ABOUT THE SPEAKER
Benjamin Zander - Conductor
A leading interpreter of Mahler and Beethoven, Benjamin Zander is known for his charisma and unyielding energy -- and for his brilliant pre-concert talks.

Why you should listen

Since 1979, Benjamin Zander has been the conductor of the Boston Philharmonic. He is known around the world as both a guest conductor and a speaker on leadership -- and he's been known to do both in a single performance. He uses music to help people open their minds and create joyful harmonies that bring out the best in themselves and their colleagues.

His provocative ideas about leadership are rooted in a partnership with Rosamund Stone Zander, with whom he co-wrote The Art of Possibility.

More profile about the speaker
Benjamin Zander | Speaker | TED.com
TED2008

Benjamin Zander: The transformative power of classical music

Benjamin Zander: musiek en passie

Filmed:
13,160,338 views

Benjamin Zander het twee aansteeklike passies: klassieke musiek en om almal se liefde daarvoor te ontwikkel - en terselfdertyd om ons aptyt vir alle nuwe moontlikhede, ervarings en verwantskappe te wek.
- Conductor
A leading interpreter of Mahler and Beethoven, Benjamin Zander is known for his charisma and unyielding energy -- and for his brilliant pre-concert talks. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
ProbablyWaarskynlik a lot of you know the storystorie of the two salesmensalesmen
0
0
3000
Van julle ken waarskynlik die storie van die twee verkoopsmanne
00:15
who wenthet down to AfricaAfrika in the 1900s.
1
3000
3000
wat in die 1900's Afrika besoek het.
00:18
They were sentgestuur down to find if there was any opportunitygeleentheid
2
6000
2000
Hulle is gestuur om uit te vind of daar enige geleentheid was
00:20
for sellingverkoop shoesskoene,
3
8000
2000
om skoene te verkoop.
00:22
and they wrotegeskryf telegramstelegrams back to ManchesterManchester.
4
10000
3000
Hulle stuur toe telegramme terug na Manchester toe
00:25
And one of them wrotegeskryf, "SituationSituasie hopelesshopeloos. Stop.
5
13000
4000
Die een skryf: "Situasie hopeloos. Stop.
00:29
They don't weardra shoesskoene."
6
17000
1000
Hulle dra nie skoene nie."
00:30
And the other one wrotegeskryf, "GloriousHeerlike opportunitygeleentheid.
7
18000
3000
Die ander een skryf: "Uitstekende geleentheid.
00:33
They don't have any shoesskoene yetnog."
8
21000
2000
Hulle het nog nie skoene hier nie."
00:35
(LaughterLag)
9
23000
1000
(Gelag)
00:36
Now, there's a similarsoortgelyk situationsituasie in the classicalklassieke musicmusiek worldwêreld,
10
24000
3000
Daar is 'n soortgelyke situasie in die wêreld van klassieke musiek,
00:40
because there are some people who think
11
28000
1000
want party mense dink
00:41
that classicalklassieke musicmusiek is dyingsterf.
12
29000
3000
dat klassieke musiek besig is om uit te sterf.
00:45
And there are some of us who think you ain'tis nie seengesien nothing yetnog.
13
33000
3000
En dan is daar van ons wat dink dis nog net die begin van veel groter dinge.
00:48
And rathereerder than go into statisticsstatistieke and trendstendense,
14
36000
4000
Eerder as om statistiek en tendense aan te haal
00:52
and tell you about all the orchestraswat bo that are closingsluiting,
15
40000
2000
en julle te vertel van al die orkeste wat ophou bestaan,
00:54
and the recordrekord companiesmaatskappye that are foldingvou,
16
42000
3000
en die musiekmaatskappye wat besig is om te sluit,
00:57
I thought we should do an experimenteksperiment tonightvanaand -- an experimenteksperiment.
17
45000
4000
het ek gedink ons kan vanaand 'n eksperiment doen -- 'n eksperiment..
01:01
ActuallyEintlik, it's not really an experimenteksperiment, because I know the outcomeuitkoms.
18
49000
4000
Dis nie regtig 'n eksperiment nie, want ek weet wat die uitkoms is.
01:06
But it's like an experimenteksperiment. Now, before we --
19
54000
2000
Maar dis iets soos 'n eksperiment. Nou, voor ons --
01:08
(LaughterLag)
20
56000
4000
(Gelag)
01:12
-- before we startbegin, I need to do two things.
21
60000
2000
-- voor ons begin, moet ek twee dinge doen.
01:14
One is I want to remindherinner you of what a seven-year-oldsewe-jaar-oue childkind
22
62000
4000
Die een is dat ek julle wil herinner hoe 'n sewejarige kind
01:19
soundsklanke like when he playsspeel the pianoklavier.
23
67000
1000
klink wanneer hy klavier speel.
01:20
Maybe you have this childkind at home.
24
68000
2000
Miskien het julle so 'n kind by die huis.
01:23
He soundsklanke something like this.
25
71000
1000
Hy klink omtrent so.
01:24
(PianoKlavier)
26
72000
20000
(Klavier)
01:44
I see some of you recognizeerken this childkind.
27
92000
2000
Ek sien sommige van julle herken hierdie kind.
01:46
Now, if he practicespraktyke for a yearjaar and takes lessonslesse, he's now eightagt
28
94000
5000
As hy 'n jaar lank oefen en les neem, is hy nou agt
01:51
and he soundsklanke like this.
29
99000
1000
en dan klink hy so.
01:52
(PianoKlavier)
30
100000
7000
(Klavier)
01:59
Then he practicespraktyke for another'n ander yearjaar and takes lessonslesse -- now he's ninenege.
31
107000
3000
Dan oefen hy nog 'n jaar en neem les; nou's hy nege.
02:02
(PianoKlavier)
32
110000
6000
(Klavier)
02:08
Then he practicespraktyke for another'n ander and takes lessonslesse -- now he's 10.
33
116000
3000
Dan oefen hy nog 'n jaar en neem les; nou's hy tien.
02:11
(PianoKlavier)
34
119000
7000
(Klavier)
02:18
At that pointpunt, they usuallygewoonlik give up.
35
126000
1000
Op daardie stadium gooi hulle gewoonlik tou op.
02:19
(LaughterLag)
36
127000
2000
(Gelag)
02:21
(ApplauseApplous)
37
129000
2000
(Applous)
02:23
Now, if you'djy wil waitedgewag, if you'djy wil waitedgewag for one more yearjaar,
38
131000
2000
Maar as jy gewag het, nog een jaar gewag het,
02:26
you would have heardgehoor this.
39
134000
1000
sou jy dit gehoor het:
02:27
(PianoKlavier)
40
135000
9000
(Klavier)
02:36
Now, what happenedgebeur was not maybe what you thought,
41
144000
3000
Wat gebeur het, is nie wat julle dalk dink nie,
02:39
whichwatter is, he suddenlyskielik becamegeword passionatepassievolle, engagedbesig,
42
147000
3000
dit is, dat hy het skielik passievol, betrokke,
02:42
involvedbetrokke, got a newnuwe teacheronderwyser, he hitgetref pubertypuberteit, or whateveralles it is.
43
150000
3000
geraak, 'n nuwe onderwyser gekry, puberteit bereik het, of wat ook al.
02:45
What actuallyeintlik happenedgebeur was the impulsesimpulse were reducedverminder.
44
153000
4000
Wat in werklikheid gebeur het, is dat die impetus verlaag is.
02:50
You see, the first time, he was playingspeel
45
158000
1000
Julle sien, die eerste keer het hy
02:51
with an impulseimpuls on everyelke notenoot.
46
159000
2000
met 'n impetus op elke noot gespeel.
02:54
(PianoKlavier)
47
162000
2000
(Klavier)
02:56
And the secondtweede, with an impulseimpuls everyelke other notenoot.
48
164000
2000
En die tweede met die impetus op elke tweede noot.
02:59
(PianoKlavier)
49
167000
2000
(Klavier)
03:01
You can see it by looking at my headkop.
50
169000
1000
Julle kan dit sien deur na my kop te kyk.
03:03
(LaughterLag)
51
171000
1000
(Gelag)
03:04
The nine-year-oldnege-jarige
52
172000
2000
Die nege-jarige, die nege-jarige
03:06
put an impulseimpuls on everyelke fourvier notesnotas.
53
174000
1000
plaas die impetus op elke vierde noot.
03:07
(PianoKlavier)
54
175000
2000
(Klavier)
03:10
And the 10-year-old-jaar oud, on everyelke eightagt notesnotas.
55
178000
1000
En die tien-jarige op elke agt note.
03:11
(PianoKlavier)
56
179000
3000
(Klavier)
03:14
And the 11-year-old-jaar oud, one impulseimpuls on the wholehele phrasefrase.
57
182000
2000
En die 11-jarige, een impetus op die hele frase.
03:16
(PianoKlavier)
58
184000
3000
(Klavier)
03:20
I know -- I don't know how we got into this positionposisie.
59
188000
2000
Ek weet -- ek weet nie hoe ons hier beland het nie.
03:22
(LaughterLag)
60
190000
2000
(Gelag)
03:25
I didn't say, "I'm going to moveskuif my shoulderskouer over, moveskuif my bodyliggaam."
61
193000
2000
Ek het nie gesê ek gaan my skouer oor beweeg, my lyf beweeg nie.
03:27
No, the musicmusiek pushedgestoot me over,
62
195000
2000
Nee, die musiek het my omgestoot,
03:29
whichwatter is why I call it one-buttockeen-boud playingspeel.
63
197000
2000
dit is waarom ek dit 'een-boud' spel noem.
03:31
(PianoKlavier)
64
199000
2000
(Klavier)
03:33
It can be the other buttockboud.
65
201000
1000
Dit kan ook die ander boud wees.
03:34
(PianoKlavier)
66
202000
4000
(Klavier)
03:38
You know, a gentlemangentleman was oncekeer watchingkyk a presentationvoorlegging I was doing,
67
206000
3000
Julle weet, 'n man het een keer na 'n aanbieding gekyk wat ek voorgedra het
03:41
when I was workingwerk with a youngjong pianistpianis.
68
209000
1000
toe ek met 'n jong pianis gewerk het.
03:43
He was the presidentpresident of a corporationkorporasie in OhioOhio.
69
211000
2000
Hy was die president van 'n maatskappy in Ohio.
03:45
And I was workingwerk with this youngjong pianistpianis
70
213000
2000
En ek het met die jong pianis gewerk
03:48
and I said, "The troublemoeilikheid with you is you're a two-buttocktwee-boud playerspeler.
71
216000
2000
en ek het gesê: "Die moeilikheid met jou is dat jy 'n 'twee-boud' speler is.
03:50
You should be a one-buttockeen-boud playerspeler."
72
218000
2000
Jy behoort 'n 'een-boud' speler te wees."
03:52
And I movedverskuif his bodyliggaam like that, while he was playingspeel.
73
220000
2000
Toe verskuif ek sy lyf so terwyl hy speel.
03:54
And suddenlyskielik, the musicmusiek tookgeneem off. It tookgeneem flightvlug.
74
222000
2000
En skielik het die musiek lewe gekry. Dit het opgestyg.
03:57
There was a gaspsnak in the audiencegehoor when they heardgehoor the differenceverskil.
75
225000
2000
Die gehoor het na hulle asems gesnak toe hulle die verskil hoor.
03:59
And then I got a letterbrief from this gentlemangentleman.
76
227000
2000
En toe kry ek 'n brief van hierdie man.
04:01
He said, "I was so movedverskuif.
77
229000
1000
Hy skryf: "Ek was so beïndruk.
04:02
I wenthet back and I transformedomskep my entirehele companymaatskappy
78
230000
2000
Ek het teruggegaan en my hele firma omskep
04:05
into a one-buttockeen-boud companymaatskappy."
79
233000
1000
in 'n 'een-boud' maatskappy."
04:06
(LaughterLag)
80
234000
3000
(Gelag)
04:10
Now, the other thing I wanted to do is to tell you about you.
81
238000
2000
Die ander ding wat ek wou doen, is om julle oor julleself te vertel.
04:12
There are 1,600 people, I believe.
82
240000
3000
Ek verstaan daar is 1,600 mense hier.
04:15
My estimationskatting is that probablywaarskynlik 45 of you
83
243000
3000
Ek skat dat 45 van julle waarskynlik
04:18
are absolutelyabsoluut passionatepassievolle about classicalklassieke musicmusiek.
84
246000
2000
'n absolute passie vir klassieke musiek het.
04:21
You adoremal oor classicalklassieke musicmusiek. Your FMFM is always on that classicalklassieke dialSkakel.
85
249000
5000
Julle is mal oor klassieke musiek. Julle radio's is altyd op klassiek ingestel.
04:26
And you have CDsCD's in your carvoertuig, and you go to the symphonysimfonie.
86
254000
3000
Julle het CD's in julle motors en julle woon simfoniekonserte by.
04:29
And your childrenkinders are playingspeel instrumentsinstrumente.
87
257000
1000
En julle kinders speel instrumente.
04:30
You can't imaginedink your life withoutsonder classicalklassieke musicmusiek.
88
258000
2000
Julle kan nie jul lewens indink sonder klassieke musiek nie.
04:33
That's the first groupgroep; it's quitebaie a smallklein groupgroep.
89
261000
2000
Dit is die eerste groep; 'n redelike klein groepie.
04:35
Then there's another'n ander groupgroep, biggergroter groupgroep.
90
263000
2000
Dan is daar 'n ander groep, 'n groter groep.
04:37
These are the people who don't mindgedagte classicalklassieke musicmusiek.
91
265000
2000
Dit is mense wat nie omgee as klassieke musiek speel nie.
04:39
(LaughterLag)
92
267000
1000
(Gelag)
04:40
You know, you've come home from a long day,
93
268000
2000
Julle weet, 'n mens kom tuis na 'n lang dag
04:42
and you take a glassglas of winewyn, and you put your feetvoete up.
94
270000
2000
en jy kry 'n glasie wyn en gaan sit gemaklik.
04:45
A little VivaldiVIVALDI in the backgroundagtergrond doesn't do any harmskade.
95
273000
2000
'n Bietjie Vivaldi in die agtergrond doen geen skade nie.
04:47
(LaughterLag)
96
275000
1000
(Gelag)
04:48
That's the secondtweede groupgroep.
97
276000
1000
Dis die tweede groep.
04:49
Now comeskom the thirdderde groupgroep.
98
277000
1000
Nou vir die derde groep.
04:50
These are the people who never listen to classicalklassieke musicmusiek.
99
278000
2000
Dit is mense wat nooit na klassieke musiek luister nie.
04:52
It's just simplyeenvoudig not partdeel of your life.
100
280000
2000
Dit is eenvoudig nie deel van jou lewe nie.
04:55
You mightmag hearHoor it like second-handtweedehandse smokerook at the airportlughawe, but --
101
283000
2000
Jy mag dit dalk nes sekondêre rook by die lughawe optel, maar --
04:57
(LaughterLag)
102
285000
2000
(Gelag)
04:59
-- and maybe a little bitbit of a marchMaart from "AidaAida"
103
287000
1000
-- en miskien 'n stukkie marsmusiek uit Aïda
05:00
when you come into the hallsaal. But otherwiseanders, you never hearHoor it.
104
288000
3000
wanneer jy die saal instap. Maar andersins hoor jy dit nooit.
05:04
That's probablywaarskynlik the largestgrootste groupgroep of all.
105
292000
1000
Dit is waarskynlik die grootste groep van almal.
05:05
And then there's a very smallklein groupgroep.
106
293000
2000
En dan is daar 'n baie klein groepie.
05:07
These are the people who think they're tone-deaftone-deaf.
107
295000
3000
Dit is mense wat dink dat hulle toondoof is.
05:10
AmazingOngelooflike numberaantal of people think they're tone-deaftone-deaf.
108
298000
2000
'n Verbasende aantal mense dink hulle is toondoof.
05:13
ActuallyEintlik, I hearHoor a lot, "My husbandman is tone-deaftone-deaf."
109
301000
2000
Inderwaarheid hoor ek dikwels: "My man is toondoof."
05:15
(LaughterLag)
110
303000
1000
(Gelag)
05:16
ActuallyEintlik, you cannotkan nie be tone-deaftone-deaf. NobodyNiemand is tone-deaftone-deaf.
111
304000
3000
Die waarheid is dat jy nie toondoof kan wees nie. Niemand is toondoof nie.
05:19
If you were tone-deaftone-deaf, you couldn'tkon nie changeverandering the gearsratte
112
307000
3000
As jy toondoof was, sou jy nie die ratte kon verwissel
05:22
on your carvoertuig, in a stickstok shiftverskuiwing carvoertuig.
113
310000
2000
in jou motor met 'n handdrat nie.
05:24
You couldn'tkon nie tell the differenceverskil betweentussen
114
312000
2000
Jy sou nie die verskil kon agterkom tussen
05:26
somebodyiemand from TexasTexas and somebodyiemand from RomeRome.
115
314000
2000
iemand van Texas en iemand van Rome nie.
05:28
And the telephonetelefoon. The telephonetelefoon. If your mothermoeder callsoproepe
116
316000
4000
En die telefoon. Die telefoon. As jou ma op die elendige foon
05:33
on the miserablemiserabel telephonetelefoon, she callsoproepe and says, "HelloHallo,"
117
321000
2000
bel en sy sê: "Hallo,"
05:35
you not only know who it is, you know what moodbui she's in.
118
323000
3000
dan weet jy nie net wie dit is nie, jy weet ook in watter bui sy is.
05:39
You have a fantasticfantastiese earoor. EverybodyAlmal has a fantasticfantastiese earoor.
119
327000
3000
Jy het 'n wonderlike oor. Almal het 'n wonderlike oor.
05:42
So nobodyniemand is tone-deaftone-deaf.
120
330000
2000
Niemand is dus toondoof nie.
05:44
But I tell you what. It doesn't work for me to go on with this thing,
121
332000
4000
Maar ek sê julle wat. Dit help nie ek gaan voort met hierdie ding nie
05:48
with suchsoos a widewye gulfGolf betweentussen those who understandverstaan,
122
336000
3000
met so 'n groot gaping tussen dié wat verstaan,
05:52
love and [are] passionatepassievolle about classicalklassieke musicmusiek,
123
340000
2000
en wat passievol en lief vir klassieke musiek is,
05:54
and those who have no relationshipverhouding to it at all.
124
342000
3000
en diegene wat glad geen aanklank daarmee het nie.
05:57
The tone-deaftone-deaf people, they're no longermeer here.
125
345000
2000
Die toondoof mense is nie meer hier nie.
05:59
But even betweentussen those threedrie categorieskategorieë, it's too widewye a gulfGolf.
126
347000
4000
Maar selfs tussen daardie twee kategorieë is die gaping te groot.
06:03
So I'm not going to go on untiltotdat everyelke singleenkele personpersoon in this roomkamer,
127
351000
4000
Ek gaan dus nie voortgaan totdat elkeen in hierdie vertrek,
06:07
downstairsbenede and in AspenAspen, and everybodyalmal elseanders looking,
128
355000
5000
op die onderste vloer en in Aspen, en almal wat hierna kyk,
06:13
will come to love and understandverstaan classicalklassieke musicmusiek.
129
361000
3000
geleer het om klassieke musiek lief te hê en te verstaan nie.
06:16
So that's what we're going to do.
130
364000
2000
En dit is wat ons gaan doen.
06:19
Now, you noticekennisgewing that there is not the slightestgeringste doubttwyfel in my mindgedagte
131
367000
5000
Julle sien dat ek nie die geringste twyfel het
06:24
that this is going to work if you look at my facegesig, right?
132
372000
3000
dat dit gaan werk as julle na my gesig kyk nie, reg?
06:27
It's one of the characteristicseienskappe of a leaderleier that he not doubttwyfel
133
375000
4000
Dit is een van die eienskappe van 'n leier dat hy geen twyfel het nie
06:31
for one momentoomblik the capacitykapasiteit of the people he's leadingvoorste
134
379000
3000
oor die mense wat hy lei se vermoë
06:35
to realizebesef whateveralles he's dreamingdrome.
135
383000
2000
om dit te bereik waaroor hy droom nie.
06:37
ImagineStel jou voor if MartinMartin LutherLuther KingKoning had said, "I have a dreamdroom.
136
385000
3000
Dink net, as Martin Luther King sou sê: "I have a dream
06:40
Of coursekursus, I'm not sure they'llhulle sal be up to it."
137
388000
2000
of course, I'm not sure they'll be up to it."
06:42
(LaughterLag)
138
390000
3000
(Gelag)
06:46
All right. So I'm going to take a piecestuk of ChopinUS.
139
394000
2000
Goed. Ek gaan 'n stuk van Chopin gebruik.
06:48
This is a beautifulpragtige preludevoorspel by ChopinUS. Some of you will know it.
140
396000
5000
Dit is 'n pragtige prelude van Chopin. Party van julle sal dit ken.
06:54
(MusicMusiek)
141
402000
28000
(Musiek)
07:22
Do you know what I think probablywaarskynlik happenedgebeur in this roomkamer?
142
430000
2000
Weet julle wat dink ek het waarskynlik in hierdie kamer gebeur?
07:25
When I startedbegin, you thought, "How beautifulpragtige that soundsklanke."
143
433000
2000
Toe ek begin het, het julle gedink: "Hoe pragtig klink dit."
07:27
(MusicMusiek)
144
435000
13000
(Musiek)
07:41
"I don't think we should go to the samedieselfde placeplek
145
449000
1000
"Ek dink nie ons moet volgende jaar vir die somervakansie
07:42
for our summersomer holidaysvakansiedae nextvolgende yearjaar."
146
450000
2000
na dieselfde plek toe gaan nie."
07:44
(LaughterLag)
147
452000
3000
(Gelag)
07:47
It's funnysnaaks, isn't it? It's funnysnaaks how those thoughtsgedagtes
148
455000
3000
Dis snaaks, is dit nie? Dis snaaks hoe sulke dinge
07:50
kindsoort of waftwaft into your headkop.
149
458000
3000
in ons gedagtes insluip.
07:53
And of coursekursus --
150
461000
1000
En natuurlik...
07:54
(ApplauseApplous)
151
462000
3000
(Applous)
07:57
-- and of coursekursus, if the piecestuk is long and you've had a long day,
152
465000
2000
-- en natuurlik, as die stuk lank is en jy het 'n lang dag gehad,
08:00
you mightmag actuallyeintlik driftdrif off.
153
468000
1000
mag jy selfs insluimer.
08:01
Then your companionmetgesel will diggrawe you in the ribsribbes
154
469000
2000
Dan sal jou metgesel jou in die ribbes pomp
08:03
and say, "WakeWord wakker up! It's culturekultuur!" And then you feel even worseerger.
155
471000
4000
en sê: "Word wakker! Dis kultuur!" En dan voel jy nog slegter.
08:07
But has it ever occurredplaasgevind to you that the reasonrede you feel sleepyslaperig
156
475000
3000
Maar het dit al ooit by jou opgekom dat die rede waarom jy vaak word
08:11
in classicalklassieke musicmusiek is not because of you, but because of us?
157
479000
2000
met klassieke musiek nie jou skuld is nie, maar ons s'n?
08:13
Did anybodyenigiemand think while I was playingspeel,
158
481000
2000
Het enigiemand gedink, terwyl ek gespeel het:
08:15
"Why is he usinggebruik van so manybaie impulsesimpulse?"
159
483000
2000
"Waarom gebruik hy soveel klemtone?"
08:17
If I'd donegedaan this with my headkop you certainlyverseker would have thought it.
160
485000
3000
As ek dit met my kop gedoen het, sou julle beslis so gedink het.
08:21
(MusicMusiek)
161
489000
5000
(Musiek)
08:26
And for the restres of your life, everyelke time you hearHoor classicalklassieke musicmusiek,
162
494000
4000
En vir die res van julle lewens sal julle altyd bewus wees
08:30
you'lljy sal always be ablestaat to know if you hearHoor those impulsesimpulse.
163
498000
4000
van die klemtone wanneer julle na klassieke musiek luister.
08:34
So let's see what's really going on here.
164
502000
2000
Kom ons kyk dus wat regtig hier aangaan.
08:36
We have a B. This is a B. The nextvolgende notenoot is a C.
165
504000
5000
Ons het 'n B. Dit is 'n B. Die volgende noot is 'n C.
08:41
And the jobwerk of the C is to make the B sadhartseer. And it does, doesn't it?
166
509000
3000
En die taak van die C is om die B treurig te maak. En dit werk, nie waar nie?
08:44
(LaughterLag)
167
512000
3000
(Gelag)
08:47
ComposersKomponiste know that. If they want sadhartseer musicmusiek,
168
515000
2000
Komponiste weet dit. As hulle treurige musiek wil hê,
08:49
they just playspeel those two notesnotas.
169
517000
1000
speel hulle net hierdie twee note.
08:50
(MusicMusiek)
170
518000
5000
(Musiek)
08:55
But basicallybasies, it's just a B, with fourvier sadssads.
171
523000
2000
Maar basies is dit net 'n B, met vier treuriges.
08:57
(LaughterLag)
172
525000
2000
(Gelag)
09:00
Now, it goesgaan down to A. Now to G. And then to F.
173
528000
5000
Nou gaan dit af na A. Nou na G, en dan na F.
09:05
So we have B, A, G, F. And if we have B, A, G, F,
174
533000
4000
Ons het dus B, A, G, F. En wanneer ons B, A, G, F het,
09:10
what do we expectverwag nextvolgende? Oh, that mightmag have been a flukeSiste.
175
538000
6000
wat verwag ons volgende? O, dit was seker toeval.
09:16
Let's try it again. OohOe, the TEDTED choirkoor.
176
544000
6000
Kom ons probeer weer. O, die TED-koor.
09:22
(LaughterLag)
177
550000
3000
(Gelag)
09:25
And you noticekennisgewing nobodyniemand is tone-deaftone-deaf, right? NobodyNiemand is.
178
553000
4000
En julle let op dat niemand toondoof is nie, reg? Niemand is nie.
09:29
You know, everyelke villagedorpie in BangladeshBangladesh
179
557000
2000
Julle weet, elke dorpie in Bangladesh
09:31
and everyelke hamletHamlet in ChinaChina -- everybodyalmal knowsweet:
180
559000
5000
en elke gehuggie in Sjina. Almal weet:
09:37
dada, dada, dada, dada -- dada. EverybodyAlmal knowsweet, who'swie se expectingverwag that E.
181
565000
3000
da, da, da, da - da. Almal weet om 'n E daar te verwag.
09:40
Now, ChopinUS didn't want to reachbereik the E there,
182
568000
3000
Nou. Chopin wou nie daar by die E uitgekom het nie,
09:44
because what will have happenedgebeur? It will be over, like HamletHamlet.
183
572000
2000
want wat sou gebeur het? Dit sou verby wees, soos Hamlet.
09:46
Do you rememberonthou HamletHamlet? ActWet one, scenetoneel threedrie,
184
574000
2000
Onthou julle Hamlet? Eerste Bedryf, Toneel 3:
09:49
he findsvondse out that his uncleoom killedvermoor his fatherpa.
185
577000
1000
hy vind uit dat sy oom sy pa doodgemaak het.
09:50
You rememberonthou, he keepshou on going up to his uncleoom
186
578000
2000
Julle onthou hy hou aan om sy oom te nader
09:52
and almostbyna killingmoord him. And then he backsrûe away,
187
580000
1000
en hy maak hom amper dood. Dan draai hy om
09:53
and he goesgaan up to him again and almostbyna killsdood him.
188
581000
3000
en hy nader hom weer en maak hom amper dood.
09:56
And the criticskritici, all of whomwie are sittingsit in the back rowry there,
189
584000
2000
En die kritici, wat almal daar in die agterste ry sit,
09:58
they have to have an opinionopinie, so they say, "HamletHamlet is a procrastinatorprocrastinator."
190
586000
3000
hulle moet 'n opinie hê, dus sê hulle: "Hamlet is 'n sloerder."
10:01
(LaughterLag)
191
589000
1000
(Gelag)
10:02
Or they say, "HamletHamlet has an OedipusOedipus complexkomplekse."
192
590000
2000
Of hulle sê: "Hamlet het 'n Oedipus-kompleks."
10:05
No, otherwiseanders the playspeel would be over, stupidonnosel.
193
593000
3000
Nee, anders sou die opvoering verby gewees het. Dis simpel.
10:08
That's why ShakespeareShakespeare putswan all that stuffdinge in HamletHamlet --
194
596000
2000
Dit is waarom Shakespeare al daardie goed in Hamlet gesit het.
10:11
you know, OpheliaOphelia going madmal and the playspeel withinbinne the playspeel,
195
599000
2000
Julle weet, Ophelia wat van haar kop af raak en die storie binne die storie,
10:13
and Yorick'sYorick se skullskedel, and the gravediggersgravediggers.
196
601000
1000
en Yorick se kopbeen en die grafgrawers.
10:15
That's in orderorde to delayvertraging -- untiltotdat actdaad fivevyf, he can killdoodmaak him.
197
603000
3000
Dis in orde om uit te stel - totdat hy hom in die Vyfde Bedryf kan doodmaak.
10:18
It's the samedieselfde with the ChopinUS. He's just about to reachbereik the E,
198
606000
5000
Dieselfde met Chopin. Hy is op pad om tot by die E te vorder,
10:23
and he says, "OopsOngelukkig, better go back up and do it again."
199
611000
2000
en hy sê: "Oeps, ek moet liewers terug gaan en dit weer doen."
10:25
So he does it again.
200
613000
3000
Dan doen hy dit weer.
10:29
Now, he getskry excitedopgewonde. (PianoKlavier) That's excitementopwinding,
201
617000
3000
Nou raak hy opgewonde -- dit is opgewondenheid,
10:32
you don't have to worrybekommer about it.
202
620000
1000
julle hoef julle nie daaroor te bekommer nie.
10:34
Now, he getskry to F-sharpF-skerp, and finallyuiteindelik he goesgaan down to E,
203
622000
2000
Nou kom hy by F-kruis uit en uiteindelik gaan hy af tot by E,
10:36
but it's the wrongverkeerde chordkoord -- because the chordkoord he's looking for
204
624000
3000
maar dis in die verkeerde sleutel. Want die sleutel waarna hy soek
10:40
is this one, (PianoKlavier) and insteadplaas he does ...
205
628000
3000
is hierdie een, en in plaas daarvan doen hy...
10:43
(PianoKlavier) Now, we call that a deceptivemisleidende cadencekadens, because it deceivesdeceives us.
206
631000
4000
nou, ons noem dit "misleidende intonasie" want dit mislei ons.
10:48
I always tell my studentsstudente, "If you have a deceptivemisleidende cadencekadens,
207
636000
2000
Ek sê altyd vir my studente: "As julle met misleidende intonasie te doen het
10:50
be sure to raisein te samel your eyebrowswenkbroue. Then everybodyalmal will know."
208
638000
2000
lig altyd julle wenkbroue, dan sal almal weet."
10:52
(LaughterLag)
209
640000
3000
(Gelag)
10:55
(ApplauseApplous)
210
643000
3000
(Applous)
10:59
Right. So, he getskry to E, but it's the wrongverkeerde chordkoord.
211
647000
2000
Reg. Hy kom dus by die E uit, maar dis in die verkeerde sleutel.
11:01
Now, he triesdrieë E again. That chordkoord doesn't work.
212
649000
3000
Nou probeer hy weer E. Daardie sleutel werk nie.
11:04
Now, he triesdrieë the E again. That chordkoord doesn't work.
213
652000
3000
Nou probeer hy weer die E. Daardie sleutel werk nie.
11:07
Now, he triesdrieë E again, and that doesn't work.
214
655000
2000
Nou probeer hy weer E, en dit werk nie.
11:10
And then finallyuiteindelik ... (PianoKlavier)
215
658000
3000
En dan, uiteindelik...
11:13
There was a gentlemangentleman in the frontfront rowry who wenthet, "MmmMMM."
216
661000
4000
Daar is 'n man in die voorste ry wat "Mmm" brom.
11:18
It's the samedieselfde gesturegebaar he makesfabrikate when he comeskom home
217
666000
2000
Dit is dieselfde ding wat hy doen wanneer hy na 'n lang dag
11:20
after a long day, turnsdraaie off the keysleutel in his carvoertuig and says,
218
668000
3000
by die huis kom, sy motor afskakel en sê:
11:24
"AahAah, I'm home." Because we all know where home is.
219
672000
3000
"A, ek is tuis." Want ons weet almal waar ons huise is.
11:27
So this is a piecestuk whichwatter goesgaan from away to home.
220
675000
3000
Dit is dus 'n stuk wat van verlaat af weer tuiskom.
11:30
And I'm going to playspeel it all the way throughdeur
221
678000
2000
Ek gaan dit regdeur speel
11:32
and you're going to followvolg. B, C, B, C, B, C, B --
222
680000
3000
en julle gaan volg: B, C, B, C, B, C, B --
11:35
down to A, down to G, down to F.
223
683000
2000
af na A, af na G, af na F.
11:37
AlmostByna goesgaan to E, but otherwiseanders the playspeel would be over.
224
685000
2000
Amper tot by E, maar dan sal die opvoering verby wees.
11:40
He goesgaan back up to B. He getskry very excitedopgewonde. GoesGaan to F-sharpF-skerp. GoesGaan to E.
225
688000
2000
Hy gaan terug na B. Hy raak baie opgewonde. Gaan na F-kruis, Gaan na E.
11:42
It's the wrongverkeerde chordkoord. It's the wrongverkeerde chordkoord. It's the wrongverkeerde chordkoord.
226
690000
2000
Dis die verkeerde akkord. Dis die verkeerde akkord.. Dis die verkeerde akkoord.
11:45
And finallyuiteindelik goesgaan to E, and it's home.
227
693000
2000
En uiteindelik na E, en dis tuis.
11:47
And what you're going to see is one-buttockeen-boud playingspeel.
228
695000
3000
En wat julle gaan sien, is 'een boud'-spel.
11:50
(LaughterLag)
229
698000
3000
(Gelag)
11:53
Because for me, to joinaansluit the B to the E,
230
701000
2000
Want vir my, om van die B tot by die E te beweeg,
11:56
I have to stop thinkingdink about everyelke singleenkele notenoot alongsaam the way,
231
704000
5000
moet ek ophou dink aan elke enkele noot op hierdie roete
12:01
and startbegin thinkingdink about the long, long linelyn from B to E.
232
709000
5000
en begin dink aan die lang, lang pad van B tot E.
12:07
You know, we were just in SouthSuid AfricaAfrika, and you can't go to SouthSuid AfricaAfrika
233
715000
4000
Julle weet, ons was pas in Suid-Afrika, en jy kan nie na Suid-Afrika gaan
12:11
withoutsonder thinkingdink of MandelaMandela in jailtronk for 27 yearsjaar.
234
719000
3000
sonder om aan Mandela wat 27 jaar lank in die tronk was te dink nie.
12:15
What was he thinkingdink about? LunchMiddagete?
235
723000
2000
Waaraan het hy gedink? Middagete?
12:17
No, he was thinkingdink about the visionvisie for SouthSuid AfricaAfrika
236
725000
3000
Nee, hy het gedink aan die visie vir Suid-Afrika
12:21
and for humanmens beingswesens. That's what keptgehou --
237
729000
1000
en 'n visie vir die mensdom. Dis wat behoue gebly het --
12:22
this is about visionvisie. This is about the long linelyn.
238
730000
3000
dit gaan oor visie; dit gaan oor die lang pad.
12:25
Like the birdvoël who fliesvlieë over the fieldveld
239
733000
2000
Soos die voël wat oor die veld vlieg
12:27
and doesn't caresorg about the fencesheinings underneathonder, all right?
240
735000
4000
en geen aandag gee aan die heinings daaronder nie, reg?
12:31
So now, you're going to followvolg the linelyn all the way from B to E.
241
739000
3000
Nou gaan julle die lyn al die pad volg, van B tot E.
12:34
And I've one last requestversoek before I playspeel this piecestuk all the way throughdeur.
242
742000
4000
Ek het een finale versoek voor ek hierdie stuk regdeur speel.
12:38
Would you think of somebodyiemand who you adoremal oor, who'swie se no longermeer there?
243
746000
5000
Sal jy dink aan iemand wat jy baie liefhet, wat nie meer daar is nie?
12:43
A belovedgeliefde grandmotherouma, a loverminnaar --
244
751000
3000
'n Geliefde ouma, 'n geliefde,
12:47
somebodyiemand in your life who you love with all your hearthart,
245
755000
3000
iemand in jou lewe wat jy met jou hele hart liefhet,
12:50
but that personpersoon is no longermeer with you.
246
758000
3000
maar daardie persoon is nie meer by jou nie.
12:54
BringBring that personpersoon into your mindgedagte, and at the samedieselfde time
247
762000
3000
Dink aan daardie persoon, en volg terselfdertyd
12:57
followvolg the linelyn all the way from B to E,
248
765000
4000
die lyn al die pad van B na E,
13:01
and you'lljy sal hearHoor everything that ChopinUS had to say.
249
769000
8000
en jy sal alles hoor wat Chopin te sê gehad het.
13:09
(MusicMusiek)
250
777000
111000
(Musiek)
15:00
(ApplauseApplous)
251
888000
7000
(Applous)
15:07
Now, you maymag be wonderingwonder,
252
895000
5000
Julle mag dalk nou wonder,
15:12
you maymag be wonderingwonder why I'm clappingklap.
253
900000
6000
julle mag wonder waarom ek saam klap.
15:18
Well, I did this at a schoolskool in BostonBoston
254
906000
2000
Wel, ek het dit by 'n skool in Boston gedoen
15:20
with about 70 seventhsewende gradersskrapers, 12-year-olds-jaar-jariges.
255
908000
4000
met omtrent 70 graad sewes -- 12-jariges.
15:24
And I did exactlypresies what I did with you, and I told them
256
912000
2000
Ek het presies dieselfde met hulle gedoen, en ek het hulle vertel
15:26
and explainedverduidelik them and the wholehele thing.
257
914000
1000
en die hele ding aan hulle verduidelik.
15:27
And at the endeinde, they wenthet crazygek, clappingklap. They were clappingklap.
258
915000
2000
En aan die einde het hulle besete geraak en geklap. Hulle het geklap.
15:30
I was clappingklap. They were clappingklap.
259
918000
1000
Ek het geklap. Hulle het geklap.
15:31
FinallyTen slotte, I said, "Why am I clappingklap?"
260
919000
2000
Totdat ek vra: "Waarom klap ek?"
15:33
And one of the little kidskinders said, "Because we were listeningluister."
261
921000
1000
En een van die kleintjies sê: "Want ons het geluister."
15:34
(LaughterLag)
262
922000
5000
(Gelag)
15:40
Think of it. 1,600 people, busybesig people,
263
928000
2000
Dink daaraan. 1,600 mense, besige mense,
15:42
involvedbetrokke in all sortsvorme of differentverskillende things,
264
930000
2000
wat by baie verskillende dinge betrokke is.
15:45
listeningluister, understandingbegrip and beingwese movedverskuif by a piecestuk by ChopinUS.
265
933000
6000
Besig om te luister, te verstaan en aangeraak te word deur 'n stuk van Chopin.
15:51
Now that is something.
266
939000
1000
Dit is merkwaardig.
15:52
Now, am I sure that everyelke singleenkele personpersoon followedgevolg that,
267
940000
3000
Is ek seker dat elkeen dit gevolg en verstaan het
15:55
understoodverstaan it, was movedverskuif by it? Of coursekursus, I can't be sure.
268
943000
2000
en daardeur aangeraak is. Natuurlik kan ek nie seker wees nie.
15:58
But I tell you what happenedgebeur to me.
269
946000
1000
Maar kom ek vertel julle wat met my gebeur het.
15:59
I was in IrelandIerland duringtydens the TroublesProbleme, 10 yearsjaar agogelede,
270
947000
3000
Ek was 10 jaar gelede, tydens hulle moeilikhede, in Ierland,
16:02
and I was workingwerk with some CatholicRooms-Katolieke and ProtestantPROTESTANT kidskinders
271
950000
3000
en ek het met 'n klompie Katolieke en Protestantse kinders gewerk
16:05
on conflictkonflik resolutionresolusie. And I did this with them --
272
953000
4000
oor konflikoplossing. Toe doen ek dit met hulle.
16:10
a riskyriskant thing to do, because they were streetstraat kidskinders.
273
958000
2000
'n Gewaagde ding, want hulle was straatkinders.
16:12
And one of them camekom to me the nextvolgende morningoggend and he said,
274
960000
3000
En een van hulle kom die volgende oggend na my en hy sê:
16:16
"You know, I've never listenedgeluister to classicalklassieke musicmusiek in my life,
275
964000
3000
"Jy weet, ek het nog nooit in my lewe na klassieke musiek geluister nie,
16:19
but when you playedgespeel that shoppingInkopies piecestuk ... "
276
967000
1000
maar toe jy daardie "shopping" stuk speel..."
16:20
(LaughterLag)
277
968000
3000
(Gelag)
16:23
He said, "My brotherbroer was shotskoot last yearjaar and I didn't crygeroep for him.
278
971000
4000
Hy sê: "My broer is laasjaar geskiet en ek het nie oor hom gehuil nie.
16:28
But last night, when you playedgespeel that piecestuk,
279
976000
1000
Maar gistraand toe jy daardie stuk speel,
16:29
he was the one I was thinkingdink about.
280
977000
3000
was hy die een aan wie ek gedink het.
16:32
And I feltgevoel the tearstrane streamingstreaming down my facegesig.
281
980000
2000
En ek het gevoel hoe trane oor my gesig stroom.
16:34
And you know, it feltgevoel really good to crygeroep for my brotherbroer."
282
982000
3000
En weet jy, dit het regtig goed gevoel om oor my broer te huil."
16:37
So I madegemaak up my mindgedagte at that momentoomblik
283
985000
2000
Op daardie oomblik het ek besluit
16:39
that classicalklassieke musicmusiek is for everybodyalmal. EverybodyAlmal.
284
987000
7000
dat klassieke musiek aan almal behoort. Aaan almal.
16:47
Now, how would you walkloop -- because you know,
285
995000
2000
Nou, hoe sou julle loop -- want julle ken almal
16:49
my professionberoep, the musicmusiek professionberoep doesn't see it that way.
286
997000
4000
my professie, die musiekprofessie beskou dit nie so nie.
16:53
They say threedrie percentpersent of the populationbevolking likesHou classicalklassieke musicmusiek.
287
1001000
3000
Hulle sê 3 persent van die bevolking hou van klassieke musiek.
16:56
If only we could moveskuif it to fourvier percentpersent, our problemsprobleme would be over.
288
1004000
4000
As ons dit maar net kon opstoot na 4 persent sou ons probleme opgelos wees.
17:01
I say, "How would you walkloop? How would you talk? How would you be?
289
1009000
3000
Ek sê: "Hoe sou jy loop? Hoe sou jy praat? Hoe sou jy wees
17:04
If you thought, threedrie percentpersent of the populationbevolking likesHou classicalklassieke musicmusiek,
290
1012000
3000
as jy gedink het dat 3 persent van die bevolking van klassieke musiek hou?
17:08
if only we could moveskuif it to fourvier percentpersent. How would you walkloop?
291
1016000
2000
As ons dit maar net kon opstoot na 4 persent. Hoe sou jy geloop het?
17:10
How would you talk? How would you be?
292
1018000
2000
Hoe sou jy gepraat het? Hoe sou jy wees
17:12
If you thought, everybodyalmal loveslief classicalklassieke musicmusiek --
293
1020000
2000
as jy gedink het dat almal lief is vir klassieke musiek --
17:14
they just haven'thet nie foundgevind out about it yetnog."
294
1022000
2000
hulle het dit nog net nie ontdek nie."
17:16
(LaughterLag)
295
1024000
1000
(Gelag)
17:17
See, these are totallyheeltemal differentverskillende worldswêrelde.
296
1025000
2000
Sien, dit is totaal verskillende wêrelde.
17:20
Now, I had an amazingongelooflike experienceervaring. I was 45 yearsjaar oldou,
297
1028000
3000
Ek het 'n wonderlike ervaring gehad toe ek 45 jaar oud was.
17:23
I'd been conductinguitvoer for 20 yearsjaar, and I suddenlyskielik had a realizationverwesenliking.
298
1031000
5000
Ek het toe reeds 20 jaar lank dirigeer, en skielik het ek iets besef.
17:29
The conductorgeleier of an orchestraOrkes doesn't make a soundklink.
299
1037000
3000
Die dirigent van 'n orkes maak nie 'n geluid nie.
17:32
My pictureprent appearsverskyn on the frontfront of the CDCD --
300
1040000
2000
My foto verskyn voor op die CD -
17:34
(LaughterLag)
301
1042000
3000
(Gelag)
17:37
-- but the conductorgeleier doesn't make a soundklink.
302
1045000
2000
- maar die dirigent maak nie 'n geluid nie.
17:40
He dependshang, for his powerkrag, on his abilityvermoë to make other people powerfulkragtige.
303
1048000
4000
Vir hom om mag te hê, is hy afhanklik van sy vermoë om ander mense te bemagtig.
17:44
And that changedverander everything for me. It was totallyheeltemal life changingverander.
304
1052000
4000
En dit het alles vir my verander. Dit was 'n totale lewensomkeer.
17:49
People in my orchestraOrkes camekom up to me and said,
305
1057000
1000
Mense in my orkes het na my toe gekom en gesê:
17:50
"BenBen, what happenedgebeur?" That's what happenedgebeur.
306
1058000
2000
"Ben, wat het gebeur?." Dis wat gebeur het:
17:52
I realizedbesef my jobwerk was to awakenwek possibilitymoontlikheid in other people.
307
1060000
5000
Ek het besef dat my taak is om moontlikheid in andere te wek.
17:57
And of coursekursus, I wanted to know whetherof I was doing that.
308
1065000
3000
En natuurlik wou ek weet of ek besig was om dit te doen.
18:00
And you know how you find out? You look at theirhulle eyes.
309
1068000
3000
En weet julle hoe 'n mens dit bepaal? Jy kyk na hulle oë.
18:03
If theirhulle eyes are shiningskyn, you know you're doing it.
310
1071000
4000
As hulle oë blink, dan weet jy dat jy daarin slaag.
18:08
You could lightlig up a villagedorpie with this guy'sman se eyes.
311
1076000
1000
Jy kan 'n dorpie van lig voorsien met hierdie man se oë.
18:09
(LaughterLag)
312
1077000
2000
(Gelag)
18:11
Right. So if the eyes are shiningskyn, you know you're doing it.
313
1079000
2000
Reg. As die oë dus blink, weet jy dat jy slaag.
18:13
If the eyes are not shiningskyn, you get to askvra a questionvraag.
314
1081000
3000
As die oë nie blink nie, moet jy 'n vraag vra.
18:16
And this is the questionvraag:
315
1084000
1000
En die vraag is:
18:17
who am I beingwese, that my players'spelers se eyes are not shiningskyn?
316
1085000
6000
Wat is ek besig om te wees, dat my spelers se oë nie blink nie?
18:24
We can do that with our childrenkinders, too.
317
1092000
1000
Ons kan dit met ons kinders ook doen.
18:25
Who am I beingwese, that my children'skinders se eyes are not shiningskyn?
318
1093000
5000
Wie is ek besig om te wees, dat my kinders se oë nie blink nie?
18:31
That's a totallyheeltemal differentverskillende worldwêreld.
319
1099000
2000
Dit is 'n totaal ander wêreld.
18:33
Now, we're all about to endeinde this magicalmagiese, on-the-mountainop-die-berg weekweek,
320
1101000
5000
Nou, ons is amper op die punt om hierdie magiese, op-die-berg week te beëindig,
18:39
and we're going back into the worldwêreld.
321
1107000
1000
en ons gaan terug na die wêreld.
18:40
And I say, it's appropriatetoepaslike for us to askvra the questionvraag,
322
1108000
4000
En ek sê dis gepas dat ons die vraag vra:
18:44
who are we beingwese as we go back out into the worldwêreld?
323
1112000
5000
Wie is ons besig om te wees wanneer ons teruggaan na die wêreld toe?
18:49
And you know, I have a definitiondefinisie of successsukses.
324
1117000
2000
En weet julle, ek het 'n definisie van sukses.
18:52
For me, it's very simpleeenvoudige. It's not about wealthrykdom and fameroem and powerkrag.
325
1120000
2000
Dis vir my baie eenvoudig. Dit gaan nie oor rykdom of roem of mag nie.
18:54
It's about how manybaie shiningskyn eyes I have around me.
326
1122000
3000
Dit gaan oor hoeveel blink oë ek rondom my het.
18:58
So now, I have one last thought, whichwatter is
327
1126000
3000
En nou het ek een laaste gedagte, en dit is
19:01
that it really makesfabrikate a differenceverskil what we say --
328
1129000
3000
dat dit regtig 'n verskil maak wat ons sê.
19:04
the wordswoorde that come out of our mouthmond.
329
1132000
2000
Die woorde wat uit ons mond kom.
19:06
I learnedgeleer this from a womanvrou who survivedoorleef AuschwitzAuschwitz,
330
1134000
4000
Ek het dit geleer van 'n vrou wat Auschwitz oorleef het,
19:10
one of the rareskaars survivorsoorlewendes.
331
1138000
1000
een van die min oorlewendes.
19:11
She wenthet to AuschwitzAuschwitz when she was 15 yearsjaar oldou,
332
1139000
4000
Sy is na Auschwitz toe sy 15-jaar oud was,
19:16
and her brotherbroer was eightagt, and the parentsouers were lostverloor.
333
1144000
7000
en haar broer was agt, en hulle ouers was weg.
19:23
And she told me this, she said,
334
1151000
5000
En sy het dit vir my vertel, sy het gesê:
19:28
"We were in the traintrein going to AuschwitzAuschwitz, and I lookedgekyk down
335
1156000
3000
"Ons was in die trein op pad na Auschwitz en ek het afgekyk
19:31
and saw my brother'sbroer se shoesskoene were missingontbreek.
336
1159000
2000
en gesien dat my boetie se skoene weg was.
19:34
And I said, 'Why' Hoekom are you so stupidonnosel, can't you keep your things togethersaam
337
1162000
3000
Toe sê ek: "Waarom is jy so simpel, kan jy nie jou goed bymekaar hou nie,
19:37
for goodness'goedheid' sakeTer wille?' " The way an elderouderling sistersuster
338
1165000
1000
om hemelsnaam?" - op die manier wat 'n ouer suster
19:38
mightmag speakpraat to a youngerjonger brotherbroer.
339
1166000
4000
dalk met haar jonger broer sal praat.
19:42
UnfortunatelyOngelukkig, it was the last thing she ever said to him,
340
1170000
3000
Ongelukkig was dit die laaste ding wat sy ooit vir hom gesê het
19:45
because she never saw him again. He did not surviveoorleef.
341
1173000
4000
want sy het hom nooit weer gesien nie. Hy het nie oorleef nie.
19:49
And so when she camekom out of AuschwitzAuschwitz, she madegemaak a vowvow.
342
1177000
2000
Toe sy uit Auschwitz kom, het sy 'n eed geneem.
19:52
She told me this. She said, "I walkedgestap out of AuschwitzAuschwitz into life
343
1180000
4000
Sy het dit vir my gesê. Sy het gesê: "Ek het uit Auschwitz die lewe ingestap
19:56
and I madegemaak a vowvow. And the vowvow was, I will never say anything
344
1184000
5000
en ek het myself iets belowe. Die belofte was dat ek nooit iets sal sê
20:02
that couldn'tkon nie standstaan as the last thing I ever say."
345
1190000
3000
wat nie aanvaarbaar sal wees as die laaste ding wat ek ooit sê nie."
20:05
Now, can we do that? No. And we'llons sal make ourselvesonsself wrongverkeerde
346
1193000
4000
Kan ons dit doen? Nee. Ons sal faal
20:10
and othersander wrongverkeerde. But it is a possibilitymoontlikheid to liveleef into. Thank you.
347
1198000
7000
en ander sal faal. Maar dis 'n ideaal om na streef. Dankie.
20:17
(ApplauseApplous)
348
1205000
5000
(Applous)
20:23
ShiningSkyn eyes, shiningskyn eyes.
349
1211000
11000
Blink oë, blink oë.
20:34
Thank you, thank you.
350
1222000
3000
Dankie, dankie.
20:38
(MusicMusiek)
351
1226000
5000
(Musiek)
Translated by Fanie Pretorius
Reviewed by Christiaan Crafford

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Benjamin Zander - Conductor
A leading interpreter of Mahler and Beethoven, Benjamin Zander is known for his charisma and unyielding energy -- and for his brilliant pre-concert talks.

Why you should listen

Since 1979, Benjamin Zander has been the conductor of the Boston Philharmonic. He is known around the world as both a guest conductor and a speaker on leadership -- and he's been known to do both in a single performance. He uses music to help people open their minds and create joyful harmonies that bring out the best in themselves and their colleagues.

His provocative ideas about leadership are rooted in a partnership with Rosamund Stone Zander, with whom he co-wrote The Art of Possibility.

More profile about the speaker
Benjamin Zander | Speaker | TED.com