TED2011
Kathryn Schulz: On being wrong
Катрын Шульц: Пра чалавечнасць нашага стану няслушнасці
Filmed:
Readability: 3.5
4,826,828 views
Большасць з нас зробіць усё мажлівае, каб не быць няправым. А што, калі мы не правыя менавіта ў гэтым? Кандыдат навук па няправасці і няслушнасці пераканальна распавядае пра тое, што няправасць можна не толькі прызнаць, але і прыняць, як частку сваей чалавечнасці.
Kathryn Schulz - Wrongologist
Kathryn Schulz is a staff writer for the New Yorker and is the author of "Being Wrong: Adventures in the Margin of Error." Full bio
Kathryn Schulz is a staff writer for the New Yorker and is the author of "Being Wrong: Adventures in the Margin of Error." Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
So it's 1995,
0
0
3000
Недзе ў 95-м
00:18
I'm in college,
1
3000
2000
я яшчэ студэнткай
00:20
and a friend and I go on a road trip
2
5000
3000
з сяброўкай вандравала на машыне
00:23
from Providence, Rhode Island
3
8000
2000
ад горада Провіданс, што ў штаце Род Айланд,
00:25
to Portland, Oregon.
4
10000
2000
да горада Портланд, што ў Арэгоне (недзе 5000 км).
00:27
And you know, we're young and unemployed,
5
12000
3000
Вы ж ведаеце, як яно ідзе, калі ты малады і беспрацоўны,–
00:30
so we do the whole thing on back roads
6
15000
2000
мы не ехалі па магістралях,
00:32
through state parks
7
17000
2000
збольшага паўз нацыянальныя паркі,
00:34
and national forests --
8
19000
3000
нацыянальныя пушчы,
00:37
basically the longest route we can possibly take.
9
22000
3000
карацей кажучы, самым доўгім шляхам.
00:41
And somewhere in the middle of South Dakota,
10
26000
3000
Недзе ў паўднёвай Дакоце (пасля 3000 км)
00:44
I turn to my friend
11
29000
3000
я павярнулася да сяброўкі
00:47
and I ask her a question
12
32000
2000
і запыталася пра тое,
00:49
that's been bothering me
13
34000
2000
што бянтэжыла мяне
00:51
for 2,000 miles.
14
36000
3000
ўжо недзе 3000км.
00:55
"What's up with the Chinese character I keep seeing by the side of the road?"
15
40000
4000
“Што гэта за іерогліф, які паўсюль паўздоўж дарогі?”
01:02
My friend looks at me totally blankly.
16
47000
4000
У яе вочы на лоб вылезлі.
01:06
There's actually a gentleman in the front row
17
51000
2000
Спадар, што сядзіць у першым радзе
01:08
who's doing a perfect imitation of her look.
18
53000
3000
вельмі дакладна зараз падае яе выраз твару.
01:11
(Laughter)
19
56000
3000
(Смех)
01:14
And I'm like, "You know,
20
59000
2000
Тут я ёй: “Ведаеш,
01:16
all the signs we keep seeing
21
61000
2000
тыя знакі ўздоўж дарогі,
01:18
with the Chinese character on them."
22
63000
3000
што з кітайскім іерогліфам.”
01:22
She just stares at me for a few moments,
23
67000
3000
Яна зарыцца на мяне яшчэ некалькі момантаў,
01:25
and then she cracks up,
24
70000
3000
а пасля заліваецца смехам,
01:28
because she figures out what I'm talking about.
25
73000
2000
таму што ўрэшце разумее,
01:30
And what I'm talking about is this.
26
75000
3000
пра што гэта я.
01:33
(Laughter)
27
78000
6000
(Смех)
01:39
Right, the famous Chinese character for picnic area.
28
84000
4000
Вось ён, гэты знакаміты іерогліф месца для пікніку.
01:43
(Laughter)
29
88000
2000
(Смех)
01:45
I've spent the last five years of my life
30
90000
4000
У апошнія 5 год
01:49
thinking about situations
31
94000
2000
я шмат раздумвала
01:51
exactly like this --
32
96000
3000
пра менавіта такія сітуацыі –
01:54
why we sometimes misunderstand
33
99000
2000
чаму мы часам няслушна разумеем
01:56
the signs around us,
34
101000
2000
знакі навокал,
01:58
and how we behave when that happens,
35
103000
3000
і як мы сябе паводзім, калі непаразуменне здараецца,
02:01
and what all of this can tell us about human nature.
36
106000
4000
і што мы адсюль разумеем пра прыроду чалавека.
02:05
In other words, as you heard Chris say,
37
110000
2000
Па-іншаму кажучы,
02:07
I've spent the last five years
38
112000
2000
я правяла апошнія 5 год
02:09
thinking about being wrong.
39
114000
3000
у разважаннях пра стан няслушнасці.
02:12
This might strike you as a strange career move,
40
117000
3000
Мой выбар кар’еры вам можа падацца нязвыклым,
02:15
but it actually has one great advantage:
41
120000
3000
але ў ім вялікая перавага:
02:18
no job competition.
42
123000
2000
адсутнасць конкурса на працоўнае месца.
02:20
(Laughter)
43
125000
2000
(Смех)
02:22
In fact, most of us do everything we can
44
127000
3000
Насамрэч большасць з нас бы ад агню
02:25
to avoid thinking about being wrong,
45
130000
3000
бягуць ад думкі пра сваю няслушнасць,
02:28
or at least to avoid thinking about the possibility
46
133000
2000
ці хаця б стараюцца не думаць пра мажлівасць
02:30
that we ourselves are wrong.
47
135000
2000
сваёй хібнасці.
02:32
We get it in the abstract.
48
137000
2000
Абстрактыўна мы гэта разумеем.
02:34
We all know everybody in this room makes mistakes.
49
139000
2000
Мы разумеем, што часам кожны ў гэтым пакоі памыляецца.
02:37
The human species, in general, is fallible -- okay fine.
50
142000
3000
Мы – людзі, нам уласціва памыляцца. Добра, няхай.
02:41
But when it comes down to me, right now,
51
146000
3000
Але калі справа тычыцца мяне, у гэты момант,
02:44
to all the beliefs I hold,
52
149000
2000
маіх перакананняў
02:46
here in the present tense,
53
151000
3000
у гэты дадзены час,
02:49
suddenly all of this abstract appreciation of fallibility
54
154000
4000
раптам усе абстрактныя погляды пра чалавечую хібнасць
02:53
goes out the window --
55
158000
3000
ляцяць прэч,
02:56
and I can't actually think of anything I'm wrong about.
56
161000
3000
і ўраз я не магу сабе ўявіць, што памыляюся.
03:00
And the thing is, the present tense is where we live.
57
165000
3000
Што цікава, дык тое, што мы жывем менавіта ў гэтым дадзеным часе.
03:03
We go to meetings in the present tense;
58
168000
3000
У ім мы ходзім на сустрэчы,
03:06
we go on family vacations in the present tense;
59
171000
2000
у ім жа ж едзем на вакацыі,
03:08
we go to the polls and vote in the present tense.
60
173000
4000
у ім жа ж ідзем да ўрнаў і даем свой голас.
03:12
So effectively, we all kind of wind up traveling through life,
61
177000
3000
На практыцы выдаецца, што мы ўсе рушым праз жыццё
03:15
trapped in this little bubble
62
180000
2000
у кокане веры,
03:17
of feeling very right about everything.
63
182000
3000
што мы заўсёды маем рацыю.
03:21
I think this is a problem.
64
186000
2000
Гэта мне падаецца праблемай.
03:23
I think it's a problem for each of us as individuals,
65
188000
3000
На мой погляд, гэта праблема як і кожнага з нас,
03:26
in our personal and professional lives,
66
191000
3000
на асабістым ці прафесійным узроўні,
03:29
and I think it's a problem for all of us collectively as a culture.
67
194000
3000
так і нас усіх разам як грамадства.
03:32
So what I want to do today
68
197000
2000
Што я хачу давесці сёння -
03:34
is, first of all, talk about why we get stuck
69
199000
3000
гэта па-першае падставу таму,
03:37
inside this feeling of being right.
70
202000
2000
што мы замыкаемся у пачуцці сваёй правільнасці.
03:39
And second, why it's such a problem.
71
204000
3000
Па-другое, гэта – чаму такі падыход праблематычны.
03:42
And finally, I want to convince you
72
207000
2000
І ўрэшце я хачу вас пераканаць,
03:44
that it is possible
73
209000
2000
што магчыма
03:46
to step outside of that feeling
74
211000
2000
выйсці са шкарлупіны гэткага пачуцця,
03:48
and that if you can do so,
75
213000
2000
і калі вы гэта адолееце,
03:50
it is the single greatest
76
215000
2000
то гэта найлепшы з усіх бакоў
03:52
moral, intellectual and creative leap you can make.
77
217000
3000
скок у маральнасць, разумнасць і творчасць, што вы можаце зрабіць.
03:57
So why do we get stuck
78
222000
2000
Чаму ж мы храснемся
03:59
in this feeling of being right?
79
224000
2000
ў пачуцці сваёй слушнасці?
04:01
One reason, actually, has to do with a feeling of being wrong.
80
226000
3000
Адна падстава звязаная з пачуццём няслушнасці.
04:04
So let me ask you guys something --
81
229000
2000
Дазвольце запытацца,
04:06
or actually, let me ask you guys something, because you're right here:
82
231000
4000
можа Вас, бо Вы тут побач.
04:10
How does it feel -- emotionally --
83
235000
3000
Якія ўзнікаюць эмоцыі,
04:13
how does it feel to be wrong?
84
238000
3000
калі вы не правыя?
04:16
Dreadful. Thumbs down.
85
241000
3000
Агіднасць. Непрынятасць.
04:19
Embarrassing. Okay, wonderful, great.
86
244000
2000
Збянтэжаннасць. Добра, файна, супер.
04:21
Dreadful, thumbs down, embarrassing --
87
246000
2000
Збянтэжанны, з непрыемным адчуваннем, з пачуццём агіднасці -
04:23
thank you, these are great answers,
88
248000
3000
дзякую, усе яны – файныя адказы,
04:26
but they're answers to a different question.
89
251000
3000
але яны адказваюць на другое пытанне.
04:29
You guys are answering the question:
90
254000
2000
Вы адказваеце на пытанне:
04:31
How does it feel to realize you're wrong?
91
256000
3000
“Якое адчуванне вызывае паразуменне, што вы не правыя,”
04:34
(Laughter)
92
259000
4000
(Смех)
04:38
Realizing you're wrong can feel like all of that and a lot of other things, right?
93
263000
3000
Паразуменне сваей памылковасці прымушае сабе адчуваць, як было сказана, і яшчэ цэлы спектрум, не?
04:41
I mean it can be devastating, it can be revelatory,
94
266000
3000
Напрыклад, можа быць страшэннае адчуванне, ці то адчуванне паглыблення паразумення,
04:44
it can actually be quite funny,
95
269000
2000
ці нават вясёлае адчуванне,
04:46
like my stupid Chinese character mistake.
96
271000
3000
як з маім дурным кітайскім іерогліфам.
04:49
But just being wrong
97
274000
3000
Але сам стан няслушнасці
04:52
doesn't feel like anything.
98
277000
2000
не выклікае аніякіх эмоцыяў.
04:54
I'll give you an analogy.
99
279000
3000
Дзеля прыкладу вось аналогія.
04:57
Do you remember that Loony Tunes cartoon
100
282000
2000
Памятаеце мульцік кампаніі Луні Цюнс,
04:59
where there's this pathetic coyote
101
284000
2000
дзе такі мізэрны каёт
05:01
who's always chasing and never catching a roadrunner?
102
286000
2000
увес час гоніцца, але ніяк не даганяе бягучую зязюлю?
05:03
In pretty much every episode of this cartoon,
103
288000
3000
Амаль што ў кожным эпізодзе з гэтай серыі
05:06
there's a moment where the coyote is chasing the roadrunner
104
291000
2000
здараецца, што каёт гоніцца за зязюляй
05:08
and the roadrunner runs off a cliff,
105
293000
2000
і тая збягае з адвеснай скалы,
05:10
which is fine -- he's a bird, he can fly.
106
295000
3000
што непраблемна, таму што зязюля – птушка, і ўмее лятаць.
05:13
But the thing is, the coyote runs off the cliff right after him.
107
298000
4000
Але кожны раз каёт збягае са скалы зараз жа за зязюляй.
05:17
And what's funny --
108
302000
2000
Што смешна, асабліва
05:19
at least if you're six years old --
109
304000
2000
калі вам толькі 6 год,
05:21
is that the coyote's totally fine too.
110
306000
2000
дык тое, што для каёта гэта беспраблемна таксама.
05:23
He just keeps running --
111
308000
2000
Ён папросту працягвае бегчы,
05:25
right up until the moment that he looks down
112
310000
2000
пакуль не пагледзіць на дол
05:27
and realizes that he's in mid-air.
113
312000
3000
і не зразумее, што вісіць у паветры.
05:30
That's when he falls.
114
315000
3000
Вось тады ён пачынае падаць.
05:34
When we're wrong about something --
115
319000
2000
Калі мы ў чымсьці памыляемся,
05:36
not when we realize it, but before that --
116
321000
3000
не калі разумеем, што памыляемся, а да гэтага,
05:39
we're like that coyote
117
324000
3000
мы падобныя да гэткага каёта,
05:42
after he's gone off the cliff and before he looks down.
118
327000
3000
пасля скалы але да позірку долу.
05:46
You know, we're already wrong,
119
331000
3000
Разумееце, мы ўжо памыліліся,
05:49
we're already in trouble,
120
334000
2000
нам ужо давядзецца з гэтым разбірацца,
05:51
but we feel like we're on solid ground.
121
336000
3000
але мы ўсё яшчэ адчуваем сябе ўпэўнена на зямлі.
05:55
So I should actually correct something I said a moment ago.
122
340000
3000
Мне трэба трошкі пераправіць тое, што я кагадзе сказала.
05:58
It does feel like something to be wrong;
123
343000
3000
Ёсць адчуванне ў сваей няслушнасці –
06:01
it feels like being right.
124
346000
3000
гэта адчуванне свае праваты.
06:04
(Laughter)
125
349000
3000
(Смех)
06:07
So this is one reason, a structural reason,
126
352000
3000
З-за гэтай структурнай высновы
06:10
why we get stuck inside this feeling of rightness.
127
355000
2000
мы калі-нікалі ўвязаем у пачуцці нашае праваты.
06:12
I call this error blindness.
128
357000
2000
Я заву такую памылку слепатой.
06:14
Most of the time,
129
359000
2000
З большага,
06:16
we don't have any kind of internal cue
130
361000
3000
у нас няма ўсярэдзіне механізму,
06:19
to let us know that we're wrong about something,
131
364000
2000
які б падказваў, калі мы няправыя,
06:21
until it's too late.
132
366000
3000
пакуль не запозна.
06:24
But there's a second reason that we get stuck inside this feeling as well --
133
369000
3000
Ёсць яшчэ другая прычына, чаму мы чапляемся да гэтага пачуцця,
06:27
and this one is cultural.
134
372000
2000
яна больш адносіцца да культуры.
06:30
Think back for a moment to elementary school.
135
375000
3000
Уявіце сабе хуценька пачатковую школу.
06:33
You're sitting there in class,
136
378000
2000
Вы сабе сядзіцё,
06:35
and your teacher is handing back quiz papers,
137
380000
3000
а настаўніца вяртае кантрольныя.
06:38
and one of them looks like this.
138
383000
2000
Адна з іх выглядае так.
06:40
This is not mine, by the way.
139
385000
2000
Дарэчы, гэта не мая.
06:42
(Laughter)
140
387000
2000
(Смех)
06:44
So there you are in grade school,
141
389000
3000
Вось вы ў вашай школе
06:47
and you know exactly what to think
142
392000
2000
і вы дакладна ведаеце, што думаць
06:49
about the kid who got this paper.
143
394000
3000
пра аднаклассніка, што атрымаў такую адзнаку.
06:52
It's the dumb kid, the troublemaker,
144
397000
3000
Ён дурны і шалёны,
06:55
the one who never does his homework.
145
400000
3000
ён ніколі не робіць хатнія заданні.
06:58
So by the time you are nine years old,
146
403000
3000
Такім чынам, яшчэ да 9-гадовага ўзросту
07:01
you've already learned, first of all,
147
406000
2000
вы даведаліся, што, па-першае,
07:03
that people who get stuff wrong
148
408000
2000
тыя, хто памыляюцца –
07:05
are lazy, irresponsible dimwits --
149
410000
3000
лянівыя, безадказныя тупіцы,
07:08
and second of all,
150
413000
2000
а па-другое –
07:10
that the way to succeed in life
151
415000
2000
каб дасягнуць поспеху ў жыцці,
07:12
is to never make any mistakes.
152
417000
3000
нельга ніколі памыляцца.
07:16
We learn these really bad lessons really well.
153
421000
4000
Мы вывучваем гэтыя нядобрыя ўрокі вельмі хораша.
07:21
And a lot of us --
154
426000
2000
Большасць з нас,
07:23
and I suspect, especially a lot of us in this room --
155
428000
4000
і як я лічу, асабліва ў гэтай залі,
07:27
deal with them by just becoming
156
432000
2000
ставяцца да такога вучэння
07:29
perfect little A students,
157
434000
2000
робячыся беззаганнымі выдатнікамі,
07:31
perfectionists, over-achievers.
158
436000
3000
перфекцыяністамі, стаханаўцамі.
07:34
Right,
159
439000
2000
Ці не,
07:36
Mr. CFO, astrophysicist, ultra-marathoner?
160
441000
4000
спадар выканаўчы дырэктар па фінансах,ён жа ж астрафізік, ён жа ж супер марафонец?
07:40
(Laughter)
161
445000
7000
(Смех)
07:47
You're all CFO, astrophysicists, ultra-marathoners, it turns out.
162
452000
4000
Як атрымоўваецца, дык вы ўсе такія дырэктары, астрафізікі і марафонцы.
07:51
Okay, so fine.
163
456000
2000
Хай будзе.
07:53
Except that then we freak out
164
458000
3000
Сітуацыя горшае толькі калі мы заводзімся,
07:56
at the possibility that we've gotten something wrong.
165
461000
2000
што мы, мажліва, ў нечым памыліліся.
07:58
Because according to this,
166
463000
3000
Таму што думаючы ў гэтым напрамку,
08:01
getting something wrong
167
466000
2000
калі мы робім памылку мы вырашаем,
08:03
means there's something wrong with us.
168
468000
3000
што нешта не гэтак з намі.
08:06
So we just insist that we're right,
169
471000
2000
Таму мы настойваем на сваім,
08:08
because it makes us feel smart and responsible
170
473000
2000
бо так мы адчуваем сабе разумнымі, адказнымі,
08:10
and virtuous and safe.
171
475000
3000
дабрачыннымі і абароненымі.
08:14
So let me tell you a story.
172
479000
2000
Дазвольце расказаць вам пра выпадак.
08:16
A couple of years ago,
173
481000
2000
Некалькі год таму
08:18
a woman comes into Beth Israel Deaconess Medical Center for a surgery.
174
483000
3000
у шпіталь імя Бэт Ізраель Дзіконэс прынялі жанчыну для аперацыі.
08:21
Beth Israel's in Boston.
175
486000
2000
Гэты шпіталь знаходзіцца ў Бостане.
08:23
It's the teaching hospital for Harvard --
176
488000
2000
У гэтым шпіталі праходзяць практыку студэнты з Гарварду,
08:25
one of the best hospitals in the country.
177
490000
2000
ён – адзін з найлепшых у краіне.
08:27
So this woman comes in and she's taken into the operating room.
178
492000
3000
Гэтую жанчыну прынялі і завязлі ў аперацыйную залу.
08:30
She's anesthetized, the surgeon does his thing --
179
495000
2000
Яе паклалі пад наркоз, хірург над ёй маніпулюе,
08:32
stitches her back up, sends her out to the recovery room.
180
497000
3000
пасля ён яе зашывае і яе адвозяць у пасляаперацыйную палату.
08:35
Everything seems to have gone fine.
181
500000
3000
Здэцца, аперацыя прайшла нармальна.
08:38
And she wakes up, and she looks down at herself,
182
503000
3000
Жанчына прачынаецца, аглядвае сябе і кажа:
08:41
and she says, "Why is the wrong side of my body in bandages?"
183
506000
4000
“Чаму я перавязаная не на тым баку?”
08:45
Well the wrong side of her body is in bandages
184
510000
3000
А перавязана яна на тым баку,
08:48
because the surgeon has performed a major operation
185
513000
2000
таму што хірург зрабіў сур'ёзную аперацыю
08:50
on her left leg instead of her right one.
186
515000
3000
на яе левай назе, а не на правай.
08:54
When the vice president for health care quality at Beth Israel
187
519000
3000
Калі пра гэтае здарэнне казаў
08:57
spoke about this incident,
188
522000
3000
намеснік шпіталя па якасці працэдур,
09:00
he said something very interesting.
189
525000
3000
ён сказаў нешта вельмі цікавае.
09:03
He said, "For whatever reason,
190
528000
3000
“Па невядомай прычыне
09:06
the surgeon simply felt
191
531000
2000
хірург папросту адчуваў,
09:08
that he was on the correct side of the patient."
192
533000
2000
што ён працаваў на правільным баку.”
09:10
(Laughter)
193
535000
3000
(Смех)
09:15
The point of this story
194
540000
2000
Чаму я пра гэта расказваю,
09:17
is that trusting too much in the feeling
195
542000
3000
дык таму, што верыць свайму пачуццю таго,
09:20
of being on the correct side of anything
196
545000
3000
што вы знаходзіцеся на правільным баку чагосьці,
09:23
can be very dangerous.
197
548000
3000
можа быць вельмі небяспечным.
09:26
This internal sense of rightness
198
551000
3000
Гэтаму ўнутранаму пачуццю сваей слушнасці,
09:29
that we all experience so often
199
554000
2000
якое мы ўсе часам адчуваем,
09:31
is not a reliable guide
200
556000
2000
нельга давяраць, як адзінаму павадыру таго,
09:33
to what is actually going on in the external world.
201
558000
3000
што насамрэч здараецца ў звонкавым свеце.
09:36
And when we act like it is,
202
561000
2000
І калі мы ў сваіх паводзінах
09:38
and we stop entertaining the possibility that we could be wrong,
203
563000
4000
накіроўваемся толькі на такога павадыра і нават не думаем пра мажлівасць свае памылковасці,
09:42
well that's when we end up doing things
204
567000
2000
мы робім глупствы накшталт
09:44
like dumping 200 million gallons of oil into the Gulf of Mexico,
205
569000
4000
вылівання 760 мільёнаў літраў нафты ў заліў Мексіка,
09:48
or torpedoing the global economy.
206
573000
3000
ці нейтралізацыі глабальнай эканомікі.
09:52
So this is a huge practical problem.
207
577000
3000
Гэта гіганцкая праблема для практыкі.
09:55
But it's also a huge social problem.
208
580000
3000
Але гэта яшчэ і гіганцкая праблема для грамадства.
09:58
Think for a moment about what it means to feel right.
209
583000
4000
Задумайцеся на хвілінку, што значыць пачуццё свае праваты.
10:02
It means that you think that your beliefs
210
587000
2000
Гэта значыць, што вашыя вераванні
10:04
just perfectly reflect reality.
211
589000
3000
слушна адлюстроўваюць рэальнасць.
10:07
And when you feel that way,
212
592000
2000
З такім пачуццём
10:09
you've got a problem to solve,
213
594000
2000
узнікае праблема –
10:11
which is, how are you going to explain
214
596000
2000
якое тлумачэнне ўсім тым людзям,
10:13
all of those people who disagree with you?
215
598000
3000
што з вамі нязгодныя.
10:16
It turns out, most of us explain those people the same way,
216
601000
3000
Выявілася, што большасць з нас тлумачыць для сябе людзей з іншымі поглядамі
10:19
by resorting to a series of unfortunate assumptions.
217
604000
3000
карыстаючыся шэрагам няўдалых меркаванняў.
10:23
The first thing we usually do when someone disagrees with us
218
608000
3000
Першае, што мы звычайна думаем, калі нехта з намі нязгодны,-
10:26
is we just assume they're ignorant.
219
611000
3000
гэта дапускаем, што яны не дасведчаныя ў дадзеным пытанні.
10:29
They don't have access to the same information that we do,
220
614000
2000
У іх папросту няма доступу да той інфармацыі, што ёсць у вас,
10:31
and when we generously share that information with them,
221
616000
3000
і калі вы шчодра гэтай інфармацыяй з імі падзеліцеся,
10:34
they're going to see the light and come on over to our team.
222
619000
3000
да іх дойдзе, і яны пяройдуць у ваш лагер.
10:37
When that doesn't work,
223
622000
3000
Калі гэта не здараецца,
10:40
when it turns out those people have all the same facts that we do
224
625000
2000
калі мы даведваемся, што яны валодаюць аднолькавымі з намі фактамі,
10:42
and they still disagree with us,
225
627000
2000
але працягваюць з намі не згаджацца,
10:44
then we move on to a second assumption,
226
629000
2000
мы рухаемся ў бок другога меркавання -
10:46
which is that they're idiots.
227
631000
2000
менавіта, што яны – ідыёты.
10:48
(Laughter)
228
633000
2000
(Смех)
10:50
They have all the right pieces of the puzzle,
229
635000
2000
Перад імі ўсе патрэбныя кавалкі складанкі,
10:52
and they are too moronic to put them together correctly.
230
637000
3000
а яны, ёлупы, не могуць яе хораша сабраць.
10:55
And when that doesn't work,
231
640000
2000
А калі і гэта не працуе,
10:57
when it turns out that people who disagree with us
232
642000
3000
калі мы разумеем, што людзі, што з намі не згаджаюцца,
11:00
have all the same facts we do
233
645000
2000
валодаюць тымі ж самымі фактамі
11:02
and are actually pretty smart,
234
647000
3000
і да таго ж яны даволі разумныя,
11:05
then we move on to a third assumption:
235
650000
3000
мы пераходзім да трэцяга меркавання –
11:08
they know the truth,
236
653000
3000
яны ведаюць праўду,
11:11
and they are deliberately distorting it
237
656000
2000
але для сваіх зласлівых мэтаў
11:13
for their own malevolent purposes.
238
658000
3000
знарок гэтую праўду перайначваюць.
11:17
So this is a catastrophe.
239
662000
2000
Гэта – катастрофа.
11:19
This attachment to our own rightness
240
664000
3000
Гэткая нашая перавага да адчування свае правільнасці
11:22
keeps us from preventing mistakes
241
667000
2000
не дае нам прадухіляць памылкі,
11:24
when we absolutely need to
242
669000
2000
асабліва, калі гэта абавязкова,
11:26
and causes us to treat each other terribly.
243
671000
3000
і вымушае нас дрэнна адно да аднога ставіцца.
11:30
But to me, what's most baffling
244
675000
2000
Што мяне больш за ўсё ставіць станьгом,
11:32
and most tragic about this
245
677000
3000
я лічу гэта трагічным,
11:35
is that it misses the whole point of being human.
246
680000
4000
што такое становішча абсалютна разыходзіцца з нашай чалавечай сутнасцю.
11:39
It's like we want to imagine
247
684000
2000
Быццам, мы хочам верыць,
11:41
that our minds are just these perfectly translucent windows
248
686000
3000
што нашыя розумы – гэткія беззаганныя празрыстыя вокны,
11:44
and we just gaze out of them
249
689000
2000
што мы цераз іх можам назіраць
11:46
and describe the world as it unfolds.
250
691000
3000
і дакладна апісваць навакольны свет.
11:49
And we want everybody else to gaze out of the same window
251
694000
2000
І мы хочам, каб усе назіралі за светам праз тое самае шкло,
11:51
and see the exact same thing.
252
696000
2000
і бачылі дакладна тое самае.
11:53
That is not true,
253
698000
2000
Гэта ж няпраўда,
11:55
and if it were, life would be incredibly boring.
254
700000
3000
а калі б і была, то свет быў бы неверагодна нудным.
11:58
The miracle of your mind
255
703000
3000
Цуд нашага розуму не ў тым,
12:01
isn't that you can see the world as it is.
256
706000
3000
што мы можам бачыць свет якім ён ёсць.
12:05
It's that you can see the world as it isn't.
257
710000
3000
Ён у тым, што мы можам бачыць свет не такім, як ёсць.
12:09
We can remember the past,
258
714000
2000
Мы можам мець успаміны пра былое,
12:11
and we can think about the future,
259
716000
3000
разважанні пра будучыню,
12:14
and we can imagine what it's like
260
719000
2000
і мы можам сабе ўявіць,
12:16
to be some other person in some other place.
261
721000
3000
быццам мы – іншыя людзі ў іншых месцах.
12:19
And we all do this a little differently,
262
724000
2000
Менавіта таму, што кожны бачыць трошкі інакш,
12:21
which is why we can all look up at the same night sky
263
726000
2000
мы можам назіраць за тым самым кавалкам начнога неба
12:23
and see this
264
728000
2000
і бачыць гэта,
12:25
and also this
265
730000
2000
і гэта,
12:27
and also this.
266
732000
3000
і гэта.
12:30
And yeah, it is also why we get things wrong.
267
735000
3000
Менавіта таму ж мы і памыляемся.
12:34
1,200 years before Descartes said his famous thing
268
739000
2000
За 1200 год да таго, як Дэкарт вымавіў свае славутыя словы
12:36
about "I think therefore I am,"
269
741000
2000
“я думаю і значыцца існую”,
12:38
this guy, St. Augustine, sat down
270
743000
2000
спадар з іммм Святы Аўгусцін напісаў
12:40
and wrote "Fallor ergo sum" --
271
745000
3000
“fallor ergo sum”–
12:43
"I err therefore I am."
272
748000
4000
“я памыляюся і значыцца існую”.
12:47
Augustine understood
273
752000
2000
Аўгусцін зразумеў,
12:49
that our capacity to screw up,
274
754000
2000
што факт нашае мажлівасці памыляцца --
12:51
it's not some kind of embarrassing defect
275
756000
2000
гэта не нязручны дэфект
12:53
in the human system,
276
758000
2000
чалавечае сістэмы,
12:55
something we can eradicate or overcome.
277
760000
3000
не штосьці для перакрочання ці знішчэння.
12:58
It's totally fundamental to who we are.
278
763000
3000
Гэта – аснова нашае чалавечасці.
13:01
Because, unlike God,
279
766000
2000
Таму што мы не бог,
13:03
we don't really know what's going on out there.
280
768000
3000
мы не вельмі ведаем, што ў гэтым свеце робіцца.
13:06
And unlike all of the other animals,
281
771000
3000
У адрозненніе ад іншых жывёлаў,
13:09
we are obsessed with trying to figure it out.
282
774000
4000
мы бясконца стараемся гэты свет ўцяміць.
13:13
To me, this obsession
283
778000
2000
Я лічу, што гэта бясконцая адданасць –
13:15
is the source and root
284
780000
2000
гэта корань і выток
13:17
of all of our productivity and creativity.
285
782000
3000
усяе нашае прадуктыўнасці і творчае фантазіі.
13:20
Last year, for various reasons,
286
785000
3000
Летась, па розных прычынах,
13:23
I found myself listening to a lot of episodes
287
788000
2000
я пачала слухаць шмат выпускаў
13:25
of the Public Radio show This American Life.
288
790000
2000
праграмы “Гэтае амерыканскае жыццё” на грамадскім радыё.
13:27
And so I'm listening and I'm listening,
289
792000
3000
Слухала я, слухала,
13:30
and at some point, I start feeling
290
795000
3000
і паціху пачала адчуваць,
13:33
like all the stories are about being wrong.
291
798000
3000
што ўсе расповеды – пра нечыю няслушнасць.
13:37
And my first thought was,
292
802000
2000
Спачатку я падумала:
13:39
"I've lost it.
293
804000
2000
“Дакацілася.
13:41
I've become the crazy wrongness lady.
294
806000
2000
Зараз я заўсёды, як вар’ятка, бачу няслушнасць.
13:43
I just imagined it everywhere,"
295
808000
2000
Яна мне здаецца паўсюль.”
13:45
which has happened.
296
810000
2000
Гэткія здарэнні былі.
13:47
But a couple of months later,
297
812000
2000
Але праз колькі месяцаў
13:49
I actually had a chance to interview Ira Glass, who's the host of the show.
298
814000
2000
у мяне з’явілася мажлівасць узяць інтэрв’ю ў карэспандэнта праграмы Айра Глас.
13:51
And I mentioned this to him,
299
816000
2000
Я падзялілася гэтым меркаваннем з ім,
13:53
and he was like, "No actually, that's true.
300
818000
3000
а ён мне: ”Гэта насамрэч гэтак.”
13:56
In fact," he says,
301
821000
2000
Ён дадаў, што стваральнікі праграмы
13:58
"as a staff, we joke
302
823000
2000
нават жартуюць,
14:00
that every single episode of our show
303
825000
2000
што ў кожным выпуску –
14:02
has the same crypto-theme.
304
827000
3000
тая самая тэма-шыфр.
14:05
And the crypto-theme is:
305
830000
2000
Яна вядзецца недзе так:
14:07
'I thought this one thing was going to happen
306
832000
3000
“Я думаў гэтае нешта атрымаецца гэтак,
14:10
and something else happened instead.'
307
835000
3000
а насамрэч здарылася інакш.”
14:13
And the thing is," says Ira Glass, "we need this.
308
838000
3000
“Што цікава,” – дадаў Айра Глас, -- “дык тое, што нам такая інфармацыя патрэбна.
14:16
We need these moments
309
841000
2000
Нам патрэбны такія моманты неспадзёўкі
14:18
of surprise and reversal and wrongness
310
843000
2000
і перамены няслушнасці,
14:20
to make these stories work."
311
845000
2000
каб ажывіць гэтыя расказы.”
14:22
And for the rest of us, audience members,
312
847000
2000
Што тычыцца нас усіх, аўдыторыі,
14:24
as listeners, as readers,
313
849000
3000
у якасці слухачоў ці чытальнікаў
14:27
we eat this stuff up.
314
852000
2000
нам такія расказы даспадобы.
14:29
We love things like plot twists
315
854000
3000
Нам падабаюцца перамены сюжэту,
14:32
and red herrings and surprise endings.
316
857000
3000
прытворныя крокі і неспадзяваныя канцоўкі.
14:35
When it comes to our stories,
317
860000
3000
Што тычыцца нашых расказаў,
14:38
we love being wrong.
318
863000
3000
то нам да спадобы памыляцца.
14:41
But, you know, our stories are like this
319
866000
2000
Але ж вы ведаеце, што нашыя расказы такія,
14:43
because our lives are like this.
320
868000
3000
бо нашае жыццё такое.
14:46
We think this one thing is going to happen
321
871000
3000
Мы думаем, што будзе так,
14:49
and something else happens instead.
322
874000
3000
а насамрэч здараецца інакш.
14:52
George Bush thought he was going to invade Iraq,
323
877000
2000
Джордж Буш думаў, што атакуе Ірак,
14:54
find a bunch of weapons of mass destruction,
324
879000
2000
знойдзе там зброю масавага знішчэння,
14:56
liberate the people and bring democracy to the Middle East.
325
881000
3000
вызваліць людзей і падорыць дэмакратыю Бліжняму Усходу.
15:00
And something else happened instead.
326
885000
2000
А насамрэч здарылася інакш.
15:03
And Hosni Mubarak
327
888000
2000
Таксама ж і Хосні Мубарак
15:05
thought he was going to be the dictator of Egypt for the rest of his life,
328
890000
2000
думаў, што будзе дыктатарам Егіпту да канца свайго жыцця,
15:07
until he got too old or too sick
329
892000
2000
пакуль не састарыцца і расхварэецца,
15:09
and could pass the reigns of power onto his son.
330
894000
3000
і тады зможа перадаць уладу свайму сыну.
15:12
And something else happened instead.
331
897000
3000
А насамрэч здарылася інакш.
15:16
And maybe you thought
332
901000
2000
Мажліва і вы калісьці думалі,
15:18
you were going to grow up and marry your high school sweetheart
333
903000
2000
што пасталееце і ажэніцеся з каханым са школы,
15:20
and move back to your hometown and raise a bunch of kids together.
334
905000
3000
вернецеся ў родны горад і выгадуеце колькі дзетак разам.
15:24
And something else happened instead.
335
909000
3000
А насамрэч здарылася інакш.
15:27
And I have to tell you
336
912000
2000
Я павінна прызнацца,
15:29
that I thought I was writing an incredibly nerdy book
337
914000
2000
што я лічыла, што пішу найнуднейшую кнігу
15:31
about a subject everybody hates
338
916000
2000
пра нешта, да чаго нікому няма справы,
15:33
for an audience that would never materialize.
339
918000
3000
для чытачоў, якіх ніколі не будзе.
15:36
And something else happened instead.
340
921000
2000
А насамрэч здарылася інакш.
15:38
(Laughter)
341
923000
2000
(Смех)
15:40
I mean, this is life.
342
925000
2000
Такое ж жыццё.
15:42
For good and for ill,
343
927000
2000
Мы выпрацоўваем неверагодныя ідэі
15:44
we generate these incredible stories
344
929000
3000
пра навакольны свет,
15:47
about the world around us,
345
932000
2000
калісьці гэта –- да лепшага вядзе, калісьці –- не.
15:49
and then the world turns around and astonishes us.
346
934000
3000
А свет пераварочваецца і ўражвае нас.
15:55
No offense, but this entire conference
347
940000
3000
Не крыўдуйце, але ўся гэтая канферэнцыя
15:58
is an unbelievable monument
348
943000
2000
існуе як помнік
16:00
to our capacity to get stuff wrong.
349
945000
2000
нашай мажлівасці памыляцца.
16:02
We just spent an entire week
350
947000
2000
Мы кагадзе прысвяцілі цэлы тыдзень
16:04
talking about innovations and advancements
351
949000
2000
размовам пра інавацыі, паляпшэнні
16:06
and improvements,
352
951000
2000
і перапрацоўкі.
16:08
but you know why we need all of those innovations
353
953000
3000
Але вы ведаеце чаму нам патрэбныя гэтыя інавацыі,
16:11
and advancements and improvements?
354
956000
2000
паляпшэнні і перапрацоўкі?
16:13
Because half the stuff
355
958000
2000
Таму што палова ідэй,
16:15
that's the most mind-boggling and world-altering --
356
960000
3000
што былі вар’яцкі цікавымі і мелі магчымасць змяніць свет --
16:18
TED 1998 --
357
963000
2000
гляньце на TED у 1998-м,
16:20
eh.
358
965000
2000
чаго ж там –
16:22
(Laughter)
359
967000
4000
(Смех)
16:26
Didn't really work out that way, did it?
360
971000
2000
не спрацавалі, ці не гэтак?
16:28
(Laughter)
361
973000
2000
(Смех)
16:30
Where's my jet pack, Chris?
362
975000
3000
Дзе мой паскаральны касцюм, Крыс?
16:33
(Laughter)
363
978000
4000
(Смех)
16:37
(Applause)
364
982000
5000
(Воплескі)
16:42
So here we are again.
365
987000
3000
А мы ізноў тут.
16:45
And that's how it goes.
366
990000
2000
І так будзе працягвацца.
16:47
We come up with another idea.
367
992000
2000
Мы вынаходзім яшчэ адну ідэю.
16:49
We tell another story.
368
994000
3000
Мы распавядаем яшчэ адну гісторыю.
16:52
We hold another conference.
369
997000
3000
Мы ўдзельнічаем у яшчэ адной канферэнцыі.
16:55
The theme of this one,
370
1000000
2000
Тэма сённяшняй,
16:57
as you guys have now heard seven million times,
371
1002000
2000
як вы ўжо чулі 7 мільёнаў разоў,--
16:59
is the rediscovery of wonder.
372
1004000
2000
як вынайсці цудоўнасць наноў.
17:01
And to me,
373
1006000
2000
Па мне,
17:03
if you really want to rediscover wonder,
374
1008000
3000
дык калі вы насамрэч хочаце наноў вынайсці цудоўнасць,
17:06
you need to step outside
375
1011000
2000
то выйдзіце па-за межы
17:08
of that tiny, terrified space of rightness
376
1013000
6000
гэтай маленечкай і баязлівай прасторы сваёй праваты
17:14
and look around at each other
377
1019000
3000
і гляньце адно на аднаго.
17:17
and look out at the vastness
378
1022000
3000
Таксама гляньце на непамернасць,
17:20
and complexity and mystery
379
1025000
3000
комплеснасць і загадку
17:23
of the universe
380
1028000
3000
сусвету
17:26
and be able to say,
381
1031000
3000
і дазвольце сабе сказаць:
17:29
"Wow, I don't know.
382
1034000
4000
“А я ж і не ведаю.
17:33
Maybe I'm wrong."
383
1038000
2000
Можа я памыляюся.”
17:35
Thank you.
384
1040000
2000
Дзякую.
17:37
(Applause)
385
1042000
3000
(Воплескі)
17:40
Thank you guys.
386
1045000
2000
Усім падзяка.
17:42
(Applause)
387
1047000
3000
(Воплескі)
ABOUT THE SPEAKER
Kathryn Schulz - WrongologistKathryn Schulz is a staff writer for the New Yorker and is the author of "Being Wrong: Adventures in the Margin of Error."
Why you should listen
Kathryn Schulz is a journalist, author, and public speaker with a credible (if not necessarily enviable) claim to being the world's leading wrongologist. She is the author of Being Wrong: Adventures in the Margin of Error. She was previously the book critic for New York Magazine; her writing has also appeared in the New York Times Magazine, Rolling Stone, TIME Magazine, the Boston Globe, the "Freakonomics" blog of The New York Times, The Nation, Foreign Policy, and the New York Times Book Review, among other publications. She is the former editor of the online environmental magazine Grist, and a former reporter and editor for The Santiago Times, of Santiago, Chile, where she covered environmental, labor, and human rights issues. She was a 2004 recipient of the Pew Fellowship in International Journalism (now the International Reporting Project), and has reported from throughout Central and South America, Japan, and, most recently, the Middle East. A graduate of Brown University and a former Ohioan, Oregonian and Brooklynite, she currently lives in New York's Hudson Valley.
Kathryn Schulz | Speaker | TED.com