ABOUT THE SPEAKERS
Victor Vescovo - Undersea explorer, investor
In 2019, Victor Vescovo could become the first person to have climbed to the highest point of all the world's continents as well as descended to the deepest reaches of all its oceans, including the Challenger Deep.

Why you should listen

The Five Deeps Expedition was envisioned and sponsored by Texas native Victor Vescovo, who will solo pilot the submersible on each of its main dives. In 2017, Vescovo became the 12th American to complete the "Explorers Grand Slam," which requires climbing the highest peak on all seven of the world's continents, including Mt. Everest, and skiing at least 100 kilometers to both the North and South Poles. He recently became the first person to the bottom of the Atlantic and Southern Oceans, and in 2019 could become the first person in history to have climbed to the top of all the world's continents as well as descended to the bottom of all its oceans, including the Challenger Deep.

For more than 20 years, Vescovo served as an officer in the U.S. Navy Reserve, retiring in 2014 as a Commander (O-5). He served at various times on extended active duty, primarily onboard the USS Nimitz, USS Blue Ridge and ashore in Pearl Harbor, Hawaii, where he was posted to serve for more than a year after the 9/11 attacks as a counter-terrorism specialist. In the civilian world, he is a cofounder and Managing Partner of private equity firm Insight Equity, an industrial buyout firm with over $1 billion in capital, where he focuses on growing and enhancing aerospace, defense and electronics firms. Vescovo is also certified as a jet fixed-wing aircraft and helicopter pilot, as well as a submarine test pilot.

More profile about the speaker
Victor Vescovo | Speaker | TED.com
David Biello - Science curator, author
David Biello is TED's science curator and the author of "The Unnatural World: The Race to Remake Civilization in Earth's Newest Age."

Why you should listen
A contributing editor at Scientific American, David Biello has written about all things science, from geoengineering and geology to synthetic biology and the sixth extinction.
More profile about the speaker
David Biello | Speaker | TED.com
TED2019

Victor Vescovo: What's at the bottom of the ocean -- and how we're getting there

Victor Vescovo: သမုဒ္ဒရာကြမ်းပြင် ဆိုတာဘာလဲနှင့် ကျွန်တော်တို့ ဘယ်လိုများရောက်ခဲ့လဲ။

Filmed:
796,803 views

Victor Vescovo က ကမ္ဘာပေါ်က သမုဒ္ဒရာ ၅ စင်း လုံးရဲ့ အောက်ကြမ်းပြင်တွေအထိ လူမောင်းနှင်တဲ့ ခရီးစဉ်ကို ပထမဆုံး ဦးဆောင်ခဲ့သူပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ သိပ္ပံဆိုင်ရာ TED အကြီးအကဲဖြစ်သူ David Biello နဲ့ ပြောတဲ့ စကားထဲမှာတော့ Vescovo က ဒီရှာဖွေမှုအတွက် နည်းပညာပိုင်းတွေကို ဆွေးနွေးထားပါတယ်။ တိုက်တေနီယမ်နဲ့ ဒီဇိုင်းဖော်ထားတဲ့ ရေငုပ်သင်္ဘောက ခက်ခဲကြမ်းတမ်းတဲ့ အခြေနေတွေကို ခံနိုင်ပြီး၊ သူ့ရဲ့ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာအောက်ကြမ်းပြင်ခရီးစဉ်မှာ ရိုက်ကူးလာခဲ့တဲ့ တခါမှ မမြင်ဖူးတဲ့ ရေအောက် သတ္တဝါတွေကိုလည်း ပြသခဲ့ပါတယ်။
- Undersea explorer, investor
In 2019, Victor Vescovo could become the first person to have climbed to the highest point of all the world's continents as well as descended to the deepest reaches of all its oceans, including the Challenger Deep. Full bio - Science curator, author
David Biello is TED's science curator and the author of "The Unnatural World: The Race to Remake Civilization in Earth's Newest Age." Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
David Biello: So Victor,
what have you been up to?
0
730
3478
David Biello: ကဲ Victor
ဘာတွေများလုပ်ထားလဲဗျ။
00:17
Victor Vescovo: That's the bottom
of the Atlantic Ocean,
1
5042
2642
Victor Vescovo: ဒါက အတ္တလန်တစ်
သမုဒ္ဒရာအောက်ကြမ်းပြင်ပါ။
00:19
and I guess I read too much
Jules Verne as a young boy,
2
7708
2976
Jules Verneကို ငယ်ငယ်ရွယ်ရွယ်နဲ့
တော်တော်လေး ဖတ်ဖြစ်ခဲ့တာမို့
00:22
and so for the last four years
I've led a team to design and build
3
10708
3851
လွန်ခဲ့တဲ့ ၄ နှစ်လောက်က ဒီကမ္ဘာပေါ်မှာ
ခေတ်အမီဆုံးနဲ့ အနက်ဆုံးဆင်း
00:26
what is now the most advanced and deepest
diving submersible on the planet,
4
14583
3560
နိုင်မယ့် ရေငုပ်သင်္ဘောကို တည်ဆောက်ဖို့
အသင်းတစ်သင်း ဖွဲ့စည်းခဲ့တယ်။
00:30
and I have the ability
to personally pilot it too.
5
18167
2642
အဲတာကို ကိုယ်တိုင်မောင်းနှင်ဖို့လည်း
အရည်ချင်းမီပါတယ်။
00:32
So this was us in December of last year,
6
20833
2268
ဒါ မနှစ်က ဒီဇင်ဘာက ကျွန်တော်တို့ပါ။
00:35
for the first time --
the bottom of the Atlantic Ocean.
7
23125
2643
ပထမဆုံးအနေနဲ့ အတ္တလန်တစ်
သမုဒ္ဒရာ ကြမ်းပြင်မှာပေါ့။
00:37
DB: And nobody's seen that before right?
8
25792
1934
DB: ပြီးတော့ ဘယ်သူမှမင်းမတိုင်ခင်
00:39
That's just you.
VV: No.
9
27750
1726
မမြင်ဖူးသေးဘူးဟုတ်။
VV: ဟုတ်ပါတယ်၊
00:41
Well, now everybody else.
10
29500
1393
အခု လူတိုင်းမြင်နိုင်နေပြီ။
00:42
DB: Who does that?
11
30917
2517
DB: ဘယ်သူလုပ်ခဲ့တာလဲ။
00:45
Like --
12
33458
1268
ဘယ်လိုပြောရမလဲ။
00:46
VV: Well, I think everyone has seen
the developments in the last 10, 15 years.
13
34750
3726
ဒီလိုဗျ၊ လူတွေက ဒါမျိုးတိုးတက်မှုကို
လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၀၊ ၁၅ နှစ်လောက်တည်းက
00:50
You have a bunch of people that have
the means to explore outer space,
14
38500
3393
မြင်ဖူးပြီးသားလို့ ထင်တယ်။ ပြင်ပအာကာသကို
ရှာဖွေဖို့လုပ်နေတဲ့ လူတွေလည်း
00:53
like SpaceX or Blue Origin --
15
41917
2351
ရှိနေကြတယ်။ SpaceX
Blue Origin တို့က လူတွေလိုပေါ့။
00:56
those guys --
16
44292
1267
ဒါနဲ့ ကျွန်တော်တို့က
00:57
and we're going the other direction.
17
45583
1768
တခြားတဖက်ကို သွားလိုက်ကြတယ်။
00:59
So it's a wonderful era
18
47375
1268
အခုက တခါမှမရှာဖွေဖူးတဲ့
01:00
of private individuals
spending their resources
19
48667
2226
နေရာတွေကိုရောက်ဖို့
နည်းပညာတွေကို တိုးတက်အောင်
01:02
to develop technologies
that can take us to places
20
50917
2351
ပုဂ္ဂလိကသီးသန့်
အရင်းအမြစ်တွေကို အသုံးချ
01:05
that have never been explored before,
21
53292
1809
နိုင်နေတဲ့ အံ့သြဖွယ်ကောင်းတဲ့ ခေတ်ပါ။
01:07
and the oceans of the world is --
22
55125
1851
ကမ္ဘာပေါ်မှာရှိတဲ့ သမုဒ္ဒရာတွေဆိုတာ
01:09
it's almost a cliché to say
it's 70 percent of our entire planet,
23
57000
3684
ပြောရရင် အကုန်လုံးလည်း သိပြီးသားပါ၊
၇၀% နှုန်းလောက် ဖုံးထားတယ်။
01:12
and of that, 95 percent is unexplored.
24
60708
2435
အဲ့ထဲကမှ ၉၅% က မရှာဖွေရသေးဘူး။
01:15
So what we're trying to do
with our expedition
25
63167
2309
ဒါကြောင့် ကျွန်တော်တို့
မျှော်မှန်းထားတဲ့ ၆၀%သော
01:17
is to build and prove out a submersible
26
65500
1893
မရှာဖွေရသေးတဲ့ ကမ္ဘာကြီးကို ရှာဖွေဖို့
01:19
that can go to any point
on the bottom of the planet
27
67417
2684
မည်သည့် ရေအောက်
ကြမ်းပြင်ကိုမဆို ဆင်းနိုင်မယ့်
01:22
to explore the 60 percent of this planet
that is still unexplored.
28
70125
4583
ရေငုပ်သင်္ဘောကို တည်ဆောက်ဖို့
လုပ်နေကြတာပါ။
01:27
DB: You need a pretty cool tool
to do that, right?
29
75208
2351
DB:အဲ့အတွက် တော်တော်မိုက်တဲ့
ပစ္စည်းတွေလိုတယ်ဟုတ်။
01:29
VV: Right.
30
77583
1268
VV: ဟုတ်ပါတယ်။
01:30
Now the tool is the submarine,
the Limiting Factor.
31
78875
2601
ပစ္စည်းကအကန့်အသတ်နဲ့ရေငုပ်သင်္ဘော၊
01:33
It's a state-of-the-art vessel
32
81500
1476
Pressure Drop ထောက်ပို့သင်္ဘောက
01:35
supported by the support ship,
the Pressure Drop.
33
83000
2454
ထောက်ပံ့ပေးတဲ့ လက်ရှိ
ခေတ်အမီဆုံး ရေငုပ်သင်္ဘော
01:37
It has a two-person titanium sphere,
90 millimeters-thick,
34
85478
2790
လူ ၂ ယောက်စာလေထုတစ်ခုအတွက်
၉၀ မီလီမီတာထူတဲ့
01:40
that keeps it at one atmosphere,
35
88292
1601
တိုက်တေနီယမ် ကိုယ်ထည်လုံးပါတယ်။
01:41
and it has the ability to dive repeatedly
36
89917
2684
ပြီးတော့ သမုဒ္ဒရာရဲ့ အနက်ဆုံးနေရာအထိ
01:44
down to the very deepest
point of the ocean.
37
92625
2518
ထပ်ခါထပ်ခါငုပ်လို့ရတယ်။
01:47
DB: So like the SpaceX
of ocean exploration?
38
95167
4184
DB: ဒါဆို SpaceX လို သမုဒ္ဒရာ
စူးစမ်းလေ့လာရေးပေါ့။
01:51
VV: Yeah, it's kind of the SpaceX
of ocean exploration,
39
99375
2601
VV: ဟုတ်တယ်။ SpaceX သမုဒ္ဒရာ
လေ့လာရေးမျိုးပါပဲ။ ဒါပေမဲ့
01:54
but I pilot my own vehicles.
40
102000
1684
ကျွန်တော်ကြတော့ ကိုယ်တိုင်မောင်းတာ။
01:55
(Laughter)
41
103708
1851
(ရယ်သံ)
01:57
DB: Are you going to take Elon or...?
42
105583
3143
DB: အဲ့ဒါဆို Elon ကို
ခေါ်သွားမှာလား ဒါမှမဟုတ်။
02:00
VV: Yeah, I could take someone down there.
43
108750
2059
VV: ဒါပေါ့။ အောက်ကို ခေါ်သွားနိုင်ပါတယ်။
02:02
So, Elon, if you're listening,
44
110833
1476
ဒါကြောင့် Elon၊ ခင်ဗျားနားထောင်
02:04
I'll give you a ride in mine
if you give me a ride in yours.
45
112333
2851
နေရင်၊ ကျုပ်ကို ခင်ဗျားဟာ ပေးစီးရင်
ကျုပ်ဟာလည်း ပေးစီးမယ်။
02:07
(Laughter)
46
115208
1792
(ရယ်သံ)
02:10
DB: So tell us what it's like down there.
47
118125
2726
DB: ဒါဆိုရင် အောက်မှာ
ဘာနဲ့တူလဲ ပြောပြပါလား။
02:12
I mean, we're talking about a place
where the pressure is so intense
48
120875
3393
ဆိုလိုတာက ရေထုဖိအားက အီဖယ်တာဝါကို
02:16
that it's like putting
an Eiffel Tower on your toe.
49
124292
2434
ခြေချောင်းပေါ် တင်ထားသလို
ပြင်းထန်တဲ့ နေရာဆိုတော့
02:18
VV: It's more than that.
50
126750
1309
VV: အဲ့တာထက် ပိုပါတယ်။
02:20
It's about 16,000 psi.
51
128083
1435
၁၆၀၀၀ psi (pound-force per
02:21
So the issue is that we have
this titanium sphere
52
129542
2392
square inch) လောက် ရှိတယ်။
ပြဿနာက ဒီတိုက်တေနီယမ်
02:23
that allows us to go down
to these extreme depths
53
131958
2435
ကိုယ်ထည်က အဲ့လောက်အနက်ကြီးကို
ကျွန်တော်တို့အတွက်
02:26
and come up repeatedly.
54
134417
1642
တက်လိုက်ဆင်းလိုက်
ခဏခဏ လုပ်ပေးရတယ်။
02:28
That's never been done before.
55
136083
1476
အဲတာကို တခါမှ မလုပ်ဖူးဘူး။
02:29
The Challenger Deep has been dived twice,
56
137583
2060
ဂျိမ်းစ်ကင်မရွန်းရဲ့ Challenger Deep က
02:31
once in 1960 and once in 2012
by James Cameron,
57
139667
3267
၁၉၆၀ နဲ့ ၂၀၁၂တွေမှာ ၂ ခါ ငုပ်ဖူးတယ်။
02:34
and they went down and came back up
and those were experimental craft.
58
142958
3310
သူတို့ဆင်းတယ်၊ ပြန်တက်လာတယ်။ အဲ့တာတွေက
လက်တွေ့စမ်းသပ်နေဆဲ ယာဉ်တွေပါ။
02:38
This is the first commercially
certified submersible
59
146292
2476
ဒါကကြတောာ့ ပထမဆုံးစီးပွားဖြစ်
အသိအမှတ်ပြုရေငုပ်တာဖြစ်
02:40
that can go up and down
thousands of times with two people,
60
148792
3226
ပြီး၊ သိပ္ပံပညာရှင် အပါအဝင်
လူ ၂ ယောက် အကြိမ်ရေထောင်နဲ့ ချီပြီး
02:44
including a scientist.
61
152042
1267
တက်ဆင်း ပြုလုပ်နိုင်ပါတယ်။
02:45
We're very proud that we took down
62
153333
1851
ကျွန်တော်တို့ လွန်ခဲ့တဲ့ ၃ ပတ်က
02:47
the deepest-diving
British citizen in history
63
155208
2185
နယူးကာဆယ်တက္ကသိုလ်က
ဒေါက်တာ အလန်ဂျေမီစင်ကို
02:49
just three weeks ago,
Dr. Alan Jamieson of Newcastle University
64
157417
2976
ဂျာဗားချောက်ထဲကို ခေါ်သွားခဲ့ပြီး
သမိုင်းမှာ အနက်ဆုံးရောက်တဲ့
02:52
who was down with us on the Java Trench.
65
160417
2601
ဗြိတိသျှလူမျိုး ဖြစ်လာခဲ့တာ
အတော်လေး ဂုဏ်ယူမိပါတယ်။
02:55
DB: So, not too much freaks you out,
is what I'm guessing.
66
163042
4892
DB: ဒါဆိုရင် ငါ ခန့်မှန်းနေတာက
မင်းကိုခြောက်ဖို့တော့ မဟုတ်ပါဘူး။
02:59
VV: Well, it's a lot
different to go diving.
67
167958
2101
VV: ဒီလိုဗျ။ရေငုပ်ဖို့က
အတော်လေး ထူးခြားတယ်။
03:02
If you're claustrophobic,
you do not want to be in the submarine.
68
170083
3101
ခင်ဗျားက အကျဉ်းအကြပ်ကို ကြောက်တဲ့သူဆို
ရေငုပ်သင်္ဘောထဲဝင်လာမှာ
03:05
We go down quite a distance
69
173208
1351
မဟုတ်ဘူး။ ဒီကျဉ်းကျဉ်းလေး
03:06
and the missions typically last
eight to nine hours in a confined space.
70
174583
3435
ထဲမှာပဲ ၈၊ ၉ နာရီလောက်ကြာအောင်
အတော်လေး နက်တဲ့နေရာထိကို ဆင်းတာ။
03:10
It's very different
from the career I had previously
71
178042
2476
ဒါက အရင်အလုပ်ဖြစ်တဲ့ လေတဟူးဟူးနဲ့
03:12
which was mountain climbing
where you're in open spaces,
72
180542
2642
အေးစိမ့်နေတဲ့ အပြင်လောကက
03:15
the wind is whipping, it's very cold.
73
183208
1810
တောင်တက်တာနဲ့ လုံးဝကွာတယ်။
03:17
This is the opposite.
It's much more technical.
74
185042
2226
ဒါကဆန့်ကျင်ဖက်ပဲ။
နည်းပညာပိုင်းပိုပြီး ဆန်တယ်။
03:19
It's much more about precision
in using the instruments
75
187292
2601
စက်ကိရိယာတွေနဲ့ ဖြစ်လာနိုင်တဲ့
03:21
and troubleshooting
anything that can go wrong.
76
189917
2226
ပြဿနာတွေကို တိတိကျကျ
ကိုင်တွယ်နိုင်ရပါတယ်။
03:24
But if something really
goes wrong in the submersible,
77
192167
2559
အကယ်၍ ရေငုပ်သင်္ဘောထဲမှာ
တခုခု မှားသွားရင်တော့
03:26
you're not going to know it.
78
194750
1393
ခင်ဗျား သိလိုက်မှာမဟုတ်ပါဘူး။
03:28
(Laughter)
79
196167
1309
(ရယ်သံ)
03:29
DB: So you're afraid of leaks
is what you're saying.
80
197500
2476
DB: ဒါဆိုပြောချင်တာက ယိုပေါက်တွေကို
ကြောက်တယ်ပေါ့။
03:32
VV: Leaks are not good,
but if it's a leak that's happening,
81
200000
2851
VV: ယိုပေါက်တွေက မကောင်းပါဘူး။
ဒါပေမဲ့ ဖြစ်လာခဲ့ရင်တော့ သိပ်
03:34
it's not that bad
because if it was really bad
82
202875
2184
အဆိုးကြီးလည်း မဟုတ်ဘူး။
သိပ်ဆိုးရင်တော့ ခုနက
03:37
you wouldn't know it, again, but --
83
205083
1726
ပြောသလို သိလိုက်မှာ မဟုတ်ဘူးပေါ့။
03:38
you know, fire in the capsule,
that wouldn't be good either,
84
206833
2851
ဒီယာဉ်ထဲမှာမီးလောင်ရင်လည်း
ကောင်းတာမဟုတ်ဘူး။
03:41
but it's actually a very safe submersible.
85
209708
2060
ဒါပေမဲ့ ဒါကလုံးဝစိတ်ချရတဲ့
ရေငုပ်သင်္ဘောပါ။
03:43
I like to say I don't trust
a lot of things in life,
86
211792
2476
ပြောချင်တာက ဘဝမှာ
များများစားစား ယုံလေ့မရှိဘူး။
03:46
but I do trust titanium, I trust math
87
214292
1809
ဒါမဲ့ သင်္ချာနဲ့
တိုက်တေနီယမ်ကိုယုံတယ်။
03:48
and I trust finite element analysis,
88
216125
2059
ဒီလောက်ကြီးမားတဲ့ ရေထုဖိအားနဲ့
03:50
which is how you figure out
89
218208
1310
အခြေနေကို ခံနိုင်ရည်ရှိမရှိ
03:51
whether or not
things like this can survive
90
219542
2059
သေချာ စစ်ဆေးနိုင်တဲ့
03:53
these extraordinary
pressures and conditions.
91
221625
2143
ရှိနေတဲ့ ဒြပ်စင်ခွဲခြမ်း
စိတ်ဖြာမှုကို ယုံတယ်။
03:55
DB: And that sphere
is so perfectly machined, right?
92
223792
3142
DB: အဲ့ကိုယ်ထည်ကလည်း ပြည့်ပြည့်စုံစုံ
တပ်ဆင်ထားတယ်မလား။
03:58
This is a truly unique craft.
93
226958
1976
တကယ့်ကို ပြီးပြည့်စုံတဲ့ယာဉ်ဆိုတော့။
04:00
VV: That was the real trick --
94
228958
1476
VV: ဒါက တကယ်မသိကြတာက
04:02
is actually building a titanium sphere
95
230458
1851
တိုက်တေနီယမ်ကိုယ်ထည် တည်ဆောက်ဖို့ကို
04:04
that was accurate
to within .1 percent of machine.
96
232333
3143
စက်ရဲ့ ၀.၁%အထိ တိကျရတယ်။
တိုက်တေနီယမ်က မာကျောတဲ့ သတ္ထုမျိုး
04:07
Titanium is a hard metal to work
97
235500
1559
ဆိုတာ တော်တော်များများက သတိမထား
04:09
and a lot of people
haven't figured it out,
98
237083
2060
မိကြဘူး။ ကျွန်တော်တို့ကတော့ ကံကောင်းခဲ့
04:11
but we were very fortunate.
99
239167
1351
တာပေါ့။ ကျွန်တော်တို့
04:12
Our extraordinary team was able
to make an almost perfect sphere,
100
240542
3101
အထူးချွန်ဆုံး အဖွဲ့က လုံးဝနီးနီး
ပြီးပြည့်စုံတဲ့ ကိုယ်ထည်ကို
04:15
which when you're subjecting
something to pressure,
101
243667
2434
တည်ဆောက်နိုင်ခဲ့တယ်။
ခုနခင်ဗျားပြောတဲ့ ဖိအားကိစ္စလို
04:18
that's the strongest
geometry you can have.
102
246125
2059
ဂျီသြမေတြီ အများကြီး
လိုတာမျိုး လိုပေါ့။
04:20
When I'm in the submersible
and that hatch closes,
103
248208
2393
ရေငုပ်သင်္ဘောထဲ ဝင်ပြီး
အပေါက်ကို ပိတ်လိုက်တာနဲ့
04:22
I'm confident that I'm going
to go down and come back up.
104
250625
2726
ဆင်းဖို့ ပြန်တက်လာဖို့ကို
ယုံကြည်ချက် ရှိပါတယ်။
04:25
DB: And that's the thing
you double-check --
105
253375
2101
DB: ပြီးတော့ခင်ဗျား နှစ်ခါပြန်စစ်တယ်ဆိုတာ
04:27
that the hatch is closed?
106
255500
1309
အဲ့ အပေါက်ပိတ်ဖို့လား။
04:28
VV: There are only two rules
in diving a submarine.
107
256833
2434
VV: ရေငုပ်သင်္ဘောငုပ်ဖို့
စည်းကမ်း ၂ ချက်ပဲ လိုတယ်။
04:31
Number one is close the hatch securely.
108
259291
1893
(၁) ဝင်ပေါက်ကို သေသေချာချာ ပိတ်၊
04:33
Number two is go back to rule number one.
109
261208
1976
(၂) နံပါတ် (၁) ကို ပြန်သွား။
04:35
DB: Alright so, Atlantic Ocean: check.
110
263208
3393
DB: ဟုတ်ပြီ။ ဒါဆို အတ္တလန်တစ်
သမုဒ္ဒရာ ပြီးပြီ၊
04:38
Southern Ocean: check.
111
266625
1768
တောင် သမုဒ္ဒရာ ပြီးပြီ။
04:40
VV: No one has ever dived
the Southern Ocean before.
112
268417
2476
VV: ဘယ်သူမှ တောင် သမုဒ္ဒရာကို မငုပ်ဖူးဘူး။
04:42
I know why.
113
270917
1309
ဘာလို့လဲဆိုတာ သိတယ်။
04:44
It's really, really hostile.
114
272250
1393
အရမ်း ကြမ်းတမ်းခက်ခဲလို့ပဲ။
04:45
The weather is awful.
115
273667
1309
ရာသီဥတုကလည်း စိတ်ပျက်စရာပဲ။
04:47
The word collision comes to mind.
116
275000
2226
ခေါင်းထဲ ထိခိုက်ပျက်ဆီးမှုဆိုတာ ပေါ်လာတယ်။
04:49
But we did that one, yes.
117
277250
1851
ဒါပေမဲ့ တစ်ခါငုပ်ဖူးပါတယ်။
အဲ့တာတွေကို
04:51
Glad that's over --
DB: Yeah --
118
279125
1518
ကျော်လွှားနိုင်ခဲ့တယ်
DB: ဒါပေါ့
04:52
VV: Thank you.
119
280667
1351
ကျေးဇူးပါ။
04:54
(Applause)
120
282042
1142
(လက်ခုပ်တီးသံ)
04:55
DB: It's like you're racing through it.
121
283208
1893
DB: ဒါက ပြိုင်နေတာမျိုးနဲ့ တူမနေဘူးလား။
04:57
And now the Indian Ocean,
as Kelly mentioned.
122
285125
2434
အခု Kelly ပြောသလို အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာကိုလည်း
04:59
VV: Yeah, that was three weeks ago.
123
287583
1726
VV: ဟုတ်တယ်။ လွန်ခဲ့တဲ့ ၃ ပတ်က
05:01
We were fortunate enough
to actually solve the mystery.
124
289333
2601
ပဟေဠိကို ဖြေရှင်းဖို့ အကြောင်းပါလာတယ်။
05:03
If someone had asked me three weeks ago,
125
291958
1935
ကျန်ခဲ့တဲ့ ၃ ပတ်က တစ်ယောက်ယောက်ကများ
05:05
"What is the deepest point
in the Indian Ocean?" --
126
293917
2434
အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာရဲ့ အနက်ဆုံး အမှတ်က
ဘယ်လောက်လဲ မေးရင်
05:08
no one really knew.
127
296375
1268
ဘယ်သူမှ သိမှာ မဟုတ်ဘူး။
05:09
There were two candidates,
128
297667
1309
အဖွဲ့ဝင် ၂ ယောက်၊ တစ်ယောက်က
05:11
one off of Western Australia
and one in the Java Trench.
129
299000
2643
သြစတျေးလျ အနောက်ဖက်၊
တစ်ယောက်က ဂျာဗားချောက်ထဲ ဆင်းကြတယ်။
05:13
We have this wonderful ship
with a brilliant sonar.
130
301667
2434
ဒီအံ့သြဖွယ်ယာဉ်နဲ့ တိကျတဲ့
ရေအနက်အာရုံခံ ကိရိယာလည်း
05:16
We mapped both of them.
131
304125
1268
ပါတယ်။ နှစ်ခုလုံးကိုမြေပုံ
05:17
We sent landers down
to the bottom and verified.
132
305417
2267
ဆွဲတယ်။ ကြမ်းပြင်ဆီကို
မြေဆင်းယာဉ်လွှတ်ပြီး
05:19
It's actually in the center portion
of the Java Trench,
133
307708
2601
အတည်ပြုခဲ့တယ်။ အဲ့တာက တကယ့်ကို
ဘယ်သူမှ မထင်ထားခဲ့တဲ့
05:22
which is where no one thought it was.
134
310333
1810
ဂျာဗားချောက်ရဲ့ ဗဟိုပိုင်းမှာပါ။
05:24
In fact, every time we've completed
one of our major dives,
135
312167
2809
ကျွန်တော်တို့လေ အကြီးစား
တခါငုပ်ပြီး ပြန်လာတိုင်း
05:27
we have to run off
to Wikipedia and change it
136
315000
2143
ဝီကီပီးဒီးယားကို တခါသွားပြေးပြင်ရတယ်။
05:29
because it's completely wrong.
137
317167
1476
လုံးဝကို မှားနေတာကိုး။
05:30
(Laughter)
138
318667
1642
(ရယ်သံ)
05:32
DB: So it probably takes longer
to get down there
139
320333
3060
DB: ဒါဆိုရင် ဆင်းတဲ့အချိန်က
05:35
than the time you're able
to spend down there?
140
323417
2267
အောက်မှာနေတဲ့ အချိန်ထက်
ပိုကုန်နေနိုင်တာပေါ့။
05:37
VV: No, we actually spend
quite a bit of time.
141
325708
2893
VV: မဟုတ်ဘူးဗျ။ တကယ်တေ့ာအောက်မှာ
အချိန်တော်တော် ယူပါတယ်။
05:40
I have four days
of oxygen supply in the vessel.
142
328625
2851
ယာဉ်ထဲမှာ လေးရက်စာ အောက်ဆီဂျင်
ပါလာပြီးသား။
05:43
If I'm down there for four days,
143
331500
1559
ကျွန်တော်က ၄ ရက် ငုပ်နေလို့
05:45
something's gone so wrong
I'm probably not going to use it,
144
333083
2810
တစ်ခုခုလွဲသွားမယ်ဆိုရင် သုံးလို့ရတော့မှာ
မဟုတ်ဘူး။
05:47
but it's about three hours down
to the deepest part of the ocean
145
335917
3059
ဒါပေမဲ့ သမုဒ္ဒရာ အနက်ဆုံးထိကို
၃ နာရီလောက်ပဲ ကြာမယ်ဆိုရင်
05:51
and then we can spend
usually three or four hours
146
339000
2309
အောက်မှာ ၃၊ ၄ နာရီလောက် နေလို့ရမယ်၊
05:53
and then another three hours up.
147
341333
1560
ပြန်တက်လာဖို့ ၃ နာရီ ကျန်မယ်။
05:54
So you don't want to stay in there
for more than 10 or 11 hours.
148
342917
3059
ဒါကြောင့် အထဲမှာ ၁၀၊ ၁၁ နာရီလောက်ထိ
ပိုမနေချင်ဘူး ဆိုရင်တော့
05:58
It can get a little tight.
149
346000
1309
နည်းနည်းတော့ ခက်တာပေါ့။
05:59
DB: Alright, so the bottom
of the Indian Ocean.
150
347333
2226
DB: ဟုတ်ပြီ။ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာကြမ်းပြင်မှာ
06:01
And this is something that no one
besides you has ever seen before --
151
349583
4268
ခင်ဗျားအပြင် ဘယ်သူမှ
မမြင်ဖူးသေးတာတွေ ရှိတယ်ပေါ့။
06:05
VV: This is actually imagery
from one of our robotic landers.
152
353875
4018
VV: ဒါက ကျွန်တော်တို့ စက်ရုပ်
မြေဆင်းယာဉ်တွေထဲက တစ်စီးက ရတဲ့ပုံပါ။
06:09
On the bottom right you can
actually see a robust assfish --
153
357917
2934
ညာဖက်အောက်မှာ မြင်နေရတာက ဖင်မာငါးတဲ့၊
06:12
that's what it's actually called.
154
360875
1601
တကယ်ကြီး အဲ့လိုခေါ်တာဗျ။
06:14
(Laughter)
155
362500
1018
(ရယ်သံ)
06:15
But you can see from the left
a creature that's never been seen before.
156
363542
3392
ဒါပေမဲ့ ဘယ်ဖက်မှာ မြင်နေရတဲ့
အကောင်က တခါမှ မမြင်ဖူးဘူး။
06:18
It's actually a bottom-dwelling jellyfish
called a stalked ascidian,
157
366958
3226
တကယ်တော့ သူက stalked ascidian ခေါ်တဲ့
အောက်က တွဲလောင်းလေးနဲ့
06:22
and none of them
have ever looked like this before.
158
370208
2435
ဂျယ်လီငါးမျိုး၊ ဘယ်သူမှလည်း မမြင်ဖူးကြဘူး။
06:24
It actually has a small child
at the bottom of its stalk,
159
372667
2726
အဲ့တွဲလောင်းလေးအောက်မှာ သူ့သားလေးဗျ။
06:27
and it just drifted across beautifully.
160
375417
2142
ကူးခတ်လာတာလေးက တော်တော်လှပါတယ်။
06:29
So every single dive we have gone on,
161
377583
2476
ဒါကြောင့် နာရီပိုင်းလောက်လေးပဲ
06:32
even though we're only down there
for a couple of hours,
162
380083
2643
တခါငုပ်ပြီးတိုင်း မျိုးစိတ်အသစ်
06:34
we have found three or four new species
163
382750
1893
၃၊ ၄ ခုလောက်ကတော့ တွေ့ရတက်တယ်။
06:36
because these are places that have
been isolated for billions of years
164
384667
3309
ဘာလို့ဆိုတော့ နှစ်သန်းထောင်နဲ့ချီ
သီးသန့်ကွဲနေတဲ့ နေရာတွေဆိုတော့
06:40
and no human being has ever
been down there to film them
165
388000
3351
နမူနာယူတာ၊ ဓာတ်ပုံရိုက်တာအတွက်
တခါမှ မရောက်ဖူးကြဘူး။
06:43
or take samples.
166
391375
1268
ဒါက ကျွန်တော်တို့အတွက်
06:44
And so this is extraordinary for us --
167
392667
1851
ထူးခြားသာလွန်စေတာပါ။
06:46
(Applause)
168
394542
2351
(လက်ခုပ်တီးသံ)
06:48
So what we are hoping --
169
396917
1309
ဒါကြောင့်လည်း ကျွန်တော်တို့
06:50
the main objective of our mission
is to build this tool.
170
398250
3351
မျှော်လင့်နေတာက ဒီယာဉ်ကို အဓိကလုပ်ငန်းစဉ်
တစ်ခုအနေနဲ့ တည်ဆောက်ဖို့ပါပဲ။
06:53
This tool is a door,
171
401625
1643
ဒီယာဉ်က တံခါးတစ်ချပ်ပါ။
06:55
because with this tool,
172
403292
1309
ဒီယာဉ်နဲ့
06:56
we'll be able to make
more of them potentially
173
404625
2184
သိပ္ပံပညာရှင်တွေကို အောက်ကို
06:58
and take scientists down
to do thousands of dives,
174
406833
2351
အကြိမ်ပေါင်း များစွာ ခေါ်သွားပြီး၊
07:01
to open that door to exploration
175
409208
2226
ကျွန်တော်တို့တွေ ရှိမှန်းတောင်
မသိတဲ့အရာတွေကို
07:03
and find things that we
had no idea even existed.
176
411458
3060
ရှာဖွေဖို့ တံခါးဖွင့်ပေးနိုင်ပါတယ်။
07:06
DB: And so more people have been
to space than the bottom of the ocean.
177
414542
4892
DB: ပြီးတော့ တော်တော်များများက သမုဒ္ဒရာ
အောက်ထက်စာရင် အာကာသထဲ ပိုရောက်ဖူးကြတယ်။
07:11
You're one of three.
178
419458
1643
ခင်ဗျားက အဲ့သုံးယောက်ထဲက တစ်ယောက်
07:13
You're going to up that number,
you're going to give it away.
179
421125
2893
ဆိုတော့ အဲ့တာကို တိုးလာအောင်လုပ်မလား၊
ဒီလိုပဲ ထားမှာလား။
07:16
VV: Yeah, three people have dived
to the bottom of the Pacific Ocean.
180
424042
3267
VV: အင်း။ ၃ယောက်ပဲ ပစိဖိတ်အောက်ကို
ရောက်ဖူးသေးတယ်။၁၉၆၀မှာ USS Trieste
07:19
The USS Trieste in 1960
with two individuals.
181
427333
2143
နဲ့ နှစ်ယောက်၊ ဂျိမ်းစ်ကင်မရွန်းက
၂၀၁၂မှာ သူ့
07:21
James Cameron in 2012
with his Deep Sea Challenger --
182
429500
2518
Deep Sea Challengerနဲ့၊
ကျေးဇူး Jim၊ တကယ်မိုက်တဲ့
07:24
thank you, Jim, great sub.
183
432042
1559
ရေငုပ်သင်္ဘောပဲ။
07:25
This is a third-generation technology.
184
433625
1851
ဒါက တတိယမျိုးဆက် နည်းပညာပါ။
07:27
We're not only going to try and go down,
actually in two weeks,
185
435500
2976
ဒီနှစ်ပတ်ထဲမှာ တက်ဆင်းရုံလေး
လုပ်နေကြတာ မဟုတ်ဘူး။
07:30
but we're going to try
and do it multiple times,
186
438500
2268
တခါမှ မလုပ်ဖူးသေးတဲ့
ထပ်ခါထပ်ခါ သွားနိုင်ဖို့
07:32
which has never been done before.
187
440792
1601
အရေးကို လုပ်နေတာပါ။
ကျွန်တော်တို့
07:34
If we can do that,
we'll have proven the technology
188
442417
2434
အဲ့နည်းပညာကို သက်သေပြနိုင်ရင်
ဒီတံခါးကို ဖွင့်လိုက်
07:36
and that door will not just go open,
it will stay open.
189
444875
2601
နိုင်ရုံလေး မဟုတ်ပါဘူး။
ဖွင့်ထားနိုင်တော့မှာပါ။
07:39
(Applause)
190
447500
3268
(လက်ခုပ်တီးသံ)
DB: အရမ်းမိုက်တယ်။
07:42
DB: Fantastic. Good luck.
191
450792
1309
ကံကောင်းပါစေ။
07:44
VV: Thank you very much.
DB: Thank you.
192
452125
1851
VV: ကျေးဇူးပါဗျာ။
DB: ကျေးဇူး။
07:46
VV: Thank you all.
193
454000
1268
VV: အားလုံးကို ကျေးဇူးပါ
07:47
(Applause)
194
455292
2541
(လက်ခုပ်တီးသံ)
Translated by Waiyan Htut
Reviewed by sann tint

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKERS
Victor Vescovo - Undersea explorer, investor
In 2019, Victor Vescovo could become the first person to have climbed to the highest point of all the world's continents as well as descended to the deepest reaches of all its oceans, including the Challenger Deep.

Why you should listen

The Five Deeps Expedition was envisioned and sponsored by Texas native Victor Vescovo, who will solo pilot the submersible on each of its main dives. In 2017, Vescovo became the 12th American to complete the "Explorers Grand Slam," which requires climbing the highest peak on all seven of the world's continents, including Mt. Everest, and skiing at least 100 kilometers to both the North and South Poles. He recently became the first person to the bottom of the Atlantic and Southern Oceans, and in 2019 could become the first person in history to have climbed to the top of all the world's continents as well as descended to the bottom of all its oceans, including the Challenger Deep.

For more than 20 years, Vescovo served as an officer in the U.S. Navy Reserve, retiring in 2014 as a Commander (O-5). He served at various times on extended active duty, primarily onboard the USS Nimitz, USS Blue Ridge and ashore in Pearl Harbor, Hawaii, where he was posted to serve for more than a year after the 9/11 attacks as a counter-terrorism specialist. In the civilian world, he is a cofounder and Managing Partner of private equity firm Insight Equity, an industrial buyout firm with over $1 billion in capital, where he focuses on growing and enhancing aerospace, defense and electronics firms. Vescovo is also certified as a jet fixed-wing aircraft and helicopter pilot, as well as a submarine test pilot.

More profile about the speaker
Victor Vescovo | Speaker | TED.com
David Biello - Science curator, author
David Biello is TED's science curator and the author of "The Unnatural World: The Race to Remake Civilization in Earth's Newest Age."

Why you should listen
A contributing editor at Scientific American, David Biello has written about all things science, from geoengineering and geology to synthetic biology and the sixth extinction.
More profile about the speaker
David Biello | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee