ABOUT THE SPEAKER
Jaap de Roode - Biologist
Jaap de Roode studies the ecology and evolution of parasites, focusing on those that attack the monarch butterfly.

Why you should listen

At his lab at Emory University, Jaap de Roode and his team study parasites and their hosts. Some of the questions that intrigue them: If a parasite depends on its host's survival for its own well-being, why do so many of them cause harm? In what ways are hosts able to self-medicate in order to make themselves less desirable to parasites? And are the abilities to harm hosts — and the ability of hosts to self-medicate — favored by natural selection?

The De Roode Lab focuses on the monarch butterfly and its parasites. The team has made a fascinating discovery: that female butterflies infected by a parasite choose to lay their eggs on a specific variety of milkweed that helps their offspring avoid getting sick. De Roode hopes that this insight could lead to new approaches in medications for human beings in the future.

More profile about the speaker
Jaap de Roode | Speaker | TED.com
TEDYouth 2014

Jaap de Roode: How butterflies self-medicate

Jaap de Roode: လိပ်ပြာတွေ မိမိကိုမိမိ ဆေးကုသပေးကြပုံ

Filmed:
1,143,584 views

ကျွန်တော်တို့လိုပဲ ဧကရာဇ်လိပ်ပြာဟာလည်း တခါတလေ ကပ်ပါးကောင်တွေကြောင့် ဖျားနာတတ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဇီဝဗေဒပညာရှင် Jaap de Roode ဟာ လိပ်ပြာတွေကို လေ့လာနေစဉ် စိတ်ဝင်စားစရာ အချက်ကို သတိထားမိပါတယ် — ရောဂါကူးစက်ထားတဲ့ မိခင်လိပ်ပြာတွေဟာ သူတို့ရဲ့ ဥတွေကို သူတို့ရဲ့ အနာဂတ်မျိုးဆက် အနေနဲ့ ဖျားနာခြင်း မရှိအောင် ဆေးဖက်ဝင် အပင်တွေ အပေါ်မှာ ချပေးကြပါတယ်။ သူတို့ဟာ အဲဒီအပင်ကိုမှ ရွေးရမှာကို ဘယ်လိုလုပ် သိကြတာလဲ? အဲဒါဟာ “လိပ်ပြာတို့ထံမှ ရရှိလိုက်တဲ့ နောက်အကျိုးကျေးဇူး” တခု ဖြစ်လာနိုင်ကာ — လူသားတို့ရဲ့ ရောဂါများအတွက် ဆေးဝါးအသစ်တွေကို ရှာဖွေပေးလာနိုင်ပါတယ်။
- Biologist
Jaap de Roode studies the ecology and evolution of parasites, focusing on those that attack the monarch butterfly. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
So infectious diseases, right?
0
190
1530
ကူးစက်ရောဂါတွေ အကြောင်း ပြောရမှာလား။
00:13
Infectious diseases
are still the main cause
1
1720
2150
ကူးစက်ရောဂါတွေဟာ အခုထက်ထိကို
လူသားတွေရဲ့ ဒုက္ခများနဲ့ သေကြေရမှုရဲ့
00:15
of human suffering and death
around the world.
2
3870
2327
အဓိက အကြောင်းရင်း တခုပါပဲ။
00:18
Every year, millions of people die
of diseases such as T.B., malaria, HIV,
3
6197
5170
နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း၊ သန်းနဲ့ခီတဲ့လူတွေဟာ
ကမ္ဘာပေါ်မှာ
အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုထဲမှာတောင်၊
တီဘီ၊ ငှက်ဖျား၊ HIV တို့လို့
00:23
around the world
and even in the United States.
4
11367
2346
ရောဂါတွေကြောင့်သေနေကြရပါတယ်။
00:25
Every year, thousands of Americans
die of seasonal flu.
5
13713
3606
နှစ်စဉ် ထောင်နဲ့ချီတဲ့အမေရိကန်ပြည်သူ တွေဟာ
တုပ်ကွေးကြောင့် သေကြရပါတယ်။
ဒါပေမဲ့ လူသားဆိုတာဖန်တီးကြံ
ဆနိုင်ပါတယ်
00:29
Now of course, humans,
we are creative. Right?
6
17319
2155
၊ဟုတ်တယ် မဟုတ်လား။
00:31
We have come up with ways to protect
ourselves against these diseases.
7
19474
3325
ကျွန်တော်တို့ဟာ အဲဒီလို ရောဂါတွေကန​ေ
ကာကွယ်ရေး
နည်းလမ်းတွေကို ရှာနိုင်ခဲ့ကြပါတယ်။
00:34
We have drugs and vaccines.
8
22799
1305
ကျွန်တော်တို့ဆီမှာ ဆေးတွေ နဲ့
ကာကွယ်ဆေးတွေ ရှိပါတယ်။
00:36
And we're conscious --
we learn from our experiences
9
24104
3385
ပြီးတော့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့
အတွေ့အကြုံများမှ သင်ယူနိုင်ကြကာ
00:39
and come up with creative solutions.
10
27489
1927
ဖြေရှင်းနည်းတွေကို ရှာကြံနိုင်ကြပါတယ်။
အဲဒီလို ရှာကြံသူတွေဟာ
ကျွန်တော်တို့ဟာ တယောက်တည်း
00:41
We used to think we're alone in this,
but now we know we're not.
11
29416
3065
မဟုတ်တာ အခုသိလာရပါပြီ။
00:44
We're not the only medical doctors.
12
32481
1819
ကုသပေးနိုင်တာ ကျွန်တော်တို့တင် မကပါဘူး။
တိရိစ္ဆာန် တော်တော်များတို့ကပါ ကုသနိုင်ကြတာကို
00:46
Now we know that there's a lot of animals
out there that can do it too.
13
34300
3406
ကျွန်တော်တို့ အခု သိနေကြပါပြီ။
00:49
Most famous, perhaps, chimpanzees.
14
37706
1624
အထင်ရှားဆုံးမှာ မျောက်ဝံတွေ ဖြစ်ပုံရပါတယ်။
00:51
Not so much different from us,
15
39330
1501
ကျွန်တော်တို့နဲ့ သိပ်မခြားနားကြတဲ့ သူတို့ဟာ၊
အူတွင်းက ကပ်ပါးကောင်တွေမှ
ကုသဖို့
00:52
they can use plants
to treat their intestinal parasites.
16
40831
2865
အပင်တွေကို သုံးနိုင်ကြပါတယ်။
00:55
But the last few decades have shown us
that other animals can do it too:
17
43696
3447
နောက်ဆုံး ဆယ်စုနှစ် အနည်းငယ်အတွင်း အခြားသော
တိရိစ္ဆာန်များကပါ ကုစားနိုင်တာကို သိလာရပါတယ်၊
00:59
elephants, porcupines,
sheep, goats, you name it.
18
47143
3379
ဆင်တွေ၊ ဖြူတွေ၊ သိုးတွေ၊ ဆိတ်တွေ
စသဖြင့်
ကျွန်တော်တို့ သိတာတွေ အများကြီးပါ။
01:02
And even more interesting than that
is that recent discoveries are telling us
19
50522
3639
အဲဒီထက်ကို ပိုတာက ဦးနှောက်သေးသေးလေး
ရှိကြတဲ့
အင်းဆက်ကောင်တွေနဲ့
01:06
that insects and other little animals with
smaller brains can use medication too.
20
54161
5442
တချို့ တိရိစ္ဆာန်တွေပါ ကုစားနိုင်ကြတာကို
သိရှိလာရပါတယ်။
01:11
The problem with infectious diseases,
as we all know,
21
59603
2529
ကူးစက်ရောဂါတွေနဲ့ ပတ်သက်လာရင်
ပြဿနာက ဘာလဲဆိုတော့၊
01:14
is that pathogens continue to evolve,
22
62132
1949
ရောဂါပစ္စယတွေဟာ ဆင့်ကဲဖွံဖြိုးနေကြလို့
01:16
and a lot of the drugs
that we have developed
23
64081
2236
ကျွန်တော်တို့ ပြုစုထားကြတဲ့
ဆေးတသီကြီးတို့ဟာ
01:18
are losing their efficacy.
24
66317
1659
ထိရောက်မှု နည်းနည်းလာနေခြင်းပါပဲ။
01:19
And therefore, there is this great need
to find new ways to discover drugs
25
67976
4233
အဲဒါကြောင့်မို့လို့၊ ကျွန်တော်တို့ရဲ့
ကူးစက်ရောဂါတွေကို
တိုက်ဖျက် သုံးနိုင်မယ့်
ဆေးအသစ်တွေကို ရှာကြံရေးဟာ အဓိက
လိုအပ်ချက်
01:24
that we can use against our diseases.
26
72209
1904
တရပ်ဖြစ်လာပါတယ်။
အခုတော့ ကျွန်တော်တို့ဟာ
အခုနက ပြောခဲ့တဲ့
01:26
Now, I think that we
should look at these animals,
27
74113
2554
တိရိစ္ဆာန်တွေကို လေ့လာပြီး
01:28
and we can learn from them
how to treat our own diseases.
28
76667
3134
ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ရောဂါတွေကို
ဘယ်လို ကုစားရမယ်
ဆိုတာကို သူတို့ထံမှ သင်ယူရန် လိုလာပါပြီ။
01:32
As a biologist, I have been studying
monarch butterflies for the last 10 years.
29
80331
4300
ဇီဝဗေဒ ပညာရှင် အနေနဲ့ ကျွန်တော်ဟာ
ဧကရာဇ်လိပ်ပြာကို ၁၀ နှစ်ကျော်
လေ့လာလာခဲ့ပါတယ်။
01:36
Now, monarchs are extremely famous
for their spectacular migrations
30
84631
3368
အခုတော့ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုနဲ့
ကနေဒါ နိုင်ငံများမှနေပြီး
မက်ဆီကိုကို နှစ်စဉ် ကူးလူးသွားလာနေကြလို့
01:39
from the U.S. and Canada
down to Mexico every year,
31
87999
3110
ဧကရာဇ် လိပ်ပြာတွေဟာ နာမည်ကြီးလာကြရာ၊
01:43
where millions of them come together,
32
91109
2020
သန်းချီ အတူတူ ပျံသန်းရောက်ရှိလာနေကြပါတယ်။
ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော် ၎င်းတို့ကို စလေ့လာလာတာ
01:45
but it's not why I started studying them.
33
93129
2531
အဲဒါကြောင့် မဟုတ်ပါ။
ကျွန်တော် ဧကရာဇ် လိပ်ပြာတွေကို လေ့လာနေတာက
01:47
I study monarchs because they get sick.
34
95660
2391
သူတို့ပါ ဖျားနာကြလို့ပါ။
၄င်းတို့ဟာ ခင်ဗျားတို့လို၊
ကျွန်တော်လို
01:50
They get sick like you.
They get sick like me.
35
98051
2462
ဖျားနာတတ်ကြပါတယ်။
01:52
And I think what they do
can tell us a lot about drugs
36
100513
2687
ပြီးတော့ သူတို့ လုပ်ကိုင်ကြပုံကို ကြည့်ခြင်းဖြင့်
ကျွန်တော်တို့ လူသားတို့အတွက် ဆေးဝါးတွေကို
01:55
that we can develop for humans.
37
103200
2212
ပြုစုနိုင်ကြမယ် ထင်ပါတယ်။
ကျွန်တော် လေ့လာနေတဲ့ လိပ်ပြာတွေ
01:57
Now, the parasites
that monarchs get infected with
38
105412
2435
ကူးစက်ကြတဲ့ ကပ်ပါးကောင်တွေကို
01:59
are called ophryocystis elektroscirrha --
a mouthful.
39
107847
3879
ophryocystis elektroscirrha လို့ခေါ်ပါတယ်။
02:03
What they do is they produce spores,
40
111726
1766
အဲဒီအကောင်တွေဟာ မျိုးမှုန်တွေကို
02:05
millions of spores
on the outside of the butterfly
41
113492
2392
လိပ်ပြာရဲ့ အပြင်ပိုင်းမှာ သန်းချီ
ထုတ်လုပ်ကြပါတယ်၊
၎င်းတို့ကို လိပ်ပြာ ကြေးခွံများ အကြားမှာ
သေးငယ်တဲ့
02:07
that are shown as little specks
in between the scales of the butterfly.
42
115884
3377
အစက်များအဖြစ် မြင်နိုင်ပါတယ်။
02:11
And this is really detrimental
to the monarch.
43
119261
2358
အဲဒါဟာ ဧကရာဇ် လိပ်ပြာကို
တကယ့်ကို ထိခိုက်နာကျင်စေပါတယ်။
02:13
It shortens their lifespan,
44
121619
1648
၎င်းတို့ဟာ သူတို့ရဲ့ သက်တမ်းကို တိုလာစေကာ
02:15
it reduces their ability to fly,
45
123267
2105
ပျံသန်းနိုင်စွမ်းကို လျှော့ချပစ်တယ်၊
02:17
it can even kill them
before they're even adults.
46
125372
2507
၎င်းဟာ သူတို့ကို အရွယ်မရောက်မီ
သတ်တောင်ပစ်နိုင်ပါတယ်။
02:19
Very detrimental parasite.
47
127879
1881
သိပ်ကို အန္တရာယ်များတဲ့ ကပ်ပါးကောင်ပါ။
02:21
As part of my job, I spend a lot of time
in the greenhouse growing plants,
48
129760
4156
ကျွန်တော်ဟာ ဖန်အိမ်တွေထဲမှာ အပင်တွေကို
ပျိုးထောင်ရင်း အချိန်ဖြုန်းရတာများပါတယ်၊
02:25
and the reason for this is that monarchs
are extremely picky eaters.
49
133916
3553
ဧကရာဇ် လိပ်ပြာတွေဟာ အရမ်းကို
စားကြတာမို့လို့ပါ။
၎င်းတို့ရဲ့ ပိုးလောက်ကောင်တွေဟာ
ကျွဲကျောင်းမင်သေ
02:29
They only eat milkweed as larvae.
50
137469
1995
အပင်တွေကို စားတတ်ကြတယ်။
ကံကောင်းချင်တော့ ၎င်းတို့ စားနိုင်ကြတဲ့
ကျွဲကျောင်းမင်သေ
02:31
Luckily, there are several
species of milkweed that they can use,
51
139464
3085
အမျိုးအစားတွေ အတော်ကလေးများပြီး
02:34
and all these milkweeds
have cardenolides in them.
52
142549
2356
အဲဒီ ကျွဲကျောင်းမင်သေတွေထဲမှာ
cardenolides ဆိုတာ ရှိပါတယ်။
02:36
These are chemicals that are toxic.
53
144905
1794
အဲဒါတွေဟာ အဆိပ်ပြင်းကြတဲ့
ဓာတုပစ္စည်းတွေပါ။
၎င်းတို့ဟာ တိရိစ္ဆာန် အများစုအတွက်
အဆိပ်ဖြစ်ပေမဲ့
02:38
They're toxic to most animals,
but not to monarchs.
54
146699
2395
အဲဒီလိပ်ပြာအတွက်တော့ မဟုတ်ပါ။
တကယ်ကျတော့၊ အဲဒီလိပ်ပြာတွေဟာ
02:41
In fact, monarchs
can take up the chemicals,
55
149094
2222
ခုနက ဓာတုပစ္စည်းတွေကို ယူလျက်
သူတို့ရဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ထဲကို ထည့်ပေးခြင်းဖြင့်
02:43
put it in their own bodies,
and it makes them toxic
56
151316
2408
အဆိပ်သင့်စေနိုင်တယ်၊
02:45
against their predators, such as birds.
57
153724
2279
သူတို့ကို စားကြတဲ့ ငှက်လို
အကောင်များအတွက်ပေါ့လေ။
02:48
And what they do, then,
is advertise this toxicity
58
156003
2374
အဲဒီနောက်မှာ သူတို့ဟာ
အဲဒီအဆိပ်ဓာတ်ကို
02:50
through their beautiful
warning colorations
59
158377
2021
သူတို့ရဲ့ လှပတဲ့ သတိပေးရေး
အရောင်များမှတဆင့်
02:52
with this orange, black and white.
60
160398
2078
လိမ္မော်ရောင်၊ အမည်း နဲ့
အဖြူရောင်များဖြင့် သတိပေးပါတယ်။
ဒီတော့ ကျွန်တော်ဟာ မှန်အိမ်တွေထဲမှာ
02:54
So what I did during my job
is grow plants in the greenhouse,
61
162476
3872
အပင်တွေကို စိုက်ပျိုးပါတယ်၊
02:58
different ones, different milkweeds.
62
166348
1746
အပင်အမျိုးမျိုး ကျွဲကျောင်းမင်သေ
အမျိုးမျိုးပါပဲ။
03:00
Some were toxic, including
the tropical milkweed,
63
168094
2754
အပူပိုင်း ကျွဲကျောင်းမင်သေ အပါအဝင်
တချို့တို့ဟာ အဆိပ်ရှိကြတယ်၊
03:02
with very high concentrations
of these cardenolides.
64
170848
3289
ခုနက ပြောခဲ့တဲ့ cardenolide အများကြီးပါပဲ။
03:06
And some were not toxic.
65
174137
1178
တချို့ကျတော့ အဆိပ်မရှိခဲ့ကြပါ။
ဒါနဲ့ ကျွန်တော်ဟာ ၎င်းတို့ကို
03:07
And then I fed them to monarchs.
66
175315
2320
ဧကရာဇ်လိပ်ပြာကို ကျွေးပါတယ်။
03:09
Some of the monarchs were healthy.
They had no disease.
67
177635
2623
ဧကရာဇ် လိပ်ပြာ တချို့တို့ဟာ
ကျန်းမာနေခဲ့ကြပြီး
ဘာရောဂါမှ မရှိခဲ့ကြပါ။
03:12
But some of the monarchs were sick,
68
180258
1775
ဒါပေမဲ့ တချို့ကျတော့ ဖျားနာနေခဲ့ကြပါတယ်၊
ကျွန်တော် တွေ့ရှိလာခဲ့တာက တချို့သော
03:14
and what I found is that
some of these milkweeds are medicinal,
69
182033
3023
ကျွဲကျောင်းမင်သေတွေဟာ ဆေးဖက်ဝင်ပါတယ်၊
03:17
meaning they reduce the disease symptoms
in the monarch butterflies,
70
185056
3237
၎င်းတို့ဟာ ဧကရာဇ် လိပ်ပြာရဲ့
ရောဂါလက္ခဏာတွေကို
လျှော့ချပစ်နိုင်ခဲ့ကြပါတယ်၊
အဲဒါကြောင့်မို့လို့ အဲဒီဆေးဖက်ဝင် အပင်တွေနဲ့
03:20
meaning these monarchs can live longer
when they are infected
71
188293
3117
ကျွေးမယ်ဆိုရင် အဲဒီ ဧကရာဇ် လိပ်ပြာတွေဟာ
ရောဂါကူးစက်ထားတဲ့ အကောင်များနဲ့စာရင်
03:23
when feeding on these medicinal plants.
72
191410
1914
ပိုအသက်ရှည်နိုင်ကြပါတယ်။
03:25
And when I found this, I had this idea,
73
193324
2711
အဲဒီအချက်ကို တွေ့လိုက်တော့
ကျွန်တော် စိတ်ကူး ရလိုက်တာက၊
အဲဒါဟာ အလကားစိတ်ကူးပါလို့
03:28
and a lot of people said
it was a crazy idea,
74
196035
2308
လူတော်တော်များများက ဆိုခဲ့ကြပါတယ်၊
ဧကရာဇ် လိပ်ပြာတွေက အဲဒီအချက်ကို
03:30
but I thought,
what if monarchs can use this?
75
198343
2474
အသုံးပြုနေကြတယ်ဆိုရင်ကော။
03:32
What if they can use these plants
as their own form of medicine?
76
200817
3059
သူတို့ဟာ အဲဒီအပင်တွေကို သူတို့ရဲ့ ကိုယ်ပိုင်
ဆေးဝါးမျိုးအဖြစ်
အသုံးပြုနိုင်ကြတယ်ဆိုရင်ကော။
03:35
What if they can act as medical doctors?
77
203876
2602
သူတို့ဟာ ဆေးကုသမားတွေလို
လုပ်ဆောင်နေကြတယ် ဆိုရင်ကော။
03:38
So my team and I
started doing experiments.
78
206828
2026
အဲဒါနဲ့ ကျွန်တော်ဟာ မိမိအဖွဲ့နဲ့အတူ
စမ်းသပ်မှုတွေကို လုပ်လာခဲ့ကြပါတယ်။
03:40
In the first types of experiments,
79
208854
1801
ပထမဦးဆုံး စမ်းသပ်မှုတွေထဲမှာ
03:42
we had caterpillars,
and gave them a choice:
80
210655
2170
ကျွန်တော်တို့ဟာ ခူကောင်တွေကို သုံးခဲ့ကြရာ
သူတို့ကို:
ဆေးဖက်ဝင် ကျွဲကျောင်းမင်သေ နဲ့ ဆေးဖက်မဝင်တဲ့
03:44
medicinal milkweed versus
non-medicinal milkweed.
81
212825
2741
ကျွဲကျောင်းမင်သေ ကို ရွေးစားနိုင်ခဲ့ကြတယ်။
03:47
And then we measured how much they ate
of each species over their lifetime.
82
215566
3620
အဲဒီနောက်မှာ သူတို့ရဲ့
တသက်တာမှာ ဘယ်အပင်မျိုးကို
ဘယ်လောက် စားခဲ့ကြကြောင်း
တိုင်းကြည့်ခဲ့ကြပါတယ်။
ရလဒ်မှာ၊ သိပ္ပံပညာထဲမှာ မကြာခဏ
03:51
And the result, as so often
in science, was boring:
83
219186
3014
ကြုံရတတ်သလို၊
စိတ်ပျက်စရာကြီးပါ၊
03:54
Fifty percent of their food was medicinal.
Fifty percent was not.
84
222200
4251
သူတို့ စားခဲ့ကြတာရဲ့
ငါးဆယ် ရာခိုင်နှုန်းဟာ ဆေးဖက်ဝင်ခဲ့ပြီး
ကျန်တဲ့ ငါးဆယ် ရာခိုင်နှုန်းဟာ
ဆေးဖက်မဝင်တဲ့ အပင်တွေပါ။
အဲဒီ ခူကောင်တွေဟာ
သူတို့ရဲ့ ကျန်းမာရေးအတွက်
03:58
These caterpillars didn't do
anything for their own welfare.
85
226451
3270
ဘာမှ မလုပ်ခဲ့ကြပါ။
အဲဒီနောက်မှာ ကျွန်တော်တို့ဟာ သက်ကြီး
လိပ်ပြာတွေကို
04:02
So then we moved on to adult butterflies,
86
230611
2075
သုံးရန် ဆုံးဖြတ်လိုက်ကြပါတယ်။
04:04
and we started asking the question
87
232686
1891
မိခင်တွေကမှ သူတို့ရဲ့ အကောင်ငယ်တွေကို
04:06
whether it's the mothers
that can medicate their offspring.
88
234577
3158
ကုစားပေးနိုင်ကြတာများလားလို့
မေးခွန်းထုတ်လာကြပါတယ်။
04:09
Can the mothers lay their eggs
on medicinal milkweed
89
237735
2774
မိခင်တို့ဟာ ဆေးဖက်ဝင် အပင်ပေါ်မှာ
ဥတွေကိုဥပေးကြတာများလား
အဲဒီလိုဆိုရင် ပေါက်လာကြမယ့် ကောင်လေးတွေဟာ
04:12
that will make their
future offspring less sick?
90
240509
3199
ဖျားနာမှုနည်းလာကြတာများလားပေါ့လေ။
ကျွန်တော်တို့ဟာ အဲဒီလို စမ်းသပ်မှုတွေကို
04:15
We have done these experiments now
over several years,
91
243708
2528
နှစ်အတော်ကြာ လုပ်လာခဲ့ကြပါပြီ၊
04:18
and always get the same results.
92
246236
1788
ရရှိခဲ့တဲ့ ရလဒ်ဟာ အမြဲတမ်း တူပါတယ်။
ကျွန်တော်တို့ လုပ်ကိုင်ကြတာက၊ ဧကရာဇ်လိပ်ပြာကို
04:20
What we do is we put
a monarch in a big cage,
93
248024
2162
လှောင်အိမ် အကြီးကြီးထဲကို ထည့်လိုက်ပါတယ်၊
04:22
a medicinal plant on one side,
a non-medicinal plant on the other side,
94
250186
3483
ဆေးဖက်ဝင် အပင်က တစ်ဘက် ဆေးဖက်မဝင်တဲ့
အပင်က နောက် တစ်ဘက်မှာ၊
04:25
and then we measure the number of eggs
that the monarchs lay on each plant.
95
253669
4576
အဲဒီနောက်မှာ ဧကရာဇ်လိပ်ပြာက အပင်တပင်ဆီမှာ
ချပေးလိုက်တဲ့ ဥတွေကို ရေကြည့်ခဲ့ကြပါတယ်။
အဲဒီလို တိုင်းလိုက်လို့ ရတဲ့ ရလဒ်ဟာ
04:30
And what we find when we do that
is always the same.
96
258245
3109
အမြဲတမ်း တမျိုးတည်းဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။
04:33
What we find is that the monarchs
strongly prefer the medicinal milkweed.
97
261354
3593
ဧကရာဇ်လိပ်ပြာတွေဟာ ဆေးဖက်ဝင် အပင်တွေကို
အထင်အရှား နှစ်ခြိုက်တာကို တွေ့ရပါတယ်။
04:36
In other words,
what these females are doing
98
264947
2101
ရှင်းပြရရင်၊ အဲဒီ မိခင်လိပ်ပြာတွေဟာ
သူတို့ရဲ့ ဥစုစုပေါင်းထဲက
၆၈ ရာခိုင်နှုန်းကို ဆေးဖက်ဝင်
04:39
is they're laying 68 percent
of their eggs in the medicinal milkweed.
99
267048
3344
ကျွဲကျောင်းမင်သေ
အပင်ပေါ်မှာ ချပေးခဲ့ကြတာပါ။
04:42
Intriguingly, what they do
is they actually transmit the parasites
100
270392
4220
လက်တွေ့မှာကျတော့၊ သူတို့ဟာ ဥကိုချပေးစဉ်
04:46
when they're laying the eggs.
101
274612
1465
ကပ်ပါးကောင်တွေကိုပါ အပင်ပေါ်ကို
ချပေးလိုက်ကြတာပါ။
04:48
They cannot prevent this.
102
276077
1435
သူတို့ဟာ အဲဒါကို ဟန့်တား မရနိုင်ခဲ့ကြပါ။
ပြီးတော့ သူတို့ဟာ သူတို့ကိုသူတို့
04:49
They can also not medicate themselves.
103
277512
1931
ဆေးကုမပေးနိုင်ခဲ့ကြတာလည်း ရှင်းနေပါတယ်။
04:51
But what these experiments tell us
104
279443
2237
ဒါပေမဲ့ ဒီစမ်းသပ်မှုက ကျွန်တော်တို့အား
ပြောပြနေတာက
04:53
is that these monarchs, these mothers,
can lay their eggs on medicinal milkweed
105
281680
4829
ဒီမိခင်တွေဟာ သူတို့ရဲ့ ဥတွေကို ဆေးဖက်ဝင်
ကျွဲကျောင်းမင်သေ အပင်ပေါ်မှာ ချပေးခြင်းဖြင့်
သူတို့ရဲ့ အနာဂတ်မျိုးဆက်တွေကို
ဖျားနာတာ
04:58
that will make their
future offspring less sick.
106
286509
2639
နည်းအောင် လုပ်ပေးလိုက်ကြတာပါ။
အဲဒီအချက်ဟာ တကယ့်ကို အရေးကြီးတဲ့
05:03
Now, this is a really
important discovery, I think,
107
291058
2523
တွေ့ရှိချက်ဘဲလို့ ကျွန်တော်ထင်ပါတယ်၊
05:05
not just because it tells us
something cool about nature,
108
293581
2834
သဘာဝဆိုင်ရာ အံ့အားသင့်စရာ တခုခုကို
သိလိုက်ရလို့ မဟုတ်ပါ၊
ကျွန်တော်တို့ဟာ ဆေးတွေကို
ဘယ်လို ရှာကြံကြရမယ်
05:08
but also because it may tell us something
more about how we should find drugs.
109
296415
3686
ဆိုတာကို ထောက်ပြနေလို့ပါ။
05:12
Now, these are animals that are very small
110
300101
2000
အဲဒီ အကောင်လေးတွေဟာ သိပ်ကို သေးကြလို့
ကျွန်တော်တို့ဟာ သူတို့အကြောင်းကို
05:14
and we tend to think of them
as very simple.
111
302101
2099
ရိုးရိုးလေးသာ စဉ်းစားတတ်ကြပါတယ်။
05:16
They have tiny little brains,
112
304200
1557
သူတို့ဆီမှာ ဦးနှောက်ဟာ သေးငယ်ကြပေမဲ့
05:17
yet they can do this
very sophisticated medication.
113
305757
2424
၎င်းတို့ဟာ ဒီလို သိမ့်မွေ့တဲ့ ကုသနည်းကို
ကျင့်သုံးနိုင်ကြပါတယ်။
ကျွန်တော် သိရှိကြသလို၊ ဒီနေ့အထိကို
05:20
Now, we know that even today,
most of our drugs
114
308811
2578
ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဆေးဝါးတော်တော်များများကို
05:23
derive from natural products,
including plants,
115
311389
2759
အပင်များ အပါအဝင် သဘာဝပစ္စည်း
မျိုးစုံတို့ထံမှ
05:26
and in indigenous cultures,
116
314148
1612
ရယူထုတ်လုပ်ကြတာပါ။
ရိုးရိုး သမားတော်တွေဟာ ဆေးဝါးအသစ်အတွက်
05:27
traditional healers often look
at animals to find new drugs.
117
315760
2835
အကောင်တွေကို မကြာခဏ လေ့လာကြပါတယ်။
05:30
In this way, elephants have told us
how to treat stomach upset,
118
318595
3407
ဆင်တွေက အစာအိမ်ဆိုင်ရာ ပြဿနာအတွက်
ကုစားနည်းကို ညွှန်ပြပေးခဲ့တယ်၊
05:34
and porcupines have told people
how to treat bloody diarrhea.
119
322002
3289
သွေးစီး ဝမ်းလျှောရောဂါကို ကုစားရေးနည်းကို
ဖြူကောင်တွေက ပြပေးခဲ့ကြတယ်။
05:37
What I think is important,
though, is to move beyond
120
325291
2655
ကျွန်တော် စဉ်းစားမိတာကဓ ပိုလို့ကို
အရေးကြီးတာက၊
အဲဒီလို အကောင်ကြီးတွေကို ကျေးဇူးတင်ရင်း
05:39
these large-brained mammals
and give these guys more credit,
121
327946
3808
ကျွန်တော်တို့ဟာ ဒီလို အကောင်လေးတွေကို၊
05:43
these simple animals, these insects
that we tend to think of
122
331754
2902
သေးနုပ်တဲ့ ဦးနှောက်များသာ ရှိကြတဲ့
အင်းဆက်ပိုးကောင်တွေဆီကို
05:46
as very, very simple
with tiny little brains.
123
334656
3249
အာရုံကို လွှဲပြောင်း လေ့လာဖို့ကိုလိုပါတယ်။
အဲဒီလို အကောင်လေးတွေကပါ ဆေးကုသနိုင်စွမ်း
05:49
The discovery that these animals
can also use medication
124
337905
3971
ရှိကြတယ်ဆိုတာကို တွေ့ရှိလိုက်ခြင်းက
05:53
opens up completely new avenues,
125
341876
2479
လုံးဝကို အသစ်ဖြစ်တဲ့
အလားအလာတွေကို ဖွင့်ပေးလိုက်ပါတယ်၊
05:56
and I think that maybe one day,
we will be treating human diseases
126
344355
4714
တနေ့နေ့တွင် လိပ်ပြာတွေ
စပြီးတွေ့ရှိခဲ့ကြတဲ့ ဆေးဝါးများဖြင့်
လူသားတို့ရဲ့ ရောဂါတွေကို ကုစားပေးနိုင်မယ့်
06:01
with drugs that were first
discovered by butterflies,
127
349069
3109
နေ့ရောက်ရှိလာမယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်၊
ပြီးတော့ အဲဒါဟာ လိုက်နာဖေါ်ဆောင်ထိုက်တဲ့
အခွင့်အလမ်း
06:04
and I think that is an amazing opportunity
worth pursuing.
128
352178
3975
တခုပဲလို့ ကျွန်တော် ယုံကြည်ပါတယ်။
06:08
Thank you so much.
129
356153
2163
အထူးကို ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
06:10
(Applause)
130
358316
4505
(လက်ခုပ်သံများ)
Translated by Myo Aung
Reviewed by sann tint

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Jaap de Roode - Biologist
Jaap de Roode studies the ecology and evolution of parasites, focusing on those that attack the monarch butterfly.

Why you should listen

At his lab at Emory University, Jaap de Roode and his team study parasites and their hosts. Some of the questions that intrigue them: If a parasite depends on its host's survival for its own well-being, why do so many of them cause harm? In what ways are hosts able to self-medicate in order to make themselves less desirable to parasites? And are the abilities to harm hosts — and the ability of hosts to self-medicate — favored by natural selection?

The De Roode Lab focuses on the monarch butterfly and its parasites. The team has made a fascinating discovery: that female butterflies infected by a parasite choose to lay their eggs on a specific variety of milkweed that helps their offspring avoid getting sick. De Roode hopes that this insight could lead to new approaches in medications for human beings in the future.

More profile about the speaker
Jaap de Roode | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee