio
Using empathy and a clear-eyed view of mortality, BJ Miller shines a light on healthcare’s most ignored facet: preparing for death. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
Well, we all need a reason to wake up.
0
1999
3009
Tất cả chúng ta đều cần một lý do
gì đó để thức dậy.
gì đó để thức dậy.
00:18
For me, it just took 11,000 volts.
1
6898
2373
Với tôi, chỉ cần một cú 11,000 vôn
00:23
I know you're too polite to ask,
2
11068
1674
Tôi biết các bạn quá lịch sự để hỏi,
00:24
so I will tell you.
3
12766
1635
nên tôi sẽ kể cho các bạn nghe.
00:27
One night, sophomore year of college,
4
15354
2223
Một buổi tối, vào năm hai đại học,
00:29
just back from Thanksgiving holiday,
5
17601
3698
vừa trở về từ kỳ nghỉ lễ Tạ ơn,
00:33
a few of my friends and I
were horsing around,
were horsing around,
6
21323
2652
tôi và một vài người bạn
đang đùa giỡn với nhau,
đang đùa giỡn với nhau,
00:35
and we decided to climb atop
a parked commuter train.
a parked commuter train.
7
23999
3565
thì chúng tôi quyết định trèo lên nóc
một chiếc tàu điện đang đỗ,
một chiếc tàu điện đang đỗ,
00:40
It was just sitting there,
with the wires that run overhead.
with the wires that run overhead.
8
28167
3114
Nó chỉ đang đứng đó,
với đống dây nhợ lòng vòng phía trên.
với đống dây nhợ lòng vòng phía trên.
00:43
Somehow, that seemed
like a great idea at the time.
like a great idea at the time.
9
31305
3102
Không hiểu sao, vào lúc đó, nó là
một ý tuyệt cú mèo.
một ý tuyệt cú mèo.
00:46
We'd certainly done stupider things.
10
34804
2482
Chúng tôi chắc hẳn đã làm
những chuyện dại dột hơn.
những chuyện dại dột hơn.
00:50
I scurried up the ladder on the back,
11
38270
3021
Tôi chạy lại cái cầu thang
đằng sau lưng tàu,
đằng sau lưng tàu,
00:53
and when I stood up,
12
41315
1722
và khi tôi leo lên,
00:55
the electrical current entered my arm,
13
43061
3582
một dòng điện chạy xuyên qua cánh tay tôi,
00:58
blew down and out my feet,
and that was that.
and that was that.
14
46667
2540
đẩy ngã và thoát ra khỏi chân tôi,
và nó là thế đấy.
và nó là thế đấy.
01:03
Would you believe that watch still works?
15
51699
2589
Bạn có tin là cái đồng hồ
vẫn còn chạy được không?
vẫn còn chạy được không?
01:08
Takes a licking!
16
56216
1207
Vẫn chạy tốt!
01:09
(Laughter)
17
57447
1031
(Cười)
01:10
My father wears it now in solidarity.
18
58502
2309
Bố tôi giờ đang mang nó để lấy may.
01:15
That night began my formal relationship
with death -- my death --
with death -- my death --
19
63295
6023
Đêm đó bắt đầu mối quan hệ chính thức của tôi với cái chết
-- cái chết của tôi --
-- cái chết của tôi --
01:21
and it also began
my long run as a patient.
my long run as a patient.
20
69342
3808
và nó cũng bắt đầu một hành trình dài của tôi như là một bệnh nhân.
01:25
It's a good word.
21
73174
1154
Đó là một từ hay.
01:26
It means one who suffers.
22
74352
1727
Nó có nghĩa là người chịu đựng.
01:28
So I guess we're all patients.
23
76825
1441
Thế nên tôi nghĩ tất cả chúng ta đều là
bệnh nhân.
bệnh nhân.
01:31
Now, the American health care system
24
79607
2366
Hiện nay, hệ thống y tế của Mỹ
01:33
has more than its fair share
of dysfunction --
of dysfunction --
25
81997
3121
có quá nhiều lỗ hỏng
01:37
to match its brilliance, to be sure.
26
85142
2060
để tương xứng với
sự rực rỡ của nó, chắc chắn.
sự rực rỡ của nó, chắc chắn.
01:39
I'm a physician now,
a hospice and palliative medicine doc,
a hospice and palliative medicine doc,
27
87750
4452
Tôi hiện nay là một bác sĩ về
chăm sóc đặc biệt và thuốc giảm đau,
chăm sóc đặc biệt và thuốc giảm đau,
01:44
so I've seen care from both sides.
28
92226
2246
thế nên tôi đã nhận được
sự chăm sóc từ cả 2 phía.
sự chăm sóc từ cả 2 phía.
01:47
And believe me: almost everyone
who goes into healthcare
who goes into healthcare
29
95076
3899
Và tin tôi đi; hầu hết mọi người
bước vào ngành y tế
bước vào ngành y tế
01:50
really means well -- I mean, truly.
30
98999
3137
đều có ý tốt -- ý tôi, thật sự tốt.
01:54
But we who work in it
are also unwitting agents
are also unwitting agents
31
102874
3933
Thế nhưng chúng tôi - những người làm việc
ở đó cũng là những nhân viên bất đắc dĩ
ở đó cũng là những nhân viên bất đắc dĩ
01:58
for a system that too often
does not serve.
does not serve.
32
106831
4244
cho một hệ thống mà thường
chẳng đáp ứng gì cả.
chẳng đáp ứng gì cả.
02:03
Why?
33
111999
1157
Tại sao?
02:05
Well, there's actually a pretty easy
answer to that question,
answer to that question,
34
113624
3381
Chà, thật ra thì có một câu trả lời
khá dễ dàng cho câu hỏi đó,
khá dễ dàng cho câu hỏi đó,
02:09
and it explains a lot:
35
117029
2248
và nó giải thích rất nhiều:
02:11
because healthcare was designed
with diseases, not people, at its center.
with diseases, not people, at its center.
36
119301
5958
bởi vì hệ thống y tế được thiết kế với trọng tâm
là căn bệnh, chứ không phải con người.
là căn bệnh, chứ không phải con người.
02:18
Which is to say, of course,
it was badly designed.
it was badly designed.
37
126419
2906
Và có thể nói, tất nhiên,
đó là một thiết kế tồi.
đó là một thiết kế tồi.
02:22
And nowhere are the effects
of bad design more heartbreaking
of bad design more heartbreaking
38
130158
6052
Và không có nơi nào mà ảnh hưởng của một
thiết kế tồi lại đau lòng hơn
thiết kế tồi lại đau lòng hơn
02:28
or the opportunity
for good design more compelling
for good design more compelling
39
136234
3335
hay cơ hội cho một thiết kế tốt lại
cấp bách hơn
cấp bách hơn
02:31
than at the end of life,
40
139593
2141
là cuối đời người,
02:33
where things are so distilled
and concentrated.
and concentrated.
41
141758
3356
nơi mọi thứ được cô đọng và tập trung.
02:38
There are no do-overs.
42
146234
1786
Không có cơ hội để làm lại lần nữa.
02:42
My purpose today is
to reach out across disciplines
to reach out across disciplines
43
150073
4491
Mục đích của tôi hôm nay là vươn ra
ngoài những nguyên tắc
ngoài những nguyên tắc
02:46
and invite design thinking
into this big conversation.
into this big conversation.
44
154588
4367
và mời gọi những tư duy thiết kế về
vấn đề quan trọng này.
vấn đề quan trọng này.
02:51
That is, to bring intention and creativity
45
159495
5357
Đó là, để mang lại ý định và sự sáng tạo
02:56
to the experience of dying.
46
164876
2769
về trải nghiệm qua đời.
03:01
We have a monumental
opportunity in front of us,
opportunity in front of us,
47
169235
4033
Chúng ta có một cơ hội to lớn
trước mắt,
trước mắt,
03:05
before one of the few universal issues
48
173292
4341
trước một trong một số ít
những vấn đề toàn cầu
những vấn đề toàn cầu
03:09
as individuals as well as a civil society:
49
177657
3310
vừa cá nhân mà cũng
vừa mang tính dân sự xã hội:
vừa mang tính dân sự xã hội:
03:12
to rethink and redesign how it is we die.
50
180991
3916
đó là suy nghĩ lại và thiết kế lại cách
chúng ta từ giã cõi đời.
chúng ta từ giã cõi đời.
03:19
So let's begin at the end.
51
187489
2590
Vậy hãy bắt đầu tại điểm kết thúc.
03:23
For most people, the scariest thing
about death isn't being dead,
about death isn't being dead,
52
191611
3935
Đối với hầu hết mọi người, điều sợ hãi
nhất về cái chết không phải là bị chết,
nhất về cái chết không phải là bị chết,
03:27
it's dying, suffering.
53
195570
1819
mà là đang chết dần, đầy đau đớn.
03:29
It's a key distinction.
54
197809
1375
Đó là điều khác nhau cơ bản.
03:32
To get underneath this,
it can be very helpful
it can be very helpful
55
200461
2168
Để đào sâu điều này, sẽ rất có ích
03:34
to tease out suffering
which is necessary as it is,
which is necessary as it is,
56
202653
4354
khi gỡ bỏ được những đau đớn
03:39
from suffering we can change.
57
207031
2665
và những đau đớn mà chúng ta
có thể thay đổi.
có thể thay đổi.
03:42
The former is a natural,
essential part of life, part of the deal,
essential part of life, part of the deal,
58
210317
5236
Cái đầu tiên thuộc về tự nhiên, một phần
quan trọng của cuộc sống, một phần của cam kết,
quan trọng của cuộc sống, một phần của cam kết,
03:47
and to this we are called
to make space, adjust, grow.
to make space, adjust, grow.
59
215577
5114
và nhờ có nó chúng ta được kêu gọi để tạo
không gian, điều chỉnh, trưởng thành.
không gian, điều chỉnh, trưởng thành.
03:55
It can be really good
to realize forces larger than ourselves.
to realize forces larger than ourselves.
60
223013
5346
Thật tốt để nhận ra có
những sức mạnh lớn hơn bản thân chúng ta.
những sức mạnh lớn hơn bản thân chúng ta.
04:01
They bring proportionality,
61
229098
3124
Chúng mang đến sự cân đối,
04:04
like a cosmic right-sizing.
62
232246
2319
giống như một vũ trụ đúng cỡ.
04:08
After my limbs were gone,
63
236779
2434
Sau khi chân tay tôi không còn nữa,
04:11
that loss, for example,
became fact, fixed --
became fact, fixed --
64
239237
4586
sự mất mát đó, ví dụ, trở thành một
thực thế, không thể thay đổi --
thực thế, không thể thay đổi --
04:15
necessarily part of my life,
65
243847
3313
một phần cần thiết trong cuộc sống
của tôi,
của tôi,
04:19
and I learned that I could no more
reject this fact than reject myself.
reject this fact than reject myself.
66
247184
6116
và tôi học được rằng tôi không thể
chối bỏ thực tế cũng như chối bỏ chính mình.
chối bỏ thực tế cũng như chối bỏ chính mình.
04:27
It took me a while,
but I learned it eventually.
but I learned it eventually.
67
255173
2621
Mất một thời gian, nhưng cuối cùng
tôi đã học được nó.
tôi đã học được nó.
04:30
Now, another great thing
about necessary suffering
about necessary suffering
68
258572
2444
Một điều tuyệt vời về nỗi đau cần thiết
04:33
is that it is the very thing
69
261040
3508
đó là nó là thứ cốt lõi
04:36
that unites caregiver and care receiver --
70
264572
5403
nối kết người chăm sóc và
người nhận sự chăm sóc --
người nhận sự chăm sóc --
04:41
human beings.
71
269999
1253
giữa con người với nhau.
04:45
This, we are finally realizing,
is where healing happens.
is where healing happens.
72
273089
3814
Chúng ta cuối cùng cũng phát hiện ra
đây là nơi mà sự chữa lành xuất hiện.
đây là nơi mà sự chữa lành xuất hiện.
04:49
Yes, compassion -- literally,
as we learned yesterday --
as we learned yesterday --
73
277673
3520
Vâng, lòng trắc ẩn --- thật sự,
như chúng ta đã học biết ngày hôm qua --
như chúng ta đã học biết ngày hôm qua --
04:53
suffering together.
74
281217
1428
chịu đau đớn cùng nhau.
04:56
Now, on the systems side,
on the other hand,
on the other hand,
75
284672
3338
Bây giờ, về mặt hệ thống, ngược lại,
05:00
so much of the suffering
is unnecessary, invented.
is unnecessary, invented.
76
288034
3858
có quá nhiều đau đớn không cần thiết,
được tạo ra.
được tạo ra.
05:04
It serves no good purpose.
77
292376
2274
Nó chẳng phục vụ cho một mục đích tốt
nào cả.
nào cả.
05:06
But the good news is,
since this brand of suffering is made up,
since this brand of suffering is made up,
78
294674
4301
Nhưng tin tốt là, vì loại đau đớn này
được tạo ra,
được tạo ra,
05:10
well, we can change it.
79
298999
1484
thì chúng ta có thể thay đổi nó.
05:13
How we die is indeed
something we can affect.
something we can affect.
80
301681
2654
Cách chúng ta chết thật sự là thứ
chúng ta có thể tác động.
chúng ta có thể tác động.
05:18
Making the system sensitive
to this fundamental distinction
to this fundamental distinction
81
306446
4053
Tạo nên một hệ thống nhạy cảm với
điều khác biệt cơ bản này,
điều khác biệt cơ bản này,
05:22
between necessary
and unnecessary suffering
and unnecessary suffering
82
310523
3452
giữa những nỗi đau cần thiết và
không cần thiết
không cần thiết
05:25
gives us our first of three
design cues for the day.
design cues for the day.
83
313999
3690
mang đến cho chúng ta một trong ba thiết kế đầu gợi ý cho chúng ta trong lúc ấy.
05:30
After all, our role as caregivers,
as people who care,
as people who care,
84
318299
4529
Sau hết, vai trò của chúng ta như là người
chăm sóc, là người có trách nhiệm,
chăm sóc, là người có trách nhiệm,
05:34
is to relieve suffering --
not add to the pile.
not add to the pile.
85
322852
4662
đó là làm giảm nỗi đau -- chứ không phải
làm nó chồng chất lên.
làm nó chồng chất lên.
05:42
True to the tenets of palliative care,
86
330292
1871
Đúng với giáo lý của chăm sóc giảm nhẹ,
05:44
I function as something
of a reflective advocate,
of a reflective advocate,
87
332187
3673
tôi làm việc như là
một người tận tâm suy nghĩ
một người tận tâm suy nghĩ
05:47
as much as prescribing physician.
88
335884
2119
cũng như là một bác sĩ kê đơn.
05:51
Quick aside: palliative care -- a very
important field but poorly understood --
important field but poorly understood --
89
339177
6021
Ngoài lề một chút: biện pháp giảm nhẹ -- một lĩnh vực quan trọng nhưng ít được biết đến --
05:57
while it includes, it is not
limited to end of life care.
limited to end of life care.
90
345222
2954
mặc dù có bao gồm, nhưng nó không giới hạn trong sự chăm sóc vào cuối đời
06:00
It is not limited to hospice.
91
348200
1841
Nó không phải là giới hạn của chăm sóc đặc biệt.
06:02
It's simply about comfort
and living well at any stage.
and living well at any stage.
92
350811
3457
Nó đơn giản là xoa dịu và sống tốt đẹp ở bất kỳ giai đoạn nào.
06:06
So please know that you don't
have to be dying anytime soon
have to be dying anytime soon
93
354999
3039
Thế nên xin biết cho rằng bạn
không phải chết sớm
không phải chết sớm
06:10
to benefit from palliative care.
94
358062
1687
mới nhận được lợi ích
từ biện pháp giảm nhẹ.
từ biện pháp giảm nhẹ.
06:13
Now, let me introduce you to Frank.
95
361450
2280
Bây giờ, để tôi giới thiệu các bạn
với Frank
với Frank
06:17
Sort of makes this point.
96
365768
1215
Kiểu như để làm rõ ý này.
06:19
I've been seeing Frank now for years.
97
367007
2030
Tôi đã gặp Frank trong nhiều năm.
06:21
He's living with advancing prostate cancer
on top of long-standing HIV.
on top of long-standing HIV.
98
369061
4194
Anh ấy đang chống chọi với căn bệnh ung thư tuyết tiền liệt
giai đoạn đầu cùng với bệnh HIV lâu năm
giai đoạn đầu cùng với bệnh HIV lâu năm
06:26
We work on his bone pain and his fatigue,
99
374197
1986
Chúng tôi đang xử lý cơn đau xương
và mệt mỏi của anh ấy,
và mệt mỏi của anh ấy,
06:28
but most of the time we spend thinking
out loud together about his life --
out loud together about his life --
100
376207
4714
nhưng hầu hết thời gian chúng tôi
cùng nhau đối thoại về cuộc sống của anh ấy --
cùng nhau đối thoại về cuộc sống của anh ấy --
06:32
really, about our lives.
101
380945
1365
thật sự là về cuộc sống của chúng ta.
06:35
In this way, Frank grieves.
102
383071
1660
Theo cách đó, Frank thấy đau lòng.
06:37
In this way, he keeps up with
his losses as they roll in,
his losses as they roll in,
103
385207
3779
Theo cách đó, anh ấy chấp nhận những
mất mát khi chúng kéo đến
mất mát khi chúng kéo đến
06:41
so that he's ready to take in
the next moment.
the next moment.
104
389010
3149
và như thế anh ấy sẵn sàng để đón nhận
thời khắc tiếp theo.
thời khắc tiếp theo.
06:45
Loss is one thing,
but regret, quite another.
but regret, quite another.
105
393524
4171
Mất mát là một chuyện, nhưng hối tiếc
lại là chuyện khác.
lại là chuyện khác.
06:51
Frank has always been an adventurer --
106
399243
1957
Frank luôn là một người ưa mạo hiểm --
06:53
he looks like something
out of a Norman Rockwell painting --
out of a Norman Rockwell painting --
107
401224
2841
anh ấy giống như một thứ bước ra từ
bức tranh của Norman Rockwell --
bức tranh của Norman Rockwell --
06:56
and no fan of regret.
108
404089
1564
và không hề thích sự hối tiếc.
06:58
So it wasn't surprising
when he came into clinic one day,
when he came into clinic one day,
109
406566
2681
Nên không ngạc nhiên khi một ngày
anh ấy đến bệnh viện
anh ấy đến bệnh viện
07:01
saying he wanted to raft
down the Colorado River.
down the Colorado River.
110
409271
2736
và nói rằng anh ấy muốn chèo xuồng
dọc sông Colorado.
dọc sông Colorado.
07:05
Was this a good idea?
111
413142
1675
Đó liệu có phải là một ý hay?
07:07
With all the risks to his safety
and his health, some would say no.
and his health, some would say no.
112
415268
4204
Vì những rủi ro về an toàn và sức khỏe
của anh ấy, một số sẽ nói không.
của anh ấy, một số sẽ nói không.
07:11
Many did, but he went for it,
while he still could.
while he still could.
113
419496
3566
Nhiều người đã nói thế, nhưng anh ấy vẫn
làm, khi anh ấy vẫn có thể.
làm, khi anh ấy vẫn có thể.
07:15
It was a glorious, marvelous trip:
114
423999
3611
Đó là một hành trình đầy vẻ vang
và phi thường:
và phi thường:
07:20
freezing water, blistering dry heat,
scorpions, snakes,
scorpions, snakes,
115
428928
5322
nước buốt lạnh, hơi nóng phỏng dộp,
bọ cạp, rắn rết,
bọ cạp, rắn rết,
07:26
wildlife howling off the flaming walls
of the Grand Canyon --
of the Grand Canyon --
116
434274
5431
thế giới hoang dã gào thét qua những bức tường
rực lửa của đại vực Grand Canyon --
rực lửa của đại vực Grand Canyon --
07:31
all the glorious side of the world
beyond our control.
beyond our control.
117
439729
3544
tất cả những mặt vinh quang của thế giới
nằm ngoài kiểm soát của chúng ta
nằm ngoài kiểm soát của chúng ta
07:36
Frank's decision, while maybe dramatic,
118
444492
1890
Quyết định của Frank, mặc dù
có lẽ ngông cuồng,
có lẽ ngông cuồng,
07:38
is exactly the kind
so many of us would make,
so many of us would make,
119
446406
2287
chính xác là thứ mà nhiều
người trong chúng ta sẽ làm,
người trong chúng ta sẽ làm,
07:40
if we only had the support to figure out
what is best for ourselves over time.
what is best for ourselves over time.
120
448717
6197
chỉ khi chúng ta toàn được ủng hộ
để tìm ra điều tốt nhất cho bản thân nhiều lần.
để tìm ra điều tốt nhất cho bản thân nhiều lần.
07:49
So much of what we're talking about today
is a shift in perspective.
is a shift in perspective.
121
457291
3369
Cái mà chúng ta nói đến rất nhiều
ngày hôm nay là sự thay đổi quan điểm.
ngày hôm nay là sự thay đổi quan điểm.
07:54
After my accident,
when I went back to college,
when I went back to college,
122
462723
2252
Sau tai nạn, khi tôi quay lại
trường đại học,
trường đại học,
07:56
I changed my major to art history.
123
464999
2366
tôi chuyển sang học về lịch sử nghệ thuật.
08:00
Studying visual art, I figured
I'd learn something about how to see --
I'd learn something about how to see --
124
468095
4300
Nghiên cứu nghệ thuật thị giác, tôi
nhận ra tôi đã học cách để nhìn --
nhận ra tôi đã học cách để nhìn --
08:05
a really potent lesson
for a kid who couldn't change
for a kid who couldn't change
125
473705
3374
một bài học rất hiệu nghiệm với
một đứa trẻ không thể thay đổi
một đứa trẻ không thể thay đổi
08:09
so much of what he was seeing.
126
477103
2041
nhiều thứ mà cậu ta đang nhìn.
08:12
Perspective, that kind of alchemy
we humans get to play with,
we humans get to play with,
127
480602
3738
Quan điểm, một kiểu như thuật giả kim mà
con người chúng ta đang nghịch ngợm,
con người chúng ta đang nghịch ngợm,
08:16
turning anguish into a flower.
128
484364
2510
biến nỗi đau đớn thành một bông hoa.
08:21
Flash forward: now I work
at an amazing place in San Francisco
at an amazing place in San Francisco
129
489999
3792
Lướt nhanh: hiện tôi đang làm việc ở
một nơi rất tuyệt tại San Francisco.
một nơi rất tuyệt tại San Francisco.
08:25
called the Zen Hospice Project,
130
493815
2239
được gọi là chương trình Zen Hospice,
08:28
where we have a little ritual
that helps with this shift in perspective.
that helps with this shift in perspective.
131
496078
3620
nơi chúng ta có một vài cách thức
giúp thay đổi góc nhìn.
giúp thay đổi góc nhìn.
08:32
When one of our residents dies,
132
500405
3061
Khi một trong những bệnh nhân qua đời,
08:35
the mortuary men come, and as we're
wheeling the body out through the garden,
wheeling the body out through the garden,
133
503490
4470
một nhân viên an táng đến, và khi chúng tôi
đưa thi thể dọc theo khu vườn ra ngoài,
đưa thi thể dọc theo khu vườn ra ngoài,
08:39
heading for the gate, we pause.
134
507984
2030
tiến về phía cổng, chúng tôi dừng lại.
08:42
Anyone who wants --
135
510038
2185
Bất kỳ ai muốn --
08:44
fellow residents, family,
nurses, volunteers,
nurses, volunteers,
136
512247
2724
bạn bè ở chung, gia đình,
y tá, tình nguyện viên,
y tá, tình nguyện viên,
08:46
the hearse drivers too, now --
137
514995
2444
cả người lái xe tang, --
08:49
shares a story or a song or silence,
138
517463
4427
chia sẻ một câu chuyện hay một bài hát
hay sự yên lặng,
hay sự yên lặng,
08:53
as we sprinkle the body
with flower petals.
with flower petals.
139
521914
2788
và chúng tôi rắc những cánh hoa lên trên
thi thể người mất.
thi thể người mất.
08:57
It takes a few minutes;
140
525282
2304
Việc đó kéo dài trong vài phút;
08:59
it's a sweet, simple parting image
to usher in grief with warmth,
to usher in grief with warmth,
141
527610
5365
đó là một hình ảnh chia ly dịu ngọt, giản đơn
để dẫn đưa trong nỗi buồn cùng với sự ấm áp,
để dẫn đưa trong nỗi buồn cùng với sự ấm áp,
09:04
rather than repugnance.
142
532999
1711
hơn là nỗi ghê sợ.
09:08
Contrast that with the typical experience
in the hospital setting,
in the hospital setting,
143
536060
5046
Trái ngược với trải nghiệm thông thường
ở các bệnh viện,
ở các bệnh viện,
09:13
much like this -- floodlit room
lined with tubes and beeping machines
lined with tubes and beeping machines
144
541130
4864
như thế này -- căn phòng cực sáng với hàng dãy chai lọ cùng những chiếc máy kêu bíp bíp
09:18
and blinking lights that don't stop
even when the patient's life has.
even when the patient's life has.
145
546018
4168
và những ánh đèn nhấp nháy và không dừng lại ngay cả khi bệnh nhân đã qua đời.
09:23
Cleaning crew swoops in,
the body's whisked away,
the body's whisked away,
146
551419
3026
Đội lau dọn lao vào,
thi thể bị vội đẩy đi,
thi thể bị vội đẩy đi,
09:26
and it all feels as though that person
had never really existed.
had never really existed.
147
554469
5028
và cảm giác như thể con người ấy
chưa hề tồn tại.
chưa hề tồn tại.
09:33
Well-intended, of course,
in the name of sterility,
in the name of sterility,
148
561070
2623
Một ý tốt, nếu nói về vấn đề thanh trùng,
09:35
but hospitals tend to assault our senses,
149
563717
3496
nhưng bệnh viện có xu hướng giết chết giác quan của chúng ta, và
09:39
and the most we might hope for
within those walls is numbness --
within those walls is numbness --
150
567237
5504
điều tốt nhất chúng ta có thể mong bên trong những bức tường đó là sự tê liệt --
09:44
anesthetic, literally
the opposite of aesthetic.
the opposite of aesthetic.
151
572765
4242
sự gây mê, thực sự, là sự trái ngược với thẩm mĩ quan.
09:50
I revere hospitals for what they can do;
I am alive because of them.
I am alive because of them.
152
578499
4305
Tôi trân trọng bệnh viện về
những gì họ làm, tôi còn sống là nhờ họ.
những gì họ làm, tôi còn sống là nhờ họ.
09:56
But we ask too much of our hospitals.
153
584096
2117
Nhưng chúng ta đòi hỏi quá nhiều
ở các bệnh viện.
ở các bệnh viện.
09:59
They are places for acute trauma
and treatable illness.
and treatable illness.
154
587436
3593
Đó là nơi dành cho việc cấp cứu và
các bệnh có thể chữa trị.
các bệnh có thể chữa trị.
10:03
They are no place to live and die;
that's not what they were designed for.
that's not what they were designed for.
155
591053
4025
Đó không là phải là nơi để sống và chết; đó là không phải là chức năng của chúng
10:10
Now mind you -- I am not
giving up on the notion
giving up on the notion
156
598078
2300
Tôi không bỏ qua khái niệm
10:12
that our institutions
can become more humane.
can become more humane.
157
600402
3210
rằng các viện của chúng ta có thể
trở nên nhân văn hơn.
trở nên nhân văn hơn.
10:16
Beauty can be found anywhere.
158
604057
2381
Cái đẹp có thể được tìm thấy ở khắp nơi.
10:21
I spent a few months in a burn unit
159
609092
2272
Tôi đã trải qua vài tháng ở một khoa bỏng
10:23
at St. Barnabas Hospital
in Livingston, New Jersey,
in Livingston, New Jersey,
160
611388
2748
tại bệnh viện St. Barnabas ở Livingston, New Jersey.
10:26
where I got really
great care at every turn,
great care at every turn,
161
614160
4157
nơi tôi nhân được sự quan tâm tuyệt vời ở mọi mặt,
10:30
including good
palliative care for my pain.
palliative care for my pain.
162
618341
2197
bao gồm biện pháp giảm nhẹ hiệu quả cho cơn đau của tôi.
10:33
And one night, it began to snow outside.
163
621415
2845
Vào một đêm, khi ngoài trời tuyết
bắt đầu rơi.
bắt đầu rơi.
10:37
I remember my nurses
complaining about driving through it.
complaining about driving through it.
164
625426
3915
Tôi nhớ y tá của tôi than phiền về việc phải lái xe trong trời tuyết.
10:42
And there was no window in my room,
165
630103
2184
Trong phòng của tôi không có
cái cửa sổ nào,
cái cửa sổ nào,
10:44
but it was great to just imagine it
coming down all sticky.
coming down all sticky.
166
632311
3306
nhưng thật tuyệt khi tưởng tượng ra cảnh tuyết rơi như thế nào.
10:49
Next day, one of my nurses
smuggled in a snowball for me.
smuggled in a snowball for me.
167
637299
3934
Ngày hôm sau, một trong những y tá lén đem vào một trái banh tuyết.
10:53
She brought it in to the unit.
168
641257
1633
Cô ấy mang nó vào phòng.
10:56
I cannot tell you the rapture I felt
holding that in my hand,
holding that in my hand,
169
644731
5408
Không thể tả tôi đã cảm thấy sung sướng như thế nào khi cầm nó trong tay,
11:02
and the coldness dripping
onto my burning skin;
onto my burning skin;
170
650163
3049
và hơi lạnh nhỏ ướt lên
vùng da bị bỏng của tôi.
vùng da bị bỏng của tôi.
11:05
the miracle of it all,
171
653236
2310
sự kỳ diệu của nó,
11:07
the fascination as I watched it melt
and turn into water.
and turn into water.
172
655570
3759
sự mê hoặc khi tôi nhìn nó tan ra
thành nước.
thành nước.
11:15
In that moment,
173
663293
2131
Trong khoảnh khắc đó,
11:17
just being any part of this planet
in this universe mattered more to me
in this universe mattered more to me
174
665448
4488
là một phần của hành tinh này trong vũ trụ trở nên quan trọng với tôi
11:21
than whether I lived or died.
175
669960
2099
hơn là việc tôi sống hay chết.
11:24
That little snowball packed
all the inspiration I needed
all the inspiration I needed
176
672083
3123
Trái banh tuyết gói trong đó tất cả
niềm cảm hứng mà tôi cần
niềm cảm hứng mà tôi cần
11:27
to both try to live
and be OK if I did not.
and be OK if I did not.
177
675230
3205
để vừa cố gắng sống và vừa cảm thấy ổn nếu tôi không thể vượt qua.
11:31
In a hospital, that's a stolen moment.
178
679176
2884
Trong bệnh viện, đó là khoảnh khắc đánh cắp được.
11:36
In my work over the years,
I've known many people
I've known many people
179
684356
3389
Suốt nhiều năm làm việc,
tôi biết nhiều người
tôi biết nhiều người
11:39
who were ready to go, ready to die.
180
687769
1827
sẵn sàng để ra đi, sẵn sàng để chết.
11:43
Not because they had found
some final peace or transcendence,
some final peace or transcendence,
181
691192
4783
Không phải vì họ đã tìm thấy bình an hay sự siêu thoát nào đó,
11:47
but because they were so repulsed
by what their lives had become --
by what their lives had become --
182
695999
4309
nhưng bởi vì họ thấy ghê tởm khi cuộc sống của họ trở thành --
11:54
in a word, cut off, or ugly.
183
702553
4549
chỉ trong một từ, bị vứt đi,
hoặc tồi tệ đi.
hoặc tồi tệ đi.
12:03
There are already record numbers of us
living with chronic and terminal illness,
living with chronic and terminal illness,
184
711394
6086
Ta có một con số kỷ lục số người mắc các bệnh kinh niên, nan y
12:09
and into ever older age.
185
717504
1452
trước khi bước vào tuổi già.
12:11
And we are nowhere near ready
or prepared for this silver tsunami.
or prepared for this silver tsunami.
186
719947
4800
Và chúng ta chẳng đi đến đâu trong việc chuẩn bị cho
"cơn sóng bạc" này.
"cơn sóng bạc" này.
12:19
We need an infrastructure
dynamic enough to handle
dynamic enough to handle
187
727335
3261
Chúng ta cần một hệ thống cơ sở vật chất năng động để quản lý
12:22
these seismic shifts in our population.
188
730620
4064
những sự thay đổi địa chấn về dân số này.
12:27
Now is the time to create
something new, something vital.
something new, something vital.
189
735637
3020
Đây chính là lúc để tạo ra
một điều gì đó mới mẻ, quan trọng.
một điều gì đó mới mẻ, quan trọng.
12:30
I know we can because we have to.
190
738681
2360
Tôi biết chúng ta có thể bởi vì
chúng ta cần phải làm điều đó.
chúng ta cần phải làm điều đó.
12:33
The alternative is just unacceptable.
191
741065
2022
Nếu không thì không thể
chấp nhận được.
chấp nhận được.
12:35
And the key ingredients are known:
192
743651
1882
Và những tác nhân chủ chốt là:
12:37
policy, education and training,
193
745557
3674
chính sách, giáo dục và đào tạo,
12:41
systems, bricks and mortar.
194
749255
2062
hệ thống, gạch và vữa.
12:44
We have tons of input
for designers of all stripes to work with.
for designers of all stripes to work with.
195
752642
3806
Ta có hàng tấn dữ liệu đầu vào
dành cho các nhà thiết kế ở mọi lĩnh vực sáng tạo
dành cho các nhà thiết kế ở mọi lĩnh vực sáng tạo
12:49
We know, for example, from research
196
757123
1881
Chúng ta biết từ việc nghiên cứu rằng
12:51
what's most important to people
who are closer to death:
who are closer to death:
197
759028
3486
điều quan trọng nhất đối với
người gần ra đi là:
người gần ra đi là:
12:54
comfort; feeling unburdened
and unburdening to those they love;
and unburdening to those they love;
198
762538
6965
sự khuây khỏa; cảm giác nhẹ nhõm với mình
và với những người thân;
và với những người thân;
13:01
existential peace; and a sense
of wonderment and spirituality.
of wonderment and spirituality.
199
769527
5242
sự hiện diện của bình yên; một ý niệm về sự mầu nhiệm và tâm linh.
13:08
Over Zen Hospice's nearly 30 years,
200
776896
3758
Trong suốt gần 30 năm của
dự án Zen Hospice,
dự án Zen Hospice,
13:12
we've learned much more
from our residents in subtle detail.
from our residents in subtle detail.
201
780678
3643
chúng tôi học được nhiều
điều nhỏ bé từ những bệnh nhân.
điều nhỏ bé từ những bệnh nhân.
13:17
Little things aren't so little.
202
785662
2465
Những thứ nhỏ nhặt mà không hề nhỏ nhặt.
13:21
Take Janette.
203
789499
1174
Hãy nói đến Janette.
13:22
She finds it harder to breathe
one day to the next due to ALS.
one day to the next due to ALS.
204
790697
3487
Bà ấy liên tục cảm thấy khó thở
bởi chứng ALS.
bởi chứng ALS.
13:26
Well, guess what?
205
794208
1150
Nào, đoán xem?
13:28
She wants to start smoking again --
206
796121
3378
Bà ấy muốn hút thuốc trở lại --
13:31
and French cigarettes, if you please.
207
799523
2928
và là loại của Pháp, nếu được.
13:36
Not out of some self-destructive bent,
208
804786
2223
Không phải là xu hướng tự hủy hoại,
13:39
but to feel her lungs filled
while she has them.
while she has them.
209
807033
3959
nhưng để cảm thấy phổi bà ấy được thỏa mãn khi bà ấy có chúng.
13:44
Priorities change.
210
812786
1197
Thứ tự ưu tiên thay đổi.
13:47
Or Kate -- she just wants to know
211
815556
2471
Hay Kate -- bà ấy chỉ muốn được biết
13:50
her dog Austin is lying
at the foot of her bed,
at the foot of her bed,
212
818051
4035
con chó Austin của bà ấy đang
nằm dưới chân giường của bà,
nằm dưới chân giường của bà,
13:54
his cold muzzle against her dry skin,
213
822110
3717
cảm thấy cái mõm lạnh toát của nó trên làn da mình,
13:57
instead of more chemotherapy
coursing through her veins --
coursing through her veins --
214
825851
2723
hơn là cảm thấy hóa trị đang chảy qua tĩnh mạch mình,
14:00
she's done that.
215
828598
1181
bà ấy đã làm thế.
14:02
Sensuous, aesthetic gratification,
where in a moment, in an instant,
where in a moment, in an instant,
216
830849
5016
Sự thỏa mãn giác quan, mỹ quan, trong khoảnh khắc, trong tích tắc,
14:07
we are rewarded for just being.
217
835889
3352
chúng ta được thưởng bằng sự tồn tại.
14:15
So much of it comes down to
loving our time by way of the senses,
loving our time by way of the senses,
218
843373
4282
Phần lớn điều này xuất phát từ việc yêu quý khoảng thời gian chúng ta sống bằng các giác quan,
14:19
by way of the body -- the very thing
doing the living and the dying.
doing the living and the dying.
219
847679
5292
bằng cơ thể -- cái cốt yếu nhất của
việc sống và chết.
việc sống và chết.
14:26
Probably the most poignant room
220
854258
1559
Có lẽ căn phòng thương tâm nhất
14:27
in the Zen Hospice guest house
is our kitchen,
is our kitchen,
221
855841
2253
ở nhà cho khách của Zen Hospice
là phòng bếp
là phòng bếp
14:30
which is a little strange when you realize
222
858118
2037
nơi khá lạ lẫm khi bạn phát hiện ra
14:32
that so many of our residents
can eat very little, if anything at all.
can eat very little, if anything at all.
223
860179
3813
rằng có rất nhiều bệnh nhân ăn
được rất ít, nếu không nói là tất cả.
được rất ít, nếu không nói là tất cả.
14:36
But we realize we are providing
sustenance on several levels:
sustenance on several levels:
224
864016
5870
Nhưng chúng tôi nhận ra chúng tôi được cung cấp chất dinh dưỡng ở nhiều mức khác nhau:
14:41
smell, a symbolic plane.
225
869910
3066
mùi vị, một mức độ tượng trưng.
14:46
Seriously, with all the heavy-duty stuff
happening under our roof,
happening under our roof,
226
874356
4917
Nghiêm túc, với tất cả những trọng trách dưới mái nhà của chúng tôi,
14:51
one of the most tried and true
interventions we know of,
interventions we know of,
227
879297
3734
một trong những biện pháp
đúng và gắng sức nhất mà chúng tôi biết,
đúng và gắng sức nhất mà chúng tôi biết,
14:55
is to bake cookies.
228
883055
3493
đó là nướng bánh quy.
15:10
As long as we have our senses --
229
898144
1604
Khi nào chúng ta còn
các giác quan --
các giác quan --
15:11
even just one --
230
899772
2012
thậm chí chỉ một --
15:13
we have at least
the possibility of accessing
the possibility of accessing
231
901808
3409
chúng ta vẫn còn cơ hội
để tiếp cận
để tiếp cận
15:17
what makes us feel human, connected.
232
905241
3168
thứ khiến chúng ta cảm thấy mình là con người, được kết nối.
15:22
Imagine the ripples of this notion
233
910999
2786
Hãy tưởng tượng âm hưởng của quan điểm này lan rộng ra
15:25
for the millions of people
living and dying with dementia.
living and dying with dementia.
234
913809
2785
cho hàng triệu người đang sống và
ra đi với chứng mất trí.
ra đi với chứng mất trí.
15:29
Primal sensorial delights that say
the things we don't have words for,
the things we don't have words for,
235
917554
4265
Những niềm vui cơ bản thuộc về giác quan được nói bằng thứ ngôn ngữ không lời,
15:33
impulses that make us stay present --
236
921843
2874
thúc đẩy sự hiện hữu trong thực tại --
15:36
no need for a past or a future.
237
924741
2805
không cần đến quá khứ hay tương lai.
15:42
So, if teasing unnecessary suffering out
of the system was our first design cue,
of the system was our first design cue,
238
930280
6194
Vậy, nếu việc xóa bỏ những đau đớn không cần thiết ra khỏi hệ thống là gợi ý thiết kế đầu tiên của chúng ta,
15:50
then tending to dignity
by way of the senses,
by way of the senses,
239
938559
2704
thì việc hướng đến chân giá trị
bằng các giác quan,
bằng các giác quan,
15:53
by way of the body --
the aesthetic realm --
the aesthetic realm --
240
941287
3792
bằng cơ thể -- lĩnh vực thẩm mỹ học
15:57
is design cue number two.
241
945103
1857
là gợi ý thiết kế thứ hai.
15:59
Now this gets us quickly to the third
and final bit for today;
and final bit for today;
242
947944
3806
Bây giờ, điều này sẽ dẫn chúng ta đến điều thứ 3 và thứ 4:
16:03
namely, we need to lift our sights,
to set our sights on well-being,
to set our sights on well-being,
243
951774
6864
đó là, chúng ta cần nâng cao tầm nhìn, hướng tầm nhìn của chúng ta vào hạnh phúc,
16:10
so that life and health and healthcare
244
958662
3313
nhờ đó cuộc sống, sức khỏe, và y tế
16:13
can become about making life
more wonderful,
more wonderful,
245
961999
2385
có thể trở thành thứ làm
cuộc sống tuyệt vời hơn
cuộc sống tuyệt vời hơn
16:16
rather than just less horrible.
246
964408
2444
thay vì chỉ làm cho nó bớt kinh khủng hơn.
16:20
Beneficence.
247
968196
1156
Sự nhân đạo.
16:22
Here, this gets right at the distinction
248
970999
2135
Ở đây, điều này trở nên đúng đắn trong
việc phân biệt
việc phân biệt
16:25
between a disease-centered and a patient-
or human-centered model of care,
or human-centered model of care,
249
973158
5134
giữa mô hình lấy bệnh-và-bệnh-nhân-làm-trung-tâm hay lấy con-người-làm-trung-tâm,
16:30
and here is where caring
becomes a creative, generative,
becomes a creative, generative,
250
978316
3461
và đây là nơi việc chăm sóc trở thành công việc sáng tạo, sản sinh,
16:33
even playful act.
251
981801
1842
và thậm chí là hành động chơi đùa.
16:36
"Play" may sound like a funny word here.
252
984657
2000
'Chơi đùa' có thể nghe khá hài hước.
16:39
But it is also one of our
highest forms of adaptation.
highest forms of adaptation.
253
987687
2904
Nhưng đây lại là trạng thái thích nghi cao nhất của chúng ta.
16:42
Consider every major compulsory effort
it takes to be human.
it takes to be human.
254
990615
4659
Hãy nghĩ đến tất cả nỗ lực quan trọng chính để là người.
16:47
The need for food has birthed cuisine.
255
995298
2503
Nhu cầu thức ăn sinh ra nền ẩm thực.
16:49
The need for shelter
has given rise to architecture.
has given rise to architecture.
256
997825
2588
Nhu cầu nhà ở thúc đẩy ngành kiến trúc.
16:52
The need for cover, fashion.
257
1000437
2206
Nhu cầu ăn mặc, thời trang.
16:54
And for being subjected to the clock,
258
1002667
2731
Và để quên đi thời gian,
16:57
well, we invented music.
259
1005422
3527
chúng ta phát minh ra âm nhạc.
17:03
So, since dying
is a necessary part of life,
is a necessary part of life,
260
1011766
3209
Vậy nên, vì cái chết là một phần
quan trọng của cuộc sống,
quan trọng của cuộc sống,
17:06
what might we create with this fact?
261
1014999
2631
chúng ta sẽ tạo nên điều gì với
thực tế này?
thực tế này?
17:12
By "play" I am in no way suggesting
we take a light approach to dying
we take a light approach to dying
262
1020054
3376
"Chơi đùa" tôi không có ý khuyên chúng ta cách tiếp cận cái chết nhẹ nhàng
17:15
or that we mandate
any particular way of dying.
any particular way of dying.
263
1023454
2639
hoặc chúng ta tạo ra một cách chết cụ thể nào.
17:18
There are mountains of sorrow
that cannot move,
that cannot move,
264
1026117
2858
Có những ngọn núi thương tiếc không thể dịch chuyển,
17:20
and one way or another,
we will all kneel there.
we will all kneel there.
265
1028999
3067
và bằng cách này hay cách khác,
chúng ta tất cả sẽ phải quỳ trước nó.
chúng ta tất cả sẽ phải quỳ trước nó.
17:24
Rather, I am asking that we make space --
266
1032999
3501
Đúng hơn, tôi đang đòi hỏi chúng ta tạo ra khoảng không gian --
17:28
physical, psychic room, to allow life
to play itself all the way out --
to play itself all the way out --
267
1036524
5743
về vật chất và tinh thần để cho phép cuộc sống tự vận hành theo bất kỳ cách nào --
17:34
so that rather than just
getting out of the way,
getting out of the way,
268
1042291
3357
thay vì chỉ là cố để hoàn thành nó,
17:37
aging and dying can become
a process of crescendo through to the end.
a process of crescendo through to the end.
269
1045672
4817
Tuổi già và cái chết có thể trở thành quá trình cao độ đến đoạn kết.
17:44
We can't solve for death.
270
1052931
3841
Chúng ta không thể giải quyết việc chết.
17:50
I know some of you are working on this.
271
1058283
2307
Tôi biết một vài trong các bạn
đang làm điều đó.
đang làm điều đó.
17:52
(Laughter)
272
1060614
3675
(Cười)
17:57
Meanwhile, we can --
273
1065003
1812
Trong khi đó, chúng ta có thể --
17:58
(Laughter)
274
1066839
2016
(Cười)
18:00
We can design towards it.
275
1068879
2306
Chúng ta có thể thiết kế hướng tới nó.
18:04
Parts of me died early on,
276
1072042
1375
Nhiều phần trong tôi đã chết từ trước rồi,
18:05
and that's something we can all say
one way or another.
one way or another.
277
1073441
2764
đó là cách chúng ta có thể nói về nó bằng cách này hay cách khác.
18:08
I got to redesign my life
around this fact,
around this fact,
278
1076583
2641
Tôi phải tái thiết cuộc sống của mình xung quanh thực tế này,
18:11
and I tell you it has been a liberation
279
1079248
3340
và tôi nói cho các bạn biết rằng
đó là một sự giải phóng
đó là một sự giải phóng
18:14
to realize you can always find
a shock of beauty or meaning
a shock of beauty or meaning
280
1082612
3155
để nhận ra rằng các bạn luôn tìm được điều tuyệt đẹp và ý nghĩa
18:17
in what life you have left,
281
1085791
2267
trong cuộc sống mà các bạn
bỏ lại phía sau,
bỏ lại phía sau,
18:20
like that snowball lasting
for a perfect moment,
for a perfect moment,
282
1088082
2764
giống như trái banh tuyết tồn tại
trong một khoảnh khắc hoàn hảo,
trong một khoảnh khắc hoàn hảo,
18:22
all the while melting away.
283
1090870
2298
trong suốt thời gian nó tan chảy.
18:26
If we love such moments ferociously,
284
1094700
6019
Nếu chúng ta yêu những khoảnh khắc đó cực nhiều,
18:32
then maybe we can learn to live well --
285
1100743
2272
thì có lẽ chúng ta có thể học cách
để sống tốt --
để sống tốt --
18:35
not in spite of death,
286
1103039
2087
không phải bất chấp cái chết,
18:37
but because of it.
287
1105150
1586
mà là bởi cái chết.
18:42
Let death be what takes us,
288
1110520
2176
Hãy để cái chết là thứ đưa chúng ta đi,
18:44
not lack of imagination.
289
1112720
2862
chứ không phải sự thiếu trí tưởng tượng.
18:48
Thank you.
290
1116868
1152
Cảm ơn.
18:50
(Applause)
291
1118044
7920
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
BJ Miller - Palliative care physicianUsing empathy and a clear-eyed view of mortality, BJ Miller shines a light on healthcare’s most ignored facet: preparing for death.
Why you should listen
Palliative care specialist BJ Miller helps patients face their own deaths realistically, comfortably, and on their own terms. Miller is cultivating a model for palliative care organizations around the world, and emphasizing healthcare’s quixotic relationship to the inevitability of death. He is a hospice and palliative medicine physician and sees patients and families at the UCSF Helen Diller Family Comprehensive Cancer Center.
Miller’s passion for palliative care stems from personal experience -- a shock sustained while a Princeton undergraduate cost him three limbs and nearly killed him. But his experiences form the foundation of a hard-won empathy for patients who are running out of time.
BJ Miller | Speaker | TED.com