TED2010
Sam Harris: Science can answer moral questions
Sam Harris: Bilim ahlaki soruları yanıtlayabilir.
Filmed:
Readability: 4.3
6,257,604 views
İyilik-kötülük, doğru-yanlış ile ilgili soruların genelde bilim yardımı ile cevaplanamayacağı sanılır. Ancak Sam Harris, insani değerleri şekillendiren ve bir yaşamın iyi olduğunu belirleyen ahlaki konularda bilimin bir otorite olabileceğini - hatta olması gerektiğini- öne sürüyor.
Sam Harris - Neuroscientist, philosopher
Sam Harris's work focuses on how our growing understanding of ourselves and the world is changing our sense of how we should live. Full bio
Sam Harris's work focuses on how our growing understanding of ourselves and the world is changing our sense of how we should live. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I'm going to speak today about the relationship
0
0
3000
Bugün size ilim ve insani değerler
00:18
between science and human values.
1
3000
4000
arasındaki ilişkiden bahsetmek istiyorum.
00:22
Now, it's generally understood that
2
7000
2000
Şimdi, genelde düşünülen şudur:
00:24
questions of morality --
3
9000
2000
ahlaki konularla
00:26
questions of good and evil and right and wrong --
4
11000
2000
neyin iyi veya kötü ya da neyin doğru veya yanlış
00:28
are questions about which science officially has no opinion.
5
13000
3000
olduğuna ilişkin konularda, bilimin bir hükmü yoktur.
00:31
It's thought that science can help us
6
16000
3000
Bilimin, bizim değer verdiğimiz şeyleri
00:34
get what we value,
7
19000
2000
elde etmeye yaradığı düşünülür,
00:36
but it can never tell us what we ought to value.
8
21000
3000
ama bizim neye değer vereceğimizi söyleyemez.
00:39
And, consequently, most people -- I think most people
9
24000
2000
Bu nedenle çoğu insan -- sanıyorum ki buradaki çoğu insan --
00:41
probably here -- think that science will never answer
10
26000
3000
insan hayatındaki en önemli sorular olan
00:44
the most important questions in human life:
11
29000
3000
"Ne yaşamaya değer?"
00:47
questions like, "What is worth living for?"
12
32000
2000
"Ne ölmeye değer?"
00:49
"What is worth dying for?"
13
34000
2000
"İyi bir hayat nelerden oluşur?"
00:51
"What constitutes a good life?"
14
36000
2000
gibi sorulara bilimin yanıt veremeyeceğini düşünür.
00:53
So, I'm going to argue
15
38000
2000
Bu nedenle burada size
00:55
that this is an illusion -- that the separation between
16
40000
2000
bunun bir yanılsama olduğunda bahsedeceğim
00:57
science and human values is an illusion --
17
42000
2000
-- bilim ve insani değerler arasındaki ayrım bir yanılsamadan ibarettir.--
00:59
and actually quite a dangerous one
18
44000
3000
Ve bu ayrım, insanlık tarihinde içinde bulunduğumuz
01:02
at this point in human history.
19
47000
2000
bu noktada oldukça tehlikeli bir ayrım.
01:04
Now, it's often said that science
20
49000
2000
Şimdi, genelde bilimin bize insani
01:06
cannot give us a foundation for morality and human values,
21
51000
3000
değerler ve ahlak hakkında bir temel sağlayamayacağı söylenir
01:09
because science deals with facts,
22
54000
3000
çünkü bilim gerçeklerle ilgilenir.
01:12
and facts and values seem to belong to different spheres.
23
57000
4000
Ve gerçeklerle değerler farklı iki aleme ait gibi görünürler.
01:16
It's often thought that there's no description
24
61000
3000
Genelde dünyanın içinde bulunduğu bir anda
01:19
of the way the world is
25
64000
2000
aslında nasıl olması gerektiğini anlatan
01:21
that can tell us how the world ought to be.
26
66000
4000
bir tanımın olmadığı düşünülür.
01:25
But I think this is quite clearly untrue.
27
70000
2000
Ancak bence bu oldukça ve açıkça yanlış.
01:27
Values are a certain kind of fact.
28
72000
4000
Değerler bir çeşit gerçekliktir.
01:31
They are facts about the well-being of conscious creatures.
29
76000
4000
Bilinçli yaratıkların sağlıkları ile ilgili gerçeklerdir.
01:35
Why is it that we don't have ethical obligations toward rocks?
30
80000
4000
Neden kayalara karşı etik yükümlülükler hissetmiyoruz?
01:39
Why don't we feel compassion for rocks?
31
84000
3000
Kayalara neden merhamet duymuyoruz?
01:42
It's because we don't think rocks can suffer. And if we're more
32
87000
2000
Çünkü kayaların acı çekmediğini düşünüyoruz. Ve eğer
01:44
concerned about our fellow primates
33
89000
2000
akrabamız olan primatlara, böceklerden daha
01:46
than we are about insects, as indeed we are,
34
91000
3000
fazla özen gösteriyorsak, bunun nedeni onların
01:49
it's because we think they're exposed to a greater range
35
94000
2000
daha büyük bir potansiyel mutluluk ve acı
01:51
of potential happiness and suffering.
36
96000
3000
yelpazesine sahip olduklarını düşünüyor olmamız.
01:54
Now, the crucial thing to notice here
37
99000
3000
Şimdi kritik olan şey bu iddianın
01:57
is that this is a factual claim:
38
102000
2000
gerçeklere ilişkin olduğunun farkına varmak.
01:59
This is something that we could be right or wrong about. And if we
39
104000
2000
Bu hakkında doğru veya yanlış düşünebileceğimiz bir şey değil.
02:01
have misconstrued the relationship between biological complexity
40
106000
3000
Ve eğer biyolojik karmaşıklık ve olası deneyimlerimiz
02:04
and the possibilities of experience
41
109000
3000
arasındaki ilişkiyi yanlış yorumladıysak
02:07
well then we could be wrong about the inner lives of insects.
42
112000
3000
aslında böceklerin iç dünyası hakkında da yanılmış olabiliriz.
02:10
And there's no notion,
43
115000
4000
Ve gördüğüm kadarı ile
02:14
no version of human morality
44
119000
2000
insani ahlak kurallarının
02:16
and human values that I've ever come across
45
121000
3000
ve değerlerin bir noktada
02:19
that is not at some point reducible
46
124000
2000
bilinçli deneyimlere ve
02:21
to a concern about conscious experience
47
126000
3000
olası değişikliklere indirgendiği bir
02:24
and its possible changes.
48
129000
2000
versiyonu da yok.
02:26
Even if you get your values from religion,
49
131000
3000
Değerlerinizi dinden alıyor olsanız da,
02:29
even if you think that good and evil ultimately
50
134000
2000
iyi ve kötü kavramlarının ölümden sonraki
02:31
relate to conditions after death --
51
136000
2000
yaşam ile bağlantılı olduğunu,
02:33
either to an eternity of happiness with God
52
138000
3000
bunların Tanrıyla birlikte sonsuz bir mutluluk hali veya
02:36
or an eternity of suffering in hell --
53
141000
2000
cehennemde ebedi azaba neden olduğunu düşünseniz de
02:38
you are still concerned about consciousness and its changes.
54
143000
4000
bilinç ve uğradığı değişikliklerle ilgileniyorsunuz.
02:42
And to say that such changes can persist after death
55
147000
3000
Ve bu değişikliklerin ölümden sonra da devam edeceğini
02:45
is itself a factual claim,
56
150000
2000
söylemek hakiki bir iddia
02:47
which, of course, may or may not be true.
57
152000
3000
elbette gerçek olabilir, ama olmayabilir de
02:50
Now, to speak about the conditions of well-being
58
155000
3000
Şimdi, bu hayata ilişkin, insanlara ilişkin
02:53
in this life, for human beings,
59
158000
2000
mutluluklar üzerinde konuşalım,
02:55
we know that there is a continuum of such facts.
60
160000
3000
Bu kavramın iki uca uzandığını biliyoruz.
02:58
We know that it's possible to live in a failed state,
61
163000
3000
Olabilecek her şeyin ters gittiği,
03:01
where everything that can go wrong does go wrong --
62
166000
2000
annelerin çocuklarını besleyemedikleri
03:03
where mothers cannot feed their children,
63
168000
3000
birbirini tanımayan insanların barışçıl şekilde bir arada olamadığı
03:06
where strangers cannot find the basis for peaceful collaboration,
64
171000
4000
insanların ayırdetmeden öldürüldüğü bir bir durumda
03:10
where people are murdered indiscriminately.
65
175000
3000
yaşamanın mümkün olduğunu biliyoruz.
03:13
And we know that it's possible to move along this continuum
66
178000
3000
Bu durumun diğer ucunda çok daha iyi, sakin huzurlu
03:16
towards something quite a bit more idyllic,
67
181000
2000
ve mutlu bir durum yer alıyor,
03:18
to a place where a conference like this is even conceivable.
68
183000
5000
böyle bir konferasnın olası olduğu bir yer.
03:23
And we know -- we know --
69
188000
3000
Evet, biliyoruz; biliyoruz ki
03:26
that there are right and wrong answers
70
191000
2000
bu aralıkta hareket etmemizi sağlayan
03:28
to how to move in this space.
71
193000
2000
doğru ve yanlış cevaplar mevcut.
03:30
Would adding cholera to the water be a good idea?
72
195000
6000
Su kaynağına kolera mikrobu karıştırmak iyi bir fikir mi sizce?
03:36
Probably not.
73
201000
2000
Büyük ihtimalle değil.
03:38
Would it be a good idea for everyone to believe in the evil eye,
74
203000
3000
Herkesin nazara inanması ve başlarına kötü bir şey gelince
03:41
so that when bad things happened to them
75
206000
2000
hemen bunu komşularından bilmesi
03:43
they immediately blame their neighbors? Probably not.
76
208000
4000
iyi bir fikir mi? Büyük ihtimalle değil.
03:47
There are truths to be known
77
212000
2000
Biz anlasak da anlamasak da
03:49
about how human communities flourish,
78
214000
3000
insan topluluklarının refaha ermesini sağlayan
03:52
whether or not we understand these truths.
79
217000
2000
evrensel gerçekler mevcut.
03:54
And morality relates to these truths.
80
219000
3000
Ahkali değerler de bu gerçeklerle bağlantılı.
03:57
So, in talking about values we are talking about facts.
81
222000
4000
yani aslında değerlerden bahsederken bu gerçeklerden bahsediyoruz.
04:01
Now, of course our situation in the world can be understood at many levels --
82
226000
3000
Şu an, dünya üzerindeki durumumuzu pek çok açıdan görmek mümkün.
04:04
from the level of the genome
83
229000
2000
Genom açısından
04:06
on up to the level of economic systems
84
231000
2000
veya ekonomik sistemler ve politik
04:08
and political arrangements.
85
233000
2000
anlaşmalar açısından görmek.
04:10
But if we're going to talk about human well-being
86
235000
2000
Ama eğer insanların refahından bahsedeceksek
04:12
we are, of necessity, talking about the human brain.
87
237000
3000
insan beyninden bahsetmek mecburiyetindeyiz.
04:15
Because we know that our experience of the world and of ourselves within it
88
240000
3000
Çünkü biliyoruz ki, dünya ve içindeki kendi varlığımıza ilişkin deneyimleri
04:18
is realized in the brain --
89
243000
3000
ancak beyin ile kavrayabiliruz.
04:21
whatever happens after death.
90
246000
2000
Ölümden sonra ne olursa olsun,
04:23
Even if the suicide bomber does get 72 virgins in the afterlife,
91
248000
5000
Bir intihar komandosu öldükten sonra 72 bakireye kavuşuyor olsa bile,
04:28
in this life, his personality --
92
253000
3000
bu yaşantısında, kişiliği
04:31
his rather unfortunate personality --
93
256000
2000
aslında oldukça talihsiz olan kişiliği
04:33
is the product of his brain.
94
258000
3000
beyninin bir ürünü.
04:36
So the contributions of culture --
95
261000
3000
Kültürün etkisine gelince,
04:39
if culture changes us, as indeed it does,
96
264000
2000
eğer kültür bizi değiştiriyor ise, ki değiştiriyor
04:41
it changes us by changing our brains.
97
266000
2000
bunu beyinlerimizi değiştirerek yapıyor.
04:43
And so therefore whatever cultural variation there is
98
268000
3000
Bu nedenle insan refahı ile ilgili olan
04:46
in how human beings flourish
99
271000
2000
her kültürel değişim
04:48
can, at least in principle, be understood
100
273000
2000
en azından prensip olarak
04:50
in the context of a maturing science of the mind --
101
275000
3000
nöroloji, psikoloji gibi yerleşik bilim dalları
04:53
neuroscience, psychology, etc.
102
278000
3000
aracılığı ile anlaşılabilir.
04:56
So, what I'm arguing is that
103
281000
2000
Benim görüşüm şu ki
04:58
value's reduced to facts --
104
283000
2000
değerler, gerçeklere
05:00
to facts about the conscious experience
105
285000
2000
bilinçli varlıkların bilinçli deneyimlerimden kaynaklanan
05:02
of conscious beings.
106
287000
3000
gerçeklere indirgenmiş durumdadır.
05:05
And we can therefore visualize a space
107
290000
3000
Bu nedenle bizler, bu yaratıkların
05:08
of possible changes in the experience of these beings.
108
293000
3000
deneyimlerindeki değişiklikleri gösteren bir mekan hayal edebiliriz.
05:11
And I think of this as kind of a moral landscape,
109
296000
2000
Ben bunu bir nevi ahkali manzara olarak hayal ediyorum
05:13
with peaks and valleys that correspond
110
298000
2000
içinde bilinçli varlıkların bireysel ve toplumsal
05:15
to differences in the well-being of conscious creatures,
111
300000
3000
refah farklılıklarına denk gelen tepeler
05:18
both personal and collective.
112
303000
2000
ve vadiler mevcut.
05:20
And one thing to notice is that perhaps
113
305000
2000
Dikkatimizi çekmesi gereken bir başka konu ise
05:22
there are states of human well-being
114
307000
2000
belki de insan refahı içinde hiç ulaşmadığımız
05:24
that we rarely access, that few people access.
115
309000
3000
belki az sayıda insanın ulaştığı bir durum mevcut.
05:27
And these await our discovery.
116
312000
2000
Ve bu durum bizim onu keşfetmemizi bekliyor.
05:29
Perhaps some of these states can be appropriately called
117
314000
2000
Bu durumların bazıları belki de isabetli bir şekilde
05:31
mystical or spiritual.
118
316000
2000
mistik veya ruhani olarak adlandırılıyor.
05:33
Perhaps there are other states that we can't access
119
318000
2000
Belki de zihnimizin yapısı nedeniyle ulaşamadığımız
05:35
because of how our minds are structured
120
320000
3000
bazı durumlar da var, ama belki
05:38
but other minds possibly could access them.
121
323000
4000
başka zihinler bu durumlara erişebiliyorlar.
05:42
Now, let me be clear about what I'm not saying. I'm not saying
122
327000
2000
İzin verirseniz ben anlatmaya çalışmadığımı biraz daha açıklayayım
05:44
that science is guaranteed to map this space,
123
329000
5000
bilimin bu alanı mutlaka ortaya çıkaracağını söylemiyorum
05:49
or that we will have scientific answers to every
124
334000
2000
ya da olası her tür ahlaki soruya
05:51
conceivable moral question.
125
336000
2000
bilimsel bir cevap verebiliriz de demiyorum.
05:53
I don't think, for instance, that you will one day consult
126
338000
2000
Mesela günün birinde bir süper bilgisayarın ikinci çocuğunuzu yapmalı mıyız
05:55
a supercomputer to learn whether you should have a second child,
127
340000
4000
ya da İran'daki nükleer enerji merkezlerini bombalalı mıyız
05:59
or whether we should bomb Iran's nuclear facilities,
128
344000
4000
ya da TED konferans masraflarını şirkete masraf olarak yazabilir miyiz
06:03
or whether you can deduct the full cost of TED as a business expense.
129
348000
4000
sorularını yanıtlayabileceğini sanmıyorum.
06:07
(Laughter)
130
352000
2000
(Gülüşmeler)
06:09
But if questions affect human well-being
131
354000
2000
Ancak bir soru eğer bütün insanlığın refahını ilgilendiriyorsa
06:11
then they do have answers, whether or not we can find them.
132
356000
3000
o zaman bize cevap verebilir, biz bulsak da bulmasak da.
06:14
And just admitting this --
133
359000
2000
Ve bunu söylediğimizde
06:16
just admitting that there are right and wrong answers
134
361000
2000
insanların nasıl refah içinde yaşayacağı sorusuna ilişkin
06:18
to the question of how humans flourish --
135
363000
2000
doğru ve yanlış cevaplar olduğunu kabul ettiğimizde
06:20
will change the way we talk about morality,
136
365000
2000
ahlaki değerlerden bahsetme şeklimizi
06:22
and will change our expectations
137
367000
2000
ve insanların gelecekteki işbirliklerine ilişkin
06:24
of human cooperation in the future.
138
369000
4000
beklentilerimizi değiştireceğiz.
06:28
For instance, there are 21 states in our country
139
373000
4000
Mesela, ülkemizde 21 eyalette
06:32
where corporal punishment in the classroom is legal,
140
377000
3000
sınıftaki öğrencileri döverek cezalandırmak yasal.
06:35
where it is legal for a teacher to beat a child with a wooden board, hard,
141
380000
6000
Bir öğretmenin sınıftaki çocuğu tahta bir çubukla sıkıca dövmesi
06:41
and raising large bruises and blisters and even breaking the skin.
142
386000
4000
ve cildini zedeleyerek çürütmesi ve su toplatması yasal.
06:45
And hundreds of thousands of children, incidentally,
143
390000
2000
Ve her yıl binlerce çocuk
06:47
are subjected to this every year.
144
392000
2000
bu muameleye maruz kalıyor.
06:49
The locations of these enlightened districts, I think, will fail to surprise you.
145
394000
5000
Bu entellektüel eyaletlerin yeri sanırım sizi şaşırtmayacaktır.
06:54
We're not talking about Connecticut.
146
399000
3000
Connecticut'tan bahsetmiyorum,
06:57
And the rationale for this behavior is explicitly religious.
147
402000
4000
Ve bu davranışın ardında yatan neden dini.
07:01
The creator of the universe himself
148
406000
2000
Evrenin yaratıcı bizzat dedi ki
07:03
has told us not to spare the rod,
149
408000
2000
"çocuğunu terbiye etmekten geri kalma
07:05
lest we spoil the child --
150
410000
2000
onu değnekle dövsen de ölmez."
07:07
this is in Proverbs 13 and 20, and I believe, 23.
151
412000
5000
Bu sanırım Incil'deki Özdeyişler bölümü, bölüm 13,20 ve sanırım 23.
07:12
But we can ask the obvious question:
152
417000
2000
Ama biz bariz olan soruyu sorabiliriz, değil mi?
07:14
Is it a good idea, generally speaking,
153
419000
4000
Çocukları duygusal gelişimlerinin sağlıklı
07:18
to subject children to pain
154
423000
3000
olması ve terbiyeli olmaları için
07:21
and violence and public humiliation
155
426000
3000
bedensel şiddete ve toplumsal aşağılamaya
07:24
as a way of encouraging healthy emotional development
156
429000
2000
maruz bırakmak genel olarak iyi bir fikir mi
07:26
and good behavior?
157
431000
2000
sizce?
07:28
(Laughter)
158
433000
1000
(Gülüşme)
07:29
Is there any doubt
159
434000
4000
Bu sorunun bir yanıtı olduğu
07:33
that this question has an answer,
160
438000
2000
ve bu yanıtın önemli olduğu konusunda
07:35
and that it matters?
161
440000
3000
şüphesi olan var mı?
07:38
Now, many of you might worry
162
443000
2000
Şimdi pek çoğunuz refah kavramının
07:40
that the notion of well-being is truly undefined,
163
445000
3000
aslında iyi tanımlanmadığını ve sürekli olarak
07:43
and seemingly perpetually open to be re-construed.
164
448000
3000
yeniden tanımlanması gerektiğini düşünüyor olabilirsiniz.
07:46
And so, how therefore can there be an
165
451000
2000
Eğer öylese, refah hakkında
07:48
objective notion of well-being?
166
453000
3000
nasıl objektif bir fikrimiz olabilir?
07:51
Well, consider by analogy, the concept of physical health.
167
456000
3000
Benzetme olması için fiziksel sağlığı ele alalım.
07:54
The concept of physical health is undefined.
168
459000
3000
Fiziksel sağlık tanımı yeterli değil ve
07:57
As we just heard from Michael Specter, it has changed over the years.
169
462000
3000
Michael Specter'den biraz önce dinledik, yıllar içinde değişiyor.
08:00
When this statue was carved
170
465000
2000
Bu heykel yontulduğunda
08:02
the average life expectancy was probably 30.
171
467000
3000
ortalama yaşam beklentisi 30 yaş civarındaydı.
08:05
It's now around 80 in the developed world.
172
470000
3000
Şimdi ise gelişmiş ülkelerde 80 civarı.
08:08
There may come a time when we meddle with our genomes
173
473000
3000
Gelecekte genomumuzu kurcaladıktan sonra
08:11
in such a way that not being able to run a marathon
174
476000
3000
200 yaşında bir maratona katılamaycak durumda olmamız
08:14
at age 200 will be considered a profound disability.
175
479000
4000
ciddi anlamda malul olduğumuz anlamına gelebilir.
08:18
People will send you donations when you're in that condition.
176
483000
3000
Böyle bir duruma düşerseniz insanlar size bağış gönderecekler belki de.
08:21
(Laughter)
177
486000
2000
(Gülüşmeler)
08:23
Notice that the fact that the concept of health
178
488000
4000
Dikkat ederseniz sağlık kavramının
08:27
is open, genuinely open for revision,
179
492000
3000
revizyonlara açık olması
08:30
does not make it vacuous.
180
495000
2000
onun içini boşaltmıyor.
08:32
The distinction between a healthy person
181
497000
3000
Ölü bir adam ile canlı biri arasındaki ayrım
08:35
and a dead one
182
500000
2000
bilimde yapmayı başardığımız
08:37
is about as clear and consequential as any we make in science.
183
502000
3000
en kesin ve önemli ayrımlardan birisi.
08:43
Another thing to notice is there may be many peaks on the moral landscape:
184
508000
3000
Dikkat etmemiz gereken bir başka nokta ise ahlaki manzarada pek çok zirve olması.
08:46
There may be equivalent ways to thrive;
185
511000
3000
Refaha ulaştıracak farklı ve eşit yollar var
08:49
there may be equivalent ways to organize a human society
186
514000
2000
insan toplumunu refahı en yüksek düzeye getirecek şekilde
08:51
so as to maximize human flourishing.
187
516000
2000
düzenleyecek yollar da var.
08:53
Now, why wouldn't this
188
518000
2000
Şimdi, bu neden
08:55
undermine an objective morality?
189
520000
4000
objektif ahlak kavramını zayıflatsın ki?
08:59
Well think of how we talk about food:
190
524000
3000
Yiyeceklerden nasıl bahsettiğimizi düşünün.
09:02
I would never be tempted to argue to you
191
527000
3000
Sizinle doğru olan tek bir yiyecek olduğu
09:05
that there must be one right food to eat.
192
530000
2000
konusunu asla tartışamam.
09:07
There is clearly a range of materials
193
532000
2000
Açıkça biliyoruz ki sağlıklı besin olarak kabul edilen
09:09
that constitute healthy food.
194
534000
2000
bir sürü yiyecek mevcut.
09:11
But there's nevertheless a clear distinction
195
536000
2000
Ancak bununla beraber yiyecek ve zehir
09:13
between food and poison.
196
538000
2000
arasında net bir ayrım olduğunu da biliyoruz.
09:15
The fact that there are many right answers
197
540000
3000
Asıl olan şu ki "Yemek nedir?" sorusuna
09:18
to the question, "What is food?"
198
543000
2000
verebileceğimiz pek çok doğru cevap var
09:20
does not tempt us
199
545000
3000
ve bu cevaplar insan beslenmesi konusunda
09:23
to say that there are no truths to be known about human nutrition.
200
548000
5000
bilinen bir gerçeklik olmadığını söylememizi gerektirmiyor.
09:28
Many people worry
201
553000
2000
Pekçok insan, evrensel ahlakın
09:30
that a universal morality would require
202
555000
3000
istisnai durumlara izin vermeyen
09:33
moral precepts that admit of no exceptions.
203
558000
3000
kuralları olması gerektiğini düşünüyor.
09:36
So, for instance, if it's really wrong to lie,
204
561000
2000
Örneğin, eğer yalan söylemek yanlış ise
09:38
it must always be wrong to lie,
205
563000
2000
her zaman yanlış olmalı,
09:40
and if you can find an exception,
206
565000
2000
ve eğer buna bir istisna bulabiliyorsanız
09:42
well then there's no such thing as moral truth.
207
567000
3000
o zaman bu ahlaki bir doğruluk değildir.
09:45
Why would we think this?
208
570000
2000
Neden böyle düşünüyoruz?
09:47
Consider, by analogy, the game of chess.
209
572000
3000
Bir an satranç oyununu düşünün.
09:50
Now, if you're going to play good chess,
210
575000
2000
Eğer satrancı iyi oynamak istiyorsanız
09:52
a principle like, "Don't lose your Queen,"
211
577000
2000
vezirinizi kaptırmayın nasihatını
09:54
is very good to follow.
212
579000
2000
dinlemek gayet yerinde olacaktır.
09:56
But it clearly admits some exceptions.
213
581000
2000
Ancak elbette bu nasihatın istisnaları mevcut.
09:58
There are moments when losing your Queen is a brilliant thing to do.
214
583000
3000
Bazı anlarda vezirinizi vermek yapabileceğiniz harika bir hamle olabilir.
10:01
There are moments when it is the only good thing you can do.
215
586000
4000
Vezirinizi kaybetmek yapabileceğiniz tek iyi hareket olabilir.
10:05
And yet, chess is a domain of perfect objectivity.
216
590000
4000
Ama aslında satranç oyunu mükemmel objektivitenin bir örneğidir.
10:09
The fact that there are exceptions here does not
217
594000
2000
Arada istisnalar olması bu gerçeği
10:11
change that at all.
218
596000
3000
aslında değiştirmez.
10:14
Now, this brings us to the sorts of moves
219
599000
3000
Şimdi bu konu bizi insanların ahlakı evrende
10:17
that people are apt to make in the moral sphere.
220
602000
3000
yapmaya meyıllı oldukları hareketlerin kaynağına götürüyor.
10:20
Consider the great problem of women's bodies:
221
605000
5000
Kadınların vücudu hakkındaki büyük sorunu düşünün.
10:25
What to do about them?
222
610000
2000
Bu konuda ne yapmak lazım?
10:27
Well this is one thing you can do about them:
223
612000
2000
Bu yapabileceğiniz şeylerden biri,
10:29
You can cover them up.
224
614000
2000
onları örtebilirsiniz.
10:31
Now, it is the position, generally speaking, of our intellectual community
225
616000
2000
Şimdi bu şöyle bir durum, genelde bizim entellektüel toplumuzda,
10:33
that while we may not like this,
226
618000
4000
burada Palo Alto ya da Boston'da
10:37
we might think of this as "wrong"
227
622000
2000
bundan hoşlanmasak da,
10:39
in Boston or Palo Alto,
228
624000
2000
ya da yanlış olduğunu düşünsek de
10:41
who are we to say
229
626000
2000
antik kültüre sahip olan gururlu
10:43
that the proud denizens of an ancient culture
230
628000
3000
vatandaşların kendi eşlerini ve kızlarını
10:46
are wrong to force their wives and daughters
231
631000
3000
kumaş torbaların içinde yaşamaya zorlamasının
10:49
to live in cloth bags?
232
634000
2000
yanlış oluğunu ne hakla iddia edebiliriz?
10:51
And who are we to say, even, that they're wrong
233
636000
2000
Hatta kadınları bu şekilde örtülerek ayrıcalık kazanmayı
10:53
to beat them with lengths of steel cable,
234
638000
2000
red etmeleri halinde onları demir çubuklara dövmelerinin,
10:55
or throw battery acid in their faces
235
640000
2000
hatta yüzlerine asit dökmelerinin
10:57
if they decline the privilege of being smothered in this way?
236
642000
4000
yanlış olduğunu hangi hakla söyleyebiliyoruz?
11:01
Well, who are we not to say this?
237
646000
3000
ya da hangi hakla söyleyemiyoruz?
11:04
Who are we to pretend
238
649000
2000
Biz kimiz ki
11:06
that we know so little about human well-being
239
651000
4000
insanoğlu hakkındaki azızık bilgilmizle böyle bir uygulamaya karşı
11:10
that we have to be non-judgmental about a practice like this?
240
655000
4000
eleştirel yaklaşmamamız gerektiğini düşünüyoruz?
11:14
I'm not talking about voluntary wearing of a veil --
241
659000
4000
Gönüllü bir şekilde örtünmekten bahsetmiyorum,
11:18
women should be able to wear whatever they want, as far as I'm concerned.
242
663000
2000
bence kadınlar canları ne istiyorsa onu giyebilmeliler.
11:20
But what does voluntary mean
243
665000
3000
Ama, bir kıza tecavüz edildiğinde
11:23
in a community where,
244
668000
2000
kızın babasının ilk yaptığı şeyin
11:25
when a girl gets raped,
245
670000
3000
utançtan kurtulması için
11:28
her father's first impulse,
246
673000
2000
kendi kızını öldürmek olduğu bir toplumda
11:30
rather often, is to murder her out of shame?
247
675000
5000
özgür irade ne anlama gelebilir?
11:35
Just let that fact detonate in your brain for a minute:
248
680000
7000
Bu gerçeğin beyninize iyice işlemesi için bir dakika verin:
11:42
Your daughter gets raped,
249
687000
2000
Kızınıza tecavüz ediliyor
11:44
and what you want to do is kill her.
250
689000
3000
ve sizin tek yapmak istediğini şey kızınızı öldürmek.
11:52
What are the chances that represents
251
697000
2000
Bu durumun insanlığın gelişiminin doruk noktasını
11:54
a peak of human flourishing?
252
699000
5000
temsil ediyor olma şansı sizce ne kadar?
12:02
Now, to say this is not to say that we have got the
253
707000
2000
Şimdi şunu belirtmeliyim ki bizim toplumumuzda da
12:04
perfect solution in our own society.
254
709000
4000
bu soruna bir çözüm bulabilmiş değiliz.
12:08
For instance,
255
713000
2000
Örneğin,
12:10
this is what it's like to go to a newsstand almost anywhere
256
715000
2000
bu gelişmiş ülkelerin hemen hepsindeki herhangi bir gazete bayiine
12:12
in the civilized world.
257
717000
2000
gittiğinizde karşılaştığınız görüntü.
12:14
Now, granted, for many men
258
719000
2000
Şimdi eminim ki pekçok erkeğin
12:16
it may require a degree in philosophy to see something wrong with these images.
259
721000
3000
bu görsellerde bir sorun olduğunu anlayabilmesi için bir felsefe eğitimi gerekebilir.
12:19
(Laughter)
260
724000
3000
(Gülüşmeler)
12:22
But if we are in a reflective mood,
261
727000
3000
Ama eğer tarafsız bir ruh hali içindeysek
12:25
we can ask,
262
730000
2000
şunu sorabiliriz:
12:27
"Is this the perfect expression
263
732000
2000
"Bu görseller, gençlik, güzellik ya da
12:29
of psychological balance
264
734000
2000
kadın vücudu gibi değişkenleri betimlemek için
12:31
with respect to variables like youth and beauty and women's bodies?"
265
736000
3000
uygun bir psikolojik denge içinde mi sunulmuşlar?"
12:34
I mean, is this the optimal environment
266
739000
2000
Yani, bu çocuklarımızı yetiştirmek için
12:36
in which to raise our children?
267
741000
4000
en iyi ortam mı?
12:40
Probably not. OK, so perhaps there's some place
268
745000
2000
Muhtemelen değil. Tamam, o zaman yelpazenin
12:42
on the spectrum
269
747000
2000
içinde bir yerlerde
12:44
between these two extremes
270
749000
2000
bu iki uç noktanın arasında
12:46
that represents a place of better balance.
271
751000
3000
daha dengeli bir durumu temsil eden bir yer olmalı.
12:49
(Applause)
272
754000
8000
(Alkışlar)
12:57
Perhaps there are many such places --
273
762000
2000
Belki de bunu sağlayan pek çok yer var--
12:59
again, given other changes in human culture
274
764000
3000
Tekrarlıyorum, insanlık kültüründeki diğer değişimlere bakarsak
13:02
there may be many peaks on the moral landscape.
275
767000
2000
ahlak açısından da pek çok zirveler olabilir.
13:04
But the thing to notice is that there will be
276
769000
2000
Ama dikkat etmemiz gereken diğer nokta
13:06
many more ways not to be on a peak.
277
771000
5000
bu zirvelerde yer almamak için de pek çok yol olduğu.
13:11
Now the irony, from my perspective,
278
776000
2000
Şimdi ironik olan şu ki, benim gördüğüm kadarıyla
13:13
is that the only people who seem to generally agree with me
279
778000
3000
bu konuda benimle aynı fikirde olan insalar,
13:16
and who think that there are right and wrong answers to moral questions
280
781000
3000
yani ahlaki soruların doğru ya da yanlış cevapları olabileceğini düşünenler
13:19
are religious demagogues of one form or another.
281
784000
3000
genelde o ya da bu inanışa sahip dinci demagoglar.
13:22
And of course they think they have right answers to moral questions
282
787000
3000
Ve elbette ahlaki sorulara doğru yanıtları olduğunu düşünüyorlar
13:25
because they got these answers from a voice in a whirlwind,
283
790000
4000
çünkü onlar bu yanıtları rüzgarın içindeki bir sesten alıyorlar,
13:29
not because they made an intelligent analysis of the causes
284
794000
2000
insan ve hayvanların refahını sağlayan şartları
13:31
and condition of human and animal well-being.
285
796000
4000
akıllıca analiz ederek bir sonuca varmış değiller.
13:35
In fact, the endurance of religion
286
800000
2000
Aslında, insanların ahlaki sorulara
13:37
as a lens through which most people view moral questions
287
802000
4000
cevap ararken baktıkları bir mercek olan dinin uzun süren dayanıklılığı
13:41
has separated most moral talk
288
806000
3000
çoğu ahlaki diyaloğu
13:44
from real questions of human and animal suffering.
289
809000
4000
insan ve hayvanların çektiği eziyetle ilgili sorulardan ayırmış durumda.
13:48
This is why we spend our time
290
813000
2000
Bu nedenle vaktimizi
13:50
talking about things like gay marriage
291
815000
2000
soykırımlar, nükleer silahlardaki artış
13:52
and not about genocide or nuclear proliferation
292
817000
4000
yoksulluk veya diğer önemli konular yerine
13:56
or poverty or any other hugely consequential issue.
293
821000
5000
eşcinsel evliliği hakkında kaonuşmakla harcıyoruz.
14:01
But the demagogues are right about one thing: We need
294
826000
2000
Ama demagogların haklı oldukları bir konu var,
14:03
a universal conception of human values.
295
828000
4000
o da insani değerlerin evrensel olara kavranması.
14:07
Now, what stands in the way of this?
296
832000
2000
Şimdi, buna engel olan ne?
14:09
Well, one thing to notice is that we
297
834000
2000
Şimdi dikkatimizi çekmesi gereken şey şu
14:11
do something different when talking about morality --
298
836000
2000
ahlak hakkında konuşurken farklı bir şey yapıyoruz --
14:13
especially secular, academic, scientist types.
299
838000
4000
özellikle de laik, akademik ve bilimle ilgili olanlarımız.
14:17
When talking about morality we value differences of opinion
300
842000
3000
Ahlak hakkında konuşurken görüş farklılıklarına
14:20
in a way that we don't in any other area of our lives.
301
845000
3000
yaşantımızda başka hiç bir konuda yapmadığımız kadar değer veriyoruz.
14:23
So, for instance the Dalai Lama gets up every morning
302
848000
2000
Mesela, Dalai Lama her sabah uyandığında
14:25
meditating on compassion,
303
850000
2000
merhamet duyguları için meditasyon yapıyor
14:27
and he thinks that helping other human beings is an integral component
304
852000
2000
ve diğer insanlara yardım etmenin insalığın mutluluğu için en önemli
14:29
of human happiness.
305
854000
3000
bileşen olduğuna inanıyor.
14:32
On the other hand, we have someone like Ted Bundy;
306
857000
2000
Oysa diğer yanda Ted Bundy gibi insanlar var.
14:34
Ted Bundy was very fond of abducting and raping
307
859000
2000
Ted Bundy genç kadınları kaçırmaktan, onlara tecavüz etmekten,
14:36
and torturing and killing young women.
308
861000
2000
işkence edip sonra da öldürmekten büyük zevk alıyordu.
14:38
So, we appear to have a genuine difference of opinion
309
863000
2000
Görünen o ki, zamanımızı ne kadar verimli geçirebileceğimize
14:40
about how to profitably use one's time.
310
865000
3000
ilişkin epey farkı görüşlerimiz var.
14:43
(Laughter)
311
868000
2000
(Gülüşmeler)
14:45
Most Western intellectuals
312
870000
2000
Çoğu batılı entellektüel
14:47
look at this situation
313
872000
2000
bu duruma baktıklarında şunu der:
14:49
and say, "Well, there's nothing for the Dalai Lama
314
874000
2000
"Dalai Lama'nın her zaman, ama her zaman
14:51
to be really right about -- really right about --
315
876000
3000
tamamen doğru olması veya
14:54
or for Ted Bundy to be really wrong about
316
879000
3000
Ted Bundy'nın her zaman hatalı olması
14:57
that admits of a real argument
317
882000
4000
konusu aslında potansiyel olarak
15:01
that potentially falls within the purview of science.
318
886000
3000
bilimin alanına giren bir tartışma konusu değil.
15:04
He likes chocolate, he likes vanilla.
319
889000
3000
Birisi çukulatalı dondurma seviyor, diğer vanilyalı...
15:07
There's nothing that one should be able to say to the other
320
892000
3000
ve birinin diğerini ikna etmek için söyleyebileceği
15:10
that should persuade the other."
321
895000
3000
herhangi bir şey olamaz."
15:13
Notice that we don't do this in science.
322
898000
3000
Dikkat edin, bunu bilim alanında yapmıyoruz.
15:16
On the left you have Edward Witten.
323
901000
2000
Solda gördüğünüz kişi Edward Witten.
15:18
He's a string theorist.
324
903000
3000
Bir sicim teorisyeni. (string theorist)
15:21
If you ask the smartest physicists around
325
906000
2000
Eğer etrafınızdaki en zeki fizikçilere
15:23
who is the smartest physicist around,
326
908000
2000
etraftaki en zeki fizikçinin kim olduğunu sorarsanız
15:25
in my experience half of them will say Ed Witten.
327
910000
3000
benim deneyimlerime göre yarısı Ed Witten diyecektir.
15:28
The other half will tell you they don't like the question.
328
913000
3000
Diğer yarısı ise size sorudan hoşlanmadıklarını söyleyecekler.
15:31
(Laughter)
329
916000
3000
(Gülüşmeler)
15:34
So, what would happen if I showed up at a physics conference
330
919000
4000
Peki, eğer ben bir fizik konferasnına gitsem ve
15:38
and said,"String theory is bogus.
331
923000
2000
desem ki, "Sicim teorisi saçmalıktan başka birşey değil.
15:40
It doesn't resonate with me. It's not how I chose to
332
925000
2000
Bana uymuyor. Benim evreni küçük ölçekte izlemek
15:42
view the universe at a small scale.
333
927000
3000
için seçeceğim bir yöntem değil.
15:45
I'm not a fan."
334
930000
2000
Buna inanmıyorum." Sizce ne olur?
15:47
(Laughter)
335
932000
3000
(Gülüşmeler)
15:50
Well, nothing would happen because I'm not a physicist;
336
935000
2000
Hiç bir şey olmaz, çünkü ben bir fizikçi değilim,
15:52
I don't understand string theory.
337
937000
2000
sicim teorisini anlamıyorum,
15:54
I'm the Ted Bundy of string theory.
338
939000
2000
ben sicim teorisinin Ted Bundy'siyim.
15:56
(Laughter)
339
941000
3000
(Gülüşmeler)
15:59
I wouldn't want to belong to any string theory club that would have me as a member.
340
944000
3000
Beni üye olarak kabul edecek herhangi bir sicim teorisi klübüne iüe olmak istemem zaten.
16:02
But this is just the point.
341
947000
2000
İşte anlatmaya çalıştığım şey bu.
16:04
Whenever we are talking about facts
342
949000
3000
Gerçeklerden bahsederken
16:07
certain opinions must be excluded.
343
952000
2000
bazı görüşleri dışarıda tutmalıyız.
16:09
That is what it is to have a domain of expertise.
344
954000
3000
Bir uzmanlık alanına sahip olmak bu demek.
16:12
That is what it is for knowledge to count.
345
957000
3000
Bilginin kayda değer olması bunun için önemli.
16:15
How have we convinced ourselves
346
960000
3000
Kendimizi nasıl inandırdık ki
16:18
that in the moral sphere there is no such thing as moral expertise,
347
963000
4000
ahlaki konularda ahlak uzmanlığı,
16:22
or moral talent, or moral genius even?
348
967000
3000
ahlak yeteneği veya ahlaki deha olmadığını düşünüyoruz.
16:25
How have we convinced ourselves
349
970000
2000
Her bir görüşün kayda değer olduğu
16:27
that every opinion has to count?
350
972000
2000
fikrine kendimizi nasıl inandırdık?
16:29
How have we convinced ourselves
351
974000
2000
Düşünmeye değer bu konularda
16:31
that every culture has a point of view
352
976000
2000
her bir kültürün bir bakış açısı
16:33
on these subjects worth considering?
353
978000
3000
olduğuna nasıl inandırdık kendimizi?
16:36
Does the Taliban
354
981000
2000
Taliban'ın fizik hakkında
16:38
have a point of view on physics
355
983000
2000
dikkate almamızı gerektirecek
16:40
that is worth considering? No.
356
985000
3000
bir görüşü var mı? Yok.
16:43
(Laughter)
357
988000
5000
(Gülüşmeler)
16:48
How is their ignorance any less obvious
358
993000
3000
Cahillikleri insanların refahı söz konusu olduğunda
16:51
on the subject of human well-being?
359
996000
2000
neden daha az dikkat çekiyor peki?
16:53
(Applause)
360
998000
6000
(Alkışlar)
16:59
So, this, I think, is what the world needs now.
361
1004000
4000
Bu nedenle, şu anda dünyanın buna ihtiyacı olduğunu düşünüyorum.
17:03
It needs people like ourselves to admit
362
1008000
3000
İnsanların rehafa ermesi ile ilgili
17:06
that there are right and wrong answers
363
1011000
3000
soruların doğru ve yanlış cevapları olduğunu
17:09
to questions of human flourishing,
364
1014000
2000
itiraf edecek bizim gibi insanlara ihtiyacı var.
17:11
and morality relates
365
1016000
2000
Ahlak ise o gerçekliklerin
17:13
to that domain of facts.
366
1018000
2000
hüküm sürdüğü alana bağlı.
17:15
It is possible
367
1020000
2000
Bireylerin hatta
17:17
for individuals, and even for whole cultures,
368
1022000
4000
bütün bir kültürün
17:21
to care about the wrong things,
369
1026000
2000
yanlış şeylere önem vermeleri mümkün:
17:23
which is to say that it's possible for them
370
1028000
3000
yani insanların lüzümsuz yere acı çekmelerine
17:26
to have beliefs and desires that reliably lead
371
1031000
2000
neden olacak inanç ve arzulara
17:28
to needless human suffering.
372
1033000
2000
sahip olmaları mümkün.
17:30
Just admitting this will transform our discourse about morality.
373
1035000
5000
Sadece bunu itiraf etmemiz ahlaki söylemimizi değiştirecektir.
17:35
We live in a world in which
374
1040000
3000
Artık uluslararasındaki
17:38
the boundaries between nations mean less and less,
375
1043000
3000
sınrıların gittikçe azaldığı bir dünyada yaşıyoruz,
17:41
and they will one day mean nothing.
376
1046000
3000
ve günün birinde bu sınırların hiç anlamı kalmayacak.
17:44
We live in a world filled with destructive technology,
377
1049000
2000
Tahrip edici teknolojilerle dolu bir dünyada yaşıyoruz,
17:46
and this technology cannot be uninvented;
378
1051000
2000
ve bu teknolojiler icat edilmemiş hale getirmek imkansız,
17:48
it will always be easier
379
1053000
2000
her zaman bir şeyleri bozmak
17:50
to break things than to fix them.
380
1055000
4000
onları onarmaktan daha kolay olacak.
17:54
It seems to me, therefore, patently obvious
381
1059000
2000
Bu nedenle bana öyle geliyor ki
17:56
that we can no more
382
1061000
4000
bundan böyle insanlığın iyiliği ile
18:00
respect and tolerate
383
1065000
2000
ilgili konulardaki farklı görüşlere
18:02
vast differences in notions of human well-being
384
1067000
4000
saygı göstermemiz ve katlanmamız; aynı hastalıkların
18:06
than we can respect or tolerate vast differences
385
1071000
3000
toplumlarda yayılışı ile ilgili fikirlerin farklılığına
18:09
in the notions about how disease spreads,
386
1074000
3000
saygı gösteremememiz, ya da uçak yapımı ile ilgili
18:12
or in the safety standards of buildings and airplanes.
387
1077000
3000
güvenlik standartlarındaki farklılıkları hoş görmememiz gibi mümkün değil
18:15
We simply must converge
388
1080000
3000
Basitçe, insan hayatındaki
18:18
on the answers we give to the most important questions in human life.
389
1083000
4000
en önemli sorulara cevap verme konusunda birleşmeliyiz.
18:22
And to do that, we have to admit that these questions have answers.
390
1087000
5000
Ve bunu yapmak için de önce bu soruların cevapları olduğunu kabul etmemiz gerekir.
18:27
Thank you very much.
391
1092000
2000
Çok teşekkür ederim.
18:29
(Applause)
392
1094000
23000
(Alkışlar)
18:52
Chris Anderson: So, some combustible material there.
393
1117000
4000
Chris Anderson: Epey patlamaya hazır bir konuşma oldu.
18:56
Whether in this audience or people elsewhere in the world,
394
1121000
3000
salondaki dinleyiciler veya dünyanın diğer yerlerindeki insanlar
18:59
hearing some of this, may well be doing the
395
1124000
2000
bunu duyduklarında, öfke ile bağırıp çağırabilirler
19:01
screaming-with-rage thing, after as well, some of them.
396
1126000
5000
en azından bazıları bunu yapacaktır.
19:06
Language seems to be really important here.
397
1131000
2000
Burada kullanılan dil çok önemli gibi görünüyor.
19:08
When you're talking about the veil,
398
1133000
2000
Peçeden bahsederken,
19:10
you're talking about women dressed in cloth bags.
399
1135000
3000
yani kumaş çuvallara bürünmüş kadınlardan bahsedeken,
19:13
I've lived in the Muslim world, spoken with a lot of Muslim women.
400
1138000
4000
ben Müslüman bi ülkede yaşadım ve pekçok Müslüman kadınla konuştum.
19:17
And some of them would say something else. They would say,
401
1142000
2000
Bunların bir kısmı bambaşka birşey söyleyecektir. Diyecekler ki,
19:19
"No, you know, this is a celebration
402
1144000
3000
"Hayır, bu bir kutlama aslında
19:22
of female specialness,
403
1147000
3000
kadınların ne kadar özel olduğu ile ilgili
19:25
it helps build that and it's a result of the fact that" --
404
1150000
2000
tesettür, bu özel statüyü oluşturmaya yardım ediyor aslında..."
19:27
and this is arguably a sophisticated psychological view --
405
1152000
4000
ve bu tartışmaya açık karmaşık psikolojik bir bakış açısı,
19:31
"that male lust is not to be trusted."
406
1156000
3000
"erkeklerin şehvet duygularına güvenilemez."
19:34
I mean, can you engage in a conversation
407
1159000
3000
Yani, böyle düşünen bir kadınla, bir nevi
19:37
with that kind of woman without seeming kind of cultural imperialist?
408
1162000
5000
kültür emperyalisti gibi görünmeden herhangi bir diyaloğa girmek mümkün mü?
19:42
Sam Harris: Yeah, well I think I tried to broach this in a sentence,
409
1167000
3000
Sam Harris: Evet, aslında bana ayrılan süreyi kontrol etmeye çalışırken
19:45
watching the clock ticking,
410
1170000
2000
bu konuya bir cümle ile değinmeye çalıştım.
19:47
but the question is:
411
1172000
2000
ama asıl soru şu,
19:49
What is voluntary in a context
412
1174000
3000
erkeklerin belirli beklentileri olan
19:52
where men have certain expectations,
413
1177000
2000
ve kendinizi örtmediğiniz takdirde
19:54
and you're guaranteed to be treated in a certain way
414
1179000
4000
belli şekillerde muamele göreceğiniz bir ortamda
19:58
if you don't veil yourself?
415
1183000
2000
gönüllülük ne demektir?
20:00
And so, if anyone in this room
416
1185000
2000
Yani bu odadaki herhangi biri
20:02
wanted to wear a veil,
417
1187000
2000
peçe takmak istediğinde
20:04
or a very funny hat, or tattoo their face --
418
1189000
3000
ya da komik bir şapka, ya da yüzlerine dövme yaptırmak istediğinde --
20:07
I think we should be free to voluntarily do whatever we want,
419
1192000
3000
bence hepimiz özgür irademizle ne istersek onu yapabiliyor olmalıyız.
20:10
but we have to be honest about
420
1195000
3000
ama bu kadınların ne gibi baskı ve kısıtlamalar
20:13
the constraints that these women are placed under.
421
1198000
2000
altında olduğu konusunda dürüst olmamız gerekir.
20:15
And so I think we shouldn't be so eager
422
1200000
3000
Bu nedenle her zaman onların ne dediklerine
20:18
to always take their word for it,
423
1203000
2000
inanmamak gerekir,
20:20
especially when it's 120 degrees out
424
1205000
2000
özellikle de dışarıda hava 50 dereceyken
20:22
and you're wearing a full burqa.
425
1207000
3000
sımsıkı kapalı burka giyiyorlarsa.
20:25
CA: A lot of people want to believe in this
426
1210000
2000
C.A.: Pekçok insan ahlaki gelişme
20:27
concept of moral progress.
427
1212000
2000
kavramına inanmak istiyor.
20:29
But can you reconcile that?
428
1214000
2000
Peki bu konuda uzlaşılabilir mi?
20:31
I think I understood you to say that you could
429
1216000
2000
Benim anladığım kadarı ile diyorsunuz ki
20:33
reconcile that with a world that doesn't become
430
1218000
2000
tek boyuta indirgenmemiş, herpimizin
20:35
one dimensional, where we all have to think the same.
431
1220000
3000
aynı düşünmek zorunda kalmadığı bir dünya ile uzlaşılabilir.
20:38
Paint your picture of what
432
1223000
2000
Zamanı 50 yıl hatta
20:40
rolling the clock 50 years forward,
433
1225000
3000
100 yıl ileri alacak olsanız
20:43
100 years forward, how you would like to think of
434
1228000
2000
ahlaki gelişim ile zenginleşmeyi dengeleyen bir dünyayı
20:45
the world, balancing moral progress
435
1230000
3000
nasıl düşünmek, nasıl görmek
20:48
with richness.
436
1233000
3000
isterdiniz?
20:51
SH: Well, I think once you admit
437
1236000
2000
S.H: Sanırım, bir kez birbirimizin zihnini
20:53
that we are on the path toward understanding our minds
438
1238000
3000
beyinlerimiz seviyesinde, önemli detayları ile
20:56
at the level of the brain in some important detail,
439
1241000
3000
anlamaya başladığımızı itiraf edebilirsek
20:59
then you have to admit
440
1244000
2000
o zaman kendimizle ilgili
21:01
that we are going to understand all of the positive
441
1246000
4000
bütün olumlu veya olumsuz özellikleri
21:05
and negative qualities
442
1250000
2000
çok daha detaylı bir şekilde anlayabileceğimizi
21:07
of ourselves in much greater detail.
443
1252000
2000
itiraf edebiliriz.
21:09
So, we're going to understand positive social emotion
444
1254000
2000
Böyle bir durumda, empati ya da şefkat gibi
21:11
like empathy and compassion,
445
1256000
2000
olumlu toplumsal duyguları anlayacağız,
21:13
and we're going to understand the factors
446
1258000
2000
ve bu duyguları destekleyen faktörleri de --
21:15
that encourage it -- whether they're genetic,
447
1260000
2000
genetik olabilirler, ya da insanların
21:17
whether they're how people talk to one another,
448
1262000
2000
birbirileri ile nasıl konuştuklarına bağlı olabilirler
21:19
whether they're economic systems,
449
1264000
2000
ya da ekonomik sistemlere bağlı olabilirler.
21:21
and insofar as we begin to shine light on that
450
1266000
3000
Bilinen şu ki bu konuları aydınlatmaya başladılar
21:24
we are inevitably going to converge
451
1269000
2000
ve elimizde olmadan be gerçeklik evreninde
21:26
on that fact space.
452
1271000
2000
bir araya geleceğiz.
21:28
So, everything is not going to be up for grabs.
453
1273000
2000
Böylece herşey el altında olacak.
21:30
It's not going to be like
454
1275000
3000
Kızımı doğumdan itibaren testtüre sokmuş olmamla
21:33
veiling my daughter from birth
455
1278000
2000
ona kendine güvenmesini, ve
21:35
is just as good as teaching her
456
1280000
3000
kadınları arzulayan erkekler
21:38
to be confident and well-educated
457
1283000
4000
hakkında bilgi sahibi olmasını
21:42
in the context of men who do desire women.
458
1287000
3000
öğretmem kadar iyi olmayacak.
21:45
I mean I don't think we need an NSF grant to know
459
1290000
4000
Demek istiyorum ki, mecburi tesettürün kötü bir fikir olduğunu anlamak için
21:49
that compulsory veiling is a bad idea --
460
1294000
3000
Bilim Enstitüsünden gelecek bir araştırma fonuna ihtiyaç yok--
21:52
but at a certain point
461
1297000
2000
Ama bir noktada
21:54
we're going to be able to scan the brains of everyone involved
462
1299000
3000
konuya dahil olan insanların beynini taramamız ve
21:57
and actually interrogate them.
463
1302000
3000
onları sorgulamamız mümkün olacak.
22:00
Do people love their daughters
464
1305000
3000
Bu sistemdeki insanlar kızlarını
22:03
just as much in these systems?
465
1308000
3000
gerçekten çok seviyorlar mı?
22:06
And I think there are clearly right answers to that.
466
1311000
2000
Bence bu soruların doğru cevapları olmalı.
22:08
CA: And if the results come out that actually they do,
467
1313000
3000
C.A.: Eğer sonuçta gerçekten sevdikleri ortaya çıkarsa
22:11
are you prepared to shift your instinctive current judgment
468
1316000
3000
bu konular hakkındaki içgüdüsel bazı yargılarınızı değiştirmeye
22:14
on some of these issues?
469
1319000
2000
hazır mısınız?
22:16
SH: Well yeah, modulo one obvious fact,
470
1321000
3000
S.H: Elbette, bariz olan gerçek şu ki,
22:19
that you can love someone
471
1324000
2000
birini tamamen sanrısal bir inanç
22:21
in the context of a truly delusional belief system.
472
1326000
3000
sistemi bağlamında sevebilirsiniz.
22:24
So, you can say like, "Because I knew my gay son
473
1329000
2000
Böylece şunu demeniz mümkün: "Eşcinsel olan oğlumun
22:26
was going to go to hell if he found a boyfriend,
474
1331000
3000
eğer bir erkek arkadaş bulursa cehenneme gitmemesi için
22:29
I chopped his head off. And that was the most compassionate thing I could do."
475
1334000
3000
kafasını kestim. Onun için yapabileceğim en merhametli şey bu idi. "
22:32
If you get all those parts aligned,
476
1337000
2000
Eğer bu şekilde bakarsanız,
22:34
yes I think you could probably be feeling the emotion of love.
477
1339000
3000
evet sanırım orada sevgi duygusunu hissediyor olabilirsiniz.
22:37
But again, then we have to talk about
478
1342000
2000
Ama yine de bu durumda, daha geniş bir kavram
22:39
well-being in a larger context.
479
1344000
2000
olarak refahtan bahsetmek gerekir.
22:41
It's all of us in this together,
480
1346000
2000
Bu gemide hep beraberiz,
22:43
not one man feeling ecstasy
481
1348000
4000
sadece heyecanlanıp kendini bir otobüste
22:47
and then blowing himself up on a bus.
482
1352000
2000
havaya uçuran tek bir adamdan bahsetmiyoruz.
22:49
CA: Sam, this is a conversation I would actually love to
483
1354000
2000
C.A.: Bu sohbete saatlerce devam edebilmeyi
22:51
continue for hours.
484
1356000
2000
çok isterdim.
22:53
We don't have that, but maybe another time. Thank you for coming to TED.
485
1358000
2000
Ama vaktimiz yok, belki bir başka sefere. TED'e katıldığınız için teşekkürler.
22:55
SH: Really an honor. Thank you.
486
1360000
2000
S.H: Benim için bir onurdu. Teşekkürler.
22:57
(Applause)
487
1362000
3000
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Sam Harris - Neuroscientist, philosopherSam Harris's work focuses on how our growing understanding of ourselves and the world is changing our sense of how we should live.
Why you should listen
Sam Harris is the author of five New York Times bestsellers. His books include The End of Faith, Letter to a Christian Nation, The Moral Landscape, Free Will, Lying, Waking Up and Islam and the Future of Tolerance (with Maajid Nawaz). The End of Faith won the 2005 PEN Award for Nonfiction. Harris's writing and public lectures cover a wide range of topics -- neuroscience, moral philosophy, religion, spirituality, violence, human reasoning -- but generally focus on how a growing understanding of ourselves and the world is changing our sense of how we should live.
Harris's work has been published in more than 20 languages and has been discussed in the New York Times, Time, Scientific American, Nature, Newsweek, Rolling Stone and many other journals. He has written for the New York Times, the Los Angeles Times, The Economist, The Times (London), the Boston Globe, The Atlantic, The Annals of Neurology and elsewhere. Harris also regularly hosts a popular podcast.
Harris received a degree in philosophy from Stanford University and a Ph.D. in neuroscience from UCLA.
Sam Harris | Speaker | TED.com