TED2009
Matthew Childs: 9 life lessons from rock climbing
Мэттью Чайлдс: Хаданд авиралтаас суралцах амьдралын 9 хичээл
Filmed:
Readability: 3.1
842,059 views
TED University 2009 арга хэмжээний үеэр тавьсан илтгэлдээ олон жилийн туршлагатай хаданд авирагч Мэттью Чайлдс хаданд сайн авирахад хэрэг болох 9 зөвлөмжийг бидэнтэй хуваалцсан юм. Эдгээр зөвлөмж нь бидний өдөр тутмын амьдралд ч тун хэрэг болох нь гарцаагүй.
Matthew Childs - Marketer, rock climber
Matthew Childs is an advertising lead at Razorfish. He is a lifelong rock climber and climbing guide. Full bio
Matthew Childs is an advertising lead at Razorfish. He is a lifelong rock climber and climbing guide. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
It's pretty simple. There are nine, sort of, rules
0
0
3000
Маш энгийн 9 дүрмийг
00:15
that I discovered after 35 years of rock climbing.
1
3000
4000
би 35 жилийн турш хаданд
авирснаар нээсэн.
авирснаар нээсэн.
00:19
Most of them are pretty basic.
2
7000
4000
Ихэнх нь үнэхээр энгийн.
00:23
Number one: don't let go --
3
11000
3000
Дүрэм 1: Битгий бууж өг.
(Инээд)
(Инээд)
00:26
very sure success method.
4
14000
2000
Маш хэрэгтэй арга.
00:28
But really, truly -- often you think about
5
16000
3000
Гэвч яг үнэндээ сэтгэлийн тэнхээ
00:31
letting go way before your body does.
6
19000
2000
бие махбодиос түрүүлж бууж өгдөг.
00:33
So hang in there,
7
21000
2000
Тийм болохоор тэсээрэй.
00:35
and you come up with some pretty peculiar solutions.
8
23000
4000
Тэгж чадвал өвөрмөц арга замыг олох болно.
00:39
Number two: hesitation is bad.
9
27000
2000
Дүрэм 2: Эргэлзэхээ боль.
00:41
This is a friction climb, up in Tuolumne Meadows,
10
29000
3000
Энэ бол Йосемитын үндэсний
цэцэрлэгт хүрээлэнгийн
цэцэрлэгт хүрээлэнгийн
00:44
in the Yosemite high country.
11
32000
2000
Туолумн ууланд байдаг авиралтын хад.
00:46
Friction climbing doesn't have any sort of hard positive edges.
12
34000
4000
Хад нь ямар ч хурц ирмэг, өнцөггүй.
00:50
You're climbing on little dimples and nubbins in the rock.
13
38000
4000
Хадан дээрх жижиг хонхорхой,
мөрийг дагаж авирах ёстой.
мөрийг дагаж авирах ёстой.
00:54
The most friction you have is when you first put your hand
14
42000
4000
Гар эсвэл хөлөө чулуун дээр тавиад
00:58
or your foot on the rock.
15
46000
3000
барьц олж авна.
01:01
And then from that point on, you're basically falling.
16
49000
4000
Харин цаашаа зүгээр л унах болно.
01:05
So momentum is good. Don't stop.
17
53000
3000
Энэ мөч тун чухал, битгий зогс.
01:08
Rule number three: have a plan.
18
56000
2000
Дүрэм 3: Төлөвлөгөөтэй бай.
01:10
This is a climb called the Naked Edge,
19
58000
2000
Энэ бол Нүцгэн ирмэг нэртэй хад.
01:12
in El Dorado Canyon, outside of Boulder.
20
60000
2000
Эльдорадогийн хөндийд
Боулдероос холгүй байдаг.
Боулдероос холгүй байдаг.
01:14
This climber is on the last pitch of it.
21
62000
3000
Энэ уулчин авиралтын
сүүлийн шатан дээр зогсож байна.
сүүлийн шатан дээр зогсож байна.
01:17
He's actually right about where I fell.
22
65000
2000
Үнэндээ энд миний яг унасан газар байна.
01:19
There is about 1,000 feet of air below him.
23
67000
3000
Тэр 350 орчим метрийн
өндөрт гарсан байгаа.
өндөрт гарсан байгаа.
01:22
And all the hard pitches are actually below him.
24
70000
3000
Ихэнх хүнд хэцүү авиралтууд нь
ард хоцорсон байна.
ард хоцорсон байна.
01:25
Often what happens is
25
73000
2000
Ер нь ихэнхдээ
01:27
you're planning so hard for like,
26
75000
2000
бид маш нарийн төлөвлөдөг.
01:29
"How do I get through the hardest part? How do I get through the hardest part?"
27
77000
3000
"Хамгийн хэцүү даваанд хэрхэн хүрч,
түүнийг хэрхэн давах вэ?"
түүнийг хэрхэн давах вэ?"
01:32
And then what happens?
28
80000
2000
Харин дараа нь юу болдог гээч?
01:34
You get to the last pitch. It's easy.
29
82000
2000
Хамгийн сүүлийн амархан даваан дээр очиход
01:36
And you're completely flamed out. Don't do it.
30
84000
3000
хамаг хүч чадлаа барсан байх болно.
Тэгж болохгүй шүү.
Тэгж болохгүй шүү.
01:39
You have to plan ahead to get to the top.
31
87000
3000
Та уулын оргил дээр гарах хүртэл л
төлөвлөх ёстой.
төлөвлөх ёстой.
01:42
But you also can't forget that each individual move
32
90000
3000
Гэхдээ та хийх алхам бүрээ
01:45
you have to be able to complete.
33
93000
2000
хянаж байхаа мартаж болохгүй.
01:47
This is a climb called the Dike Route,
34
95000
2000
Энэ Сувгийн зам нь
01:49
on Pywjack Dome, up in the Yosemite high country.
35
97000
4000
Йосемитын Пьюак хадны оройд байдаг.
01:53
The interesting thing about this climb is it's not that hard.
36
101000
3000
Сонирхолтой нь, энэ авиралт
тийм ч хэцүү биш.
тийм ч хэцүү биш.
01:56
But if you're the leader on it,
37
104000
2000
Гэхдээ та цувааг тэргүүлж яваа бол
01:58
at the hardest move, you're looking at about 100 foot fall,
38
106000
4000
хамгийн хэцүү үе дээр очоод доошоо харахад
02:02
onto some low angle slabs.
39
110000
2000
30 метрийн доор мухар тавцан харагдана.
02:04
So you've got to focus.
40
112000
2000
Тиймээс төвлөрөх хэрэгтэй.
02:06
You don't want to stop in the middle like
41
114000
3000
Гэхдээ та Колериджийн шүлэгт
гардаг Хубилай Хаан шиг
гардаг Хубилай Хаан шиг
02:09
Coleridge's Kubla Kahn.
42
117000
2000
замын голд зогсох хэрэггүй.
02:11
You've got to keep going.
43
119000
2000
Та зогсолтгүй үргэлжүүлэх ёстой.
02:13
Rule number five: know how to rest.
44
121000
2000
Дүрэм 5: Хэрхэн амрахаа мэддэг байх.
02:15
It's amazing. The best climbers
45
123000
2000
Энэ үнэхээр гайхалтай.
02:17
are the ones that in the most extreme situations
46
125000
3000
Шилдэг авирагчид
хамгийн хүнд хэцүү нөхцөл байдалд ч
хамгийн хүнд хэцүү нөхцөл байдалд ч
02:20
can get their bodies into some position
47
128000
2000
биеэ махбодио чангалах, амраах,
02:22
where they can rest,
48
130000
2000
тайвшруулах эсвэл анхаарлаа төвлөрүүлэх
02:24
regroup, calm themselves, focus,
49
132000
3000
үйлдлүүдийг хэрхэн хийхийг
мэддэг хүмүүс байдаг.
мэддэг хүмүүс байдаг.
02:27
and keep going.
50
135000
4000
Тэгээд л цааш үргэлжлүүлнэ.
02:31
This is a climb in the Needles, again in California.
51
139000
2000
Энэ мөн Калифорнид байдаг Зүүн хад.
02:33
Fear really sucks because what it means is
52
141000
2000
Айдас бол үнэхээр дургүй хүрмээр зүйл.
02:35
you're not focusing on what you're doing.
53
143000
3000
Учир нь энэ хийж байгаа зүйлдээ
төвлөрөх боломж олгодоггүй.
төвлөрөх боломж олгодоггүй.
02:38
You're focusing on the consequences of
54
146000
2000
Та зөвхөн амжилтгүй алхам хийснээр гарах
02:40
failing at what you're doing
55
148000
3000
муу үр дагавар дээрээ төвлөрөөд байдаг.
02:43
because any given move should require
56
151000
2000
Гэтэл та алхам бүр дээрээ төвлөрч
02:45
all your concentration and thought processes
57
153000
5000
алхмаа хэрхэн үр дүнтэй хийхэд
02:50
to execute it effectively.
58
158000
2000
бүх хүч, анхаарлаа
төвлөрүүлэх ёстой байдаг.
төвлөрүүлэх ёстой байдаг.
02:52
One of the things in climbing is, most people
59
160000
3000
Хаданд авиралтын нэг онцлог нь
ихэнх хүмүүс
ихэнх хүмүүс
02:55
sort of take it straight on. And they follow the most obvious solution.
60
163000
4000
харагдаж буй хамгийн амар хялбар
замыг сонгож үүнийгээ дагадаг.
замыг сонгож үүнийгээ дагадаг.
02:59
This is the Devils Tower in Wyoming,
61
167000
3000
Энэ бол Вайомин мужийн Чөтгөрийн цамхаг.
03:02
which is a columnar basalt formation
62
170000
3000
Галт уулын чулуунаас бүрдсэн
баганан хэлбэртэй
баганан хэлбэртэй
03:05
that most of you probably know from "Close Encounters."
63
173000
3000
энэ хадыг та "Харь гаригийн довтолгоо"
киноноос үзсэн байх.
киноноос үзсэн байх.
03:08
With this, typically crack climbers
64
176000
2000
Авирахад ан цав ихтэй болохоор
03:10
would put their hands in and their toes in
65
178000
2000
авирагчид гар хөлөөрөө зуураад
03:12
and just start climbing.
66
180000
2000
шууд л авирч эхэлдэг.
03:14
The cracks are too small to get your toes into
67
182000
3000
Ан цав нь хөлийн хуруу багтахааргүй
жижиг байвал
жижиг байвал
03:17
so the only way to climb is using your fingertips
68
185000
3000
зөвхөн гарын хурууны үзүүрээр л барьж
03:20
in the cracks,
69
188000
2000
авирах боломжтой.
03:22
and using opposing pressure
70
190000
2000
Эсрэг даралтыг ашиглан
03:24
and forcing yourself up.
71
192000
3000
өөд хүчлэн зүтгэнэ.
03:27
Rule number eight: strength doesn't always equal success.
72
195000
3000
Дүрэм 8: Хүч чадал үргэлж
амжилт авчирдаггүй.
амжилт авчирдаггүй.
03:30
In the 35 years I've been a climbing guide
73
198000
2000
35 жилийн турш хаданд авиралтын хөтөч,
03:32
and taught on indoor walls, and stuff like that,
74
200000
2000
хиймэл хаданд авиралтын багш хийхдээ
03:34
the most important thing I've learned
75
202000
2000
би нэг чухал зүйлийг сурч авсан.
03:36
was, guys will always try to do pull-ups.
76
204000
3000
Залуучууд үргэлж хурдтай
үсэрч авирахыг хичээдэг.
үсэрч авирахыг хичээдэг.
03:39
Beginning guys, it's like, they thrash, they thrash,
77
207000
2000
Эхэндээ тэд үсэрч, хурдтай авирдаг.
03:41
they get 15 feet up --
78
209000
2000
Тэд 4.5 метрийн өндрийг
03:43
and they can do about 15 pull-ups right --
79
211000
2000
15 удаагийн огцом үсрэлтээр л туулна.
03:45
And then they just flame out.
80
213000
2000
Тэгээд л ямар ч хүчгүй болтлоо туйлддаг.
03:47
Women are much more in balance
81
215000
2000
Харин эмэгтэйчүүд илүү ухаалаг хөдөлнө.
03:49
because they don't have that idea
82
217000
3000
Тэд оргил хүртэл 100 удаа
огцом хүчтэй үсрэлт хийж
огцом хүчтэй үсрэлт хийж
03:52
that they're going to be able to do 100 pull-ups.
83
220000
2000
авирч чадахгүй гэдгээ мэддэг.
03:54
They think about how to get the weight over their feet
84
222000
3000
Тэд хөл дээрээ бүх жингээ төвлөрүүлж
авирахыг илүүд үзнэ.
авирахыг илүүд үзнэ.
03:57
because it's sort of natural -- they carry you all day long.
85
225000
3000
Энэ угаасаа бидний өдрийн турш хийдэг
зүйл болохоор хэцүү биш.
зүйл болохоор хэцүү биш.
04:00
So balance is really critical,
86
228000
2000
Тэгэхээр тэнцвэрээ олж,
04:02
and keeping your weight on your feet,
87
230000
2000
хамгийн хүчтэй булчин
болох хөл дээрээ
болох хөл дээрээ
04:04
which is your strongest muscle.
88
232000
2000
биеийн жингээ төвлөрүүлэх нь маш чухал.
04:06
And of course there is rule number nine.
89
234000
2000
Хамгийн сүүлийн 9 дэх дүрэм.
04:08
I came up with rule number nine after
90
236000
2000
Би дүрэм 9-ийг
04:10
I actually didn't plan for a fall,
91
238000
2000
үнэндээ хэзээ ч унана гэж төсөөлөөгүй
04:12
and went about 40 feet and cracked a rib.
92
240000
3000
12 метрийн өндрөөс унаж хавиргаа хугалсны
дараа бодож олсон юм.
дараа бодож олсон юм.
04:15
Once you get to that point where you know it's going to happen,
93
243000
3000
Нэгэнт ийм зүйл тохиолдож,
та унах нь тодорхой болсон бол
та унах нь тодорхой болсон бол
04:18
you need to start thinking about how you're going to let go
94
246000
3000
хэрхэн унах талаар бодох хэрэгтэй.
04:21
because that is the critical piece
95
249000
3000
Энэ нь гэмтэхгүйн тулд
мэдэж байх шаардлагатай
мэдэж байх шаардлагатай
04:24
of not getting hurt --
96
252000
2000
маш чухал зүйл.
04:26
how you're going to fall onto the rope,
97
254000
4000
Унаж байхдаа олсноос хэрхэн барьж тогтох
04:30
or if you're climbing without a rope,
98
258000
2000
эсвэл олсгүй авирч байгаа бол
04:32
fall to a place where you can actually control the fall.
99
260000
4000
уналтаа хянаж чадах газар луу хэрхэн унах
чадвар тун чухал.
чадвар тун чухал.
04:36
So don't hang on till the bitter end.
100
264000
3000
Заримдаа тавилгүй зууралдах нь бүр ч
муу төгсгөлд хүргэж байдаг.
муу төгсгөлд хүргэж байдаг.
04:39
Thank you very much.
101
267000
2000
Маш их баярлалаа.
04:41
(Applause)
102
269000
2000
(Алга ташилт)
ABOUT THE SPEAKER
Matthew Childs - Marketer, rock climberMatthew Childs is an advertising lead at Razorfish. He is a lifelong rock climber and climbing guide.
Why you should listen
A specialist in digital branding and interactive services, Matthew Childs seeks out new trends in competitive markets. As an advertising lead at Razorfish, Childs draws from extensive experience in the marketing world, having led Nike's global internal communications department. Before that, he was a writer and editor for Outside Magazine and Playboy.
Apart from his career, Childs' passion is rock climbing.
Matthew Childs | Speaker | TED.com