TED2008
Benjamin Zander: The transformative power of classical music
ბენჯამინ ზანდერი მუსიკისა და ვნების შესახებ
Filmed:
Readability: 2.5
13,160,338 views
ბენჯამინ ზანდერს ორი გატაცება აქვს: კლასიკური მუსიკა, და კაცობრიობისთვის მისი სიყვარულის სწავლება ახალი შესაძლებლობებთან, გამოცდილებებთან და კავშირებთან ერთად.
Benjamin Zander - Conductor
A leading interpreter of Mahler and Beethoven, Benjamin Zander is known for his charisma and unyielding energy -- and for his brilliant pre-concert talks. Full bio
A leading interpreter of Mahler and Beethoven, Benjamin Zander is known for his charisma and unyielding energy -- and for his brilliant pre-concert talks. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Probably a lot of you know the story of the two salesmen
0
0
3000
ალბათ ბევრ თქვენგანს გაუგონია ორი კომივოიაჟორის ისტორია
00:15
who went down to Africa in the 1900s.
1
3000
3000
რომლების ეწვივნენ აფრიკას მე-20 საუკუნის დასაწყისში.
00:18
They were sent down to find if there was any opportunity
2
6000
2000
მათი მოგზაურობის მიზანი იყო გაერკვიათ თუ იყო შესაძლებლობა
00:20
for selling shoes,
3
8000
2000
ფეხსაცმელი გაეყიდათ ადგილობრივებისთვის.
00:22
and they wrote telegrams back to Manchester.
4
10000
3000
ორივემ გამოაგზავნა დეპეშები მანჩესტერში.
00:25
And one of them wrote, "Situation hopeless. Stop.
5
13000
4000
ერთმა მათგანმა მოიწერა: "სიტუაცია უიმედოა. წერტილი.
00:29
They don't wear shoes."
6
17000
1000
ისინი არ ხმარობენ ფეხსაცმელს."
00:30
And the other one wrote, "Glorious opportunity.
7
18000
3000
მეორემ მოიწერა: "გადასარევი შესაძლებლობები.
00:33
They don't have any shoes yet."
8
21000
2000
მათ ჯერ არ გაუგიათ ფეხსაცმლის შესახებ."
00:35
(Laughter)
9
23000
1000
(სიცილი)
00:36
Now, there's a similar situation in the classical music world,
10
24000
3000
ახლა მსგავსი სიტუაცია კლასიკური მუსიკის სამყაროშია
00:40
because there are some people who think
11
28000
1000
ვინაიდან არსებობს ხალხი რომელსაც ჰგონია
00:41
that classical music is dying.
12
29000
3000
რომ კლასიკური მუსიკა კვდება.
00:45
And there are some of us who think you ain't seen nothing yet.
13
33000
3000
და აგრეთვე ვარსებობთ კატეგორია, რომელიც ფიქრობს, რომ ყველაფერი წინ არის
00:48
And rather than go into statistics and trends,
14
36000
4000
და ნაცვლად იმისა, რომ ჩავეძიოთ სტატისტიკასა და ტენდენციებში
00:52
and tell you about all the orchestras that are closing,
15
40000
2000
მოგიყვეთ დაშლილი ორკესტრების
00:54
and the record companies that are folding,
16
42000
3000
და გაკოტრებული ხმის ჩამწერი კომპანიების შესახებ
00:57
I thought we should do an experiment tonight -- an experiment.
17
45000
4000
მე ვიფიქრე, რომ ჯობია ექსპერიმენტი ჩავატაროთ
01:01
Actually, it's not really an experiment, because I know the outcome.
18
49000
4000
სინამდვილეში ეს არც არის ექსპერიმენტი, ვინაიდან მე ვიცი შედეგი
01:06
But it's like an experiment. Now, before we --
19
54000
2000
მაგრამ ეს გავს ექსპერიმენტს. ახლა, სანამ --
01:08
(Laughter)
20
56000
4000
(სიცილი)
01:12
-- before we start, I need to do two things.
21
60000
2000
-- სანამ დავიწყებდეთ მე უნდა გავაკეთო ორი რამ.
01:14
One is I want to remind you of what a seven-year-old child
22
62000
4000
ერთი, მინდა შეგახსენოთ როგორია შვიდი წლის ბავშვის
01:19
sounds like when he plays the piano.
23
67000
1000
დაკრული პიანინოზე.
01:20
Maybe you have this child at home.
24
68000
2000
შეიძლება ეს პატარა თქვენ სახლში გყავდეთ.
01:23
He sounds something like this.
25
71000
1000
ეს დაახლოებით ასე ჟღერს.
01:24
(Piano)
26
72000
20000
(ფორტეპიანო)
01:44
I see some of you recognize this child.
27
92000
2000
მე ვხედავ, რომ ზოგმა თქვენგანმა იცნო ეს ბავშვი.
01:46
Now, if he practices for a year and takes lessons, he's now eight
28
94000
5000
ერთ-წლიანი მეცადინეობის შემდეგ იგი რვა წლისაა
01:51
and he sounds like this.
29
99000
1000
და ახლა მისი დაკრული ასე ჟღერს.
01:52
(Piano)
30
100000
7000
(ფორტეპიანო)
01:59
Then he practices for another year and takes lessons -- now he's nine.
31
107000
3000
შემდეგ ის კიდევ მეცადინეობს ერთი წლის განმავლობაში; იგი ცხრა წლისაა
02:02
(Piano)
32
110000
6000
(ფორტეპიანო)
02:08
Then he practices for another and takes lessons -- now he's 10.
33
116000
3000
კიდევ ერთი წელი გავიდა; ის ათი წლისაა
02:11
(Piano)
34
119000
7000
(ფორტეპიანო)
02:18
At that point, they usually give up.
35
126000
1000
ამ დროისთვის ისინი ჩვეულებრივ ნებდებიან.
02:19
(Laughter)
36
127000
2000
(სიცილი)
02:21
(Applause)
37
129000
2000
(აპლოდისმენტები)
02:23
Now, if you'd waited, if you'd waited for one more year,
38
131000
2000
მაგრამ, რომ მოგეცადათ, სულ რაღაც ერთი წელი,
02:26
you would have heard this.
39
134000
1000
თქვენ მოისმენდით ამას:
02:27
(Piano)
40
135000
9000
(ფორტეპიანო)
02:36
Now, what happened was not maybe what you thought,
41
144000
3000
შეიძლება იფიქროთ, რომ
02:39
which is, he suddenly became passionate, engaged,
42
147000
3000
ის მოულოდნელად გახდა ვნებიანი, ენთუზიაზმით აღსავსე,
02:42
involved, got a new teacher, he hit puberty, or whatever it is.
43
150000
3000
დაინტერესებული, ახალი მასწავლებელი შეიძინა ან სრულწლოვანებას მიაღწია.
02:45
What actually happened was the impulses were reduced.
44
153000
4000
სინამდვილეში რაც მოხდა იყო ის რომ შემცირდა იმპულსების რაოდენობა.
02:50
You see, the first time, he was playing
45
158000
1000
დააკვირდით, პირველად დაკვრისას
02:51
with an impulse on every note.
46
159000
2000
იმპულსი იყო ყოველ ნოტზე.
02:54
(Piano)
47
162000
2000
(ფორტეპიანო)
02:56
And the second, with an impulse every other note.
48
164000
2000
შემდეგ იმპულსები გადანაწილდა ყოველ მეორე ნოტზე.
02:59
(Piano)
49
167000
2000
(ფორტეპიანო)
03:01
You can see it by looking at my head.
50
169000
1000
შეგიძლიათ ჩემი თავის მოძრაობას დააკვირდეთ.
03:03
(Laughter)
51
171000
1000
(სიცილი)
03:04
The nine-year-old
52
172000
2000
ცხრა წლის, ცხრა წლის
03:06
put an impulse on every four notes.
53
174000
1000
იმპულსი ყოველ მეოთხე ნოტზე.
03:07
(Piano)
54
175000
2000
(ფორტეპიანო)
03:10
And the 10-year-old, on every eight notes.
55
178000
1000
და ათი წლის, ყოველ მერვე ნოტზე
03:11
(Piano)
56
179000
3000
(ფორტეპიანო)
03:14
And the 11-year-old, one impulse on the whole phrase.
57
182000
2000
და 11 წლის, ერთი იმპულსი მთელი მუსიკალური ფრაზისთვის.
03:16
(Piano)
58
184000
3000
(ფორტეპიანო)
03:20
I know -- I don't know how we got into this position.
59
188000
2000
მე არ ვიცი როგორ მოვხვდი ამ პოზაში.
03:22
(Laughter)
60
190000
2000
(სიცილი)
03:25
I didn't say, "I'm going to move my shoulder over, move my body."
61
193000
2000
მე არ მიფიქრია, რომ უნდა გავწიო ჩემი მხარი, ვიმოძრავო მთელი სხეულით
03:27
No, the music pushed me over,
62
195000
2000
არა, მე მუსიკამ გადამწია
03:29
which is why I call it one-buttock playing.
63
197000
2000
სწორედ ამ მიზეზით ვეძახი მე ამას ცალ-დუნდულა დაკვრას.
03:31
(Piano)
64
199000
2000
(ფორტეპიანო)
03:33
It can be the other buttock.
65
201000
1000
შეიძლება მეორე დუნდულაზეც.
03:34
(Piano)
66
202000
4000
(ფორტეპიანო)
03:38
You know, a gentleman was once watching a presentation I was doing,
67
206000
3000
იცით, ერთხელ ერთი ბატონი იყო ჩემს პრეზენტაციაზე
03:41
when I was working with a young pianist.
68
209000
1000
როდესაც ახალგაზრდა პიანისტთან ერთად ვმუშაობდი.
03:43
He was the president of a corporation in Ohio.
69
211000
2000
იგი იყო ოჰაიოში მყოფი კორპორაციის პრეზიდენტი.
03:45
And I was working with this young pianist
70
213000
2000
მე ვმუშაობდი ამ ახალგაზრდა პიანისთან
03:48
and I said, "The trouble with you is you're a two-buttock player.
71
216000
2000
და ვთქვი, "შენი პრობლემა იმაშია, რომ შენ ორ-დუნდულა მუსიკოსი ხარ.
03:50
You should be a one-buttock player."
72
218000
2000
და უნდა იყო ცალ-დუნდულა მუსიკოსი."
03:52
And I moved his body like that, while he was playing.
73
220000
2000
და მე დავეხმარე დაკვრისას სხეულის გადაწევაში.
03:54
And suddenly, the music took off. It took flight.
74
222000
2000
უცებ მუსიკა ამღერდა. აფრინდასავით.
03:57
There was a gasp in the audience when they heard the difference.
75
225000
2000
მთელმა დარბაზმა გაოცებით ამოისუნთქა განსხვავებისგან.
03:59
And then I got a letter from this gentleman.
76
227000
2000
მოგვიანებით წერილი მივიღე იმ ბატონისგან.
04:01
He said, "I was so moved.
77
229000
1000
იგი წერდა, "ჩემზე ამან ისე იმოქმედა.
04:02
I went back and I transformed my entire company
78
230000
2000
მე დავბრუნდი და მთელი ჩემი კომპანია გადავაქციე
04:05
into a one-buttock company."
79
233000
1000
ცალ-დუნდულა კომპანიად."
04:06
(Laughter)
80
234000
3000
(სიცილი)
04:10
Now, the other thing I wanted to do is to tell you about you.
81
238000
2000
მეორე, რაც მინდა რომ გითხრათ გეხებათ უშუალოდ თქვენ.
04:12
There are 1,600 people, I believe.
82
240000
3000
აქ ჩემი რწმენით 1,600 ადამიანია შეკრებილი
04:15
My estimation is that probably 45 of you
83
243000
3000
ჩემი მიახლოებითი შეფასებით დაახლოებით 45 თქვენგანი
04:18
are absolutely passionate about classical music.
84
246000
2000
არის აბსოლუტურად შეშლილი კლასიკურ მუსიკაზე.
04:21
You adore classical music. Your FM is always on that classical dial.
85
249000
5000
თქვენ გიჟდებით კლასიკურ მუსიკაზე. თქვენი რადიო მუდამ კლასიკურ ტალღაზეა.
04:26
And you have CDs in your car, and you go to the symphony.
86
254000
3000
და თქვენ გაქვთ კომპაქტ-დისკები მანქანაში და დადიხართ სიმფონიური ორკესტრის კონცერტებზე
04:29
And your children are playing instruments.
87
257000
1000
თქვენი ბავშვები უკრავენ ინსტრუმენტებზე.
04:30
You can't imagine your life without classical music.
88
258000
2000
თქვენ სიცოცხლე არ წარმოგიდგენიათ კლასიკური მუსიკის გარეშე.
04:33
That's the first group; it's quite a small group.
89
261000
2000
ეს პირველი ჯგუფია; საკმაოდ მცირე ჯგუფი.
04:35
Then there's another group, bigger group.
90
263000
2000
შემდეგ კიდევ ერთი უფრო მოზრდილი ჯგუფი.
04:37
These are the people who don't mind classical music.
91
265000
2000
ეს არის ხალხი რომელთაც კლასიკურ მუსიკის საწინააღმდეგო არაფერი აქვთ.
04:39
(Laughter)
92
267000
1000
(სიცილი)
04:40
You know, you've come home from a long day,
93
268000
2000
ხომ იცით, სახლში რომ დაბრუნდებით გრძელი დღის შემდეგ
04:42
and you take a glass of wine, and you put your feet up.
94
270000
2000
და დაისხავთ ჭიქა ღვინოს, კომფორტულად მოეწყობით
04:45
A little Vivaldi in the background doesn't do any harm.
95
273000
2000
ცოტა ვივალდი ფონად არ გვაწყენს.
04:47
(Laughter)
96
275000
1000
(სიცილი)
04:48
That's the second group.
97
276000
1000
ეს მეორე ჯგუფია.
04:49
Now comes the third group.
98
277000
1000
ახლა კი მესამე ჯგუფი.
04:50
These are the people who never listen to classical music.
99
278000
2000
ეს არის ხალხი, რომელიც არასოდეს უსმენს კლასიკურ მუსიკას.
04:52
It's just simply not part of your life.
100
280000
2000
ეს უბრალოდ არ არის თქვენი ცხოვრების ნაწილი.
04:55
You might hear it like second-hand smoke at the airport, but --
101
283000
2000
შეიძლება მოისმინოთ ის როგორც პასიურმა მწეველმა, აეროპორტში, მაგრამ --
04:57
(Laughter)
102
285000
2000
(სიცილი)
04:59
-- and maybe a little bit of a march from "Aida"
103
287000
1000
-- და შესაძლოა რაიმე "აიდა"-ს მარში
05:00
when you come into the hall. But otherwise, you never hear it.
104
288000
3000
დარბაზში შებრძანებისას. მაგრამ სხვამხრივ თქვენ არასოდეს მოუსმენდით ამას.
05:04
That's probably the largest group of all.
105
292000
1000
ეს სავარაუდოდ ყველაზე დიდი ჯგუფია.
05:05
And then there's a very small group.
106
293000
2000
მაგრამ არის კიდევ ძალიან მცირე ჯგუფი.
05:07
These are the people who think they're tone-deaf.
107
295000
3000
ეს არის ხალხი, რომელიც ფიქრობს რომ სმენა არ აქვს.
05:10
Amazing number of people think they're tone-deaf.
108
298000
2000
ადამიანების განსაცვიფრებლად დიდი რაოდენობა თვლის რომ სმენა არ აქვს.
05:13
Actually, I hear a lot, "My husband is tone-deaf."
109
301000
2000
ძალიან ხშირად მესმის: "ჩემს ქმარს სმენა არ აქვს."
05:15
(Laughter)
110
303000
1000
(სიცილი)
05:16
Actually, you cannot be tone-deaf. Nobody is tone-deaf.
111
304000
3000
სინამდვილეში, შეუძლებელია სმენა არ გქონდეთ. ასეთი რამ არ არსებობს.
05:19
If you were tone-deaf, you couldn't change the gears
112
307000
3000
სმენა რომ არ გქონოდათ, სიჩქარეს ვერ გადართავდით
05:22
on your car, in a stick shift car.
113
310000
2000
მანქანაში მექანიკური კოლოფით.
05:24
You couldn't tell the difference between
114
312000
2000
ვერ გაარჩევდით აქცენტებს
05:26
somebody from Texas and somebody from Rome.
115
314000
2000
ტექასურს, იტალიურისგან.
05:28
And the telephone. The telephone. If your mother calls
116
316000
4000
და ტელეფონიც. ტელეფონი. დედა თუ გირეკავთ
05:33
on the miserable telephone, she calls and says, "Hello,"
117
321000
2000
საშინელ ტელეფონზე, გირეკავთ და გეუბნებათ "გამარჯობა,"
05:35
you not only know who it is, you know what mood she's in.
118
323000
3000
თქვენ არა მხოლოდ იცით ვინ არის მეორე მხარეს, თქვენ მისი ხასიათის გარჩევაც კი შეგიძლიათ.
05:39
You have a fantastic ear. Everybody has a fantastic ear.
119
327000
3000
თქვენ გაქვთ ფანტასტიური ყური. ყველას აქვს ფანტასტიური ყური.
05:42
So nobody is tone-deaf.
120
330000
2000
ასე რომ არავინ არის უსმენო.
05:44
But I tell you what. It doesn't work for me to go on with this thing,
121
332000
4000
მაგრამ აი რას გეტყვით. მე არ მაინტერესებს ამ პრეზენტაციის გაგრძელება
05:48
with such a wide gulf between those who understand,
122
336000
3000
ასეთი დიდი ნაპრალით მათ შორის, ვისაც ესმის
05:52
love and [are] passionate about classical music,
123
340000
2000
უყვარს და გიჟდება კლასიკურ მუსიკაზე
05:54
and those who have no relationship to it at all.
124
342000
3000
და დანარჩენ კატეგორიებს შორის.
05:57
The tone-deaf people, they're no longer here.
125
345000
2000
უსმენო ხალხი, ისინი აქ აღარ არიან.
05:59
But even between those three categories, it's too wide a gulf.
126
347000
4000
მაგრამ დანარჩენ სამ კატეგორიას შორისაც, ძალიან დიდი ნაპრალია.
06:03
So I'm not going to go on until every single person in this room,
127
351000
4000
ასე რომ მე არ გავაგრძელებ, სანამ თვითოეული პიროვნება ამ ოთახში
06:07
downstairs and in Aspen, and everybody else looking,
128
355000
5000
პარტერში და ბალკონზე და ყველა დანარჩენიც,
06:13
will come to love and understand classical music.
129
361000
3000
არ შეიყვარებს და არ გაუგებს კლასიკურ მუსიკას.
06:16
So that's what we're going to do.
130
364000
2000
და სწორედ ამით დავკავდებით ახლა.
06:19
Now, you notice that there is not the slightest doubt in my mind
131
367000
5000
ალბათ შეამჩნევთ, რომ მცირედი ეჭვიც კი არ შემპარვია იმაში
06:24
that this is going to work if you look at my face, right?
132
372000
3000
რომ ყველაფერი გამომივა თუ სახეზე შემხედავთ, მართალია?
06:27
It's one of the characteristics of a leader that he not doubt
133
375000
4000
ეს ლიდერის ერთ-ერთი თვისებაა, რომ ის არ ეჭვობს
06:31
for one moment the capacity of the people he's leading
134
379000
3000
ერთი წამითაც კი, რომ ხალხი რომელსაც ის უძღვება
06:35
to realize whatever he's dreaming.
135
383000
2000
მოახდენს იმას, რაზეც იგი ოცნებობს.
06:37
Imagine if Martin Luther King had said, "I have a dream.
136
385000
3000
წარმოიდგინეთ მარტინ ლუთერ კინგს რომ ეთქვა, "მე მაქვს ოცნება.
06:40
Of course, I'm not sure they'll be up to it."
137
388000
2000
მაგრამ, არ ვიცი შეძლებენ თუ არა ისინი."
06:42
(Laughter)
138
390000
3000
(სიცილი)
06:46
All right. So I'm going to take a piece of Chopin.
139
394000
2000
კარგით. მე ავიღებ შოპენის ნაწარმოებს.
06:48
This is a beautiful prelude by Chopin. Some of you will know it.
140
396000
5000
ეს არის შოპენის საოცარი პრელუდია. შეიძლება გეცნოთ კიდევაც.
06:54
(Music)
141
402000
28000
(მუსიკა)
07:22
Do you know what I think probably happened in this room?
142
430000
2000
იცით რა მგონია რომ ამ ოთახში ახლა მოხდა?
07:25
When I started, you thought, "How beautiful that sounds."
143
433000
2000
როდესაც დავიწყე, თქვენ იფიქრეთ, "რა ლამაზად ჟღერს."
07:27
(Music)
144
435000
13000
(მუსიკა)
07:41
"I don't think we should go to the same place
145
449000
1000
"არ მგონია რომ ისევ ქობულეთში უნდა წავიდეთ
07:42
for our summer holidays next year."
146
450000
2000
გაისად ზაფხულის არდადაგებზე."
07:44
(Laughter)
147
452000
3000
(სიცილი)
07:47
It's funny, isn't it? It's funny how those thoughts
148
455000
3000
სასაცილოა არა? სასაცილოა ეს აზრები
07:50
kind of waft into your head.
149
458000
3000
როგორ შემოიპარება ხოლმე თავში.
07:53
And of course --
150
461000
1000
და რა თქმა უნდა --
07:54
(Applause)
151
462000
3000
(აპლოდისმენტები)
07:57
-- and of course, if the piece is long and you've had a long day,
152
465000
2000
-- და რა თქმა უნდა, თუ ნაწარმოები გრძელია და თქვენ დამღლელი დღე გქონდათ,
08:00
you might actually drift off.
153
468000
1000
შეიძლება ჩაგეძინოთ კიდევაც.
08:01
Then your companion will dig you in the ribs
154
469000
2000
შემდეგ თქვენი მეგობარი ხელს გკრავთ ნეკნებში
08:03
and say, "Wake up! It's culture!" And then you feel even worse.
155
471000
4000
და გეტყვით, "გაიღვიძე! ეს ხომ კულტურაა!" და მერე კიდევ უარესად იგრძნობთ თავს.
08:07
But has it ever occurred to you that the reason you feel sleepy
156
475000
3000
მაგრამ როდისმე თუ გიფიქრიათ, რომ დაძინების მიზეზი
08:11
in classical music is not because of you, but because of us?
157
479000
2000
კლასიკური მუსიკის მოსმენინსას თქვენი კი არა, ჩვენი ბრალია?
08:13
Did anybody think while I was playing,
158
481000
2000
ვინმემ იფიქრა სანამ უკრავდი,
08:15
"Why is he using so many impulses?"
159
483000
2000
"რატომ იყენებს ის ამდენ იმპულსებს?"
08:17
If I'd done this with my head you certainly would have thought it.
160
485000
3000
თავი რომ მექნია ნამდვილად მოგივიდოდათ ეს აზრი.
08:21
(Music)
161
489000
5000
(მუსიკა)
08:26
And for the rest of your life, every time you hear classical music,
162
494000
4000
და მთელი ცხოვრების მანძილზე, როდესაც კლასიკურ მუსიკას მოისმენთ
08:30
you'll always be able to know if you hear those impulses.
163
498000
4000
თქვენ ყოველთვის შეძლებთ იგრძნოთ ის იმპულსები.
08:34
So let's see what's really going on here.
164
502000
2000
მოდით ვნახოთ რა ხდება აქ სინამდვილეში.
08:36
We have a B. This is a B. The next note is a C.
165
504000
5000
ჩვენ გვაქვს ნოტა "სი". ეს არის "სი". შემდეგი ნოტაა "დო".
08:41
And the job of the C is to make the B sad. And it does, doesn't it?
166
509000
3000
"დო"-ს სამუშაო კი ის არის რომ "სი" დაანაღვლიანოს. და მართლაც გამოსდის არა?
08:44
(Laughter)
167
512000
3000
(სიცილი)
08:47
Composers know that. If they want sad music,
168
515000
2000
კომპოზიტორებმა იციან ეს. თუ მათ უნდათ ნაღვლიანი მუსიკა
08:49
they just play those two notes.
169
517000
1000
ისინი ამ ორ ნოტს იყენებენ.
08:50
(Music)
170
518000
5000
(მუსიკა)
08:55
But basically, it's just a B, with four sads.
171
523000
2000
მაგრამ სინამდვილეში ეს არის ოთხი ნაღვლიანი "სი".
08:57
(Laughter)
172
525000
2000
(სიცილი)
09:00
Now, it goes down to A. Now to G. And then to F.
173
528000
5000
შემდეგ ის ჩადის "ლა"-ზე. ახლა "სოლ"-ზე და შემდეგ "ფა"-ზე.
09:05
So we have B, A, G, F. And if we have B, A, G, F,
174
533000
4000
ანუ ჩვენ გვაქვს "სი", "ლა", "სოლ", "ფა" და ამ მიმდევრობის შემდეგ
09:10
what do we expect next? Oh, that might have been a fluke.
175
538000
6000
რას ითხოვს ჩვენი ყური? ო, ეს ალბათ შემთხვევითობა იყო.
09:16
Let's try it again. Ooh, the TED choir.
176
544000
6000
მოდით კიდევ ვცადოთ. ოო, TED-ის ანსამბლი.
09:22
(Laughter)
177
550000
3000
(სიცილი)
09:25
And you notice nobody is tone-deaf, right? Nobody is.
178
553000
4000
და თუ შეამჩნიეთ ყველას გაქვთ სმენა, მართალია?
09:29
You know, every village in Bangladesh
179
557000
2000
იცით, ყოველ სოფელში ბანგლადეშში
09:31
and every hamlet in China -- everybody knows:
180
559000
5000
ან ჩინეთში. ყველამ იცის:
09:37
da, da, da, da -- da. Everybody knows, who's expecting that E.
181
565000
3000
ტა, ტა, ტა, ტა -- ტა. ყველამ იცის რომ შემდეგი "მი"-ა.
09:40
Now, Chopin didn't want to reach the E there,
182
568000
3000
მაგრამ შოპენს არ უნდოდა "მი"-ზე ეგრევე გადასვლა,
09:44
because what will have happened? It will be over, like Hamlet.
183
572000
2000
იმიტომ რომ რა მოხდებოდა? ყველაფერი დასრულდებოდა, როგორც "ჰამლეტი".
09:46
Do you remember Hamlet? Act one, scene three,
184
574000
2000
გახსოვთ "ჰამლეტი"? მოქმედება 1, სცენა 3:
09:49
he finds out that his uncle killed his father.
185
577000
1000
მან გაარკვია რომ ბიძამ მოკლა მამამისი.
09:50
You remember, he keeps on going up to his uncle
186
578000
2000
გახსოვთ ის მიდის ბიძასთან
09:52
and almost killing him. And then he backs away,
187
580000
1000
თითქმის კლავს. და შემდეგ უკან იხევს
09:53
and he goes up to him again and almost kills him.
188
581000
3000
შემდეგ ისევ მიდის მოსაკლავად და თითქმის კლავს.
09:56
And the critics, all of whom are sitting in the back row there,
189
584000
2000
კრიტიკოსები, რომლებიც აგერ უკანა რიგში ზიან
09:58
they have to have an opinion, so they say, "Hamlet is a procrastinator."
190
586000
3000
მათ აუცილებლად აზრი უნდა ქონდეთ, და ამბობენ, "ჰამლეტი ზარმაციაო."
10:01
(Laughter)
191
589000
1000
(სიცილი)
10:02
Or they say, "Hamlet has an Oedipus complex."
192
590000
2000
ან ამბობენ, "ჰამლეტს ოიდიპოს კომპლექსი აქვს."
10:05
No, otherwise the play would be over, stupid.
193
593000
3000
არა, სხვანაირად უბრალოდ დადგმა დამთავრდებოდა, სულელებო.
10:08
That's why Shakespeare puts all that stuff in Hamlet --
194
596000
2000
ამიტომ ჩადო შექსპირმა ეს ყოველივე "ჰამლეტში".
10:11
you know, Ophelia going mad and the play within the play,
195
599000
2000
ხომ იცით, ოფელიას გაგიჟება და დადგმა დადგმაში,
10:13
and Yorick's skull, and the gravediggers.
196
601000
1000
იორიკის თავი და მესაფლავენი.
10:15
That's in order to delay -- until act five, he can kill him.
197
603000
3000
ეს ყველაფერი იმისთვის არის, რომ დრო გაწელოს მე-5 მოქმედებამდე სადაც შეძლებს მოკლას ბიძამისი.
10:18
It's the same with the Chopin. He's just about to reach the E,
198
606000
5000
იგივეს აკეთებს შოპენიც. ეს-ესაა "მი"-ს მიუახლოვდა,
10:23
and he says, "Oops, better go back up and do it again."
199
611000
2000
და ამბობს, "ვაი, ჯობია უკან დავბრუნდე და გავიმეორო."
10:25
So he does it again.
200
613000
3000
და აკეთებს კიდევაც ამას.
10:29
Now, he gets excited. (Piano) That's excitement,
201
617000
3000
ახლა ის აღელდა - ეს აღელვებაა,
10:32
you don't have to worry about it.
202
620000
1000
მაგრამ თქვენ არ აღელდეთ ამის გამო.
10:34
Now, he gets to F-sharp, and finally he goes down to E,
203
622000
2000
ახლა ის მიდის "ფა" დიეზამდე და ბოლოს "მი"-სთან
10:36
but it's the wrong chord -- because the chord he's looking for
204
624000
3000
მაგრამ ეს არასწორი აკორდია. იმიტომ რომ აკორდი რომელსაც ის ეძებს
10:40
is this one, (Piano) and instead he does ...
205
628000
3000
ესაა, და სამაგიეროდ ის აკეთებს ...
10:43
(Piano) Now, we call that a deceptive cadence, because it deceives us.
206
631000
4000
ჩვენ ამას მატყუარა კადენციას (მიმდევრობას) ვეძახით, ვინაიდან მას შეცდომაში შევყავართ.
10:48
I always tell my students, "If you have a deceptive cadence,
207
636000
2000
მე ყოველთვის ვეუბნები სტუდენტებს, "თუ მატყუარა კადენცია გაქვთ
10:50
be sure to raise your eyebrows. Then everybody will know."
208
638000
2000
აუცილებლად აწიეთ წარბები და ყველა გაიგებს."
10:52
(Laughter)
209
640000
3000
(სიცილი)
10:55
(Applause)
210
643000
3000
(აპლოდისმენტები)
10:59
Right. So, he gets to E, but it's the wrong chord.
211
647000
2000
კარგით. ესეიგი მივიდა "მი"-მდე, მაგრამ არასწორი აკორდია.
11:01
Now, he tries E again. That chord doesn't work.
212
649000
3000
ახლა ის ისევ "მი"-ს ცდილობს. არც ეს აკორდი ჭრის.
11:04
Now, he tries the E again. That chord doesn't work.
213
652000
3000
ახლა ისევ "მი". არც ეს აკორდია სწორი.
11:07
Now, he tries E again, and that doesn't work.
214
655000
2000
კიდევ "მი", მაინც არა.
11:10
And then finally ... (Piano)
215
658000
3000
და ბოლოს ...
11:13
There was a gentleman in the front row who went, "Mmm."
216
661000
4000
წინა რიგში ბატონი იჯდა რომელმაც ასე ამოისუნთქა.
11:18
It's the same gesture he makes when he comes home
217
666000
2000
ეს იგივე ემოციაა როგორც სახლში მისვლისას
11:20
after a long day, turns off the key in his car and says,
218
668000
3000
რთული დღის შემდეგ, მანქანის ძრავს რომ ჩააქრობს და იტყვის,
11:24
"Aah, I'm home." Because we all know where home is.
219
672000
3000
"აჰ, მე სახლში ვარ." იმიტომ რომ ყველამ ვიცით სად არის სახლი.
11:27
So this is a piece which goes from away to home.
220
675000
3000
ასე რომ ეს არის ნაწარმოები რომელიც შორიდან სახლში დაბრუნებას გადმოსცემს.
11:30
And I'm going to play it all the way through
221
678000
2000
და მე მას მთლიანად დაგიკრავთ
11:32
and you're going to follow. B, C, B, C, B, C, B --
222
680000
3000
და თქვენც გამომყევით. "სი", "დო", "სი", "დო" ,"სი", "დო", "სი" --
11:35
down to A, down to G, down to F.
223
683000
2000
ჩავდივართ "ლა"-ზე, ჩავდივართ "სოლ"-ზე, ჩავდივართ "ფა"-ზე.
11:37
Almost goes to E, but otherwise the play would be over.
224
685000
2000
თითქმის "მი"-მდე მივედით, მაგრამ ეგრევე რომ არ დამთავრდეს.
11:40
He goes back up to B. He gets very excited. Goes to F-sharp. Goes to E.
225
688000
2000
ავდივართ უკან "სი"-ზე. აღელდა. მივიდა "ფა" დიეზთან. დაჯდა "მი"-ზე.
11:42
It's the wrong chord. It's the wrong chord. It's the wrong chord.
226
690000
2000
არასწორი აკორდი. არასწორი აკორდი. არასწორი აკორდი.
11:45
And finally goes to E, and it's home.
227
693000
2000
და ბოლოს "მი" და ის სახლშია.
11:47
And what you're going to see is one-buttock playing.
228
695000
3000
ის რასაც თქვენ ახლა ნახავთ ცალ-დუნდულა დაკვრაა.
11:50
(Laughter)
229
698000
3000
(სიცილი)
11:53
Because for me, to join the B to the E,
230
701000
2000
ვინაიდან ჩემთვის, "სი"-ს და "მი"-ს დასაკავშირებლად,
11:56
I have to stop thinking about every single note along the way,
231
704000
5000
მე არ უნდა ვიფიქრო თვითოეულ ნოტაზე რომელიც გზად შემხვდება
12:01
and start thinking about the long, long line from B to E.
232
709000
5000
არამედ გრძელ, გრძელ ხაზზე "სი"-დან "მი"-მდე.
12:07
You know, we were just in South Africa, and you can't go to South Africa
233
715000
4000
იცით, სულ ცოტახნის წინ სამხრეთ აფრიკას ვეწვიეთ, და შეუძლებელია ეწვიო ამ ქვეყანას
12:11
without thinking of Mandela in jail for 27 years.
234
719000
3000
და არ იფიქრო მანდელა-ზე რომელიც 27 წელი ციხეში იჯდა.
12:15
What was he thinking about? Lunch?
235
723000
2000
რაზე ფიქრობდა ის? სადილზე?
12:17
No, he was thinking about the vision for South Africa
236
725000
3000
არა, ის ფიქრობდა ხედვაზე სამხრეთ აფრიკისთვის
12:21
and for human beings. That's what kept --
237
729000
1000
და კაცობრიობისთვის.
12:22
this is about vision. This is about the long line.
238
730000
3000
ეს ყველაფერი გრძელი ხაზის ხედვასთან არის დაკავშირებული.
12:25
Like the bird who flies over the field
239
733000
2000
როგორც ფრინველი, რომელიც ველს გადაუფრენს
12:27
and doesn't care about the fences underneath, all right?
240
735000
4000
და არ აინტერესებს ღობეები მის ქვემოთ, გასაგებია?
12:31
So now, you're going to follow the line all the way from B to E.
241
739000
3000
ახლა თქვენც გაჰყვებით ხაზს "სი"-დან "მი"-მდე.
12:34
And I've one last request before I play this piece all the way through.
242
742000
4000
და კიდევ ერთი თხოვნა მექნება სანამ დავუკრავ ამ ნაწარმოებს მთლიანად.
12:38
Would you think of somebody who you adore, who's no longer there?
243
746000
5000
შეგიძლიათ იფიქროთ ვინმეზე ვინც უზომოდ გიყვართ, მაგრამ აღარ არის თქვენთან ერთად?
12:43
A beloved grandmother, a lover --
244
751000
3000
საყვარელი ბებია, პარტნიორი,
12:47
somebody in your life who you love with all your heart,
245
755000
3000
ვინმე თქვენს ცხოვრებაში ვინც მთელი გულით გიყვართ,
12:50
but that person is no longer with you.
246
758000
3000
მაგრამ ეს ადამიანი აღარ არის.
12:54
Bring that person into your mind, and at the same time
247
762000
3000
გაიხსენეთ ეს ადამიანი, და ამავდროულად
12:57
follow the line all the way from B to E,
248
765000
4000
გაჰყევით ხაზს "სი"-დან "მი"-მდე,
13:01
and you'll hear everything that Chopin had to say.
249
769000
8000
და თქვენ გაიგებთ ყველაფერს, რისი თქმაც უნდოდა შოპენს.
13:09
(Music)
250
777000
111000
(მუსიკა)
15:00
(Applause)
251
888000
7000
(აპლოდისმენტები)
15:07
Now, you may be wondering,
252
895000
5000
ახლა შეიძლება გაგიკვირდეთ,
15:12
you may be wondering why I'm clapping.
253
900000
6000
გაგიკვირდეთ რატომ გიკრავთ მე ტაშს.
15:18
Well, I did this at a school in Boston
254
906000
2000
მე ეს გავაკეთე ერთ სკოლაში ბოსტონში
15:20
with about 70 seventh graders, 12-year-olds.
255
908000
4000
დაახლოებით 70 12 წლის მე-7 კლასის მოსწავლესთან.
15:24
And I did exactly what I did with you, and I told them
256
912000
2000
და ზუსტად იგივე გავაკეთე მათთვის რაც თქვენთვის
15:26
and explained them and the whole thing.
257
914000
1000
ყველაფერი ავუხსენი და ასე შემდეგ.
15:27
And at the end, they went crazy, clapping. They were clapping.
258
915000
2000
ბოლოში ისინი გაგიჟდნენ ტაშის დაკვრით. ისინი უკრავდნენ ტაშს.
15:30
I was clapping. They were clapping.
259
918000
1000
მე ვუკრავდი ტაშს. ისინი უკრავდნენ ტაშს.
15:31
Finally, I said, "Why am I clapping?"
260
919000
2000
ბოლოს ვიკითხე, "მე რატომ ვუკრავ ტაშს?"
15:33
And one of the little kids said, "Because we were listening."
261
921000
1000
და ერთ-ერთმა ბავშვმა მიპასუხა, "იმიტომ რომ ჩვენ გისმენდით."
15:34
(Laughter)
262
922000
5000
(სიცილი)
15:40
Think of it. 1,600 people, busy people,
263
928000
2000
დაფიქრდით. 1,600 ადამიანი, დაკავებული ადამიანი
15:42
involved in all sorts of different things,
264
930000
2000
რომელიც ჩართულია განსხვავებულ საქმეებში.
15:45
listening, understanding and being moved by a piece by Chopin.
265
933000
6000
უსმენს, ესმის და შთაგონებულია შოპენის ნაწარმოებით.
15:51
Now that is something.
266
939000
1000
ეს ხომ ჯადოსნური რამ არის.
15:52
Now, am I sure that every single person followed that,
267
940000
3000
ვარ თუ არა დარწმუნებული, რომ თვითოეული თქვენგანი გამომყვა,
15:55
understood it, was moved by it? Of course, I can't be sure.
268
943000
2000
გამიგო, შთაგონებულია. რა თქმა უნდა ვერ ვიქნები ამაში დარწმუნებული.
15:58
But I tell you what happened to me.
269
946000
1000
მაგრამ გეტყვით რა მომივიდა ერთხელ.
15:59
I was in Ireland during the Troubles, 10 years ago,
270
947000
3000
მე ვიყავი ირლანდიაში რთული პერიოდის დროს, 10 წლის წინ
16:02
and I was working with some Catholic and Protestant kids
271
950000
3000
და ვმუშაობდი კათოლიკე და პროტესტანტ ბავშვებთან
16:05
on conflict resolution. And I did this with them --
272
953000
4000
კონფლიქტების გადაჭრის საკითხებზე. და გავაკეთე ეს ყველაფერი მათთვის.
16:10
a risky thing to do, because they were street kids.
273
958000
2000
საკმაოდ სარისკო საქმეა ვინაიდან ქუჩაში გაზრდილი ბავშვები იყვნენ.
16:12
And one of them came to me the next morning and he said,
274
960000
3000
ერთ-ერთი მადგან მოვიდა შემდეგ დილას ჩემთან და მითხრა,
16:16
"You know, I've never listened to classical music in my life,
275
964000
3000
"იცით, მე არასოდეს მომისმენია კლასიკური მუსიკა,
16:19
but when you played that shopping piece ... "
276
967000
1000
მაგრამ როდესაც ეს შოპინგის ნაწარმოები დაუკარით...."
16:20
(Laughter)
277
968000
3000
(სიცილი)
16:23
He said, "My brother was shot last year and I didn't cry for him.
278
971000
4000
მან თქვა, "ჩემი ძმა მოკლეს გასულ წელს და მე არ მიტირია მასზე.
16:28
But last night, when you played that piece,
279
976000
1000
მაგრამ წუხელ, როდესაც ის ნაწარმოები დაუკარით,
16:29
he was the one I was thinking about.
280
977000
3000
სწორედ ის იყო ვისზეც მე ვფიქრობდი.
16:32
And I felt the tears streaming down my face.
281
980000
2000
და ვიგრძენი ცრემლები ჩამომდინარე ჩემს სახეზე.
16:34
And you know, it felt really good to cry for my brother."
282
982000
3000
და იცით, ძალიან კარგი შეგრძნება დამეუფლა, ვინაიდან ძმას დავემშვიდობე."
16:37
So I made up my mind at that moment
283
985000
2000
მაშინ მე საბოლოოდ გადავწყვიტე
16:39
that classical music is for everybody. Everybody.
284
987000
7000
კლასიკური მუსიკა ყველასათვის არის.
16:47
Now, how would you walk -- because you know,
285
995000
2000
როგორ ილაპარაკებდით -- იმიტომ რომ ჩემი პროფესის ხალხი
16:49
my profession, the music profession doesn't see it that way.
286
997000
4000
მუსიკოსები, ყოველთვის არ ხედავენ ამას ისევე როგორც მე.
16:53
They say three percent of the population likes classical music.
287
1001000
3000
ისინი იძახიან მოსახლეობის 3 პროცენტს მოსწონს კლასიკური მუსიკა.
16:56
If only we could move it to four percent, our problems would be over.
288
1004000
4000
ნეტავი შევძლოთ ამ რიცხვის 4%-მდე გაზრდა და ჩვენი პრობლემები დასრულებული იქნებოდა.
17:01
I say, "How would you walk? How would you talk? How would you be?
289
1009000
3000
მე ვამბობ, "როგორ ივლიდით? როგორ ილაპარაკებდით? როგორ იარსებებდით
17:04
If you thought, three percent of the population likes classical music,
290
1012000
3000
რომ გეფიქრათ მოსახლეობის 3 პროცენტზე და კლასიკურ მუსიკაზე.
17:08
if only we could move it to four percent. How would you walk?
291
1016000
2000
ოღონდაც 4%-მდე გაგვეზარდა.
17:10
How would you talk? How would you be?
292
1018000
2000
როგორ იარსებებდით
17:12
If you thought, everybody loves classical music --
293
1020000
2000
რომ აღმოჩნდეს რომ ყველას უყვარს კლასიკური მუსიკა --
17:14
they just haven't found out about it yet."
294
1022000
2000
უბრალოდ ჯერ არ იციან ამის შესახებ."
17:16
(Laughter)
295
1024000
1000
(სიცილი)
17:17
See, these are totally different worlds.
296
1025000
2000
ეს აბსოლუტურად სხვადასხვა სამყაროებია.
17:20
Now, I had an amazing experience. I was 45 years old,
297
1028000
3000
მე ძალიან გადასარევი გამოცდილება მქონდა. მე ვიყავი 45 წლის,
17:23
I'd been conducting for 20 years, and I suddenly had a realization.
298
1031000
5000
20 წლის განმავლობაში ვდირიჟორობდი და უცებ დამარტყა.
17:29
The conductor of an orchestra doesn't make a sound.
299
1037000
3000
დირიჟორი ხომ საერთოდ ხმას არ გამოსცემს.
17:32
My picture appears on the front of the CD --
300
1040000
2000
ჩემი სურათი კომპაქტ-დისკის ყდაზეა --
17:34
(Laughter)
301
1042000
3000
(სიცილი)
17:37
-- but the conductor doesn't make a sound.
302
1045000
2000
-- მაგრამ დირიჟორი ხომ ხმას არ გამოსცემს.
17:40
He depends, for his power, on his ability to make other people powerful.
303
1048000
4000
ის სრულიად დამოკიდებულია მის უნარზე რომ დანარჩენებს მისცეს ძალა.
17:44
And that changed everything for me. It was totally life changing.
304
1052000
4000
და ამან ყველაფერი შეცვალა ჩემთვის. ცხოვრება შემიცვალა.
17:49
People in my orchestra came up to me and said,
305
1057000
1000
მუსიკოსები ჩემი ორკესტრიდან მოდიოდნენ და მეუბნებოდნენ.
17:50
"Ben, what happened?" That's what happened.
306
1058000
2000
"ბენ, რა მოხდა?" აი რა მოხდა.
17:52
I realized my job was to awaken possibility in other people.
307
1060000
5000
მე აღმოვაჩინე რომ ჩემი საქმეა გავაღვიძო პოტენციალი და შესაძლებლობები სხვა ადამიანებში.
17:57
And of course, I wanted to know whether I was doing that.
308
1065000
3000
და რა თქმა უნდა მინდოდა მცოდნოდა გამომდის თუ არა.
18:00
And you know how you find out? You look at their eyes.
309
1068000
3000
და იცით როგორ შეიძლება ამის გარკვევა? უნდა შეხედოთ მათ თვალებში.
18:03
If their eyes are shining, you know you're doing it.
310
1071000
4000
თუ თვალები უბრწყინავთ, ესეიგი გამოგდის.
18:08
You could light up a village with this guy's eyes.
311
1076000
1000
ამ ადამიანის თვალებით მთელს სოფელს გაანათებდი.
18:09
(Laughter)
312
1077000
2000
(სიცილი)
18:11
Right. So if the eyes are shining, you know you're doing it.
313
1079000
2000
კარგი. ესეიგი თუ თვალები ბრწყინავს, ესეიგი გამოგდის.
18:13
If the eyes are not shining, you get to ask a question.
314
1081000
3000
თუ თვალები არ ბრწყინავს, მაშინ უნდა დასვა შეკითხვა.
18:16
And this is the question:
315
1084000
1000
და შეკითხვა ასე ჟღერს:
18:17
who am I being, that my players' eyes are not shining?
316
1085000
6000
ვინ ვარ მე, თუ ჩემი მუსიკოსების თვალები არ ბრწყინავს?
18:24
We can do that with our children, too.
317
1092000
1000
იგივე ეხება ბავშვებსაც.
18:25
Who am I being, that my children's eyes are not shining?
318
1093000
5000
ვინ ვარ მე, თუ ჩემი ბავშვების თვალები არ ბრწყინავს?
18:31
That's a totally different world.
319
1099000
2000
ეს აბსოლუტურად სხვა სამყაროა.
18:33
Now, we're all about to end this magical, on-the-mountain week,
320
1101000
5000
ახლა, სულ მალე უნდა დავასრულოთ ეს მაგიური კვირა მთებში,
18:39
and we're going back into the world.
321
1107000
1000
და დავბრუნდეთ წუთი-სოფელში.
18:40
And I say, it's appropriate for us to ask the question,
322
1108000
4000
და აზრი აქვს დავუსვათ საკუთარ თავს შეკითხვა:
18:44
who are we being as we go back out into the world?
323
1112000
5000
ვინ ვართ ჩვენ, როდესაც ვბრუნდებით წუთი-სოფელში?
18:49
And you know, I have a definition of success.
324
1117000
2000
და იცით, მე მაქვს წარმატების განმარტება.
18:52
For me, it's very simple. It's not about wealth and fame and power.
325
1120000
2000
ჩემთვის ეს ძალზედ მარტივია. ის არ ეხება სიმდიდრეს, პოპულარობას და ძალაუფლებას.
18:54
It's about how many shining eyes I have around me.
326
1122000
3000
ის ეხება იმას, თუ რამდენი თვალები ბრწყინავს ჩემს გარშემო.
18:58
So now, I have one last thought, which is
327
1126000
3000
ჩემი ბოლო აზრი კი ეხება იმას,
19:01
that it really makes a difference what we say --
328
1129000
3000
რომ ნამდვილად მნიშვნელობა აქვს იმას, თუ რას ვამბობთ.
19:04
the words that come out of our mouth.
329
1132000
2000
სიტყვებს რომლების ჩვენი პირიდან გამოდის.
19:06
I learned this from a woman who survived Auschwitz,
330
1134000
4000
მე ეს გავიგე, როდესაც გავიცანი ქალბატონი, რომელიც ცოცხალი გამოვიდა ოსვენციმიდან,
19:10
one of the rare survivors.
331
1138000
1000
ერთ-ერთი იშვიათი გადარჩენილი.
19:11
She went to Auschwitz when she was 15 years old,
332
1139000
4000
ის მოხვდა ოსვენციმში როდესაც 15 წლის იყო,
19:16
and her brother was eight, and the parents were lost.
333
1144000
7000
მისი ძმა რვა წლის იყო, და მშობლები დაკარგეს.
19:23
And she told me this, she said,
334
1151000
5000
მან მიამბო შემდეგი,
19:28
"We were in the train going to Auschwitz, and I looked down
335
1156000
3000
"ჩვენ ვიყავით მატარებელში, რომელიც ოსვენციმში მიდიოდა და მე დაბლა დავიხედე
19:31
and saw my brother's shoes were missing.
336
1159000
2000
და დავინახე, რომ ჩემი ძმის ფეხსაცმელი დაკარგულიყო.
19:34
And I said, 'Why are you so stupid, can't you keep your things together
337
1162000
3000
და ვუთხარი, "ჯანდაბა! რატომ ხარ ასეთი სულელი,
19:37
for goodness' sake?' " The way an elder sister
338
1165000
1000
არ შეგიძლია შენს ნივთებს მიხედო?" -- როგორც უფროსმა დამ
19:38
might speak to a younger brother.
339
1166000
4000
შეიძლება უთხრას უმცროს ძმას.
19:42
Unfortunately, it was the last thing she ever said to him,
340
1170000
3000
საუბედუროდ, ეს იყო ბოლო სიტყვები, რომელიც მან ძმას უთხრა
19:45
because she never saw him again. He did not survive.
341
1173000
4000
იმიტომ რომ მას შემდეგ არ უნახია. ის ოსვენციმში დაიღუპა.
19:49
And so when she came out of Auschwitz, she made a vow.
342
1177000
2000
როდესაც ის გამოვიდა ოსვენციმიდან, მან ფიცი დადო.
19:52
She told me this. She said, "I walked out of Auschwitz into life
343
1180000
4000
მან მითხრა, "მე გამოვედი ოსვენციმიდან
19:56
and I made a vow. And the vow was, I will never say anything
344
1184000
5000
და დავიფიცე. მე არასოდეს ვიტყვი არაფერს
20:02
that couldn't stand as the last thing I ever say."
345
1190000
3000
რაც არ გამოდგება, როგორც ჩემი ბოლო სიტყვები ცხოვრებაში."
20:05
Now, can we do that? No. And we'll make ourselves wrong
346
1193000
4000
შეგვიძლია თუ არა ჩვენს ასე ვქნათ? არა. და ეს არასწორიც იქნებოდა ჩვენს მიმართ
20:10
and others wrong. But it is a possibility to live into. Thank you.
347
1198000
7000
და სხვების მიმართ. მაგრამ შეგვიძლია გვახსოვდეს ამის შესახებ. გმადლობთ.
20:17
(Applause)
348
1205000
5000
(აპლოდისმენტები)
20:23
Shining eyes, shining eyes.
349
1211000
11000
თვალები გიბრწყინავთ, თვალები გიბრწყინავთ.
20:34
Thank you, thank you.
350
1222000
3000
გმადლობთ, გმადლობთ.
20:38
(Music)
351
1226000
5000
(მუსიკა)
ABOUT THE SPEAKER
Benjamin Zander - ConductorA leading interpreter of Mahler and Beethoven, Benjamin Zander is known for his charisma and unyielding energy -- and for his brilliant pre-concert talks.
Why you should listen
Since 1979, Benjamin Zander has been the conductor of the Boston Philharmonic. He is known around the world as both a guest conductor and a speaker on leadership -- and he's been known to do both in a single performance. He uses music to help people open their minds and create joyful harmonies that bring out the best in themselves and their colleagues.
His provocative ideas about leadership are rooted in a partnership with Rosamund Stone Zander, with whom he co-wrote The Art of Possibility.
Benjamin Zander | Speaker | TED.com