Chimamanda Ngozi Adichie: The danger of a single story
Чимаманда Энгози Адичэ: Өрөөсгөл ойлголтын аюул
Inspired by Nigerian history and tragedies all but forgotten by recent generations of westerners, Chimamanda Ngozi Adichie’s novels and stories are jewels in the crown of diasporan literature. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
түүхээс хэдийг хуваалцъя.
гэж нэрлэх дуртай.
эзэмшил дээр өссөн.
хоёр настайдаа уншиж эхэлсэн.
гэдэг нь арай үнэнд ойрхон байх.
ном зохиолууд уншдаг байлаа.
балын харандаагаар түүх бичиж,
уншихаас өөр арга байгаагүй.
цэнхэр нүдтэй байдаг байв.
байнга ярьдаг.
ингэж бичсэн.
бас бид манго жимс иддэг.
шар айраг ихээр уудаг байв.
юу байсныг мэдээгүйг минь ойлгоорой.
цагаан гааны шар айраг
дүрүүд нь гадаад хүмүүс байсан учраас
гадаад хүмүүс байх ёстой,
зүйлс орох ёстой гэж
эхэлснээс хойш юмс өөрчлөгдсөн.
тийм ч амар биш байсан.
зэрэг зохиолчдын ачаар
бүрэн өөрчлөгдсөн.
тухай бичиж эхэлсэн.
одоо хэр надад таалагддаг.
шинэ ертөнцийг надад нээж өгсөн.
санаандгүй үр дагавар нь
миний олж авсан зүйлс бол
болохоос намайг аварсан.
дундаж айлаас гаралтай.
гэрийн үйлчлэгчтэй байв.
бид шинээр эрэгтэй туслахтай болов.
цорын ганц зүйл бол тэднийх маш ядуу.
бидний хуучин хувцсыг явуулдаг байлаа.
дуусгахгүй бол ээж маань:
юу ч байхгүй гэж мэдэх үү?" гэдэг байлаа.
маш их өрөвддөг байсан юм.
тэдний тосгон руу зочлохоор явав.
будсан рафи модоор
сагсыг бидэнд үзүүлсэн юм.
хийж чадна гэж
ядуу тухай л сонсож байснаас
өөрөөр төсөөлж чадаагүй.
өрөөсгөл ойлголт байсан юм.
сурахаар явахдаа энэ тухай бодсон.
намайг хараад их гайхсан.
ийм сайн ярьж сурсныг асуусан.
албан ёсны хэл гэдгийг хэлэхэд
сонсохыг хүсэхэд нь
хуурцгаа тоглуулсан.
ашигладгийг мэдэхгүй гэж бодсон.
намайг өрөвдөж эхэлсэн.
намайг Африк хүний хувьд
өрөөсгөл ойлголттой байсан хэрэг.
өчүүхэн ч төстэй биш байсан.
ямар ч боломжгүй мэт.
боломжгүй мэт байсан.
тодорхойлдоггүй байлаа.
хүмүүс над руу л ханддаг байсан.
би юу ч мэддэггүй нь огт хамаагүй.
дуртайяа хүлээн авсан юм.
Африк хүн гэж харах болсон.
ярихад би их бухимддаг.
бусдаараа сайхан байсан
нэг зарлал явсан юм.
хүмүүнлэгийн ажлын тухай.
Африк хүний хувьд
шалтгааныг ойлгож эхэлсэн.
фото зургаар хязгаарлагддаг байсан бол
үзэсгэлэнтэй байгальтай,
ядуурал, ДОХ-оор үхэж,
ирж аврахыг хүлээдэг.
боддог байсан шиг л
Барууны уран зохиолоос үүдэлтэй.
бичмэлээс авсан ишлэл байна.
тэмдэглэл үлдээсэн юм.
араатнууд" хэмээн тодорхойлж,
бахдахаас өөр аргагүй.
тэмдэглүүштэй зүйл нь
Африкийн тухай түүх ярих
хар барааны газар болгосон.
Рудьярд Киплингийн хэлснээр
бүх амьдралынхаа турш
хэд хэдэн хувилбарыг
байх нь гэдгийг би ойлгосон юм.
хэлсэн нь ч мөн адил.
үгүйсгэхийг хүсч байсан.
болж чадаагүй гэсний утгыг
юу болохыг мэдээгүй байсан.
хэтэрхий түүн шиг байна гэсэн.
АНУ-аас Мексик рүү аялсан.
хүнд байлаа.
мэтгэлцээн явагдаж байв.
ижил утгатай болсон байв.
алхаж явснаа санаж байна.
бага зэрэг гайхшрал байсан.
сонссон зүйлсдээ бүрэн үнэмшиж,
ойлголтод автсандаа
бодох болгондоо санадаг.
"хэн нэгнээс илүү агуу байх" гэсэн үг.
нкали-гийн зарчмаар явдаг.
бусдын тухай ярих биш,
түүх болгох чадварыг хэлнэ.
Моурид Баргоутын бичсэнээр
зайлсхийхийг хүсвэл
тэдний талаар ярихдаа
Англичуудын ирсэн үеэс биш,
колончлолын эхлэлийг биш,
гаргасан алдааг эхэлж ярь.
хийсэн ярилцлагын үеэр
хүчирхийлэгчид байдаг нь
ном уншсан тухайгаа хэлсэн.
эгдүйцлээсээ болж хэлсэн.
эдийн засаг хүчтэй болохоор тэр.
олон зохиол байгаа.
Гэйтскил нарыг уншиж байсан.
ганцхан зохиол уншаагүй.
байх магадлалтай гэнэ.
муу зүйлсийг зохиох тухай би бодох болсон.
аз жаргал, инээд хөөр, хайр,
харилцаагаар дүүрэн байсан.
хуаранд өөд болцгоосон.
авч чадаагүйн улмаас нас барсан.
улмаас өөд болсон.
үед өсч хүмүүжсэн.
цалингаа авч чаддаггүй байсан.
жимсний чанамал алга болж,
хязгаартай зардаг болсон.
хэн гэдгийг тодорхойлно.
түүхэн дээр тулгуурлах нь
олон түүхийг алгасах болно.
нэг хэвийг бий болгодог.
худал гэдэгт биш,
ганц түүх болж хувирдаг.
маш том асуудал,
холбогдох боломжгүйг мэддэг байсан.
гээгдүүлдэгт байна.
хүлээн зөвшөөрөхөд хэцүү болгодог.
ялгаатай талыг тодотгодог.
гэж хэлсэн бол яах бэ?
телевиз байсан бол яах вэ?
юуг түүхийн тэнцвэр гэдэг вэ?
мэддэг байсан бол яах вэ?
нийтлэг хийрхэл байсан.
болгон, боломжоор нь хангавал
орохоор очсон.
Даан ч төгсгөл нь таалагдаагүй.
гэсэн юм.
юу бичихийг ярьж эхэлсэн.
сэтгэл минь их хөдөлсөн.
заах эрхтэй гэж бодсон.
мэддэг байсан бол яах вэ?
нэгэн телевизийн шоуг хөтөлдөг.
ярьж өгөхөөр зориг шулуудсан.
Лагосын эмнэлэгт болсон
мэдсэн бол юу гэх байсан бол?
үеийн хөгжмийг мэддэг бол юу гэх вэ?
хүртэл дуулж байна.
нөхрөөсөө зөвшөөрөл авдаг
Нигерийн шүүхэд хандсан
байсан бол юу гэх байсан бол?
техник хэрэгсэл хангалтгүй ч,
талаар мэддэг байсан бол яах бол?
хэрэглэдгийг харуулсан шилдэг жишээ.
үсчнийг маань залгадаг үс худалдах
мэддэг байсан бол яах вэ?
заримдаа бүтэлгүйтдэг,
бусад нигерчүүдийн тухай ч мөн адил.
бүтэлгүйтсэн засгийн газар,
харин өөрсдөө саад бэрхшээлийг давж
хичээл заадаг.
суухаар бүртгүүлж,
түүхээ хүүрнэхийг хүсч байгааг
би Фарафина Траст хэмээх
бүх хүмүүст зориулан
маш олныг зохион байгуулах
зорилгоор ашиглагддаг байсан.
хүнлэг болгоход ашиглагдаж болно.
нэр хүндийг сэргээж чадна.
хамаатнуудыхаа тухай бичсэн байдаг.
амьдралыг нь номондоо харуулсан.
диваажинд ирсэн мэт санагдсан."
ойлголтыг үгүйсгэснээр,
ABOUT THE SPEAKER
Chimamanda Ngozi Adichie - NovelistInspired by Nigerian history and tragedies all but forgotten by recent generations of westerners, Chimamanda Ngozi Adichie’s novels and stories are jewels in the crown of diasporan literature.
Why you should listen
In Nigeria, Chimamanda Ngozi Adichie's novel Half of a Yellow Sun has helped inspire new, cross-generational communication about the Biafran war. In this and in her other works, she seeks to instill dignity into the finest details of each character, whether poor, middle class or rich, exposing along the way the deep scars of colonialism in the African landscape.
Adichie's newest book, The Thing Around Your Neck, is a brilliant collection of stories about Nigerians struggling to cope with a corrupted context in their home country, and about the Nigerian immigrant experience.
Adichie builds on the literary tradition of Igbo literary giant Chinua Achebe—and when she found out that Achebe liked Half of a Yellow Sun, she says she cried for a whole day. What he said about her rings true: “We do not usually associate wisdom with beginners, but here is a new writer endowed with the gift of ancient storytellers.”
(Photo: Wani Olatunde)
Chimamanda Ngozi Adichie | Speaker | TED.com