TED2010
Sam Harris: Science can answer moral questions
Sam Harris: Khoa học có thể trả lời những câu hỏi về đạo đức
Filmed:
Readability: 4.3
6,257,604 views
Những câu hỏi về cái thiện và cái ác, về cái đúng và cái sai thông thường đều được cho là không thuộc về mảng khoa học. Nhưng Sam Harris cho rằng khoa học có thể là -- và nên là -- một nhân tố giải quyết các vấn đề đạo đức, hình thành lấy các giá trị của con người và phơi bày những gì tạo nên một cuộc sống tốt đẹp.
Sam Harris - Neuroscientist, philosopher
Sam Harris's work focuses on how our growing understanding of ourselves and the world is changing our sense of how we should live. Full bio
Sam Harris's work focuses on how our growing understanding of ourselves and the world is changing our sense of how we should live. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I'm going to speak today about the relationship
0
0
3000
Hôm nay, tôi sẽ nói về mối quan hệ
00:18
between science and human values.
1
3000
4000
giữa khoa học và giá trị con người.
00:22
Now, it's generally understood that
2
7000
2000
Hiện nay, thường thì
00:24
questions of morality --
3
9000
2000
các câu hỏi về đạo đức --
00:26
questions of good and evil and right and wrong --
4
11000
2000
các câu hỏi về cái thiện với cái ác và cái đúng với cái sai --
00:28
are questions about which science officially has no opinion.
5
13000
3000
là những câu hỏi mà khoa học không hề có thành kiến với.
00:31
It's thought that science can help us
6
16000
3000
Người ta cho rằng khoa học có thể giúp chúng ta
00:34
get what we value,
7
19000
2000
có được những gì chúng ta muốn
00:36
but it can never tell us what we ought to value.
8
21000
3000
nhưng lại không thể nói cho chúng ta biết những gì chúng ta nên muốn.
00:39
And, consequently, most people -- I think most people
9
24000
2000
Và hệ quả là đa số mọi người -- tôi nghĩ rằng đa số những người
00:41
probably here -- think that science will never answer
10
26000
3000
ở đây -- nghĩ rằng khoa học sẽ không bao giờ trả lời được
00:44
the most important questions in human life:
11
29000
3000
những câu hỏi quan trọng nhất trong cuộc sống con người:
00:47
questions like, "What is worth living for?"
12
32000
2000
những câu hỏi như "Mục đích sống là gì?"
00:49
"What is worth dying for?"
13
34000
2000
"Chúng ta nên hy sinh cho những gì?"
00:51
"What constitutes a good life?"
14
36000
2000
"Thế nào là một cuộc sống tốt đẹp?"
00:53
So, I'm going to argue
15
38000
2000
Nên tôi sẽ tranh luận rằng
00:55
that this is an illusion -- that the separation between
16
40000
2000
đây là một ảo tưởng -- rằng sự cách biệt giữa
00:57
science and human values is an illusion --
17
42000
2000
khoa và giá trị con người chỉ là một ảo tưởng --
00:59
and actually quite a dangerous one
18
44000
3000
và thực chất là một ảo tưởng nguy hiểm
01:02
at this point in human history.
19
47000
2000
vào thời điểm này trong lịch sử của loài người.
01:04
Now, it's often said that science
20
49000
2000
Người ta thường nói rằng khoa học
01:06
cannot give us a foundation for morality and human values,
21
51000
3000
không thể đem lại cho ta một nền mống về đạo đức và giá trị con người
01:09
because science deals with facts,
22
54000
3000
bởi vì khoa học thì dựa trên các cơ sở thực tế
01:12
and facts and values seem to belong to different spheres.
23
57000
4000
và cơ sở thực tế với giá trị đạo đức có vẻ như thuộc về hai lĩnh vực khác nhau.
01:16
It's often thought that there's no description
24
61000
3000
Người ta thường cho rằng không hề có sự diễn tả nào
01:19
of the way the world is
25
64000
2000
về thế giới hiện nay mà có thể
01:21
that can tell us how the world ought to be.
26
66000
4000
cho chúng ta biết thế giới nên trở nên như thế nào.
01:25
But I think this is quite clearly untrue.
27
70000
2000
Nhưng tôi nghĩ rằng điều này là không đúng.
01:27
Values are a certain kind of fact.
28
72000
4000
Các giá trị phẩm chất đều là một loại cơ sở thực tế.
01:31
They are facts about the well-being of conscious creatures.
29
76000
4000
Chúng là các cơ sở thực tế của các loài vật có ý thức về sự hạnh phúc.
01:35
Why is it that we don't have ethical obligations toward rocks?
30
80000
4000
Tại sao chúng ta lại không có bổn phận đạo đức gì với đá?
01:39
Why don't we feel compassion for rocks?
31
84000
3000
Tại sao chúng ta không có lòng trắc ẩn gì với đá?
01:42
It's because we don't think rocks can suffer. And if we're more
32
87000
2000
Đó là bởi vì chúng ta không nghĩ đá có thể bị tổn thương. Và việc chúng ta
01:44
concerned about our fellow primates
33
89000
2000
lo lắng hơn về những con người xung quanh
01:46
than we are about insects, as indeed we are,
34
91000
3000
so với công trùng, và sự thật là đúng thế,
01:49
it's because we think they're exposed to a greater range
35
94000
2000
là chỉ vì chúng ta nghĩ là chúng ta dễ cảm nhận được
01:51
of potential happiness and suffering.
36
96000
3000
sự hạnh phúc với tổn thương hơn.
01:54
Now, the crucial thing to notice here
37
99000
3000
Vấn đề quan trọng phải chú ý ở đây là
01:57
is that this is a factual claim:
38
102000
2000
đây là một lời nhận định thực tế:
01:59
This is something that we could be right or wrong about. And if we
39
104000
2000
Chúng ta có thể đúng hoặc sai về điều này. Và nếu chúng ta
02:01
have misconstrued the relationship between biological complexity
40
106000
3000
đã hiểu sai về mối quan hệ giữa sự phức tạp sinh học
02:04
and the possibilities of experience
41
109000
3000
và khả năng cảm nhận
02:07
well then we could be wrong about the inner lives of insects.
42
112000
3000
thì chúng tả hẳn có thể sai về cuộc sống bên trong xã hội của các côn trùng.
02:10
And there's no notion,
43
115000
4000
Và chẳng có ý niệm gì,
02:14
no version of human morality
44
119000
2000
không có mặt nào của đạo đức con người
02:16
and human values that I've ever come across
45
121000
3000
và giá trị con người mà tôi đã từng biết đến
02:19
that is not at some point reducible
46
124000
2000
mà vào một thời điểm nào đó không được quy lại
02:21
to a concern about conscious experience
47
126000
3000
thành một mối lo lắng về một sự cảm nhận có ý thức
02:24
and its possible changes.
48
129000
2000
và những thay đổi của nó.
02:26
Even if you get your values from religion,
49
131000
3000
Nếu thậm chí các bạn nhận lấy giá trị từ tôn giáo,
02:29
even if you think that good and evil ultimately
50
134000
2000
thậm chí nếu các bạn cho rằng cái thiện và cái ác rốt cuộc cũng sẽ
02:31
relate to conditions after death --
51
136000
2000
có liên quan đến thân phận, hoàn cảnh sau khi chết --
02:33
either to an eternity of happiness with God
52
138000
3000
không hạnh phúc bất tận bên cạnh Chúa Trời
02:36
or an eternity of suffering in hell --
53
141000
2000
thì phải chịu cực hình mãi mãi dưới địa ngục --
02:38
you are still concerned about consciousness and its changes.
54
143000
4000
mọi người vẫn còn lo lắng về nhận thức và sự thay đỏi của nó.
02:42
And to say that such changes can persist after death
55
147000
3000
Và nói rằng những thay đổi đó có thể kéo dài đến cả sau cái chết
02:45
is itself a factual claim,
56
150000
2000
chính là một lời nhận định thực tế
02:47
which, of course, may or may not be true.
57
152000
3000
mà tất nhiên là có thể đúng hoặc sai.
02:50
Now, to speak about the conditions of well-being
58
155000
3000
Khi nói về các hoàn cảnh của sự hạnh phúc
02:53
in this life, for human beings,
59
158000
2000
trong cuộc đời này đối với con người,
02:55
we know that there is a continuum of such facts.
60
160000
3000
chúng ta biết rằng có một chuỗi các cơ sở thực tế.
02:58
We know that it's possible to live in a failed state,
61
163000
3000
Chúng ta biết rằng có thể sống trong một tình trạng thấp kém,
03:01
where everything that can go wrong does go wrong --
62
166000
2000
khi mọi thứ đều sai --
03:03
where mothers cannot feed their children,
63
168000
3000
khi những người mẹ không thể cho con cái mình ăn,
03:06
where strangers cannot find the basis for peaceful collaboration,
64
171000
4000
khi những người xa lạ không thể tìm kiếm được nền tảng cho sự cộng tác lành mạnh,
03:10
where people are murdered indiscriminately.
65
175000
3000
khi giết chóc diễn ra một cách bữa bãi.
03:13
And we know that it's possible to move along this continuum
66
178000
3000
Và chúng ta biết rằng có thể di chuyển theo cái chuỗi này
03:16
towards something quite a bit more idyllic,
67
181000
2000
đến một cái gì đó bình dị hơn,
03:18
to a place where a conference like this is even conceivable.
68
183000
5000
đến một nơi mà một hội nghị như thế này thậm chí có thể được biết đến.
03:23
And we know -- we know --
69
188000
3000
Và chúng ta biết rằng -- ta biết rằng --
03:26
that there are right and wrong answers
70
191000
2000
rằng có những câu trả lời đúng và sai
03:28
to how to move in this space.
71
193000
2000
về việc tiến tới trong không gian này.
03:30
Would adding cholera to the water be a good idea?
72
195000
6000
Liệu cho bệnh tả vào nước có phải là một ý kiến hay?
03:36
Probably not.
73
201000
2000
Có lẽ là không.
03:38
Would it be a good idea for everyone to believe in the evil eye,
74
203000
3000
Sẽ tốt hay không nếu mọi người đều tin vào cái xấu
03:41
so that when bad things happened to them
75
206000
2000
để khi những điều xấu xảy ra với họ
03:43
they immediately blame their neighbors? Probably not.
76
208000
4000
họ lập tức đổ tội lên hàng xóm của mình? Có lẽ là không.
03:47
There are truths to be known
77
212000
2000
Có những sự thật phải được biết đến
03:49
about how human communities flourish,
78
214000
3000
về việc xã hội loài người phát đạt như thế nào,
03:52
whether or not we understand these truths.
79
217000
2000
dù chúng ta có hiểu những sự thật này hay không.
03:54
And morality relates to these truths.
80
219000
3000
Và đạo đức thì liên quan đến những sự thật này.
03:57
So, in talking about values we are talking about facts.
81
222000
4000
Nên khi nói về các giá trị này, chúng ta đang nói về các cơ sở thực tế.
04:01
Now, of course our situation in the world can be understood at many levels --
82
226000
3000
Tình cảnh của chúng ta trên thế giới có thể được hiểu trên nhiều cấp bậc khác nhau --
04:04
from the level of the genome
83
229000
2000
từ bộ gen cho đến
04:06
on up to the level of economic systems
84
231000
2000
các hệ thống kinh tế
04:08
and political arrangements.
85
233000
2000
và các sự sắp đặt chính trị.
04:10
But if we're going to talk about human well-being
86
235000
2000
Nhưng khi nói về hạnh phúc của loài người
04:12
we are, of necessity, talking about the human brain.
87
237000
3000
là chúng ta đang nói về não bộ của con người.
04:15
Because we know that our experience of the world and of ourselves within it
88
240000
3000
Bởi vì chúng ta biết rằng sự cảm nhận thế giới và chính mình bên trong thế giới đó
04:18
is realized in the brain --
89
243000
3000
được thực hiện bởi não bộ --
04:21
whatever happens after death.
90
246000
2000
dù bất kỳ thứ gì xảy ra sau khi ta chết.
04:23
Even if the suicide bomber does get 72 virgins in the afterlife,
91
248000
5000
Thậm chí nếu một tên khủng bố có được 72 cô gái trinh sau khi chết,
04:28
in this life, his personality --
92
253000
3000
trong kiếp này, tính cách của anh ta --
04:31
his rather unfortunate personality --
93
256000
2000
tính cách đáng tiếc thay của anh ta --
04:33
is the product of his brain.
94
258000
3000
là thành quả của bộ não của ảnh.
04:36
So the contributions of culture --
95
261000
3000
Nên -- sự đóng góp của văn hóa --
04:39
if culture changes us, as indeed it does,
96
264000
2000
nếu văn hóa làm thay đổi chúng ta, và thật sự là như thế,
04:41
it changes us by changing our brains.
97
266000
2000
nó thay đổi chúng ta bằng cách thay đổi não bộ của chúng ta.
04:43
And so therefore whatever cultural variation there is
98
268000
3000
Và vì thế bất kỳ sự khác biệt văn hóa gì
04:46
in how human beings flourish
99
271000
2000
về việc con người phát đạt như thế nào
04:48
can, at least in principle, be understood
100
273000
2000
ít ra đều có thể được hiểu
04:50
in the context of a maturing science of the mind --
101
275000
3000
theo nội dung của môn khoa học về trí tuệ --
04:53
neuroscience, psychology, etc.
102
278000
3000
thần kinh học, tâm thần học, vân vân ...
04:56
So, what I'm arguing is that
103
281000
2000
Nên, những gì tôi đang tranh luận là
04:58
value's reduced to facts --
104
283000
2000
giá trị đạo đức có thể được gán thành các cơ sở thực tế --
05:00
to facts about the conscious experience
105
285000
2000
các cơ sở về sự cảm nhận có ý thức --
05:02
of conscious beings.
106
287000
3000
của những loài có ý thức.
05:05
And we can therefore visualize a space
107
290000
3000
Và vì thế chúng ta có thể hình dung ra được
05:08
of possible changes in the experience of these beings.
108
293000
3000
một không gian của những thay đổi hợp lý trong sự cảm nhận của những loài này.
05:11
And I think of this as kind of a moral landscape,
109
296000
2000
Và tôi nghĩ về điều này như một phong cảnh thuộc về đạo đức
05:13
with peaks and valleys that correspond
110
298000
2000
với các đỉnh và các thung lũng là
05:15
to differences in the well-being of conscious creatures,
111
300000
3000
sự khác biệt về sự hạnh phúc của các loài vật có ý thức,
05:18
both personal and collective.
112
303000
2000
cả cá nhân và tập thể.
05:20
And one thing to notice is that perhaps
113
305000
2000
Và một điều đáng chú ý là có lẽ
05:22
there are states of human well-being
114
307000
2000
có các trạng thái của hạnh phúc con người
05:24
that we rarely access, that few people access.
115
309000
3000
mà chúng ta ít khi đụng chạm đến.
05:27
And these await our discovery.
116
312000
2000
Và chúng đang đợi sự khám phá của chúng ta.
05:29
Perhaps some of these states can be appropriately called
117
314000
2000
Có lẽ vài trong số những trại thái này có thể được diễn tả một cách hợp lý
05:31
mystical or spiritual.
118
316000
2000
là bí ẩn và thuộc tâm linh.
05:33
Perhaps there are other states that we can't access
119
318000
2000
Có lẽ có những trại thái khác mà chúng ta không tiếp cận được
05:35
because of how our minds are structured
120
320000
3000
do sự cấu tạo của trí óc chúng ta
05:38
but other minds possibly could access them.
121
323000
4000
nhưng những trí óc khác thì lại có thể.
05:42
Now, let me be clear about what I'm not saying. I'm not saying
122
327000
2000
Để tôi nói rõ những gì tôi muốn nói. Tôi không nói là
05:44
that science is guaranteed to map this space,
123
329000
5000
khoa học đảm bảo sẽ vẽ ra khoảng không gian này
05:49
or that we will have scientific answers to every
124
334000
2000
hay chúng ta sẽ có những câu trả lời khoa học cho tất cả
05:51
conceivable moral question.
125
336000
2000
các câu hỏi có thể chấp nhận được về đạo đức.
05:53
I don't think, for instance, that you will one day consult
126
338000
2000
Ví dụ tôi không nghĩ rằng một ngày nào đó các bạn sẽ nhờ
05:55
a supercomputer to learn whether you should have a second child,
127
340000
4000
một siêu máy tính tư vấn để biết được rằng bạn có nên có đứa con thứ hai không
05:59
or whether we should bomb Iran's nuclear facilities,
128
344000
4000
hay liệu chúng ta có nên đánh bom các cơ sở hạt nhân của Iran
06:03
or whether you can deduct the full cost of TED as a business expense.
129
348000
4000
hay liệu chúng ta có thể trừ chi phí vào TED như một chi phí kinh doanh.
06:07
(Laughter)
130
352000
2000
(Tiếng cười)
06:09
But if questions affect human well-being
131
354000
2000
Nhưng nếu các câu hỏi ảnh hưởng đến hạnh phúc con người
06:11
then they do have answers, whether or not we can find them.
132
356000
3000
thì chúng phải có các câu trả lời, dù chúng ta có thể tìm thấy chúng hay không.
06:14
And just admitting this --
133
359000
2000
Và chỉ chấp nhận điều này --
06:16
just admitting that there are right and wrong answers
134
361000
2000
chỉ chấp nhận rằng có những câu trảl ời đúng và sai
06:18
to the question of how humans flourish --
135
363000
2000
cho câu hỏi về sự phát đạt của loài người --
06:20
will change the way we talk about morality,
136
365000
2000
sẽ làm thay đổi cách ta nói chuyện về đạo đức
06:22
and will change our expectations
137
367000
2000
và sẽ thay đổi sự mong đợi của chúng ta
06:24
of human cooperation in the future.
138
369000
4000
trong tương lai về sự cộng tác giữa con người.
06:28
For instance, there are 21 states in our country
139
373000
4000
Ví dụ, có 21 bang trên đất nước chúng ta
06:32
where corporal punishment in the classroom is legal,
140
377000
3000
hợp pháp hóa việc trừng phạt trên thể xác ở trong lớp:
06:35
where it is legal for a teacher to beat a child with a wooden board, hard,
141
380000
6000
tức là một người thầy, cô có thể đánh một đứa bé một cách hợp pháp bằng một miếng gỗ cứng
06:41
and raising large bruises and blisters and even breaking the skin.
142
386000
4000
và tạo ra những vết bầm tím lớn và những chỗ giộp và thậm chí rách cả da.
06:45
And hundreds of thousands of children, incidentally,
143
390000
2000
Và hàng trăm nghìn các đứa trẻ một cách ngẫu nhiên
06:47
are subjected to this every year.
144
392000
2000
phải chịu đựng điều này hàng năm.
06:49
The locations of these enlightened districts, I think, will fail to surprise you.
145
394000
5000
Tôi nghĩ là các địa điểm của những khu quận ngộ đạo này sẽ chẳng làm cho các bạn ngạc nhiên.
06:54
We're not talking about Connecticut.
146
399000
3000
Tôi không nói về Connecticut.
06:57
And the rationale for this behavior is explicitly religious.
147
402000
4000
Và lý do căn bản của hành động này có liên quan đến tôn giáo một cách rõ ràng.
07:01
The creator of the universe himself
148
406000
2000
Người tạo ra vũ trụ, chính ông ấy
07:03
has told us not to spare the rod,
149
408000
2000
đã nói với ta rằng thương thì
07:05
lest we spoil the child --
150
410000
2000
nên cho roi cho vọt:
07:07
this is in Proverbs 13 and 20, and I believe, 23.
151
412000
5000
Đây là trong Sách Cách Ngôn 13 và 20, và tôi tin rằng cả 23 luôn.
07:12
But we can ask the obvious question:
152
417000
2000
Nhưng nếu chúng ta hỏi một câu hỏi rõ ràng:
07:14
Is it a good idea, generally speaking,
153
419000
4000
Nói chung, liệu có tốt hay không
07:18
to subject children to pain
154
423000
3000
khi bắt những đứa trẻ phải chịu đau
07:21
and violence and public humiliation
155
426000
3000
và sự đánh đập và sự bẽ mặt trước bạn bè
07:24
as a way of encouraging healthy emotional development
156
429000
2000
coi đó là một cách để khuyến khích sự phát triển tính cách lành mạnh
07:26
and good behavior?
157
431000
2000
và cung cách cư xử tốt?
07:28
(Laughter)
158
433000
1000
(Tiếng cười)
07:29
Is there any doubt
159
434000
4000
Liệu còn hoài nghi gì
07:33
that this question has an answer,
160
438000
2000
về việc câu hỏi này cũng có một câu trả lời
07:35
and that it matters?
161
440000
3000
và nó quan trọng?
07:38
Now, many of you might worry
162
443000
2000
Đa số trong số các bạn sẽ lo lắng
07:40
that the notion of well-being is truly undefined,
163
445000
3000
rằng khái niệm về hạnh phúc còn được định nghĩa một cách thiếu sót
07:43
and seemingly perpetually open to be re-construed.
164
448000
3000
và có vẻ như rộng mở một cách bất tận cho việc bàn cãi, phân tích.
07:46
And so, how therefore can there be an
165
451000
2000
Và vì thế làm sao mà có thể có một
07:48
objective notion of well-being?
166
453000
3000
khái niệm chung về hạnh phúc?
07:51
Well, consider by analogy, the concept of physical health.
167
456000
3000
Dùng phép loại suy, hãy thử nghĩ về khái niệm về sức khỏe thân thể.
07:54
The concept of physical health is undefined.
168
459000
3000
Khái niệm về sức khỏe thân thể cũng được định nghĩa một cách thiếu sót.
07:57
As we just heard from Michael Specter, it has changed over the years.
169
462000
3000
Và chúng ta mới được nghe Michael Specter nói rằng nó đã thay đổi qua các năm.
08:00
When this statue was carved
170
465000
2000
Khi bức tượng này được khắc
08:02
the average life expectancy was probably 30.
171
467000
3000
tuổi thọ trung bình chỉ là 30.
08:05
It's now around 80 in the developed world.
172
470000
3000
Bây giờ đã là 80 ở các nước phát triển.
08:08
There may come a time when we meddle with our genomes
173
473000
3000
Có thể sẽ đến một thời gian nào đó mà chúng ta sẽ can thiệp vào các bộ gen của chúng ta
08:11
in such a way that not being able to run a marathon
174
476000
3000
một cách mà sẽ khiến cho việc không thể chạy maratông
08:14
at age 200 will be considered a profound disability.
175
479000
4000
vào tuổi 200 sẽ được coi như là một sự bất lực sâu sắc.
08:18
People will send you donations when you're in that condition.
176
483000
3000
Người ta sẽ gửi tiền hỗ trợ cho các bạn nếu các bạn ở trong thể trạng đó.
08:21
(Laughter)
177
486000
2000
(Tiếng cười)
08:23
Notice that the fact that the concept of health
178
488000
4000
Hãy chú ý là thực tế về khái niệm sức khỏe
08:27
is open, genuinely open for revision,
179
492000
3000
là rộng mở, thật sự rộng mở cho việc tái định nghĩa
08:30
does not make it vacuous.
180
495000
2000
không hề khiến cho nó trở nên trống rỗng.
08:32
The distinction between a healthy person
181
497000
3000
Sự khác biệt giữa một người khỏe mạnh
08:35
and a dead one
182
500000
2000
và một người chết
08:37
is about as clear and consequential as any we make in science.
183
502000
3000
rõ ràng và có hệ quả như bao điều khác trong khoa học.
08:43
Another thing to notice is there may be many peaks on the moral landscape:
184
508000
3000
Một điều khác đáng chú ý là có thể sẽ có nhiều đỉnh trên địa hình đạo đức:
08:46
There may be equivalent ways to thrive;
185
511000
3000
Có thể có những cách để phát triển một cách tương tự;
08:49
there may be equivalent ways to organize a human society
186
514000
2000
có thể có những cách tương tự để thiết lập xã hội loài người
08:51
so as to maximize human flourishing.
187
516000
2000
để tối đa hóa sự phát đạt của con người.
08:53
Now, why wouldn't this
188
518000
2000
Tại sao điều này lại
08:55
undermine an objective morality?
189
520000
4000
không làm xói mòn mặt khách quan về đạo đức chứ?
08:59
Well think of how we talk about food:
190
524000
3000
Hãy thử nghĩ về cách ta nói về thức ăn:
09:02
I would never be tempted to argue to you
191
527000
3000
Tôi sẽ không dại gì để nói với các bạn rằng
09:05
that there must be one right food to eat.
192
530000
2000
chỉ có một món ăn duy nhất là đúng.
09:07
There is clearly a range of materials
193
532000
2000
Rõ ràng là có một loạt các nguyễn liệu
09:09
that constitute healthy food.
194
534000
2000
hợp thành một món ăn tốt.
09:11
But there's nevertheless a clear distinction
195
536000
2000
Nhưng dù gì thì vẫn có một sự nhận biết rõ ràng
09:13
between food and poison.
196
538000
2000
giữa thức ăn và thuốc độc.
09:15
The fact that there are many right answers
197
540000
3000
Thực tế rằng có rất nhiều câu trả lời cho
09:18
to the question, "What is food?"
198
543000
2000
câu hỏi "Thức ăn là gì?"
09:20
does not tempt us
199
545000
3000
không hề khiến ta
09:23
to say that there are no truths to be known about human nutrition.
200
548000
5000
nói rằng không hề có sự thật gì phải được biết đến về dinh dưỡng cho con người.
09:28
Many people worry
201
553000
2000
Rất nhiều người lo lắng rằng
09:30
that a universal morality would require
202
555000
3000
một nền tảng đạo đức chung sẽ đòi hỏi
09:33
moral precepts that admit of no exceptions.
203
558000
3000
các quy tắc đạo đức mà không chấp nhận bất kỳ biệt lệ nào.
09:36
So, for instance, if it's really wrong to lie,
204
561000
2000
Nên ví dụ, nếu nói dối là sai,
09:38
it must always be wrong to lie,
205
563000
2000
nói dối phải luôn luôn là sai,
09:40
and if you can find an exception,
206
565000
2000
và nếu các bạn có thể tìm được một trường hợp ngoại lệ
09:42
well then there's no such thing as moral truth.
207
567000
3000
thì sẽ chẳng có luân lý về sự thật.
09:45
Why would we think this?
208
570000
2000
Tại sao ta lại nghĩ thế?
09:47
Consider, by analogy, the game of chess.
209
572000
3000
Dựa vào phép ngoại suy, hãy thử nghĩ về trò cờ vua.
09:50
Now, if you're going to play good chess,
210
575000
2000
Nếu các bạn chơi cờ vua tốt
09:52
a principle like, "Don't lose your Queen,"
211
577000
2000
thì một điều như "Đừng làm mất con hậu"
09:54
is very good to follow.
212
579000
2000
sẽ là một điều tốt để theo.
09:56
But it clearly admits some exceptions.
213
581000
2000
Nhưng rõ ràng là có các trường hợp ngoại lệ.
09:58
There are moments when losing your Queen is a brilliant thing to do.
214
583000
3000
Sẽ có lúc mà thí hậu là một nước cờ hay.
10:01
There are moments when it is the only good thing you can do.
215
586000
4000
Sẽ có những lúc mà chỉ có một điều tốt các bạn có thể làm.
10:05
And yet, chess is a domain of perfect objectivity.
216
590000
4000
Và cuối cùng thì cờ vua vẫn là một trò chơi đầy tính chất khách quan.
10:09
The fact that there are exceptions here does not
217
594000
2000
Sự thật là có các ngoại lệ không hề
10:11
change that at all.
218
596000
3000
làm thay đổi điều đó.
10:14
Now, this brings us to the sorts of moves
219
599000
3000
Điều này đem chúng ta đến với các hành động
10:17
that people are apt to make in the moral sphere.
220
602000
3000
mà con người hay thực hiện trong môi trường luân lý.
10:20
Consider the great problem of women's bodies:
221
605000
5000
Hãy thử nghĩ về vấn đề to lớn về cơ thể phụ nữ:
10:25
What to do about them?
222
610000
2000
Phải làm gì với chúng?
10:27
Well this is one thing you can do about them:
223
612000
2000
Đây là một điều mà các bạn có thể làm với chúng,
10:29
You can cover them up.
224
614000
2000
các bạn có thể che chúng đi.
10:31
Now, it is the position, generally speaking, of our intellectual community
225
616000
2000
Nói chung, trên cương vị cộng đồng văn minh của chúng ta
10:33
that while we may not like this,
226
618000
4000
là trong khi chúng ta có thể không thích điều này,
10:37
we might think of this as "wrong"
227
622000
2000
chúng ta có thể cho rằng điều này là "sai"
10:39
in Boston or Palo Alto,
228
624000
2000
ở Boston hoặc Palo Alto,
10:41
who are we to say
229
626000
2000
chúng ta là ai mà đi nói
10:43
that the proud denizens of an ancient culture
230
628000
3000
rằng các cư dân tự hào của nền văn hóa cổ xưa
10:46
are wrong to force their wives and daughters
231
631000
3000
đã sai khi bắt vợ con của mình
10:49
to live in cloth bags?
232
634000
2000
sống trong các bao vải chứ?
10:51
And who are we to say, even, that they're wrong
233
636000
2000
Và chúng ta là ai khi nói rằng thậm chí là họ đã sai
10:53
to beat them with lengths of steel cable,
234
638000
2000
khi đánh vợ con mình bằng cáp thép
10:55
or throw battery acid in their faces
235
640000
2000
hay ném acid từ pin vào mặt họ
10:57
if they decline the privilege of being smothered in this way?
236
642000
4000
nếu họ từ chối cái đặc ân của việc bưng bít cơ thế ấy?
11:01
Well, who are we not to say this?
237
646000
3000
Nhưng, ta là ai mà lại không đi nói điều đó?
11:04
Who are we to pretend
238
649000
2000
Ta là ai mà lại đi giả bộ rằng
11:06
that we know so little about human well-being
239
651000
4000
chúng ta biết quá ít về hạnh phúc con người
11:10
that we have to be non-judgmental about a practice like this?
240
655000
4000
mà chúng ta phải không có thành kiến gì với lề thói đó?
11:14
I'm not talking about voluntary wearing of a veil --
241
659000
4000
Tôi không nói về việc đeo khăn che một cách tự nguyện --
11:18
women should be able to wear whatever they want, as far as I'm concerned.
242
663000
2000
phụ nữ nên được mặc bất kỳ thứ gì họ muốn.
11:20
But what does voluntary mean
243
665000
3000
Nhưng tự nguyện mang ý nghĩa gì
11:23
in a community where,
244
668000
2000
ở trong một cộng đồng
11:25
when a girl gets raped,
245
670000
3000
nơi mà khi một người con gái bị cưỡng hiếp,
11:28
her father's first impulse,
246
673000
2000
phản ứng đầu tiên của người cha
11:30
rather often, is to murder her out of shame?
247
675000
5000
thường là giết người con gái mình vì quá ô nhục?
11:35
Just let that fact detonate in your brain for a minute:
248
680000
7000
Hãy để cho sự thật đó nổ trong trí óc bạn một lát:
11:42
Your daughter gets raped,
249
687000
2000
Con gái bạn bị cưỡng hiếp
11:44
and what you want to do is kill her.
250
689000
3000
và điều các bạn muốn làm là giết con gái mình.
11:52
What are the chances that represents
251
697000
2000
Có cơ hội gì để điều đó thể hiện
11:54
a peak of human flourishing?
252
699000
5000
một đỉnh trong sự thịnh vượng phát đạt của con người?
12:02
Now, to say this is not to say that we have got the
253
707000
2000
Khi nói điều này không có nghĩa là chúng ta có
12:04
perfect solution in our own society.
254
709000
4000
một đáp án hoàn hảo trong xã hội của chúng ta.
12:08
For instance,
255
713000
2000
Ví dụ,
12:10
this is what it's like to go to a newsstand almost anywhere
256
715000
2000
đây là hình ảnh quen thuộc khi đến một quầy báo
12:12
in the civilized world.
257
717000
2000
ở bất kỳ nơi đâu ở thế giới văn minh.
12:14
Now, granted, for many men
258
719000
2000
Giờ, đối với nhiều người đàn ông
12:16
it may require a degree in philosophy to see something wrong with these images.
259
721000
3000
sẽ phần cần đến một bằng triết học để nhận ra được có điều gì sai với những hình ảnh này.
12:19
(Laughter)
260
724000
3000
(Tiếng cười)
12:22
But if we are in a reflective mood,
261
727000
3000
Nhưng nếu chúng ta ở một tâm trạng nghi ngờ,
12:25
we can ask,
262
730000
2000
chúng ta có thể hỏi
12:27
"Is this the perfect expression
263
732000
2000
"Đây có phải là sự biểu lộ hoàn hảo
12:29
of psychological balance
264
734000
2000
của sự cân bằng tâm lý
12:31
with respect to variables like youth and beauty and women's bodies?"
265
736000
3000
đối với các biến như sự trẻ trung và cái đẹp và cơ thể phụ nữ?"
12:34
I mean, is this the optimal environment
266
739000
2000
Ý tôi là đây có phải là môi trường tối ưu
12:36
in which to raise our children?
267
741000
4000
để nuôi dạy con cái chúng ta?
12:40
Probably not. OK, so perhaps there's some place
268
745000
2000
Có lẽ là không. Vâng, vậy thì có lẽ có nơi nào đó
12:42
on the spectrum
269
747000
2000
trên khoảng
12:44
between these two extremes
270
749000
2000
giữa hai cực này
12:46
that represents a place of better balance.
271
751000
3000
mà sẽ thể hiện một nơi có sự cân bằng tốt hơn.
12:49
(Applause)
272
754000
8000
(Vỗ tay)
12:57
Perhaps there are many such places --
273
762000
2000
Có lẽ có nhiều nơi như thế --
12:59
again, given other changes in human culture
274
764000
3000
một lần nữa, cho là có các thay đổi trong văn hóa loài người
13:02
there may be many peaks on the moral landscape.
275
767000
2000
có thể có nhiều đỉnh trên địa hình đạo đức này.
13:04
But the thing to notice is that there will be
276
769000
2000
Nhưng một điều đáng chú ý là sẽ có
13:06
many more ways not to be on a peak.
277
771000
5000
nhiều cách để không ở trên một đỉnh.
13:11
Now the irony, from my perspective,
278
776000
2000
Điều trớ trêu là, trong quanh niệm của tôi,
13:13
is that the only people who seem to generally agree with me
279
778000
3000
là những người duy nhất mà thường đồng ý với tôi
13:16
and who think that there are right and wrong answers to moral questions
280
781000
3000
và nghĩ rằng có những câu trả lời đúng và sai cho các câu hỏi về đạo đức
13:19
are religious demagogues of one form or another.
281
784000
3000
là các kẻ mị dân khác nhau.
13:22
And of course they think they have right answers to moral questions
282
787000
3000
Và tất nhiên họ nghĩ rằng họ có những câu trả lời đúng cho các câu hỏi về đạo đức
13:25
because they got these answers from a voice in a whirlwind,
283
790000
4000
bởi vì họ đã kiếm được những câu trả lời này từ một giọng nói từ một cơn gió lốc
13:29
not because they made an intelligent analysis of the causes
284
794000
2000
chứ không phải họ đã thực hiện một cuộc phân tích thông minh về các nguyên nhân
13:31
and condition of human and animal well-being.
285
796000
4000
và điều kiện cho hạnh phúc của con người và động vật.
13:35
In fact, the endurance of religion
286
800000
2000
Trên thực tế, sự tồn tại kéo dài của tôn giáo
13:37
as a lens through which most people view moral questions
287
802000
4000
như một ống kính thông qua nó mà đa số mọi người xem lấy các câu hỏi về đạo đức
13:41
has separated most moral talk
288
806000
3000
đã tách hầu hết các lời nói về đạo đức
13:44
from real questions of human and animal suffering.
289
809000
4000
ra khỏi các câu hỏi thật về sự chịu đựng của con người và động vật.
13:48
This is why we spend our time
290
813000
2000
Đây là vì sao chúng ta nên bỏ thời gian ra
13:50
talking about things like gay marriage
291
815000
2000
đề bàn về những thứ như hôn nhân đồng tính
13:52
and not about genocide or nuclear proliferation
292
817000
4000
và không phải về sự diệt chủng hay sự gia tăng vũ khí hạt nhân
13:56
or poverty or any other hugely consequential issue.
293
821000
5000
hay sự nghèo túng hay bất kỳ vấn đề có hệ quả to lớn nào khác.
14:01
But the demagogues are right about one thing: We need
294
826000
2000
Nhưng những kẻ mỵ dân đã đúng về một điều, chúng ta
14:03
a universal conception of human values.
295
828000
4000
cần một khái niệm chung về giá trị con người.
14:07
Now, what stands in the way of this?
296
832000
2000
Vậy điều gì cản trở điều này?
14:09
Well, one thing to notice is that we
297
834000
2000
Một điều đáng chú ý là chúng ta
14:11
do something different when talking about morality --
298
836000
2000
làm một điều khác khi nói về đạo đức --
14:13
especially secular, academic, scientist types.
299
838000
4000
nhất là các kiểu thế tục, giáo dục, khoa học.
14:17
When talking about morality we value differences of opinion
300
842000
3000
Khi nói về đạo đức, chúng ta đánh giá cao sự khác biệt trong ý kiến
14:20
in a way that we don't in any other area of our lives.
301
845000
3000
một cách mà không hề có trong bất kỳ lĩnh vực nào khác trong cuộc sống.
14:23
So, for instance the Dalai Lama gets up every morning
302
848000
2000
Ví dụ như Đa Lai Lạt Ma thức dậy vào mỗi buổi sáng
14:25
meditating on compassion,
303
850000
2000
tu tâm trắc ẩn
14:27
and he thinks that helping other human beings is an integral component
304
852000
2000
và ông ấy nghĩ rằng giúp đỡ những người khác là một thành phần cấu tạo nên
14:29
of human happiness.
305
854000
3000
hạnh phúc con người.
14:32
On the other hand, we have someone like Ted Bundy;
306
857000
2000
Mặt khác, chúng ta lại có Ted Bundy:
14:34
Ted Bundy was very fond of abducting and raping
307
859000
2000
Ted Bundy đã rất thích bắt cóc và cưỡng hiếp
14:36
and torturing and killing young women.
308
861000
2000
và tra tấn và giết những người phụ nữa trẻ.
14:38
So, we appear to have a genuine difference of opinion
309
863000
2000
Nên có vẻ như chúng ta đang có một sự khác biệt rõ ràng về quan niệm
14:40
about how to profitably use one's time.
310
865000
3000
về việc sử dụng thời gian một cách có ích.
14:43
(Laughter)
311
868000
2000
(Tiếng cười)
14:45
Most Western intellectuals
312
870000
2000
Hầu hết các nhà tri thức Tây
14:47
look at this situation
313
872000
2000
nhìn nhận vấn đề này
14:49
and say, "Well, there's nothing for the Dalai Lama
314
874000
2000
và nói "Đa Lai Lạt Ma chẳng
14:51
to be really right about -- really right about --
315
876000
3000
hoàn toàn đúng
14:54
or for Ted Bundy to be really wrong about
316
879000
3000
hay đối với Ted Bundy thì cũng chẳng có điều gì hoàn toàn sai
14:57
that admits of a real argument
317
882000
4000
để có thể trở thành một cuộc tranh cãi thật sự
15:01
that potentially falls within the purview of science.
318
886000
3000
nằm trong phạm vi khoa học.
15:04
He likes chocolate, he likes vanilla.
319
889000
3000
Anh ta thích sôcôla, anh ta thích vanilla.
15:07
There's nothing that one should be able to say to the other
320
892000
3000
Sẽ không điều gì mà người này có thể nói
15:10
that should persuade the other."
321
895000
3000
mà có thể thuyết phục được người còn lại.
15:13
Notice that we don't do this in science.
322
898000
3000
Hãy chú ý rằng chúng ta không làm điều này trong khoa học.
15:16
On the left you have Edward Witten.
323
901000
2000
Ở bên trái các bạn có Edward Witten.
15:18
He's a string theorist.
324
903000
3000
Anh là một thuyết gia vật lý.
15:21
If you ask the smartest physicists around
325
906000
2000
Nếu các bạn hỏi các nhà vật lý thông minh nhất
15:23
who is the smartest physicist around,
326
908000
2000
xem ai là nhà vật lý thông minh nhất
15:25
in my experience half of them will say Ed Witten.
327
910000
3000
thì trong kinh nghiệm của tôi, nửa số họ sẽ trả lời là Ed Witten.
15:28
The other half will tell you they don't like the question.
328
913000
3000
Nửa số còn lại sẽ nói với các bạn là họ không thích câu hỏi đó.
15:31
(Laughter)
329
916000
3000
(Tiếng cười)
15:34
So, what would happen if I showed up at a physics conference
330
919000
4000
Vậy điều gì sẽ xảy nếu tôi xuất hiện tại một hội nghị vật lý và
15:38
and said,"String theory is bogus.
331
923000
2000
nói rằng "Thuyết dây không đúng.
15:40
It doesn't resonate with me. It's not how I chose to
332
925000
2000
Nó chẳng ăn nhập gì với tôi. Nó không phải là cách mà tôi chọn
15:42
view the universe at a small scale.
333
927000
3000
để nhìn nhận vũ trụ ở kích thước nhỏ.
15:45
I'm not a fan."
334
930000
2000
Tôi không phải là một fan của nó."
15:47
(Laughter)
335
932000
3000
(Tiếng cười)
15:50
Well, nothing would happen because I'm not a physicist;
336
935000
2000
Sẽ chẳng có điều gì xảy ra bởi vì tôi không phải là một nhà vật lý,
15:52
I don't understand string theory.
337
937000
2000
tôi không hiểu về thuyết dây.
15:54
I'm the Ted Bundy of string theory.
338
939000
2000
Tôi là Ted Bundy của thuyết dây.
15:56
(Laughter)
339
941000
3000
(Tiếng cười)
15:59
I wouldn't want to belong to any string theory club that would have me as a member.
340
944000
3000
Tôi sẽ không muốn là thành viên của bất kỳ câu lạc bộ thuyết dây nào.
16:02
But this is just the point.
341
947000
2000
Nhưng đây chính là điều mấu chốt.
16:04
Whenever we are talking about facts
342
949000
3000
Bất kỳ khi nào chúng ta nói về thực tiễn
16:07
certain opinions must be excluded.
343
952000
2000
một vài quan niệm nào đó sẽ phải được bỏ qua.
16:09
That is what it is to have a domain of expertise.
344
954000
3000
Đó là những gì khi ta có một lĩnh vực chuyên môn.
16:12
That is what it is for knowledge to count.
345
957000
3000
Đó là điều mà phải có kiến thức thì mới được tính.
16:15
How have we convinced ourselves
346
960000
3000
Chúng ta đã nhìn nhận bản thân như thế nào
16:18
that in the moral sphere there is no such thing as moral expertise,
347
963000
4000
mà trong lĩnh vực đạo đức lại không hề có một thứ gọi là chuyên môn về đạo đức
16:22
or moral talent, or moral genius even?
348
967000
3000
hay tài năng đạo đức hay thiên tư đạo đức?
16:25
How have we convinced ourselves
349
970000
2000
Chúng ta đã nhìn nhận bản thân như thế nào
16:27
that every opinion has to count?
350
972000
2000
mà mỗi ý kiến đều phải được tính vào?
16:29
How have we convinced ourselves
351
974000
2000
Chúng ta đã nhận thức lấy bản thân như thế nào
16:31
that every culture has a point of view
352
976000
2000
khi mỗi nền văn hóa có một quan niệm
16:33
on these subjects worth considering?
353
978000
3000
về những vấn đề như thế này đều đáng được nhìn nhận?
16:36
Does the Taliban
354
981000
2000
Liệu quân Taliban
16:38
have a point of view on physics
355
983000
2000
có quan niệm gì về vật lý
16:40
that is worth considering? No.
356
985000
3000
mà đáng được nhìn nhận không? Không.
16:43
(Laughter)
357
988000
5000
(Tiếng cười)
16:48
How is their ignorance any less obvious
358
993000
3000
Làm thế nào để có thể thấy rõ hơn sự ngu dốt của những người này về vấn đề
16:51
on the subject of human well-being?
359
996000
2000
hạnh phúc con người chứ?
16:53
(Applause)
360
998000
6000
(Tiếng cười)
16:59
So, this, I think, is what the world needs now.
361
1004000
4000
Nên đây là điều mà tôi nghĩ thế giới đang cần đến.
17:03
It needs people like ourselves to admit
362
1008000
3000
Thế giời đang cần những người như chúng ta tán thành
17:06
that there are right and wrong answers
363
1011000
3000
rằng có những câu trả lời đúng và sai
17:09
to questions of human flourishing,
364
1014000
2000
cho các câu hỏi về sự phát đạt của con người
17:11
and morality relates
365
1016000
2000
và đạo đức có liên quan đến
17:13
to that domain of facts.
366
1018000
2000
lĩnh vực của các cơ sở thực tế.
17:15
It is possible
367
1020000
2000
Có thể
17:17
for individuals, and even for whole cultures,
368
1022000
4000
đối với các cá nhân và cả với các nền văn hóa
17:21
to care about the wrong things,
369
1026000
2000
để quan tâm đến những điều sai:
17:23
which is to say that it's possible for them
370
1028000
3000
Khi nói rằng họ có thể
17:26
to have beliefs and desires that reliably lead
371
1031000
2000
có niềm tin và mong muốn mà có thể dẫn họ
17:28
to needless human suffering.
372
1033000
2000
đến với sự chịu đựng không cần thiết.
17:30
Just admitting this will transform our discourse about morality.
373
1035000
5000
Chỉ cần tán thành với điều này là sẽ làm thay đổi hướng đi của chúng ta đến với đạo đức.
17:35
We live in a world in which
374
1040000
3000
Chúng ta sống trong một thế giới
17:38
the boundaries between nations mean less and less,
375
1043000
3000
nới mà ranh giới giữa các quốc gia càng ngày càng ít nghĩa hơn
17:41
and they will one day mean nothing.
376
1046000
3000
và một ngày nào đó chúng sẽ chẳng còn có ý nghĩa.
17:44
We live in a world filled with destructive technology,
377
1049000
2000
Chúng ta sống trong một thế giới đầy các công nghệ tàn phá
17:46
and this technology cannot be uninvented;
378
1051000
2000
và không thể làm mất mát các công nghệ này đi được,
17:48
it will always be easier
379
1053000
2000
phá hoại sẽ luôn dễ hơn
17:50
to break things than to fix them.
380
1055000
4000
là sửa chữa.
17:54
It seems to me, therefore, patently obvious
381
1059000
2000
Điều này đối với tôi có vẻ như rõ ràng
17:56
that we can no more
382
1061000
4000
là chúng ta không thể
18:00
respect and tolerate
383
1065000
2000
tôn trọng và chịu đựng
18:02
vast differences in notions of human well-being
384
1067000
4000
sự khác biệt to lớn trong các khái niệm về hạnh phúc con người
18:06
than we can respect or tolerate vast differences
385
1071000
3000
hơn là chúng ta tôn trọng và chịu đựng sự khác biệt to lớn
18:09
in the notions about how disease spreads,
386
1074000
3000
torng các khái niệm về việc các dịch bệnh lây truyền như thế nào
18:12
or in the safety standards of buildings and airplanes.
387
1077000
3000
hay trong các tiêu chuẩn nhà cửa và máy bay.
18:15
We simply must converge
388
1080000
3000
Chúng ta phải quy về
18:18
on the answers we give to the most important questions in human life.
389
1083000
4000
các câu trả lời mà chúng ta đem lại cho các câu hỏi quan trọng nhất trong cuộc sống loài người.
18:22
And to do that, we have to admit that these questions have answers.
390
1087000
5000
Và để làm được điều đó, chúng ta phải chấp nhận rằng những câu hỏi đó đều có các câu trả lời.
18:27
Thank you very much.
391
1092000
2000
Các ơn các bạn nhiều.
18:29
(Applause)
392
1094000
23000
(Vỗ tay)
18:52
Chris Anderson: So, some combustible material there.
393
1117000
4000
Chris Anderson: một bài nói quả là rất dễ khích động.
18:56
Whether in this audience or people elsewhere in the world,
394
1121000
3000
Dù là khán giả ở đây hay ai đó đâu đó trên thế giới
18:59
hearing some of this, may well be doing the
395
1124000
2000
nghe những điều này chắc sẽ
19:01
screaming-with-rage thing, after as well, some of them.
396
1126000
5000
hét lên vì tức giận.
19:06
Language seems to be really important here.
397
1131000
2000
Cách nói có vẻ như rất quan trọng ở bài nói này.
19:08
When you're talking about the veil,
398
1133000
2000
Khi anh nói về khăn trùm đầu,
19:10
you're talking about women dressed in cloth bags.
399
1135000
3000
anh nói về phụ nữ ăn mặc các bao vải,
19:13
I've lived in the Muslim world, spoken with a lot of Muslim women.
400
1138000
4000
tôi đã sống ở các nước Hồi Giáo, đã nói chuyện với nhiều phụ nữ Hồi Giáo.
19:17
And some of them would say something else. They would say,
401
1142000
2000
Và một vài trong số họ sẽ nói điều khác. Họ sẽ nói là
19:19
"No, you know, this is a celebration
402
1144000
3000
"Không, anh biết đấy, đó là sự chào mừng
19:22
of female specialness,
403
1147000
3000
sự đặc biệt của phụ nữ,
19:25
it helps build that and it's a result of the fact that" --
404
1150000
2000
nó giúp xây dựng điều đó và nó là một kết quả thực tế từ ... "
19:27
and this is arguably a sophisticated psychological view --
405
1152000
4000
và điều này có thể được tranh luận là một quan niệm tâm lý phức tạp
19:31
"that male lust is not to be trusted."
406
1156000
3000
"từ việc không thể tin tưởng được sử dâm dục của đàn ông."
19:34
I mean, can you engage in a conversation
407
1159000
3000
Ý tôi là, anh có thể nói chuyện với
19:37
with that kind of woman without seeming kind of cultural imperialist?
408
1162000
5000
một người phụ nữ mà không hề cảm nhận được sự áp đặt văn hóa nào không?
19:42
Sam Harris: Yeah, well I think I tried to broach this in a sentence,
409
1167000
3000
Sam Harris: Vâng, tôi nghĩ rằng tôi đã cố gắng đề cập đến điều này trong một câu nói
19:45
watching the clock ticking,
410
1170000
2000
trong khi theo dõi đồng hồ chạy
19:47
but the question is:
411
1172000
2000
nhưng câu hỏi là
19:49
What is voluntary in a context
412
1174000
3000
tự nguyện là gì trong hoàn cảnh
19:52
where men have certain expectations,
413
1177000
2000
những người đàn ông có một mức tiêu chuẩn nào đấy,
19:54
and you're guaranteed to be treated in a certain way
414
1179000
4000
và bạn được đảm bảo sẽ được đối xử một cách nhất định
19:58
if you don't veil yourself?
415
1183000
2000
nếu bạn không choàng khoăn?
20:00
And so, if anyone in this room
416
1185000
2000
Và vì thế, nếu bất kỳ ai trong khán phòng này
20:02
wanted to wear a veil,
417
1187000
2000
đã muốn mặc khăn trùm đầu
20:04
or a very funny hat, or tattoo their face --
418
1189000
3000
hay một cái mũ buồn cười hay xăm hình trên mặt --
20:07
I think we should be free to voluntarily do whatever we want,
419
1192000
3000
tôi nghĩ rằng chúng ta nên được làm những gì chúng ta muốn làm
20:10
but we have to be honest about
420
1195000
3000
nhưng chúng ta phải thành thực đối với
20:13
the constraints that these women are placed under.
421
1198000
2000
những áp đặt mà những người phụ nữ này phải chịu đựng.
20:15
And so I think we shouldn't be so eager
422
1200000
3000
Nên tôi nghĩ ằng chúng ta không nên
20:18
to always take their word for it,
423
1203000
2000
tin quá những lời của họ
20:20
especially when it's 120 degrees out
424
1205000
2000
nhất là khi ở bên ngoài trời nóng đến 120 độ F (50 độ C)
20:22
and you're wearing a full burqa.
425
1207000
3000
và họ mặc một bộ trùm thân kín.
20:25
CA: A lot of people want to believe in this
426
1210000
2000
C.A.: Rất nhiều người muốn tin vào
20:27
concept of moral progress.
427
1212000
2000
khái niệm về sự phát triển về đạo đức này.
20:29
But can you reconcile that?
428
1214000
2000
Nhưng liệu có thể làm được điều đó?
20:31
I think I understood you to say that you could
429
1216000
2000
Tôi nghĩ là tôi đã hiểu những gì anh nói về
20:33
reconcile that with a world that doesn't become
430
1218000
2000
việc làm cho điều đó thành sự thật trong một thế giới
20:35
one dimensional, where we all have to think the same.
431
1220000
3000
không phải một chiều, nơi mà tất cả chúng ta suy nghĩ cùng một cách.
20:38
Paint your picture of what
432
1223000
2000
Hãy tô màu cho bức tranh của anh
20:40
rolling the clock 50 years forward,
433
1225000
3000
về tương lai trong 50 năm sau
20:43
100 years forward, how you would like to think of
434
1228000
2000
hay 100 năm sau, anh sẽ nghĩ thế giới sẽ như thế nào
20:45
the world, balancing moral progress
435
1230000
3000
cần bằng giữa sự phát triển đạo đức
20:48
with richness.
436
1233000
3000
và sự giàu có.
20:51
SH: Well, I think once you admit
437
1236000
2000
S.H.: Tôi nghĩ là một khi mọi người chấp nhận
20:53
that we are on the path toward understanding our minds
438
1238000
3000
rằng ta đang trên đà để hiểu được tri thức của chúng ta
20:56
at the level of the brain in some important detail,
439
1241000
3000
trên một mức độ của não bộ
20:59
then you have to admit
440
1244000
2000
thì mọi người đều phải tán thành rằng
21:01
that we are going to understand all of the positive
441
1246000
4000
chúng ta sẽ hiểu được tất cả các tính chất tốt
21:05
and negative qualities
442
1250000
2000
và xấu
21:07
of ourselves in much greater detail.
443
1252000
2000
của chúng ta một cách cực kỳ chi tiết.
21:09
So, we're going to understand positive social emotion
444
1254000
2000
Nên chúng ta sẽ hiểu được tâm trạng tốt
21:11
like empathy and compassion,
445
1256000
2000
như sự thấu cảm và sự trắc ẩn
21:13
and we're going to understand the factors
446
1258000
2000
và chúng ta sẽ hiểu được các nhân tố
21:15
that encourage it -- whether they're genetic,
447
1260000
2000
khuyến khích chúng -- dù chúng thuộc về gen
21:17
whether they're how people talk to one another,
448
1262000
2000
hay chúng là cách mà con người nói chuyện với nhau
21:19
whether they're economic systems,
449
1264000
2000
hay chúng là các hệ thống kinh tế.
21:21
and insofar as we begin to shine light on that
450
1266000
3000
Cho đến nay chúng ta đang bắt đầu rọi sáng vấn đề này
21:24
we are inevitably going to converge
451
1269000
2000
chúng ta cuối cùng cũng sẽ quy về
21:26
on that fact space.
452
1271000
2000
khoảng không gian thực tiễn ấy.
21:28
So, everything is not going to be up for grabs.
453
1273000
2000
Nên mọi thứ sẽ không bị tước đoạt.
21:30
It's not going to be like
454
1275000
3000
Mọi thứ sẽ không như
21:33
veiling my daughter from birth
455
1278000
2000
việc bắt con gái tôi mặc đồ kín từ nhỏ
21:35
is just as good as teaching her
456
1280000
3000
là tương tự như dạy cho nó
21:38
to be confident and well-educated
457
1283000
4000
tự tin và được giáo dục tốt
21:42
in the context of men who do desire women.
458
1287000
3000
trong hoành cảnh những người đàn ông thèm muốn đàn bà.
21:45
I mean I don't think we need an NSF grant to know
459
1290000
4000
Ý tôi là tôi không nghĩ rằng chúng ta cần một khoản NSF để biết rằng
21:49
that compulsory veiling is a bad idea --
460
1294000
3000
việc bắt buộc mặc đồ kín là một ý tưởng không hay --
21:52
but at a certain point
461
1297000
2000
nhưng đến một thời điểm nào đó
21:54
we're going to be able to scan the brains of everyone involved
462
1299000
3000
chúng ta sẽ có khả năng quét não bộ của tất những người có liên quan
21:57
and actually interrogate them.
463
1302000
3000
và hỏi cung họ.
22:00
Do people love their daughters
464
1305000
3000
Liệu những người này có yêu con gái của họ
22:03
just as much in these systems?
465
1308000
3000
ở những xã hội này?
22:06
And I think there are clearly right answers to that.
466
1311000
2000
Và tôi nghĩ rằng chắc chắn có các câu trả lời đúng cho câu hỏi đó.
22:08
CA: And if the results come out that actually they do,
467
1313000
3000
C.A.: Và nếu kết quả là thật ra họ đúng yêu các con gái của mình thật
22:11
are you prepared to shift your instinctive current judgment
468
1316000
3000
anh có sẵn sàng thay đổi quan niệm hiện tại của mình
22:14
on some of these issues?
469
1319000
2000
về một số các vấn đề này?
22:16
SH: Well yeah, modulo one obvious fact,
470
1321000
3000
S.H.: Vâng, có một điều thực tế là
22:19
that you can love someone
471
1324000
2000
anh có thể yêu một ai đó
22:21
in the context of a truly delusional belief system.
472
1326000
3000
trong hoàn cảnh một hệ thống thật sự ảo.
22:24
So, you can say like, "Because I knew my gay son
473
1329000
2000
Anh có thể nói rằng "Bởi vì tôi biết người con trai đồng tính của tôi
22:26
was going to go to hell if he found a boyfriend,
474
1331000
3000
sẽ xuống địa ngục nếu cậu ấy tìm được một người bạn trai,
22:29
I chopped his head off. And that was the most compassionate thing I could do."
475
1334000
3000
tôi đã chặt đầu cậu ấy. Và đó là điều trắc ẩn nhất tôi đã có thể làm."
22:32
If you get all those parts aligned,
476
1337000
2000
Nếu anh sắp xếp được đủ các phần
22:34
yes I think you could probably be feeling the emotion of love.
477
1339000
3000
thì vâng, tôi nghĩ là anh sẽ có thể cảm nhận được tình yêu từ người cha kia.
22:37
But again, then we have to talk about
478
1342000
2000
Nhưng một lần nữa, chúng ta phải nói về
22:39
well-being in a larger context.
479
1344000
2000
hạnh phúc ở một tầm lớn hơn.
22:41
It's all of us in this together,
480
1346000
2000
Đó là tất cả chúng ta với nhau
22:43
not one man feeling ecstasy
481
1348000
4000
không chỉ một người đàn ông trong cơn khoái lạc
22:47
and then blowing himself up on a bus.
482
1352000
2000
và rồi tự làm nổ mình trên một chiếc xe buýt.
22:49
CA: Sam, this is a conversation I would actually love to
483
1354000
2000
C.A.: Đây là một cuộc nói chuyện tôi rất muốn được
22:51
continue for hours.
484
1356000
2000
nói tiếp hàng giờ đồng hồ.
22:53
We don't have that, but maybe another time. Thank you for coming to TED.
485
1358000
2000
Nhưng ta không có thời gian, có thể lần sau vậy. Cảm ơn anh đã đến với TED.
22:55
SH: Really an honor. Thank you.
486
1360000
2000
S.H.: Đó là một vinh dự. Cảm ơn anh.
22:57
(Applause)
487
1362000
3000
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Sam Harris - Neuroscientist, philosopherSam Harris's work focuses on how our growing understanding of ourselves and the world is changing our sense of how we should live.
Why you should listen
Sam Harris is the author of five New York Times bestsellers. His books include The End of Faith, Letter to a Christian Nation, The Moral Landscape, Free Will, Lying, Waking Up and Islam and the Future of Tolerance (with Maajid Nawaz). The End of Faith won the 2005 PEN Award for Nonfiction. Harris's writing and public lectures cover a wide range of topics -- neuroscience, moral philosophy, religion, spirituality, violence, human reasoning -- but generally focus on how a growing understanding of ourselves and the world is changing our sense of how we should live.
Harris's work has been published in more than 20 languages and has been discussed in the New York Times, Time, Scientific American, Nature, Newsweek, Rolling Stone and many other journals. He has written for the New York Times, the Los Angeles Times, The Economist, The Times (London), the Boston Globe, The Atlantic, The Annals of Neurology and elsewhere. Harris also regularly hosts a popular podcast.
Harris received a degree in philosophy from Stanford University and a Ph.D. in neuroscience from UCLA.
Sam Harris | Speaker | TED.com