TED2010
Sam Harris: Science can answer moral questions
Sam Harris: Kayang tugunan ng Siyensya ang mga katanungan ukol sa Moralidad
Filmed:
Readability: 4.3
6,257,604 views
Ang mga katanungan ukol sa kabutihan at kasamaan, wasto at mali ay karaniwang napagiisipan na hindi matutugunan ng siyensya. Ngunit, sa argumentong ito ni Sam Harris, kanyang mapatutunayan na ang siyensya - at nararapat lamang - maging awtoridad paukol sa isyung moralidad, paghubog sa pagkataong pagpapahalaga at sa kung ano ang bumubuo sa isang mabuting pamumuhay.
Sam Harris - Neuroscientist, philosopher
Sam Harris's work focuses on how our growing understanding of ourselves and the world is changing our sense of how we should live. Full bio
Sam Harris's work focuses on how our growing understanding of ourselves and the world is changing our sense of how we should live. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I'm going to speak today about the relationship
0
0
3000
Aking tatalakayin ang relasyon
00:18
between science and human values.
1
3000
4000
sa pagitan ng siyensya and moralidad.
00:22
Now, it's generally understood that
2
7000
2000
Karaniwan nang umiiral
00:24
questions of morality --
3
9000
2000
ang mga katanungan ukol sa moralidad
00:26
questions of good and evil and right and wrong --
4
11000
2000
-mga katanungan tungkol sa kabutihan at kasamaan, tama at mali-
00:28
are questions about which science officially has no opinion.
5
13000
3000
ay mga katanungan kung saan ang siyensya ay walang opinyon.
00:31
It's thought that science can help us
6
16000
3000
Isang pagkakaunawa na ang siyensya ay nakatutulong
00:34
get what we value,
7
19000
2000
upang makamtan ang mga bagay na mahalaga
00:36
but it can never tell us what we ought to value.
8
21000
3000
subalit hindi nito kayang patunayan ang nararapat nating pahalagahan.
00:39
And, consequently, most people -- I think most people
9
24000
2000
Sa gayon, karamihan ng mga tao –- sa aking palagay
00:41
probably here -- think that science will never answer
10
26000
3000
maaring karamihan dito – ay nagiisip na ang siyensya ay hindi kailanman masasagot
00:44
the most important questions in human life:
11
29000
3000
ang pinakamahalagang mga katanungan sa buhay ng tao.
00:47
questions like, "What is worth living for?"
12
32000
2000
mga katanugan tulad ng, “Ano ang ikahahalaga ng buhay?
00:49
"What is worth dying for?"
13
34000
2000
“Ano ang ikabubuwis ng isang buhay?”
00:51
"What constitutes a good life?"
14
36000
2000
“Ano ang bumubuo sa isang mabuting na pamumuhay?”
00:53
So, I'm going to argue
15
38000
2000
Kung sa gayon, aking patutunayan na
00:55
that this is an illusion -- that the separation between
16
40000
2000
isa itong ilusyon -- ang pagitan ng
00:57
science and human values is an illusion --
17
42000
2000
siyensya ang pagpapahalaga ay isang ilusyon --
00:59
and actually quite a dangerous one
18
44000
3000
at sa katunayan ay tila mapanganib na ilusyon
01:02
at this point in human history.
19
47000
2000
sa ating panahon ngayon.
01:04
Now, it's often said that science
20
49000
2000
Kalimitang binabanggit na ang siyensya
01:06
cannot give us a foundation for morality and human values,
21
51000
3000
ay kailanman hindi maaaring magbigay ng pundasyon para sa moralidad at pagkataong pagpapahalaga,
01:09
because science deals with facts,
22
54000
3000
dahil ang siyensya ay paukol sa mga naitatag na katotohanan,
01:12
and facts and values seem to belong to different spheres.
23
57000
4000
at ang katotohanan at pagpapahalaga ay kabilang sa magkaibang kategorya.
01:16
It's often thought that there's no description
24
61000
3000
Madalas maisip na walang deskripsiyon
01:19
of the way the world is
25
64000
2000
ang daigdig
01:21
that can tell us how the world ought to be.
26
66000
4000
kung saan, ito ay maaaring makapagsabi kung paano ang daigdig ay nararapat maging.
01:25
But I think this is quite clearly untrue.
27
70000
2000
Ngunit, sa aking palagay, ito ay malinaw na kabulaanan.
01:27
Values are a certain kind of fact.
28
72000
4000
Ang pagpapahalaga ay isang tiyak na uri ng katotohanan.
01:31
They are facts about the well-being of conscious creatures.
29
76000
4000
Ito ay ang mga katotohan ukol sa kapakanan ng bawat nilalang.
01:35
Why is it that we don't have ethical obligations toward rocks?
30
80000
4000
Bakit wala tayong etikal na obligasyon tungo sa mga bato?
01:39
Why don't we feel compassion for rocks?
31
84000
3000
Bakit wala tayong nararamdamang pagkahabag para sa mga bato?
01:42
It's because we don't think rocks can suffer. And if we're more
32
87000
2000
Ito ay sa kadahilanang alam natin na hindi nakararanas ng pagdurusa ang mga bato. At kung higit tayong
01:44
concerned about our fellow primates
33
89000
2000
nagmamalasakit sa ating kapwa nilalang
01:46
than we are about insects, as indeed we are,
34
91000
3000
kumpara sa mga insekto, at gayun nga
01:49
it's because we think they're exposed to a greater range
35
94000
2000
ito ay dahil alam natin na sila ay nakararanas ng mas malawak
01:51
of potential happiness and suffering.
36
96000
3000
na potenyal para sa ligaya at pagdurusa.
01:54
Now, the crucial thing to notice here
37
99000
3000
Ngayon, ang napakaimportanteng pansin dito
01:57
is that this is a factual claim:
38
102000
2000
ay ito nababatay sa katotohanan.
01:59
This is something that we could be right or wrong about. And if we
39
104000
2000
Ito ay isang bagay na maari tayong maging tama o mali. At kung tayo ay
02:01
have misconstrued the relationship between biological complexity
40
106000
3000
may maling konsepto ukol sa relasyon sa pagitan ng biyolohikal na kompleksidad
02:04
and the possibilities of experience
41
109000
3000
at ang posibilidad ng karanasan
02:07
well then we could be wrong about the inner lives of insects.
42
112000
3000
maaring magkamali nga tayo ukol sa detalye ng buhay ng mga insekto.
02:10
And there's no notion,
43
115000
4000
At walang paniwala
02:14
no version of human morality
44
119000
2000
walang bersyon ng makataong moralidad
02:16
and human values that I've ever come across
45
121000
3000
at pagpapahalaga na kailanman ay aking nabatid
02:19
that is not at some point reducible
46
124000
2000
na sa isang banda ay hindi maaring isimplika
02:21
to a concern about conscious experience
47
126000
3000
sa pagintindi ukol sa magkamalay na karanasan
02:24
and its possible changes.
48
129000
2000
at ang posibleng pagbabago ng mga ito.
02:26
Even if you get your values from religion,
49
131000
3000
Kahit na ang iyong pagpapahalaga ay mula sa relihiyon,
02:29
even if you think that good and evil ultimately
50
134000
2000
kahit na iyong iniisip na ang kabutihan at kasamaam ay sa huli
02:31
relate to conditions after death --
51
136000
2000
maiuugnay sa kalagayan pagkatapos ng kamatayan --
02:33
either to an eternity of happiness with God
52
138000
3000
alinman sa walang-hanggang kaligayahan sa piling ng Diyos
02:36
or an eternity of suffering in hell --
53
141000
2000
o ang walang-hanggang pagdurusa sa impyerno --
02:38
you are still concerned about consciousness and its changes.
54
143000
4000
ikaw ay sadyang may malasakit sa diwa at sa mga pagbabago nito.
02:42
And to say that such changes can persist after death
55
147000
3000
At kung masasabi na ang mga pagbabagong ito ay mananatili kahit matapos ang kamatayan
02:45
is itself a factual claim,
56
150000
2000
ay isang batid na katotohanan
02:47
which, of course, may or may not be true.
57
152000
3000
na tiyak na maaring mali o tama.
02:50
Now, to speak about the conditions of well-being
58
155000
3000
Ngayon, patungkol sa kondisyon ng kapakanan ng
02:53
in this life, for human beings,
59
158000
2000
katauhan sa buhay na ito,
02:55
we know that there is a continuum of such facts.
60
160000
3000
alam natin na mayroong mga batid na katotohanan.
02:58
We know that it's possible to live in a failed state,
61
163000
3000
Alam natin na posibleng mamuhay sa isang bigong kalagayan
03:01
where everything that can go wrong does go wrong --
62
166000
2000
kung saan ang lahat na maaring magkamali ay sadyang nagkakamali --
03:03
where mothers cannot feed their children,
63
168000
3000
kung saan ang mga ina ay hindi kayang pakainin ang kayang mga anak
03:06
where strangers cannot find the basis for peaceful collaboration,
64
171000
4000
kung saan ang mga estranghero ay walang makitang basehan para sa mapayapang pakikitungo
03:10
where people are murdered indiscriminately.
65
175000
3000
kung saan ang mga tao ay walang-awang napapaslang
03:13
And we know that it's possible to move along this continuum
66
178000
3000
At alam nating posibleng kumilos pasulong sa ganitong palakad
03:16
towards something quite a bit more idyllic,
67
181000
2000
patungo sa payapa't maligayang kondisyon
03:18
to a place where a conference like this is even conceivable.
68
183000
5000
sa lugar kung saan ang mga pagtitipon gaya nito ay maaaring maganap
03:23
And we know -- we know --
69
188000
3000
At alam natin -- alam natin --
03:26
that there are right and wrong answers
70
191000
2000
na mayroong wasto at maling kasagutan
03:28
to how to move in this space.
71
193000
2000
at kung paano kumilos sa ating kinalalagyan.
03:30
Would adding cholera to the water be a good idea?
72
195000
6000
Ang pagdaragdag ng cholera sa tubig ay isa bang mabuting ideya?
03:36
Probably not.
73
201000
2000
Marahil ay hindi.
03:38
Would it be a good idea for everyone to believe in the evil eye,
74
203000
3000
Mahusay na ideya ba kung ang lahat ay maniniwala sa demonyong mata
03:41
so that when bad things happened to them
75
206000
2000
at kung sakaling may masamang mangyari sa kanila
03:43
they immediately blame their neighbors? Probably not.
76
208000
4000
ay agad-agad nilang ibibintang sa kalapit-bahay? Marahil ay hindi.
03:47
There are truths to be known
77
212000
2000
May mga katotohanan na maaaring malaman
03:49
about how human communities flourish,
78
214000
3000
patungkol sa kung paano ang komunidad ay posibleng umunlad,
03:52
whether or not we understand these truths.
79
217000
2000
maintindihan man natin o hindiang ganitong uri ng katotohanan.
03:54
And morality relates to these truths.
80
219000
3000
At ang moralidad ay may kaugnayan sa mga katotohanan na ito.
03:57
So, in talking about values we are talking about facts.
81
222000
4000
Kung gayon, sa pagtatalakay ukol sa pagpapahalaga, tayo ay nagididskusyon ukol sa katotohanan.
04:01
Now, of course our situation in the world can be understood at many levels --
82
226000
3000
Ngayon, marapat lamang na ang ating sitwasyon ay maaring maintindihan sa ibat-ibang antas --
04:04
from the level of the genome
83
229000
2000
mula sa antas ng 'genome'
04:06
on up to the level of economic systems
84
231000
2000
hanggang sa lebel ng sistemang ekonomikal
04:08
and political arrangements.
85
233000
2000
at politikal na usapin.
04:10
But if we're going to talk about human well-being
86
235000
2000
Ngunit kung tayo ay magtatalakay ukol sa kapakanan ng bawat nilalang
04:12
we are, of necessity, talking about the human brain.
87
237000
3000
tayo ay, dahil sa pangagailangan, tumutukoy sa utak ng tao.
04:15
Because we know that our experience of the world and of ourselves within it
88
240000
3000
Dahil alam natin na ang ating karanasan sa mundo and ang ating persepsiyon ng ating sarili mula dito
04:18
is realized in the brain --
89
243000
3000
ay mauunawaan sa pagsasaliksik sa utak --
04:21
whatever happens after death.
90
246000
2000
kung ano man ang mangyari pagkatapos ng kamatayan.
04:23
Even if the suicide bomber does get 72 virgins in the afterlife,
91
248000
5000
Kahit pa ang isang suicide bomber ay makakuha ng 72 na birhen sa pangalawang buhay
04:28
in this life, his personality --
92
253000
3000
sa buhay na ito, ang kanyang personalidad --
04:31
his rather unfortunate personality --
93
256000
2000
marahil ang kanyang masaklap na personalidad --
04:33
is the product of his brain.
94
258000
3000
ay produkto ng kanyang utak.
04:36
So the contributions of culture --
95
261000
3000
Kung gayon, ang mga kontribusyon ng kultura --
04:39
if culture changes us, as indeed it does,
96
264000
2000
kung ang kultura ay nakapagbabago sa atin, ay siya nga,
04:41
it changes us by changing our brains.
97
266000
2000
ito ay nakapagbabago habang naiiba ang ating utak.
04:43
And so therefore whatever cultural variation there is
98
268000
3000
Kung gayon, anumang pagkakaiba ng kultura mayroon
04:46
in how human beings flourish
99
271000
2000
sa kung paano napauunlad ang sangkatauhan
04:48
can, at least in principle, be understood
100
273000
2000
ay maari, kahit sa prinsipyo, lubusang maintindihan
04:50
in the context of a maturing science of the mind --
101
275000
3000
sa konteksto ng masulong na pananaliksik sa siyensya --
04:53
neuroscience, psychology, etc.
102
278000
3000
neuroscience,sikolohiya, etc.
04:56
So, what I'm arguing is that
103
281000
2000
Ang aking argumento ay
04:58
value's reduced to facts --
104
283000
2000
mabago ang konsepto ng pagpapahalaga tungo sa katotohanan --
05:00
to facts about the conscious experience
105
285000
2000
katotohanan ukol sa mapangmalay na karanasan
05:02
of conscious beings.
106
287000
3000
ng sangkatauhan.
05:05
And we can therefore visualize a space
107
290000
3000
At kung gayon ay kaya nating masaisip ang lugar
05:08
of possible changes in the experience of these beings.
108
293000
3000
ng mga posibleng pagbabago sa karanasan ng mga tao.
05:11
And I think of this as kind of a moral landscape,
109
296000
2000
At marahil isa itong uri ng 'moral landscape',
05:13
with peaks and valleys that correspond
110
298000
2000
na may mga rurok at lambak na ummayon
05:15
to differences in the well-being of conscious creatures,
111
300000
3000
sa mga pagkakaiba ng bawat kapakanan ng mga nilalang,
05:18
both personal and collective.
112
303000
2000
kapwa personal at panlahat
05:20
And one thing to notice is that perhaps
113
305000
2000
At isang bagay ang mapupuna, marahil
05:22
there are states of human well-being
114
307000
2000
mayroong mga estado ng kagalingan o kapakanan
05:24
that we rarely access, that few people access.
115
309000
3000
na wala tayong kaalaman, na kaunti lamang ang nakaaalam
05:27
And these await our discovery.
116
312000
2000
At ito ay naghihintay ng ating pagdiskubre.
05:29
Perhaps some of these states can be appropriately called
117
314000
2000
Maaring ang ibang kalagayan ay marapat lamang matawag na
05:31
mystical or spiritual.
118
316000
2000
mistikal o ispiritual
05:33
Perhaps there are other states that we can't access
119
318000
2000
Marahil may mga ibang kalagayan na hindi natin kayang tugunan
05:35
because of how our minds are structured
120
320000
3000
dahil sa kung paano ang ating pag-iisip ay naka istruktura
05:38
but other minds possibly could access them.
121
323000
4000
subalit may mga ibang pag-iisip na maaring makapag-alam nito.
05:42
Now, let me be clear about what I'm not saying. I'm not saying
122
327000
2000
Ngayon, nais kong bigyang linaw ang mga bagay na hindi ko ibig sabihin. Hindi ko sinasabi
05:44
that science is guaranteed to map this space,
123
329000
5000
na ang siyensya ay may garantiyang mabalangkas ang espasyong ito,
05:49
or that we will have scientific answers to every
124
334000
2000
o marahil ay may mga siyentipikong kasagutan sa bawat
05:51
conceivable moral question.
125
336000
2000
malikhang tanong ukol sa moralidad
05:53
I don't think, for instance, that you will one day consult
126
338000
2000
Hindi ko lubos maisip, halimbawa, na isang araw ay maaaring
05:55
a supercomputer to learn whether you should have a second child,
127
340000
4000
makonsulta ang isang 'supercomputer' upang malaman kung ikaw ay magkakaroon ng pangalawang anak,
05:59
or whether we should bomb Iran's nuclear facilities,
128
344000
4000
o kaya naman ay kung nararapat na mabomba ang kagamitang nuklear ng Iran,
06:03
or whether you can deduct the full cost of TED as a business expense.
129
348000
4000
o kaya naman ay kung maibabawas ang buong halaga ng TED sa negosyong ito
06:07
(Laughter)
130
352000
2000
(tawanan)
06:09
But if questions affect human well-being
131
354000
2000
Ngunit kung ang mga katanungan ay nauukol sa kapakanan ng mga nilalang
06:11
then they do have answers, whether or not we can find them.
132
356000
3000
samakatuwid ay mayroon itong mga kasagutan, mahanap man natin ito o hindi.
06:14
And just admitting this --
133
359000
2000
At kung tanggapin lamang natin nang buong loob --
06:16
just admitting that there are right and wrong answers
134
361000
2000
tanggapin lamang natin na mayroong wasto at maling kasagutan
06:18
to the question of how humans flourish --
135
363000
2000
sa mga katanungan ukol sa pagpupunyagi ng katauhan
06:20
will change the way we talk about morality,
136
365000
2000
maiiba ang ating persepsyon tungkol sa moralidad.
06:22
and will change our expectations
137
367000
2000
at tuluyang mababago ang ating inaasahan patungkol
06:24
of human cooperation in the future.
138
369000
4000
sa pagkakaisa ng sangkatauhan sa hinaharap.
06:28
For instance, there are 21 states in our country
139
373000
4000
Halimbawa, mayroong 21 na estado sa ating bansa
06:32
where corporal punishment in the classroom is legal,
140
377000
3000
kung saan ang kaparusahan sa silid-aralan ay itinuturing na legal,
06:35
where it is legal for a teacher to beat a child with a wooden board, hard,
141
380000
6000
kung saan legal para sa isang guro ang saktan ang bata gamit ang kahoy na tabla,
06:41
and raising large bruises and blisters and even breaking the skin.
142
386000
4000
at magdulot ng malalaking pasa at sugat, lalo pa at sugatan ito nang malalim
06:45
And hundreds of thousands of children, incidentally,
143
390000
2000
and libo-libong kabataan ang
06:47
are subjected to this every year.
144
392000
2000
nakararanas nito bawat taon.
06:49
The locations of these enlightened districts, I think, will fail to surprise you.
145
394000
5000
Ang lokasyon ng mga distritong ito ay marahil makakapag-gulat sa inyo
06:54
We're not talking about Connecticut.
146
399000
3000
Hindi ito sa Connecticut.
06:57
And the rationale for this behavior is explicitly religious.
147
402000
4000
At ang makatwirang paliwanag dito ay tahasang nagmumula sa relihiyon
07:01
The creator of the universe himself
148
406000
2000
Siya na naglikha sa daigdig
07:03
has told us not to spare the rod,
149
408000
2000
ang nagsabi sa atin na maging mahigpit
07:05
lest we spoil the child --
150
410000
2000
o palakhin sa layaw ang bata --
07:07
this is in Proverbs 13 and 20, and I believe, 23.
151
412000
5000
ito ay nasa Proverbs 13 at 20, at sa aking paniniwala sa 23
07:12
But we can ask the obvious question:
152
417000
2000
Ngunit kaya nating magtanong ng mga katanungang humihingi ng kasagutan:
07:14
Is it a good idea, generally speaking,
153
419000
4000
Isa bang mabuting ideya, sa pangkalahatan
07:18
to subject children to pain
154
423000
3000
na padanasin ng sakit ang bata
07:21
and violence and public humiliation
155
426000
3000
gayundin ng karahasan at kahihiyan
07:24
as a way of encouraging healthy emotional development
156
429000
2000
upang himukin ang emosyonal na kalusugan at pag-unlad
07:26
and good behavior?
157
431000
2000
at magkaroon ng mabuting pag-asal?
07:28
(Laughter)
158
433000
1000
(tawanan)
07:29
Is there any doubt
159
434000
4000
Mayroon bang alinlangan
07:33
that this question has an answer,
160
438000
2000
na ang huwstiyon na ito ay may kasagutan,
07:35
and that it matters?
161
440000
3000
at may kahalagahan?
07:38
Now, many of you might worry
162
443000
2000
Ngayon, maaring marami sa inyo ang nababahala
07:40
that the notion of well-being is truly undefined,
163
445000
3000
na ang pagkahiwatig sa kabutihan/kapakanan ng sangkatauhan ay walang sapat na kahulugan
07:43
and seemingly perpetually open to be re-construed.
164
448000
3000
at maaring lubos na nangangailangan ng pagsasa-ayos
07:46
And so, how therefore can there be an
165
451000
2000
Kung sa gayon, paano maaaring magkaroon ng
07:48
objective notion of well-being?
166
453000
3000
tiyak na layon ang kabutihan o kapakanan ng sangkatauhan?
07:51
Well, consider by analogy, the concept of physical health.
167
456000
3000
Buweno, nilay-nilayin sa pamamagitan ng analohiya, ang konsepto ng pisikal na kalusugan.
07:54
The concept of physical health is undefined.
168
459000
3000
Ang konsepto ng pisikal na kalusugan ay walang karampatang kahulugan.
07:57
As we just heard from Michael Specter, it has changed over the years.
169
462000
3000
Ating narining mula kay Michael Specter, na itoy tuluyang nagbago sa paglipas ng mga taon.
08:00
When this statue was carved
170
465000
2000
Nang ang bantayog na ito ay inukit
08:02
the average life expectancy was probably 30.
171
467000
3000
ang pamantayan ng haba ng buhay ay marahil nasa 30
08:05
It's now around 80 in the developed world.
172
470000
3000
Ngayon ito ay nasa 80 sa maunlad na mga bansa.
08:08
There may come a time when we meddle with our genomes
173
473000
3000
Maaring dumating ang panahon na tayo ay magkaroon ng sapat na kaalaman tungkol sa ating 'genomes'
08:11
in such a way that not being able to run a marathon
174
476000
3000
sa paraang ang mga taong hindi na kayang tumakbo sa maraton
08:14
at age 200 will be considered a profound disability.
175
479000
4000
sa edad na 200 ay masasabing malubhang kapansanan
08:18
People will send you donations when you're in that condition.
176
483000
3000
Ang mga tao ay magbibigay ng donasyon sa mga taong may ganoong kondisyon.
08:21
(Laughter)
177
486000
2000
(tawanan)
08:23
Notice that the fact that the concept of health
178
488000
4000
Bigyang pansin ang katotohanan sa konsepto ng kalusugan
08:27
is open, genuinely open for revision,
179
492000
3000
ay bukas sa diskusyon at rebisyon
08:30
does not make it vacuous.
180
495000
2000
ay nangangahulugan lamang na ito ay may katutunan
08:32
The distinction between a healthy person
181
497000
3000
Ang pagkakaiba sa pagitang ng malusog na tao
08:35
and a dead one
182
500000
2000
at ng patay
08:37
is about as clear and consequential as any we make in science.
183
502000
3000
ay sobang linaw at may katugurang resulta tulad ng anumang adhikain sa siyensya.
08:43
Another thing to notice is there may be many peaks on the moral landscape:
184
508000
3000
Isa pang bagay na dapat bigyang pansin ay ang mga rurok sa 'moral landscape'
08:46
There may be equivalent ways to thrive;
185
511000
3000
Maaaring may mga katumbas na paraan upang magtagumpay;
08:49
there may be equivalent ways to organize a human society
186
514000
2000
maaring may mga katumbas na paraan upang maayos ang lipunan
08:51
so as to maximize human flourishing.
187
516000
2000
upang ating lubos na mapakinabangan ang pagunlad ng sangkatauhan.
08:53
Now, why wouldn't this
188
518000
2000
Ngayon, bakit maaari nitong
08:55
undermine an objective morality?
189
520000
4000
itaguyod ang layon tungo sa moralidad?
08:59
Well think of how we talk about food:
190
524000
3000
Bueno, isipin na lamang ang usapin sa pagkain:
09:02
I would never be tempted to argue to you
191
527000
3000
Marahil ay wala nang dahilan upang isiwalat ang argumentong
09:05
that there must be one right food to eat.
192
530000
2000
may iisang klase ng pagkain ang nararapat lamang kainin.
09:07
There is clearly a range of materials
193
532000
2000
Na mayroong malinaw na klase ng komposisiyon
09:09
that constitute healthy food.
194
534000
2000
na nagbubuo sa nakapagpapalusog na pagkain
09:11
But there's nevertheless a clear distinction
195
536000
2000
Ngunit, mayroong malinaw na pagkakaiba
09:13
between food and poison.
196
538000
2000
sa pagitan ng pagkain at lason.
09:15
The fact that there are many right answers
197
540000
3000
Sa katotohanan na mayroong mga tamang kasagutan
09:18
to the question, "What is food?"
198
543000
2000
sa tanong na, "Ano ang pagkain?"
09:20
does not tempt us
199
545000
3000
hindi na ito nakapagdudulot ng iba pang usapin
09:23
to say that there are no truths to be known about human nutrition.
200
548000
5000
upang masabi na walang katotohanan na dapat maisawalat ukol sa nutrisyon.
09:28
Many people worry
201
553000
2000
Maraming tao ang nababahala
09:30
that a universal morality would require
202
555000
3000
na ang isang unibersal na moralidad ay mangangailangan ng
09:33
moral precepts that admit of no exceptions.
203
558000
3000
moral na mga kautusan na walang katiwalisan.
09:36
So, for instance, if it's really wrong to lie,
204
561000
2000
Halimbawa, kung talagang mali ang magsinugaling,
09:38
it must always be wrong to lie,
205
563000
2000
dapat lamang na palaging maging mali ang magsinugaling,
09:40
and if you can find an exception,
206
565000
2000
at kung makahanap man ng katiwalisan
09:42
well then there's no such thing as moral truth.
207
567000
3000
marahil wala ngang bagay na tulad ng moral na katotohanan.
09:45
Why would we think this?
208
570000
2000
Bakit naman natin ito maiisip?
09:47
Consider, by analogy, the game of chess.
209
572000
3000
Pagisipan natin sa pamamagitan ng analohiya, ang larong 'chess'
09:50
Now, if you're going to play good chess,
210
575000
2000
Ngayon, kung ikaw ay maglalaro ng chess
09:52
a principle like, "Don't lose your Queen,"
211
577000
2000
ang tuntunin na, "Huwag mong iwala ng Reyna,"
09:54
is very good to follow.
212
579000
2000
ay isang mabuting tuntunin,
09:56
But it clearly admits some exceptions.
213
581000
2000
Ngunit, malinaw na ito ay may mga katiwalisan
09:58
There are moments when losing your Queen is a brilliant thing to do.
214
583000
3000
May mga pagkakataon na ang pagakawala sa iyong Queen ay mabuting galaw.
10:01
There are moments when it is the only good thing you can do.
215
586000
4000
May mga pagkakataon na ito lamang ang mabuting gawin.
10:05
And yet, chess is a domain of perfect objectivity.
216
590000
4000
At ang chess ay may iisa lamang perpektong layunin.
10:09
The fact that there are exceptions here does not
217
594000
2000
Ang katotohanan na may eksepsyon dito ay hindi sapat
10:11
change that at all.
218
596000
3000
upang mabago ito.
10:14
Now, this brings us to the sorts of moves
219
599000
3000
Kung gayon, ating maiisip ang ibat-ibang gawain
10:17
that people are apt to make in the moral sphere.
220
602000
3000
na nararapat lamang gawin ng mga tao alang-ala sa moralidad.
10:20
Consider the great problem of women's bodies:
221
605000
5000
Bilang halimbawa ang isyu tungkol sa katawan ng mga kababaihan
10:25
What to do about them?
222
610000
2000
Ano ang nararapat gawin sa mga ito?
10:27
Well this is one thing you can do about them:
223
612000
2000
Bueno, ito ang isa sa mga maaring gawin tungkol dito:
10:29
You can cover them up.
224
614000
2000
Takpan ang mga ito.
10:31
Now, it is the position, generally speaking, of our intellectual community
225
616000
2000
Ang pangkalahatang posisyon ng intelektuwal na komunidadad
10:33
that while we may not like this,
226
618000
4000
na kahit hindi man natin ito magustuhan,
10:37
we might think of this as "wrong"
227
622000
2000
maaring maisip natin na ito ay "mali"
10:39
in Boston or Palo Alto,
228
624000
2000
sa Boston o sa Palo Alto,
10:41
who are we to say
229
626000
2000
sino ba tayo upang magsabi
10:43
that the proud denizens of an ancient culture
230
628000
3000
na ang mga dakilang mamamayan ng sinaunang kultura
10:46
are wrong to force their wives and daughters
231
631000
3000
ay nagkamali sa pagpupursigi na ipilit ang kanilang mga asawa't anak
10:49
to live in cloth bags?
232
634000
2000
na ibalot sa tela ang buo nilang katawan?
10:51
And who are we to say, even, that they're wrong
233
636000
2000
At sino tayo upang magsabi, na kahit sila man ay nagkamali
10:53
to beat them with lengths of steel cable,
234
638000
2000
upang manakit gamit ang bakal na kable,
10:55
or throw battery acid in their faces
235
640000
2000
o buhusan ng asido ang mukha ng kanilang mga biktima
10:57
if they decline the privilege of being smothered in this way?
236
642000
4000
kung iiwasan ng mga kababaihan ang tila isang pribilehiyo upang matrato ng gayon?
11:01
Well, who are we not to say this?
237
646000
3000
Bueno, sino nga ba tayo upang hindi ito banggitin?
11:04
Who are we to pretend
238
649000
2000
Sino tayo upang magsi-walang bahala
11:06
that we know so little about human well-being
239
651000
4000
na kaunti lamang ang ating nalalaman ukol sa kabutihan o kapakanan ng sangkatauhan
11:10
that we have to be non-judgmental about a practice like this?
240
655000
4000
na hindi tayo dapat maging mapanghusga sa mga gawaing tulad nito?
11:14
I'm not talking about voluntary wearing of a veil --
241
659000
4000
Hindi ko tinutukoy ang boluntaryong pagsuot ng belo --
11:18
women should be able to wear whatever they want, as far as I'm concerned.
242
663000
2000
ang mga kababaihan ay may karapatang isuot ang anumang gusto nilang isuot, sa aking palagay.
11:20
But what does voluntary mean
243
665000
3000
Ngunit ano nga ba ang kahulugan ng boluntaryo
11:23
in a community where,
244
668000
2000
sa isang komunidad kung saan,
11:25
when a girl gets raped,
245
670000
3000
ang mga kababaihan ay nagagahasa,
11:28
her father's first impulse,
246
673000
2000
at ang unang udyok ng kanyang ama
11:30
rather often, is to murder her out of shame?
247
675000
5000
kadalasan ay ang paslayin ang anak nito dahil sa kahihiyan?
11:35
Just let that fact detonate in your brain for a minute:
248
680000
7000
Mangyaring sumuwalat ang katotohanang ito sa inyong utak kahit isang minuto lamang:
11:42
Your daughter gets raped,
249
687000
2000
Ang iyong anak ay nagahasa,
11:44
and what you want to do is kill her.
250
689000
3000
at ang tanging nilalayon mong gawin ay ang patayin siya.
11:52
What are the chances that represents
251
697000
2000
Sa anong pagkakataong mailalarawan nito ang
11:54
a peak of human flourishing?
252
699000
5000
matagumpay na pagunlad ng sangkatauhan?
12:02
Now, to say this is not to say that we have got the
253
707000
2000
Bueno, ang pagbanggit sa katotohanang ito ay hindi nangangahulugang mayroon tayong
12:04
perfect solution in our own society.
254
709000
4000
perpektong solusyon sa ating lipunan.
12:08
For instance,
255
713000
2000
Halimbawa,
12:10
this is what it's like to go to a newsstand almost anywhere
256
715000
2000
ito ang kalimitang makikita natin sa mga tindahan ng pahayagan
12:12
in the civilized world.
257
717000
2000
sa sibilisadong lipunan
12:14
Now, granted, for many men
258
719000
2000
Ngayon, maaring para sa karamihan ng mga kalalakihan
12:16
it may require a degree in philosophy to see something wrong with these images.
259
721000
3000
na marahil ay kinakailangang magkaroon ng mataas na antas ng edukasyon sa Pilosopiya upang malaman na mayroon ngang mali sa mga imaheng ito.
12:19
(Laughter)
260
724000
3000
(tawanan)
12:22
But if we are in a reflective mood,
261
727000
3000
Subalit kung tayo naman any mag muni-muni
12:25
we can ask,
262
730000
2000
maaari tayong magtanong,
12:27
"Is this the perfect expression
263
732000
2000
"Ito ba ang wasto at perpektong paraan upang ipahayag
12:29
of psychological balance
264
734000
2000
ang konsepto ng balanseng sikolohiya
12:31
with respect to variables like youth and beauty and women's bodies?"
265
736000
3000
na may konsiderasyon sa mga bagay tulad ng kabataan, kagandahan at katawan ng mga kababaihan?"
12:34
I mean, is this the optimal environment
266
739000
2000
Ang ibig kong sabihin ay ito ba ang pinakamainam na kapaligiran
12:36
in which to raise our children?
267
741000
4000
upang palakihin natin ang ating mga anak?
12:40
Probably not. OK, so perhaps there's some place
268
745000
2000
Marahil ay hindi. Maaari ngang may mga parte
12:42
on the spectrum
269
747000
2000
ng ekspektro
12:44
between these two extremes
270
749000
2000
sa pagitan ng dalawang sukdulan
12:46
that represents a place of better balance.
271
751000
3000
na naglalarawan ng isang lugar para sa mas wastong balanse.
12:49
(Applause)
272
754000
8000
(palakpakan)
12:57
Perhaps there are many such places --
273
762000
2000
Maaaring mayroon ngang gayong mga lugar --
12:59
again, given other changes in human culture
274
764000
3000
muli, isaisip nag ibang mga pagbabago sa ating kultura
13:02
there may be many peaks on the moral landscape.
275
767000
2000
maaring marami ngang mga rurok sa moral na espasyo
13:04
But the thing to notice is that there will be
276
769000
2000
Ngunit, ating mapapansin na mayroon pang
13:06
many more ways not to be on a peak.
277
771000
5000
mas maraming paraan upang hindi maging kabilang sa rurok.
13:11
Now the irony, from my perspective,
278
776000
2000
Ngunit ang kabalintunaan, sa aking palagay
13:13
is that the only people who seem to generally agree with me
279
778000
3000
ay pangkalahatan, ang tanging mga taong sumasang-ayon sa akin
13:16
and who think that there are right and wrong answers to moral questions
280
781000
3000
at sila na nagiisip na mayroon ngang wasto at maling kasagutan sa mga katanungang moral
13:19
are religious demagogues of one form or another.
281
784000
3000
sila pa ang mga uri ng anumang relihiyosong demagogo.
13:22
And of course they think they have right answers to moral questions
282
787000
3000
At malamang, iniisip nila na mayroon ngang wastong kasagutan sa mga moral na tanong.
13:25
because they got these answers from a voice in a whirlwind,
283
790000
4000
dahil nakuha nila ang mga kasagutang ito mula sa tinig ng ipoipo
13:29
not because they made an intelligent analysis of the causes
284
794000
2000
hindi dahil silay ay lumikha ng isang intelihenteng pagsusuri sa mga sanhi
13:31
and condition of human and animal well-being.
285
796000
4000
at ang kondisyon ng sangkautahan maging ang mga kapakanan ng mga hayop.
13:35
In fact, the endurance of religion
286
800000
2000
Sa katunayan, ang katatagan ng relihiyon
13:37
as a lens through which most people view moral questions
287
802000
4000
bilang lente sa pagtanaw ng karamihan ng mga tao sa tanong ukol sa moralidad
13:41
has separated most moral talk
288
806000
3000
ay nagdulot ng paghihiwalay ng karamihan ng mga isyu ukol sa moralidad
13:44
from real questions of human and animal suffering.
289
809000
4000
mula sa tunay na mga katanungan ukol sa sangkatauhan at pagdurusa ng mga hayop.
13:48
This is why we spend our time
290
813000
2000
Ito ang dahilan kung bakit natin ginamit ang ating oras
13:50
talking about things like gay marriage
291
815000
2000
upang pag-usapan ang mga isyu tulad ng pagkpapakasal ng mga homoseksuwal
13:52
and not about genocide or nuclear proliferation
292
817000
4000
at hindi patungkol sa pagpaslang sa mga lahi o paglaganap ng nuklear
13:56
or poverty or any other hugely consequential issue.
293
821000
5000
o kahirapan o anumang higit na importanteng pagdudulot ng mga isyu.
14:01
But the demagogues are right about one thing: We need
294
826000
2000
Ngunit ang mga relihiyosong demigogo ay tunay na may iisang wastong ideya: Kailangan natin
14:03
a universal conception of human values.
295
828000
4000
ng pangkalahatang pang-unawa ukol sa pagpapahalaga ng sangkatauhan.
14:07
Now, what stands in the way of this?
296
832000
2000
Ngayon,ano ang nagsisilbing hadlang dito?
14:09
Well, one thing to notice is that we
297
834000
2000
Bueno, mapapansin natin na tayo ay
14:11
do something different when talking about morality --
298
836000
2000
may ibang paggawi sa tuwing naguusap tayo tungkol sa moralidad --
14:13
especially secular, academic, scientist types.
299
838000
4000
higit pa sa sekular, akademiko at siyentipong perspektibo
14:17
When talking about morality we value differences of opinion
300
842000
3000
Sa tuwing naguusap tayo ukol sa moralidad, ating pinahahalagahan ang mga pagkakaiba ng opinyon
14:20
in a way that we don't in any other area of our lives.
301
845000
3000
sa paraang hindi tulad sa ibang aspeto ng ating buhay.
14:23
So, for instance the Dalai Lama gets up every morning
302
848000
2000
Halimbawa, ang Dalai Lama ay gumigising sa bawat umaga
14:25
meditating on compassion,
303
850000
2000
ang nagninilay ukol sa pagkahabag sa sangkatauhan,
14:27
and he thinks that helping other human beings is an integral component
304
852000
2000
at iniisip niya na ang pagtulong sa kapwa tao ay isang napakahalang sangkap
14:29
of human happiness.
305
854000
3000
upang makamit ang tunay na kaligayahan.
14:32
On the other hand, we have someone like Ted Bundy;
306
857000
2000
Sa kabilang banda, may mga taong tulad ni Ted Bundy;
14:34
Ted Bundy was very fond of abducting and raping
307
859000
2000
Si Ted Bundy ay hibang sa pagdukot at pang-gagahasa
14:36
and torturing and killing young women.
308
861000
2000
at pag papahirap at pagpaslang sa mga biktima nitong batang babae.
14:38
So, we appear to have a genuine difference of opinion
309
863000
2000
Kung sa gayon, lumalabas na mayroon nga tayong tunay na pagkakaiba ng opinyon
14:40
about how to profitably use one's time.
310
865000
3000
kung paano natin magamit nang wasto ang ating oras.
14:43
(Laughter)
311
868000
2000
(tawanan)
14:45
Most Western intellectuals
312
870000
2000
Karamihan sa mga intelektuwal mula sa kanluraning bansa.
14:47
look at this situation
313
872000
2000
ay may pagkaunawa sa sitwasyong ito
14:49
and say, "Well, there's nothing for the Dalai Lama
314
874000
2000
at may kalimitang opinyon "Bueno, hindi masasabing
14:51
to be really right about -- really right about --
315
876000
3000
lubos na kawastuhan ang gawain ng Dalai Lama --
14:54
or for Ted Bundy to be really wrong about
316
879000
3000
o kay Ted Bundy upang masabi na tunay ngang kasamaan
14:57
that admits of a real argument
317
882000
4000
at ito'y patunay lamang sa inihaing argumento
15:01
that potentially falls within the purview of science.
318
886000
3000
na may potensyal masaklaw ng siyensya.
15:04
He likes chocolate, he likes vanilla.
319
889000
3000
Gusto niya ng tsokolate, ang isa naman ay gusto ang banila.
15:07
There's nothing that one should be able to say to the other
320
892000
3000
Walang masasabi ang isa sa kanyang kapwa
15:10
that should persuade the other."
321
895000
3000
na may layong ma-himok ang isa.
15:13
Notice that we don't do this in science.
322
898000
3000
Mapapansin ding hindi natin gawain ito sa siyensya.
15:16
On the left you have Edward Witten.
323
901000
2000
Sa kaliwa, ay si Edward Witten.
15:18
He's a string theorist.
324
903000
3000
Siya ay isang 'string theorist'.
15:21
If you ask the smartest physicists around
325
906000
2000
Kung tatanungin ang pinakamatatalinong pisisista
15:23
who is the smartest physicist around,
326
908000
2000
kung sino nga ang pinakamatalino sa kanila,
15:25
in my experience half of them will say Ed Witten.
327
910000
3000
sa aking karanasan, kalahati sa kanila ay magsasabi na si Ed Witten.
15:28
The other half will tell you they don't like the question.
328
913000
3000
Samantalang, ang kalahati ay magsasabing hindi nila gusto ang tanong.
15:31
(Laughter)
329
916000
3000
(tawanan)
15:34
So, what would happen if I showed up at a physics conference
330
919000
4000
Bueno, ano ang mangyayari kung dumalo ako sa isang pagtitipon ng mga pisisista
15:38
and said,"String theory is bogus.
331
923000
2000
at aking sinabi, "Walang kabuluhan ang 'String Theory' "
15:40
It doesn't resonate with me. It's not how I chose to
332
925000
2000
Hindi ito sumasalamin sa aking paniniwala. Hindi ito ang aking pipiliin
15:42
view the universe at a small scale.
333
927000
3000
upang tingnan ang sandaigdig.
15:45
I'm not a fan."
334
930000
2000
Hindi ako tagasunod ng paniniwalang ito."
15:47
(Laughter)
335
932000
3000
(tawanan)
15:50
Well, nothing would happen because I'm not a physicist;
336
935000
2000
Bueno, walang mangyayari dahil hindi naman ako isang pisisista;
15:52
I don't understand string theory.
337
937000
2000
Wala akong sapat na pag-unawa sa 'string theory'
15:54
I'm the Ted Bundy of string theory.
338
939000
2000
Ako ay ang Ted Bundy ng 'string theory'
15:56
(Laughter)
339
941000
3000
(tawanan)
15:59
I wouldn't want to belong to any string theory club that would have me as a member.
340
944000
3000
Hindi ko nanaising mapabilang sa anumang grupo na naniniwala dito.
16:02
But this is just the point.
341
947000
2000
Ngunit hindi ito ang punto.
16:04
Whenever we are talking about facts
342
949000
3000
Sa tuwing tayo ay may diskusyon ukol sa katotohanan,
16:07
certain opinions must be excluded.
343
952000
2000
may mga tiyak na uri ng opinyon na dapat itanggi.
16:09
That is what it is to have a domain of expertise.
344
954000
3000
Ito ang kahulugan nga pagkakaroon ng kadalubhasaan.
16:12
That is what it is for knowledge to count.
345
957000
3000
Ito ang patakaran upang ang karunungan ay mapabilang.
16:15
How have we convinced ourselves
346
960000
3000
Paano natin natanggap sa ating mga sarili
16:18
that in the moral sphere there is no such thing as moral expertise,
347
963000
4000
na sa moral na usapin ay walang anuman patungkol sa moral na pagkadalubhasa
16:22
or moral talent, or moral genius even?
348
967000
3000
o moral na talento o marahil, moral na kabihasaan?
16:25
How have we convinced ourselves
349
970000
2000
Paano natin natanggap sa ating mga sarili
16:27
that every opinion has to count?
350
972000
2000
na ang bawat opinyon ay nararapat lamang na mapabilang?
16:29
How have we convinced ourselves
351
974000
2000
Paano natin natanggap sa ating mga sarili
16:31
that every culture has a point of view
352
976000
2000
na ang bawat kultura ay may kanya-kanyang perspektibo
16:33
on these subjects worth considering?
353
978000
3000
sa mga usaping kailangang bigyang tugon o halaga?
16:36
Does the Taliban
354
981000
2000
Ang Taliban ba
16:38
have a point of view on physics
355
983000
2000
ay may palagay ukol sa pisika
16:40
that is worth considering? No.
356
985000
3000
na nararapat pag-sangayunan? Hindi.
16:43
(Laughter)
357
988000
5000
(tawanan)
16:48
How is their ignorance any less obvious
358
993000
3000
Paanong ang kanilang pagka-ignorante ay labis ngang kapansin-pansin
16:51
on the subject of human well-being?
359
996000
2000
sa mga isyu ukol sa kabutihan at kapakanan ng sangkatauhan?
16:53
(Applause)
360
998000
6000
(palakpakan)
16:59
So, this, I think, is what the world needs now.
361
1004000
4000
Bueno, ito ang higit kailangan ng ating daigdig sa ngayon.
17:03
It needs people like ourselves to admit
362
1008000
3000
Kailangan nito ang mga taong tulad natin na tanggapin
17:06
that there are right and wrong answers
363
1011000
3000
na mayroon ngang wasto at maling kasagutan
17:09
to questions of human flourishing,
364
1014000
2000
ukol sa mga huewstiyon tungkol sa pagunlad ng sangkatauhan,
17:11
and morality relates
365
1016000
2000
at ang moralidad ang nauugnay
17:13
to that domain of facts.
366
1018000
2000
sa kabuuan ng katotohanan.
17:15
It is possible
367
1020000
2000
Ito ay posible
17:17
for individuals, and even for whole cultures,
368
1022000
4000
para sa mga indibidual, pati na sa kabuuan ng mga kultura,
17:21
to care about the wrong things,
369
1026000
2000
upang magmalasakit patungkol sa mga bagay na mali
17:23
which is to say that it's possible for them
370
1028000
3000
at gayun nga isang posibilidad upang tayo ay
17:26
to have beliefs and desires that reliably lead
371
1031000
2000
magkaroon ng paniniwala at paghahangad upang sa huli ay mawakasan na
17:28
to needless human suffering.
372
1033000
2000
ang walang-katuturang pagdurusa ng sangkatauhan.
17:30
Just admitting this will transform our discourse about morality.
373
1035000
5000
Ang pagtanggap lamang sa katotohanang ito ang maaring mapagpabago sa takbo ng diskusyon ukol sa moralidad.
17:35
We live in a world in which
374
1040000
3000
Tayo ay namumuhay sa isang mundo kung saan
17:38
the boundaries between nations mean less and less,
375
1043000
3000
ang pagitan sa bawat bansa ay unti-unting nababawasan,
17:41
and they will one day mean nothing.
376
1046000
3000
and darating ang araw na mawawalan ito ng kahulugan.
17:44
We live in a world filled with destructive technology,
377
1049000
2000
Tayo ay namumuhay sa mundo puno ng mapaminsalang teknolohiya
17:46
and this technology cannot be uninvented;
378
1051000
2000
at ang teknolohiyang ito ay hindi kailanman maibabalik sa una nitong porma;
17:48
it will always be easier
379
1053000
2000
higit na mas mainam at madali
17:50
to break things than to fix them.
380
1055000
4000
ang pagsira sa mga bagay kaysa sa pag-ayos ng mga ito.
17:54
It seems to me, therefore, patently obvious
381
1059000
2000
At kapansin-pansin nga, para sa akin
17:56
that we can no more
382
1061000
4000
na hindi na natin kailangan pang
18:00
respect and tolerate
383
1065000
2000
irespeto at hayaan na lamang
18:02
vast differences in notions of human well-being
384
1067000
4000
ang mga pagkaka-iba ng pag-unawa ukol sa kabutihan o kapakanan ng sangkatauhan
18:06
than we can respect or tolerate vast differences
385
1071000
3000
higit sa ating pagrespeto o pag-ubaya sa malawak na pag-kakaiba
18:09
in the notions about how disease spreads,
386
1074000
3000
sa mga pag-unawa ukol sa kung paano lumalaganap ang sakit,
18:12
or in the safety standards of buildings and airplanes.
387
1077000
3000
o sa pamantayang kaligtasan ng mga gusali at eroplano.
18:15
We simply must converge
388
1080000
3000
Kailangan nating makialam
18:18
on the answers we give to the most important questions in human life.
389
1083000
4000
sa mga kasagutang nagdudulot ng pinakamahahalagang katanungan sa ating buhay.
18:22
And to do that, we have to admit that these questions have answers.
390
1087000
5000
At para maisagawa ito, kailangan nating tanggapin na ang mga katanungang ito ay may wastong kasagutan,
18:27
Thank you very much.
391
1092000
2000
Maraming salamat.
18:29
(Applause)
392
1094000
23000
(palakpakan)
18:52
Chris Anderson: So, some combustible material there.
393
1117000
4000
Chris Anderson: Bueno, tunay ngang isang nakagugulat na diskurso.
18:56
Whether in this audience or people elsewhere in the world,
394
1121000
3000
Maging sa ating tagapanood o sinuman sa daigdig,
18:59
hearing some of this, may well be doing the
395
1124000
2000
ang mga nakikinig nito ay marahil
19:01
screaming-with-rage thing, after as well, some of them.
396
1126000
5000
namumuhi, maari nga ang ilan sa kanila.
19:06
Language seems to be really important here.
397
1131000
2000
Ang lengguwahe ay nagsisilbing mahalagang punto rito.
19:08
When you're talking about the veil,
398
1133000
2000
Kapag ikaw ay nag-uulat ukol sa belo,
19:10
you're talking about women dressed in cloth bags.
399
1135000
3000
ikaw ay tumutukoy sa mga kababaihang nakabalot ng tela.
19:13
I've lived in the Muslim world, spoken with a lot of Muslim women.
400
1138000
4000
Ako ay nanirahan sa lugar ng mga Muslim, nakipag-usap sa maraming kababaihan doon.
19:17
And some of them would say something else. They would say,
401
1142000
2000
At ilan sa kanila ay magsasabi
19:19
"No, you know, this is a celebration
402
1144000
3000
"Hindi, alam mo ba na ito ay isang uri ng pagpupunyagi
19:22
of female specialness,
403
1147000
3000
ng kahalagahan ng mga kababaihan,
19:25
it helps build that and it's a result of the fact that" --
404
1150000
2000
ito ay nakakatulong sa pagbuo nito at isa ngang resulta ng gayong katotohanan na" --
19:27
and this is arguably a sophisticated psychological view --
405
1152000
4000
at ito marahil ay isang sopistikadong sikolohikal na pagpuna --
19:31
"that male lust is not to be trusted."
406
1156000
3000
"na ang kalibugan ng mga lalaki ay hindi dapat pagkatiwalaan"
19:34
I mean, can you engage in a conversation
407
1159000
3000
Ang ibig kong sabihin ay, ang pagkakaroon ng ganoong klaseng pag-uusap
19:37
with that kind of woman without seeming kind of cultural imperialist?
408
1162000
5000
sa isang babae na katulad noon kahit pa iwasan ang posibilidad ng pagiging imperyalista sa kultural na konteksto.
19:42
Sam Harris: Yeah, well I think I tried to broach this in a sentence,
409
1167000
3000
Sam Harris: Gayun na nga, sinubukan kong ipahiwatig ito sa isang pangungusap,
19:45
watching the clock ticking,
410
1170000
2000
habang nagaalala sa oras,
19:47
but the question is:
411
1172000
2000
ngunit ang tanong ay:
19:49
What is voluntary in a context
412
1174000
3000
Ano ang boluntaryo sa isang konteksto
19:52
where men have certain expectations,
413
1177000
2000
kung saan ang mga kalalakihan ay may tiyak na ekspektasyon,
19:54
and you're guaranteed to be treated in a certain way
414
1179000
4000
at ang tanging garantiya upang matrato sa malubhang paraan
19:58
if you don't veil yourself?
415
1183000
2000
kung hindi ka magsuot ng belo?
20:00
And so, if anyone in this room
416
1185000
2000
Bueno, kung sino man ang naririto
20:02
wanted to wear a veil,
417
1187000
2000
na gustong magsuot ng belo
20:04
or a very funny hat, or tattoo their face --
418
1189000
3000
o ng isang kakatwang sumbrelo, o kaya naman ay tato sa kanilang mukha --
20:07
I think we should be free to voluntarily do whatever we want,
419
1192000
3000
Sa aking palagay ay nararapat lamang na maging malaya tayong gawin ang anumang naisin natin,
20:10
but we have to be honest about
420
1195000
3000
ngunit kailangan nating maging totoo patungkol
20:13
the constraints that these women are placed under.
421
1198000
2000
sa mga hadlang kung saan ang mga kababaihang ito ay nakararanas.
20:15
And so I think we shouldn't be so eager
422
1200000
3000
At, naniniwala akong kailangan nating maging masigasig
20:18
to always take their word for it,
423
1203000
2000
upang unawain ang anumang sabihin nila,
20:20
especially when it's 120 degrees out
424
1205000
2000
lalo na at ganoon na lamang kainit sa lugar na iyon
20:22
and you're wearing a full burqa.
425
1207000
3000
at ikaw ay nakasuot ng burqa.
20:25
CA: A lot of people want to believe in this
426
1210000
2000
CA: Karamihan ay nagnanais na maniwala dito
20:27
concept of moral progress.
427
1212000
2000
sa konsepto ng pag-unlad ng moralidad
20:29
But can you reconcile that?
428
1214000
2000
Ngunit kaya mo bang pagtugmain ang mga ito?
20:31
I think I understood you to say that you could
429
1216000
2000
Sa aking palagay ay naiintindihan kita sa iyong adhikaing
20:33
reconcile that with a world that doesn't become
430
1218000
2000
itugma ito sa daigdig na hindi maaaring maging
20:35
one dimensional, where we all have to think the same.
431
1220000
3000
isang dimensiyon, kung saan lahat tayo ay nararapat na magkaroon ng magkatulad na pang-unawa
20:38
Paint your picture of what
432
1223000
2000
Ilarawan kung paano ang sitwasyon
20:40
rolling the clock 50 years forward,
433
1225000
3000
50 taon sa hinaharap
20:43
100 years forward, how you would like to think of
434
1228000
2000
100 taon sa hinaharap, pano mo maisasaisip
20:45
the world, balancing moral progress
435
1230000
3000
ang daigdig, at ang pagbalanse ng pag-unlad ng moralidad
20:48
with richness.
436
1233000
3000
nang may taglay na kapunyagian.
20:51
SH: Well, I think once you admit
437
1236000
2000
SH: Bueno, sa aking palagay, sa pagkakataong iyong matanggap
20:53
that we are on the path toward understanding our minds
438
1238000
3000
na tayo ay patungo sa landas ng pag-unawa sa ating pag-iisip
20:56
at the level of the brain in some important detail,
439
1241000
3000
sa lebel ng ating pagkaintindi sa utak kasabay ng mga importanteng detalye nito
20:59
then you have to admit
440
1244000
2000
gayon ay iyong matatanggap
21:01
that we are going to understand all of the positive
441
1246000
4000
na ating mauunawaan ang lahat ng positibo
21:05
and negative qualities
442
1250000
2000
at negatibong mga kalidad
21:07
of ourselves in much greater detail.
443
1252000
2000
ng ating mga sarili, higit sa mas malalim na detalye.
21:09
So, we're going to understand positive social emotion
444
1254000
2000
Kung gayon, ating matatamo ang pag-unawa sa positibong sosyal na emosyon
21:11
like empathy and compassion,
445
1256000
2000
tulad ng pagdamay at pagkahabag
21:13
and we're going to understand the factors
446
1258000
2000
at ating mauunawaaan ang mga sanhi
21:15
that encourage it -- whether they're genetic,
447
1260000
2000
na naguusad ng mga damdaming ito -- ito man ay maging genetiko
21:17
whether they're how people talk to one another,
448
1262000
2000
maging ito man ay kung paano makipag-usap ang bawat isa
21:19
whether they're economic systems,
449
1264000
2000
maging ito man ay dulot ng sistemang ekonomikal
21:21
and insofar as we begin to shine light on that
450
1266000
3000
at sa ating paglilinaw nito
21:24
we are inevitably going to converge
451
1269000
2000
at sadyang tayo ay makikialam
21:26
on that fact space.
452
1271000
2000
sa paglayon sa katotohanang ito.
21:28
So, everything is not going to be up for grabs.
453
1273000
2000
Kung gayon, hindi lahat ay kaayunan.
21:30
It's not going to be like
454
1275000
3000
Hindi mangyayari na kagaya ng
21:33
veiling my daughter from birth
455
1278000
2000
pag-susuot ng belo ng aking anak mula pagkabata
21:35
is just as good as teaching her
456
1280000
3000
ay kasing-buti ng pagtuturo sa kanya
21:38
to be confident and well-educated
457
1283000
4000
upang magkaroon ng tiwala sa sarili at maging edukada
21:42
in the context of men who do desire women.
458
1287000
3000
sa konteksto ng mga kalalakihan na naghahangad ng gayong klase ng mga kababaihan.
21:45
I mean I don't think we need an NSF grant to know
459
1290000
4000
Ang nais kong ipahayag ay hindi nararapat na magkaroon pa ng NSF grant upang malaman ito
21:49
that compulsory veiling is a bad idea --
460
1294000
3000
na ang sapilitang pagsusuot ng belo ay isang di kaaya-ayang ideya --
21:52
but at a certain point
461
1297000
2000
ngunit sa ibang aspeto
21:54
we're going to be able to scan the brains of everyone involved
462
1299000
3000
ating sisikayatin at susuriin ang utak ng mga kalahok sa paga-aaral na ito gamit ang scanner
21:57
and actually interrogate them.
463
1302000
3000
at layuning tanungin ang bawat isa sa kanila.
22:00
Do people love their daughters
464
1305000
3000
Mahal ba ng mga mgaulang ang kanilang mga anak na babae
22:03
just as much in these systems?
465
1308000
3000
at patuloy na gayon kahit napapaligiran ng ganitong sistema?
22:06
And I think there are clearly right answers to that.
466
1311000
2000
Sa aking palagay ay mayroong malinaw na mga kasagutan sa mga tanong na ito.
22:08
CA: And if the results come out that actually they do,
467
1313000
3000
CA: At kung lumabas nga sa mga resulta na gayon,
22:11
are you prepared to shift your instinctive current judgment
468
1316000
3000
handa ka bang baguhin ang iyong kasalukuyang paghusga
22:14
on some of these issues?
469
1319000
2000
sa mga isyu na ito?
22:16
SH: Well yeah, modulo one obvious fact,
470
1321000
3000
SH: Bueno, marahil humigit-kumulang
22:19
that you can love someone
471
1324000
2000
na maari mong mahalin ang isang tao
22:21
in the context of a truly delusional belief system.
472
1326000
3000
na may kaugnay na kahulugan sa pagiging delusional.
22:24
So, you can say like, "Because I knew my gay son
473
1329000
2000
Kung gayon, maaaring masabi ng isa na, "Dahil alam kong ang aking homoseksuwal na anak,
22:26
was going to go to hell if he found a boyfriend,
474
1331000
3000
na siya ay mapupunta sa impyerno sa oras na makatagpo niya ang kanyang nobyo,
22:29
I chopped his head off. And that was the most compassionate thing I could do."
475
1334000
3000
marapat lamang na pugutan ko siya ng ulo. Ang pinaka-wasto na gawain upang ipakita ang aking pagkahabag.
22:32
If you get all those parts aligned,
476
1337000
2000
Kung makukuha nating iwasto ang mga bagay na ganon
22:34
yes I think you could probably be feeling the emotion of love.
477
1339000
3000
marahil ay oo, kaya ngang maramdaman ang emosyon ng pagmamahal.
22:37
But again, then we have to talk about
478
1342000
2000
Subalit, sa muling paglilnaw sa usapin tungkol
22:39
well-being in a larger context.
479
1344000
2000
sa kapakanan ng nakararami sa mas malawak na konteksto.
22:41
It's all of us in this together,
480
1346000
2000
Tayo ay magkakasama sa layuning ito
22:43
not one man feeling ecstasy
481
1348000
4000
hindi lamang ang isang tao na nakararanas ng lubos na kagalakan
22:47
and then blowing himself up on a bus.
482
1352000
2000
at pagtitiwakal gamit ang bomba sa isang bus.
22:49
CA: Sam, this is a conversation I would actually love to
483
1354000
2000
CA: Sam, isa itong usaping ninanais kong mapagpatuloy
22:51
continue for hours.
484
1356000
2000
ng maraming oras.
22:53
We don't have that, but maybe another time. Thank you for coming to TED.
485
1358000
2000
Ngunit hindi sapat ang ating oras, maaring sa susunod na pagkakataon. Maraming salamat sa inyong pagpunta sa TED.
22:55
SH: Really an honor. Thank you.
486
1360000
2000
SH: Isang karangalan. Maraming salamat
22:57
(Applause)
487
1362000
3000
(Palakpakan)
ABOUT THE SPEAKER
Sam Harris - Neuroscientist, philosopherSam Harris's work focuses on how our growing understanding of ourselves and the world is changing our sense of how we should live.
Why you should listen
Sam Harris is the author of five New York Times bestsellers. His books include The End of Faith, Letter to a Christian Nation, The Moral Landscape, Free Will, Lying, Waking Up and Islam and the Future of Tolerance (with Maajid Nawaz). The End of Faith won the 2005 PEN Award for Nonfiction. Harris's writing and public lectures cover a wide range of topics -- neuroscience, moral philosophy, religion, spirituality, violence, human reasoning -- but generally focus on how a growing understanding of ourselves and the world is changing our sense of how we should live.
Harris's work has been published in more than 20 languages and has been discussed in the New York Times, Time, Scientific American, Nature, Newsweek, Rolling Stone and many other journals. He has written for the New York Times, the Los Angeles Times, The Economist, The Times (London), the Boston Globe, The Atlantic, The Annals of Neurology and elsewhere. Harris also regularly hosts a popular podcast.
Harris received a degree in philosophy from Stanford University and a Ph.D. in neuroscience from UCLA.
Sam Harris | Speaker | TED.com